တေလာက အြန္လိုင္းမီဒီယာတခုရဲ႕ အလုပ္ေခၚစာကို ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွာ ေတြ႔လိုက္ရပါတယ္။ Digital Platform ဖြံ႔ၿဖိဳးလာတာနဲ႔အမၽွ ဆိုရွယ္မီဒီယာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာတာကေတာ့ ဝမ္းသာစရာပဲ။ ဒါမွလည္း မ်ိဳးဆက္သစ္ သတင္းသမားေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ မ်ားလာသလို ေရြးခ်ယ္စရာေတြလည္း မ်ားလာတာေၾကာင့္ပါ။ ဒါနဲ႔ အဲဒီ အြန္လိုင္းမီဒီယာရဲ႕ အလုပ္ေခၚစာကို ၾကည့္မိေတာ့ အေတာ္ေလး အံ့အားသင့္သြားသလို စိတ္မေကာင္းလည္း ျဖစ္မိသြားတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လက္ရွိ အလုပ္သမားတဦးရဲ႕ အနိမ့္ဆံုးလုပ္ခလစာက တရက္ကို ၄၈၀၀ က်ပ္ တရားဝင္သတ္မွတ္ထားတယ္။ အဲဒီအလုပ္ေခၚစာ ေခၚတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ ၃၆၀၀ က်ပ္ပဲ ရွိေသးတယ္။ သာမန္အလုပ္သမားတေယာက္ေတာင္ တရက္ က်ပ္ ၃၆၀၀၊ တလကို က်ပ္ ၁၂၀၀၀၀ ဝန္းက်င္ ရေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အလုပ္ေခၚစာမွာ သတင္းေထာက္တေယာက္ကို တလ က်ပ္ ၁၀၀၀၀၀ သာ ေပးႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ေခၚထားတယ္။ ေၾသာ္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ သတင္းေထာက္မ်ိဳးဆက္ လူငယ္ေတြက ဒီေလာက္ပဲ တန္သလား၊ ဒီလိုပဲ သတ္မွတ္ခံရသလားလို႔ တဆက္တည္​း ​ေတြးမိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ လုပ္ငန္းရွင္ဘက္က မမွားပါဘူး။ သူေပးႏိုင္တဲ့ ပမာဏက ဒီေလာက္ပဲ၊ ႀကိဳက္ရင္လာလုပ္ မႀကိဳက္ရင္ မလုပ္နဲ႔ေပါ့။ ဒါက ေရြးခ်ယ္မႈတခုလို႔ သတ္မွတ္လုိ႔ ရႏိုင္ေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ အလုပ္ေခၚစာမွာပါတဲ့ အရည္အခ်င္း၊ ဘြဲ႔ဒီဂရီ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ၊ အျခား တတ္ေျမာက္တာေတြနဲ႔ ကိုယ္ေပးထားတဲ့ ပမာဏဟာ မၽွတမႈရွိရဲ႕လားလို႔ ေမးခြန္းထုတ္ရမယ္၊ ၿပီးေတာ့ လူငယ္ေတြရဲ႕ Professional အလုပ္တခုကို ခ်ိဳးႏွိမ္ ဖ်က္ဆီးလိုက္သလိုပါပဲ။ အမ်ိဳးသားစီမံခန္႔ခြဲမႈပညာ ဒီဂရီေကာလိပ္မွာ သတင္းအတတ္ပညာ ဘာသာရပ္ကို သင္ယူေနတဲ့ ေက်ာင္းသူတဦးက “လိုခ်င္တဲ့ အရည္အခ်င္းနဲ႔ ေပးႏိုင္တဲ့လစာက အရမ္းကို ကြာဟလြန္းတယ္။ ညီမတို႔ဆို အခု မီဒီယာနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ေက်ာင္းတက္ေနတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီဘြဲ႔ကိုယူထားတယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ဒီဟာနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အလုပ္ကို လုပ္ခ်င္လို႔ပဲ။ ဒါေပမယ့္ အလုပ္ေခၚစာေတြမွာ ဒီလို လစာမ်ိဳးေတြ ျမင္ေနရေတာ့ ဘယ္လိုမွ အဆင္မေျပႏိုင္ဘူးေလ။ ဒါ့ေၾကာင့္ တျခားကုမၸဏီက အလုပ္ေတြကို ေျပာင္းလုပ္ရမလို ျဖစ္ေနၿပီ။ Professional Work အတြက္ အာမခံခ်က္ မရွိဘူး” လို႔ ေျပာပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဘယ္အလုပ္မဆို ထူးျခားျမင့္ျမတ္ ႀကီးက်ယ္မႈဆိုတာ မရွိပါဘူး။ ေနရာတိုင္းမွာ ကိုယ့္ Professional Work ကို တာဝန္ယူမႈ တာဝန္ခံမႈနဲ႔သာ လုပ္ကိုင္ၾကရတာပါ။ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈ အပိုင္းမွာသာ ဘယ္အလုပ္ကျဖင့္ ဘယ္လိုေနရာေတြမွာ အေရးပါတယ္၊ ဘာေတြကို ကိုယ္စားျပဳႏိုင္သလဲဆိုတဲ့ စံႏႈန္းေတြအရ ကြဲျပားသြားတာပါ။ မီဒီယာလုပ္ငန္းဆိုတာ အခြင့္ထူးခံ မဟုတ္ေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈေတြဟာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သတင္းေထာက္ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ Professional Work မွာ တာဝန္ယူမႈ တာဝန္ခံမႈဟာ အလြန္အေရးပါပါတယ္။ သတင္းတပုဒ္ မွားယြင္းတာေၾကာင့္ ဆံုး႐ံႈးနစ္နာမႈေတြ၊ ေပးဆပ္လိုက္ရတာေတြက အမ်ားႀကီးပါ။ ဒါေၾကာင့္ သာမန္လစာေလာက္နဲ႔ေတာ့ သတင္းေထာက္ေတြရဲ႕ လစာကို ႏွိမ္မထားသင့္ပါဘူး။ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း အယ္ဒီတာနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းမီဒီယာေကာင္စီဝင္ ဦးေဇယ်ာလိႈင္က “အဓိက ျပည္တြင္းမီဒီယာ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ မီဒီယာပိုင္ရွင္ သူေဌးေတြရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ အရမ္းမ်ားေနတယ္။ ေနာက္ၿပီး လြတ္လပ္ခြင့္ေတာင္ မရွိေတာ့ဘူူး။ က်ေနာ္တို႔ သတင္းစာပညာဆိုတာ လြယ္လြယ္နဲ႔ လုပ္လို႔ရတာ မဟုတ္ဘူး။ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈက အေရးႀကီးတယ္။ ဒါေတြကို တိုက္ပိုင္ရွင္သူေဌးေတြက နားမလည္ဘူး။ ေပါေပါပဲပဲနဲ႔ သတင္းစာဆရာေတြရဲ႕ Professional Work ကို ႏွိမ့္ခ်ထားတယ္။ အဲလို အလုပ္ေခၚစာမ်ိဳးေတြ ျမင္ရရင္ သိပ္စိတ္ပ်က္မိတယ္။ အဲဒီထဲမွာ စကၠန္႔နဲ႔အမၽွ ေၾကာ္ျငာေတြကေန ေငြရေနတဲ့ မီဒီယာတိုက္ အႀကီးႀကီးေတြေတာင္ ပါေသးတယ္။ ေအာက္ေျခက ဝန္ထမ္းဘဝရဲ႕ Professional Work ကို နားမလည္ၾကဘူး” လို႔ ဆိုပါတယ္။ က်ေနာ္လုပ္ခဲ့ဖူးတဲ့ မီဒီယာတိုက္ႀကီးတခု ဆိုရင္လည္း သတင္းေထာက္ေတြကို ႏိုင္ငံက သတ္မွတ္ထားတဲ့ အနိမ့္ဆံုးလုပ္ခစာကိုေတာင္ မေပးဘဲ ခိုင္းေနတာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ လက္ရွိ ျပည္တြင္းသတင္းမီဒီယာတိုက္ေတြမွာ အငယ္တန္း သတင္းေထာက္တဦးရဲ႕ လစာဟာ ပ်မ္းမၽွ ၂ သိန္းဝန္းက်င္မွာသာ ရွိၿပီး အလုပ္သင္ သတင္းေထာက္တဦးရဲ႕ လစာကေတာ့ တသိန္းခြဲဝန္းက်င္မွာသာ ရွိပါတယ္။ ဒါေတာင္ စာမူခ သတ္မွတ္ထားေပမယ့္ ပံုမွန္မေပးႏိုင္တဲ့ မီဒီယာတိုက္တခ်ဳိ႕လည္း ရွိပါေသးတယ္။ “သတင္းမီဒီယာတခ်ဳိ႕က အခုခ်ိန္မွာ ရပ္တည္ဖို႔ အရမ္းခက္ေနတယ္။ ဆက္လက္ ထုတ္ေဝႏိုင္ေရးကို အာ႐ံုစိုက္ေနရတဲ့ အေျခအေနဆိုေတာ့ က်န္တာေတြကို ထပ္မျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေတာ့ဘူး။ Digital ဘက္မွာ ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြ အားေကာင္းလာတာနဲ႔ ဒီဘက္က သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ဘက္မွာ ရပ္တည္ဖို႔ ခက္ခဲလာတာကလည္း ျပႆနာတခုပဲ” လို႔ ဦးေဇယ်ာလိႈင္က ေျပာပါတယ္။ လက္ရွိ ျပည္တြင္းမီဒီယာေလာကဟာ ေခတ္ပ်က္ထဲကို ေရာက္ေနၿပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ စာေပစိစစ္ေရး မရွိေတာ့တဲ့ေနာက္ပိုင္း ျပည္တြင္း ပုဂၢလိက မီဒီယာေတြ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္ခဲ့ေပမယ့္ လက္ရွိမွာေတာ့ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ရပ္ဆိုင္းေနပါၿပီ။ သတင္းစာထုတ္ေဝမႈႏႈန္းဟာလည္း စာရင္းေတြအရ အရင္ထုတ္ေဝမႈႏႈန္း ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန အခု ထုတ္ေဝမႈႏႈန္းဟာ ၃၈ ဒသမ ၀၉ ရာခိုင္ႏႈန္းပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ သတင္းေအဂ်င္စီေတြ အမ်ားအျပား မွတ္ပံုတင္ထားေပမယ့္ ခိုင္ခိုင္မာမာ လည္ပတ္ႏိုင္မႈက အလြန္ပဲ အားနည္းေနပါေသးတယ္။ ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြ အားေကာင္းလာတာနဲ႔အမၽွ သတင္းေအဂ်င္စီ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္ခဲ့ၿပီး အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ မ်ားလာေပမယ့္ လူငယ္သတင္းသမားေတြအတြက္ ရပ္တည္ဖို႔ ခက္ခဲေနပါေသးတယ္။ ဒါ့အျပင္ မီဒီယာသင္တန္းေတြ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာသလို မီဒီယာႀကီးေတြက ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္တဲ့ သတင္းမီဒီယာ သင္တန္းေက်ာင္းေတြရဲ႕ သင္တန္းေၾကးဟာလည္း က်ပ္သိန္း ဆယ္ဂဏန္းေက်ာ္မွာ ရွိေနပါတယ္။ မာလ္တီမီဒီယာ အကယ္ဒမီ သင္တန္းေက်ာင္းရဲ႕ ပ႐ိုဂရမ္မန္ေနဂ်ာ မစကားဝါေအာင္က “ေနာက္ပိုင္း လူငယ္ေတြရဲ႕သတင္းမီဒီယာလုပ္ငန္းအေပၚ စိတ္ဝင္စားမႈ မ်ားျပားလာတယ္။ ႏိုင္ငံတကာက တကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ ေပါင္းၿပီး အဆင့္ျမင့္သင္တန္းေတြ ေပၚလာခဲ့ေပမယ့္ အားနည္းခ်က္က သင္တန္းက ဆင္းလာတဲ့သူေတြကို ဒီနယ္ပယ္မွာ အလုပ္ျပန္မေပးႏိုင္ဘူး။ ေနာက္ၿပီး သူတို႔တက္ခဲ့တဲ့ သင္တန္းေၾကးေတြနဲ႔ ေခၚတဲ့လစာက ရပ္တည္လို႔မရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အဓိကက ဒီနယ္ပယ္မွာ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ လူငယ္သတင္းသမားေတြကို ေနရာမေပးႏိုင္ဘူး” လို႔ ေျပာပါတယ္။ လက္ရွိ ျပည္တြင္းမီဒီယာေလာက အဓိကျပႆနာေတြထဲမွာ မီဒီယာကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ တိုက္ပိုင္ရွင္ သူေဌးေတြရယ္၊ အဲဒီသူေဌးေတြကို မ်က္ႏွာသာေပးထားတဲ့ မီဒီယာဥပေဒေတြကို  ျပန္လည္ျပင္ဆင္ဖ်က္သိမ္းရမွာ ျဖစ္သလို အရင္အာဏာရွင္ေခတ္က ခြင့္ျပဳလုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ မီဒီယာတိုက္ႀကီးေတြကို ျပန္ Review လုပ္သင့္တယ္လို႔ ဦးေဇယ်ာလိႈင္က