သီေပါအက်ဥ္းေထာင္မွာ မတရားအသင္းအက္ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၇(၁) နဲ႔ ဖမ္းဆီး တရားစြဲခံေနရတဲ့ ဒီဗြီဘီနဲ႔ ဧရာဝတီသတင္းေထာက္ေတြရဲ႕ အမႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ၾသဂုတ္ ၂၅ ရက္ေန႔ သီေပါတရား႐ုံးမွာ ဆက္လက္စစ္ေဆးဖို႔ ရွိေနပါတယ္။ ဒီတႀကိမ္႐ုံးခ်ိန္းမွာ အမႈအတြက္ အေရးပါတဲ့ သက္ေသခံအခ်က္အလက္ေတြကို တရားလိုက  ဖ်က္ဆီးၿပီး မိတၱဴအျဖစ္သာ တင္သြင္းတဲ့ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တရား႐ုံးက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးဖို႔ ရွိပါတယ္။ အမႈအလားအလာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စြပ္စြဲခံရသူေတြဘက္က လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးေမာင္ေမာင္ဝင္းကုိ ဒီဗြီဘီက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ေမး - ၿပီးခဲ့တဲ့႐ုံးခ်ိန္းမွာ သက္ေသခံပစၥည္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ထြက္ဆိုရာမွာ သတင္းသမားေတြရဲ႕ ဖုန္းေတြ၊ ကင္မရာေတြမွာပါတဲ့ သက္ေသအခ်က္အလက္အားလုံးကုိ ဖ်က္ပစ္တယ္။ ဖ်က္ၿပီးေတာ့ သက္ေသအျဖစ္ တရား႐ုံးကုိ တင္တဲ့ေနရာမွာ စီဒီခ်ပ္ထဲမွာ အကုန္ေရာၿပီးေတာ့ အဲလုိ သက္ေသတင္တဲ့ တရား႐ုံးျဖစ္စဥ္ကုိ ဆရာအရင္ဆုံးေျပာျပေပးပါရွင္။ ေျဖ - ဆရာတုိ႔ စြပ္စြဲခံရတဲ့ အက်ဳိးေဆာင္မ်ားအေနန႔ဲလည္း တရား႐ုံးရဲ႕ သဟာရအျဖစ္နဲ႔ေပါ့ေနာ္၊ တရား႐ုံးကုိ ဥပေဒအတုိင္းျဖစ္ဖုိ႔အတြက္ ကူညီၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ တာဝန္ရွိပါတယ္။ အဲေတာ့ တင္လာတဲ့ သက္ေသခံ စီဒီေပါ့ေနာ္၊ စီဒီျပားကေတာ့ စြပ္စြဲခံရတဲ့လူဆီက သိမ္းထားတာ မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ရဲ႕အေျပာအရဆုိရင္ ဒီစြပ္စြဲခံရတဲ့ လူေတြက ကင္မရာေတြ၊ ဖုန္းေတြ၊ ရီေကာ္ဒါေတြကေန ျပန္ကူးၿပီးေတာ့ စီဒီထဲမွာ ထည့္ထားတယ္လုိ႔ေတာ့ ေျပာတယ္။ ဥပေဒအရ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဒါဟာ သက္ေသခံအျဖစ္နဲ႔ လက္ခံမယ္ဆုိရင္ ဒါ ဒုတိယအဆင့္ သက္ေသခံခ်က္ေပါ့ေနာ္။ ဒုတိယအဆင့္ သက္ေသခံခ်က္ျဖစ္တဲ့အတြက္ မူရင္း သက္ေသခံခ်က္နဲ႔ သက္ဆုိင္စစ္ေဆးျခင္း မရွိဘဲနဲ႔ ဒါ သက္ေသခံအျဖစ္နဲ႔ လက္ခံလုိ႔မရဘူး။ ဒါ သက္ေသခံဥပေဒအရ ျပ႒ာန္းထားၿပီးသား။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ဆရာတုိ႔ဘက္က ဒီဟာကုိ ကန္႔ကြက္ခဲ့တယ္။ ကန္႔ကြက္ၿပီးေတာ့ Electronic Evidence ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပုိင္း ဒီဘက္ေခတ္ေတြက်မွ သက္ေသခံေတြဟာ ဒီလုိ အသံဖုိင္တုိ႔၊ ႐ုပ္ဖုိင္တုိ႔ဆုိတာ ဒီဘက္ေခတ္က်မွ လက္ခံရေတာ့ သက္ေသခံဥပေဒက ေတာ္ေတာ္ေလး ခုိင္မာဖုိ႔အတြက္ အသစ္ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ဟာေလးပါတယ္။ ပါေတာ့ ဒါကုိ မနက္ျဖန္ခါက်ေတာ့ ေလွ်ာက္လဲခ်က္ေပးမယ္။ ေလွ်ာက္လဲခ်က္ထဲမွာ ဘာေတြပါလဲလုိ႔ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေျပာရင္ အဓိကကေတာ့ Electronic Evidence ဆုိတာ အမ်ားႀကီး Make Up လုပ္လုိ႔ရတယ္။ ျဖည့္လုိ႔ရတယ္၊ ဖ်က္လုိ႔ရတယ္၊ ဒါကုိ ျပင္လုိ႔တယ္၊ ေနာက္ ႐ုပ္ေတြေျပာင္းလုိ႔ရတယ္။ အဲေတာ့ ဒီစြပ္စြဲခံရသူထံက သိမ္းဆည္းထားတဲ့ စီဒီမဟုတ္ဘူး။ ဒီဟာေတြဟာ ျပန္ကူးပါတယ္လုိ႔ ေျပာရင္ ျပန္ကူးတဲ့ဟာ မွန္ကန္တယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ ဒီစီဒီက လက္ခံလုိ႔ရတယ္။ မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသျပဖုိ႔အတြက္ကေတာ့ သူတုိ႔က မူရင္းဟာေတြကုိေတာ့ ျပဖုိ႔လုိတယ္။ မူရင္းကဟာေတြ ဖ်က္ပစ္လုိက္ၿပီဆုိေတာ့ ဒါဟာ မူရင္း သက္ေသခံခ်က္သည္ မရွိေတာ့ဘူး။ မူရင္းသက္ေသခံခ်က္ မရွိေတာ့ဘဲနဲ႔ ဒုတိယ သက္ေသခံခ်က္သည္ ဒီဟာကုိကူးတဲ့ ဗုိလ္ႀကီးလုပ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ဟာ ဘာေတြ ျဖည့္စြက္ထားလဲ၊ ဘာေတြလုပ္ထားလဲဆုိေတာ လုံးဝ မသိႏုိင္ဘူး။ အဲေတာ့ ဒီအခ်က္က ဒုတိယ သက္ေသခံခ်က္သည္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သက္ေသထင္ရွား ျပမွသာလွ်င္ ဒုတိယ သက္ေသခံခ်က္က  မူရင္းနဲ႔ တုိက္ဆုိင္စစ္ေဆးမွ လက္ခံႏုိင္တဲ့အတြက္ ဒါဟာ ဥပေဒအရ ဘယ္လုိမွ လက္ခံလုိ႔မျဖစ္တဲ့ကိစၥ။ ေနာက္ တရား႐ုံးက ေျပာတာ ေလးခ်က္က ဘာလဲဆုိရင္ ဒီစီဒီကုိ ဖြင့္ျပမယ္တဲ့ အမ်ားေရွ႕မွာ၊ အမ်ားေရွ႕မွ ဖြင့္ျပတာေလ ဒုတိယသက္ေသခံခ်က္ျဖစ္။ ဒီစီဒီဟာ မူရင္း စစ္ေဆးခံရတဲ့လူေတြ ႐ုိက္ထားတယ္ဆုိတဲ့ သက္ေသသည္ မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ သက္ေသသည္ အဲဒီဟာက ခ်ဳိးေဖာက္ပစ္လုိက္ၿပီ။ ေဖ်ာက္ဖ်က္တဲ့အခါ ဘယ္သူက ေဖ်ာက္ဖ်က္တာလဲဆုိၿပီး ေမးရင္လည္းပဲ တရားလုိရဲ႕ ထြက္ခ်က္အရေရာ အခုက ဗုိလ္မႉးရဲ႕ ထြက္ခ်က္အရေရာ သူတုိ႔က ဖ်က္ဆီးလုိက္တယ္လုိ႔ ေျပာတယ္။ အဲေတာ့  ဖ်က္ဆီးတဲ့ အေၾကာင္းတရားသည္ ဘာေၾကာင့္ဖ်က္ဆီးလဲ ဆုိတာေတာ့ သူတုိ႔ဘက္က ေျပာဖုိ႔ေတာ့လုိပါတယ္။ ဒီထဲမွာ Personal Data ေတြလည္း ပါပါတယ္။ Handphone ထဲမွာ Personal Data ေတြလည္း ပါပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာတုိ႔ဘက္က အဓိကေျပာမယ့္အခ်က္သည္ ဘာလဲ၊ ဒါဟာ ဒုတိယသက္ေသခံခ်က္ျဖစ္သည္။ ဒုတိယသက္ေသခံခ်က္သည္ မူရင္းသက္ေသခံခ်က္နဲ႔ ထင္ရွားေၾကာင္း မျပႏုိင္ဘဲနဲ႔ေတာ့ ႐ုံးေတာ္က ဒီလုိတင္တုိင္း လက္ခံေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဒါ တရားဥပေဒစုိးမုိးေရးနဲ႔ ဥပေဒအတုိင္း တည့္မတ္စြာ တရားစီရင္ေရး အပုိင္းေလးကုိေတာ့ ဆရာတုိ႔ဘက္က ေထာက္ျပတဲ့သေဘာပါပဲ။ ေမး - ပထမ မူရင္းသက္ေသခံခ်က္ျဖစ္တဲ့ Personal Data ေတြလည္းပါတယ္။ ဖုန္းေတြ၊ ကင္မရာေတြ ဒီတရားခြင္မွာ ထပ္ၿပီး ထုတ္မျပႏုိင္ရင္ ဒီအမႈျဖစ္စဥ္က ဘယ္လုိျဖစ္သြားႏုိင္လဲ။ ေျဖ - အမႈျဖစ္စဥ္ကေတာ့ ဆုိလုိတဲ့သေဘာက သူတုိ႔စြပ္စြဲတာက ဒီဟာေတြကို သတင္းသြားယူပါတယ္လုိ႔ စြပ္စြဲတယ္။ သတင္းသြားယူလာတဲ့ဟာမွာ ႐ုိက္ကူးလာတဲ့ ဓာတ္ပုံေတြ၊ ဖမ္းလာတဲ့အသံေတြ၊ ႐ုပ္သံေတြေပါ့။ ဒါေတြဟာ ခုိင္ခုိင္မာမာ မျပႏုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ သူတုိ႔ဘက္က သက္ေသခုိင္မာျပရာ အားနည္းသြားၿပီေပါ့ေနာ္။ အားနည္းသြားတဲ့အတြက္ ဒီအမႈရဲ႕ တည္ေဆာက္မႈေပၚမွာေတာ့ ဒါ ထက္ဝက္ေလာက္ကုိ အားေပ်ာ့သြားတဲ့သေဘာ ျဖစ္တာပါ့။ ေမး - အခုတင္ျပထားတဲ့ ဒုတိယ သက္ေသခံခ်က္ကုိ လက္မခံျခင္း၊ ခံျခင္းနဲ႔ မနက္ျဖန္ တရားခြင္အေျခအေနကုိေရာ၊ တရား႐ုံးရဲ႕ ဆုံးျဖတ္မႈကုိေရာ တရားရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြက ဘယ္လုိ သုံးသပ္ေမွ်ာ္လင့္ထားလဲ။ ေျဖ - တရား႐ုံးရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိေတာ့ အန္ကယ္တုိ႔က သိပ္ၿပီး ဘာမွေတာ့ ေျပာလုိ႔ေတာ့မရဘူးေပါ့ေနာ္။ သူ႔ရဲ႕သုံးသပ္ခ်က္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ထင္ျမင္ခ်က္အရ ဆုံးျဖတ္မယ့္ သေဘာေပါ့။ ဒီအေပၚမွာေတာ့ တကယ္လုိ႔သာ ဒီလုိ မူလသက္ေသခံခ်က္ေတြကို ေဖ်ာက္ဖ်က္တာကလည္း သူတုိ႔ပဲ ေဖ်ာက္ဖ်က္တာ။ ဒါက မိမိရဲ႕လက္ဝယ္မွာ မရွိလုိ႔၊ မိမိရဲ႕ ထိန္းသိမ္းမႈေအာက္မွာ မရွိလုိ႔ မူလသက္ေသခံခ်က္ကုိ မျပႏုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ တရား႐ုံးက ခြင့္လႊတ္ႏုိင္ေသးတာေပါ့။ ဒါ ဥပေဒအရ ခြင့္လႊတ္ႏုိင္တာေပါ့။ အခုဟာက ဒီ မူရင္းသက္ေသခံခ်က္ေတြကုိ ေဖ်ာက္ဖ်က္ၿပီးမွ ဒီစီဒီျပားႀကီး တင္လာတာဟာ ဒီစီဒီျပားႀကီးရဲ႕ဟာ မွန္ကန္ပါတယ္လုိ႔ေတာ့ ဘယ္လုိမွကုိ မွတ္ယူလုိ႔မရပါဘူး။ ဒီအေပၚမွာလည္းပဲ ခုိင္မာတဲ့ သက္ေသခံခ်က္အျဖစ္နဲ႔ သုံးသပ္လုိ႔မရပါဘူး။ သုိ႔ေသာ္ တရား႐ုံးရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က ေစာင့္ၿပီးေတာ့ နာခံရမယ့္သေဘာေပါ့။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ သူ ဒီဟာကုိ ေလွ်ာက္လဲခ်က္ၾကားနာမယ္။ ၾကားနာၿပီးလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ အမိန္႔ခ်မယ္။ အမိန္႔ခ်ၿပီးလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ ခုနက စစ္ေဆးလက္စ ဗုိလ္မႉးကုိ က်ေနာ္တုိ႔က ဆက္စစ္မယ္။ ေနာက္ထပ္ သက္ေသလာရင္လည္း ဆက္စစ္မယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ဘက္က ဒါ အမိန္႔ခ်ရင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔ ဒီအမိန္႔ကုိ နာခံဖုိ႔ပါပဲ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဆက္စစ္မယ္ဆုိရင္လည္း က်ေနာ္တုိ႔ဘက္က ဆက္စစ္ဖုိ႔အတြက္ အဆင္သင့္ပါပဲ။ ဒါ ဒီအမႈကုိ ျမန္ဖုိ႔အတြက္ကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔လည္း လုိလားပါတယ္။ ေမး - ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ဒီ ပုဒ္မ ၁၇(၁) နဲ႔ တရားစြဲဆုိခံရတဲ့ သတင္းသမားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ သက္ေသခံပစၥည္း စစ္ေဆးတဲ့ေနရာေတြမွာေကာ၊ ဒီအမႈျဖစ္စဥ္ ေတာက္ေလွ်ာက္ကုိ ဆရာ ဘယ္လုိသုံးသပ္မိလဲ။ ေျဖ - အခု ဒီမွာ တခ်က္ကေလးေတြ႔တာက ဥပေဒႏွစ္ခု ရွိပါတယ္။ သတင္းမီဒီယာဥပေဒ၊  ေနာက္တခုကေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ဆုိင္ရာ လြတ္လပ္ခြင့္န႔ဲ ပုဂၢိဳလ္ဆုိင္ရာ အႏၱရာယ္ကုိ တားဆီးကာကြယ္ဖုိ႔ ဥပေဒ၊ မၾကာေသးခင္ကမွ ျပ႒ာန္းလုိက္တဲ့ ဥပေဒပါ။ ဒီဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္ေတြအရ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ နံပါတ္ ၁ အခ်က္ကေတာ့ မီဒီယာဥပေဒအရ သတင္းသမားဟာ သတင္းရယူပုိင္ခြင့္ရွိတယ္။ စစ္မက္ျဖစ္ပြားတဲ့ေနရာကုိလည္း သြားယူလုိ႔ရတယ္။ အဓိက႐ုဏ္းျဖစ္တဲ့ ေနရာေတြလည္း သြားယူလုိ႔ရတယ္။ ဆႏၵျပတဲ့ေနရာေတြလည္း သြားယူလုိ႔တယ္။ သတင္းသြားယူတဲ့အခါမွာ မီဒီယာဥပေဒပုဒ္မ ၅(က) အရဆုိရင္ေတာ့ ဒါ လုံၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔ေတြက ဒါေတြကုိ သူတုိ႔ဖမ္းဆီးလုိ႔ မရပါဘူး။ ဒီပစၥည္းေတြကို သိမ္းလုိ႔မရဘူး၊ ဖ်က္ဆီးလုိ႔မရဘူး။ မၾကာခင္က ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ဆုိင္ရာ ဥပေဒအရ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္လည္းပဲ ဒါ ပုဂၢလိက ေရႊ႕ေျပာင္းႏုိင္တဲ့ပစၥည္း၊ မေရႊ႕ေျပာင္းႏုိင္တဲ့ပစၥည္းကုိ ဒီလုိ ဥပေဒမဲ့ အေၾကာင္းခုိင္လုံမႈ မရွိဘဲနဲ႔ ဖ်က္ဆီးတာတုိ႔၊ ဘာတုိ႔ဆုိတာလည္းပဲ ဒီမွာလည္း ဥေပဒတားျမစ္ခ်က္ေတြရွိေတာ့ ဆရာတုိ႔ဘက္က တရားဥပေဒစိုးမုိးေရး ႐ႈေထာင့္ကေနၿပီးေတာ့ ႐ုံးသဟာရအျဖစ္နဲ႔ကေတာ့ လုပ္လာတဲ့ေပၚမွာ ကန္႔ကြက္စရာရွိရင္ေတာ့ ကန္႔ကြက္ရမွာပဲ။ ေျပာစရာရွိရင္ေတာ့ ေျပာရမယ့္သေဘာပါပဲ။