ျမင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒီမီဒီယာတိုက္ႀကီးေတြကို အျခားျပည္ပမီဒီယာေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ခိုင္းသင့္တယ္၊ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒီအခ်ိန္မွာ သတင္းစာထုတ္ၿပီး မီဒီယာလုပ္ေနတာ ပံုစံမက်ဘဲ ဒီအခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံပိုင္ သတင္းစာဆိုတာ မရွိသင့္ေတာ့ဘူးလုိ႔ သူက ဆက္လက္ သံုးသပ္ေျပာပါတယ္။ ေရွးက သတင္းစာဆရာႀကီးေတြ ေျပာခဲ့တဲ့ စကားအရဆိုရင္ ေခတ္ရဲ႕သမိုင္းကို  သတင္းစာေတြက ေဖာ္ျပေနတာပါ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွ စတုတၳမ႑ိဳင္ဆိုတဲ့ မီဒီယာရဲ႕ အခန္းက႑က တာဝန္ယူမႈ ႀကီးမားတာေၾကာင့္ မ်ိဳးေစ့မမွန္ရင္ေတာ့ အပင္မသန္ႏိုင္ပါဘူး။ ကြၽမ္းက်င္မႈ အရည္အခ်င္းေတြ အမ်ားႀကီးေတာင္းၿပီး လစာေတာ့ မျဖစ္စေလာက္ဆိုရင္ အသစ္ေတြ ဂ်ဴနီယာေတြအတြက္ ရပ္တည္ဖို႔ အဆင္မေျပဘူး၊  လစာနည္းေပမယ့္ သင္ၾကားေပးမယ့္ ေနရာမ်ိဳးဆိုရင္ လုပ္ၾကမွာပါလို႔ ႐ုပ္သံသတင္းေထာက္ ကိုၿဖိဳးထက္ေအာင္က ေျပာပါတယ္။ “မႀကိဳက္ရင္ မေလၽွာက္နဲ႔ေပါ့လုိ႔ ေျပာစရာရွိေပမယ့္ အကုန္လံုးနီးပါးက ဒီလိုျဖစ္ေနရင္ ခံယူခ်က္နဲ႔ ဝင္လာမယ့္ မ်ိဳးဆက္သစ္ သတင္းေထာက္ေကာင္းေတြကို သြန္ပစ္သလို ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ေရြးခ်ယ္စရာမရွိလို႔ ေနာက္ထပ္ဝင္မလာၾကေတာ့ရင္ မီဒီယာေလာကအတြက္ ေရရွည္မေကာင္းႏိုင္ပါဘူး။ ဘယ္လုပ္ငန္းမွာမဆို ကြၽမ္းက်င္တဲ့သူကို ေခၚမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကြၽမ္းက်င္သူအဆင့္ လုပ္ခလစာ ေပးရမွာပဲ။ ႏွိမ္ထားတာမ်ိဳး ဆိုရင္ေတာ့ လုပ္ငန္းပိုင္းမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ထုတ္ကုန္ ရလာဖို႔ နည္းပါးမွာပါ။ ၿပီးေတာ့ သတင္းေထာက္ေတြက အလုပ္သမားဥပေဒထဲ ပါတဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို အတိအက် ရၾကတာမဟုတ္ဘူး။ သတင္းျဖစ္တဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆို ထေျပး သတင္းယူၾကရတဲ့သူေတြပါ။ သတင္းေကာင္းေကာင္းေတြ ထုတ္လုပ္ခ်င္ရင္ သတင္းေထာက္ေကာင္းေတြအေပၚ  ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမွရမွာပါ” လို႔ ကိုၿဖဳိးထက္ေအာင္က သူ႔အျမင္ကို ေျပာပါတယ္။ တခါတေလေတာ့  က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ Professional Work ကိုက ရယ္အားထက္  ငိုအားသန္ေနရတဲ့ အေျခအေနပါ။ အလုပ္သမားေတြ အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ခံေနရတာေတြ၊ အလုပ္ရွင္ေတြရဲ႕ လုပ္အားခ ေခါင္းပံုျဖတ္ အႏိုင္က်င့္မႈေတြကို စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ ေရးသားေနၾကရေပမယ့္ ကိုယ့္ရဲ႕ရပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးေတြ ခ်ိဳးေဖာက္ခံေနရတာေတြကိုေတာ့ ေမ့ေလ်ာ့ေနတတ္ၾကသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည့္ဘုန္းေအာင္ (ဘူကင္း)