လက္ရွိသမၼတ ဒူတာေတး စတင္တက္လာကတည္းက ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံမွာ မူးယစ္ေဆးဝါး အထူးႏွိမ္နင္းခဲ့ပါတယ္။ လူေသာင္းနဲ႔ခ်ီ အဖမ္းခံခဲ့ၾကသလို ၃၀၀၀ ေက်ာ္ကိုလည္း ေသဒဏ္ေပးခ့ဲပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတြင္း မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲသူမ်ားက လာေရာက္အဖမ္းခံတဲ့အထိ ေၾကာက္ရြံ႕ကုန္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔ေတြ ကန္႔ကြက္ ေျပာဆိုသံေတြကို ဒူတာေတး အေရးမစိုက္ဘဲ ႏိုင္ငံအတြင္း မူးယစ္ေဆးဝါး ႏွိမ္နင္းေရးမ်ားကို စူးစူးစိုက္စိုက္ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္မွာေရာ မူးယစ္ေဆးဝါး တကယ္ထိေရာက္တဲ့ ဥပေဒေတြနဲ႔ ႏွိမ္နင္းဖို႔ ဒူတာေတးလိုပုဂိၢဳလ္မ်ဳိး လိုေနၿပီလား။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းမွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ ဆရာဝန္တဦးက “သိပ္စိတ္ပ်က္ဖို႔ ေကာင္းတယ္ဗ်ာ။ သနားစရာကေတာ့ တိုင္းရင္းသားေတြပါ။ ဒီဘက္မွာ ဘိန္းျဖဴခ်က္ဖို႔ ေဆးျပားထုတ္ဖို႔ဆိုရင္ ဟိုဘက္ဒီဘက္ အဖြဲ႔အစည္းေတြ ႏွစ္ဖက္ေပးၿပီး ေပၚတင္ကို ခ်က္ေနၾကတာ။ မေပးလို႔ကေတာ့ ဟိုတေလာက က်ပ္သိန္းေပါင္း ေသာင္းေက်ာ္မိတဲ့ ကိစၥေလ။ ဖမ္းေတာ့တာပဲ။ အဲဒါ ပံုမွန္မေပး၊ အခြန္မဆက္လို႔ ျဖစ္တာဗ်။ တကယ့္ လက္ေတြ႔အမွန္က ဖမ္းခ်င္ရင္ အကုန္ဖမ္းလို႔ရတယ္။ ခ်က္ၿပီး ထုတ္လုပ္တဲ့ေနရာ ေပါသလားမေမးနဲ႔။ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္မ်ားကလည္း အခြြန္မေပးရင္ သူတို႔စခန္းအထိ ေခၚသြားၾကတာ။ ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားက အလုပ္သမားနဲ႔ အမည္ခံ၊ အဖမ္းခံေတြ မ်ားတယ္။ တကယ္လုပ္ေနၾကတာ မူရင္းလူေတြက တ႐ုတ္ေတြဗ်။ က်ေနာ္ေနတဲ့ လက္ရွိရြာနဲ႔ေတာင္ အလွမ္းသိပ္မေဝးဘူး။ တခါတေလ လာေျပာတဲ့သူ ရွိေနတာေတာင္ မသိခ်င္ေတာ့ဘူး။ သိေလ စိတ္ပ်က္ဝမ္းနည္းေလ။ ပါးစပ္ပိတ္ေနရတယ္ဗ်ာ'' လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ မူးယစ္ေဆးဝါး ထုတ္လုပ္ေနမႈန႔ဲပတ္သက္ၿပီး ညည္းညဴ ေျပာဆိုသြားပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးဝါးခ်က္ ထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ေဒသေတြမွာ ေဈးအလြန္သက္သာေနတာေၾကာင့္ အသက္ႀကီးႀကီးငယ္ငယ္ အမ်ဳိးသားမ်ားပါမက အမ်ဳိးသမီးမ်ားပါ သံုးစြဲေနၾကပါတယ္။ ေဆးျပားတျပားကို တေထာင္ဝန္းက်င္၊ ဘိန္းျဖဴတခါထိုး တေရွာ့ကို တေထာင္က်ပ္သာ က်ပါတယ္လို႔ တိုက္နယ္ဆရာဝန္က ဆက္ေျပာျပပါတယ္။ ဒီလို တိုင္းရင္းသားေဒသ ျပည္နယ္ဘက္ေတြမွာ ခ်က္လုပ္ခဲ့တာကေန တိုင္းေဒသႀကီးေတြဘက္ထဲ သြင္းတဲ့အခါ WY ေဆးျပားတျပားရဲ႕ တန္ဖိုးက က်ပ္ သံုးေထာင္ကေန ခုနစ္ေထာင္က်ပ္္အထိ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္နယ္ေတြနဲ႔ ထိစပ္ေနတဲ့ ၿမိဳ႕မ်ားမွာဆို ေန႔စဥ္နီးပါး မူးယစ္ေဆးဝါးမ်ား ဖမ္းမိေနၾကပါတယ္။ ခရီးသြားဟန္လြဲ ပံုစံမ်ဳိးေတြနဲ႔ ကား၊ ဆိုင္ကယ္၊ စက္ေလွ စတဲ့ ေရလမ္း၊ ကုန္းလမ္းကေန အမ်ဳိးမ်ဳိး ဝင္ေရာက္လ်က္ရွိပါတယ္။ “မူးယစ္ေဆးဝါး ေရာင္းဝယ္မႈေတြက ေပါတယ္။ ဖမ္းဆီးမႈက နည္းနည္းပဲ မိတာမ်ားတယ္။ အရင္က လူကိုယ္တိုင္ ေတြ႔ဆံုၿပီး ေရာင္းၾကေပမယ့္ အခုေခတ္က်ေတာ့ ေငြအရင္ေခ်။ ဘယ္ေနရာ ဘယ္သစ္ပင္ေအာက္မွာ ထားခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ ဖမ္းဆီးရ ခက္ေနတယ္။ ဒီဘက္မွာေတာ့ အိႏၵိယဘက္ကထြက္တဲ့ အဝါေရာင္ေဖာက္ ဘိန္းေတြနဲ႔ ဘိန္းခ်က္ရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ကုန္ၾကမ္းတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ဆူဒိုအက္ဖဒရင္းေတြကို အမိမ်ားတယ္" လို႔ အိႏၵိယ-ျမန္မာနယ္စပ္မွာ သတင္းရယူေနတဲ့ သတင္းေထာက္ ကိုသူရက ဆိုပါတယ္။ အျခားေဒသ မဆိုထားနဲ႔။ က်ေနာ္ေနထိုင္ရာ ေဒသမွာေတာင္ ေဆးျပားေရာင္းဝယ္ ေဖာက္ကားေနတာေတြ ရွိေနပါတယ္။ ေငြရျမန္တယ္။ အလုပ္သက္သာတယ္။ အက်ိဳးအျမတ္ မ်ားတာရယ္ေၾကာင့္ လူငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က်ား မ မေရြး စိတ္ဝင္စားတဲ့ အလုပ္တခု ျဖစ္လာပါတယ္။ ကိုယ့္ေဒသမွာေတာ့ လံုၿခံဳလွည့္ပတ္ ေနတတ္ၾကေပမယ့္ ရေလလိုေလ ေလာဘေတြတက္လာၿပီး တျခားေဒသနဲ႔ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြတက္ၿပီး ေရာင္းဝယ္ ေဖာက္ကားတဲ့ အခါမွာေတာ့ ေထာင္နန္းစံသြားရတဲ့သူေတြ မနည္းပါဘူး။ ၾသစေၾတးလ်အေရွ႕ဘက္ နယူးကယ္လီတိုးနီးယား ကြၽန္းႏိုင္ငံေလးကို က်ေနာ္ သေဘၤာသားအျဖစ္နဲ႔ ေရာက္ရွိတုန္းက ဒီႏိုင္ငံသား လူမည္းအလုပ္သမား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေဆးေျခာက္႐ႉၾကပါတယ္။ စီးကရက္ကို ဘူးလိုက္ေသာက္သူ အလြန္နည္းပါးၿပီး Marlboro က ေဆးသားခ်ည္းထုပ္ထားတဲ့ အထုပ္ကိုဝယ္၊ သူ႔ေဆးလိပ္ စကၠဴရယ္၊ ေဆးသားရယ္၊ ေဆးေျခာက္ရယ္ ေရာၿပီး လိပ္ေသာက္ေနၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အလုပ္နားခ်ိန္တင္ မဟုတ္၊ အလုပ္လုပ္ေနခ်ိန္လည္း ေသာက္ေနၾကပါတယ္။ ေဆးေျခာက္က အလြယ္ရတယ္ ထင္ပါတယ္။ သတင္းစာနဲ႔ ပတ္ယူခဲ့တာကို ေျဖၾကည့္လိုက္၊ ေဆးေျခာက္ကို ကုိင္းလိုက္ အပင္က ခ်ဳိးယူလာတဲ့ပံုပါပဲ။ က်ေနာ္ ႀကံဳဖူးသေလာက္ေတာ့ အလြန္အကြၽံသံုးစြဲတာ မေတြ႔ရဘူး။ မနက္ ၅ နာရီကေန ည ၈ နာရီေလာက္ကို ေအးေဆးလုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ေတြက က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံက juicy လို အခ်ဳိရည္ ခပ္ျပင္းျပင္း အႏွစ္ရည္ကို အၿမဲေဖ်ာ္ေသာက္ေနၾကပါတယ္။ အေမရိက စတဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာလည္း ေဆးေျခာက္သံုးစြဲခြင့္ကို အစိုးရက လစ္မစ္ (Limit) တခုနဲ႔ ခြင့္ျပဳထားတယ္လို႔ ေလ့လာသိရွိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာျပည္မွာ မူးယစ္ေဆးဝါး သံုးစြဲမႈက ဘာအလုပ္မွကို မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ သံုးစြဲၾကသလို အမ်ားစု ႐ႉ႐ိႈက္ ထိုးသြင္းေနသူေတြက ေအာက္ေျခအလုပ္သမားနဲ႔ လူလတ္တန္းစားေတြ မ်ားပါတယ္။ ဖားကန္႔ မိုင္း႐ႉးဘက္မွာေတာ့ မူးယစ္ေဆးဝါး လြတ္လပ္စြာ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားခြင့္မ်ား ျပဳေနသလား။ ေရာင္းခ်သူ သံုးစြဲသူ အားလံုးက ေပၚေပၚတင္တင္ပါပဲ။ တခါသံုး ေဆးထိုးအပ္မ်ားဆိုတာ လမ္းေဘး ဝဲ ယာ ျမင္မေကာင္းဘူး။ ႐ႉမလား၊ မ်ဳိမလား၊ ထိုးမလား အကုန္ရတယ္။ “က်မတို႔ဘက္မွာဆို  ဆိုင္ကယ္နဲ႔ လွည့္ေရာင္းတာလည္း ရွိသလို ေတာအုပ္ေလးေတြထဲမွာ ဗီႏုိင္းအေဟာင္းေလးေတြနဲ႔ ကာထားတဲ့ ဆိုင္ခန္းေလးေတြေတာင္ ရွိတယ္။ သူတို႔ဆီသြားရင္ လမ္းမွာ ကင္းသမားဂိတ္ စီစီတီဗြီ အကုန္တပ္ထားၿပီး ေသနတ္္ကအစ ဓား၊ လံွ အကုန္ေဆာင္ထားတယ္။ မပိုင္ မကြၽမ္းက်င္ဘဲ ဝင္ဖမ္းသလို စစ္ေဆးလို႔ကေတာ့ အေလာင္းေတာင္ ျပန္မရဘူးမွတ္။ ဒီဘက္မွာ အသံုးမ်ားတာက ဘိန္းနဲ႔ WY ေဆးျပားေတြပါပဲ။ ေဆးျပားက ရွားရင္ရွားသလို သံုးေထာင္ကေန ခုနစ္ေထာင္အထိ ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တေထာင္ဖိုးေလာက္နဲ႔ ပိုမိုထိေရာက္တဲ့ ဘိန္းထိုးထည့္တာ မ်ားၾကတယ္။ AIDS ပေပ်ာက္ေရး NGO ဆာရာ အဖြဲ႔ကလည္း ေဆးထိုးအပ္ေတြ မိုးေရေတြကို သံုးစြဲသူမ်ားတဲ့ ေနရာေတြမွာ လိုက္ခ်ေပးထားတယ္။ သံုးၿပီးသား အပ္ေတြေတာင္ ျပန္လိုက္ေကာက္ၾကတယ္။ သူတို႔ကေတာ့ တခါသံုးအပ္ကေန ျပန္လည္သံုးစြဲရင္ ေရာဂါကူးမစိုးလို႔ စီမံခ်က္နဲ႔ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလ ေဆထိုးဖို႔ ေျမႇာက္ေပးသလိုေတာင္ ျမင္မိတယ္” လို႔ ကခ်င္ျပည္နယ္ မိုးညႇင္းၿမိဳ႕နယ္ေန သားေလးေယာက္မိခင္ ေဒၚရီရီ (အမည္လႊဲ) က သူ ေတြ႔ျမင္ေနရတာေတြ ေျပာျပပါတယ္။ သံုးစြဲသူအမ်ားစုကေတာ့ ဝန္ထမ္း၊ ေက်ာင္းသားနဲ႔ လူတန္းစားေပါင္းစံု ေယာက်္ားေလးေတြ မ်ားတယ္။ မိန္းမေတြလည္း ငါးဆယ္မွာ တေယာက္ေလာက္ ေတြ႔ေနရပါၿပီ။ ေနရာအႏွံ႔ မူးယစ္ေဆးဝါးက ဖမ္းေလ မ်ားေလ ျဖစ္ေနတယ္။ က်မတို႔ဘက္က အခ်ဳပ္နဲ႔ ေထာင္မွာဆို ၉၀ ရာခိုင္နႈန္းက မူးယစ္အမႈေတြခ်ည္းပဲ။ သံုးစြဲသူေတြကိုလည္း ပညာေပး ျပန္လႊတ္ဆိုေတာ့ ေဆး႐ံုက ျဖတ္ေဆး မက္တာတံုးေလး ေျပးေသာက္လိုက္ ဖိုးျပန္ထိုးလိုက္နဲ႔ ႏွစ္ဖက္ေခြေတြေလ။ က်မသားထဲမွာေတာင္ တေယာက္ ေဆးစြဲေနတာ၊ ဒီနယ္ဘက္ ေယာက်္ားေလး ေမြးထားရတာ အင္မတန္ ရင္ေလးစရာပါပဲလို႔ ေဒၚရီရီက ဆက္္ေျပာပါတယ္။ ယခုအခါ မူးယစ္ေဆးဝါး မိၾကၿပီဆို သိန္း ေထာင္ဂဏန္းကေန ေသာင္းဏန္းအထက္ထိ မိလာၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖမ္းဆီးမိသူေတြ ၾကည့္လိုက္ အဝတ္အစား သားသားနားနားနဲ႔ သူေဌးပံုစံ ဘယ္သူမွ မပါဘူး။ လူတန္းစား ခြဲေျပာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သာမန္ အဝတ္အစား ေအာက္ေျခလူတန္းစား အလုပ္သမား ပံုပန္းသဏၭာန္ေတြခ်ည္းပါပဲ။ တကယ့္ အဓိကသူူေတြကို ဖမ္းကို မမိၾကဘူး။ ဘိန္းျဖန္႔ျဖဴးတဲ့အခါ ကမ႓ာမွာ နာမည္ႀကီးတဲ့ ခြန္ဆာ၊ ရြက္ဆစ္၊ ေလာ္စစ္ဟန္တို႔ က်ျပန္ေတာ့လည္း လက္နက္နဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လဲလွယ္ဆိုတာမ်ဳိး စစ္အစိုးရေခတ္ေတြထဲက ရွိေနေတာ့ ယခု မူးယစ္ေဆးထုတ္လုပ္မႈ ေခါင္းေဆာင္ သူေဌးမ်ားကို မမိတာလည္း အဆန္းမဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ တိုင္းရင္းလက္နက္ကိုင္ေတြၾကား မူးယစ္ေဆးဝါး ထုတ္လုပ္မႈေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္လို႔ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာန မူးယစ္ေဆးဝါး ႏွိမ္နင္းေရးအဖြဲ႔က ေျပာေနၾကပါတယ္။ ထို႔အတူ ဒီဘက္ အစိုးရအဖြဲ႔အစည္းမ်ားကလည္း အၿမီးက်က္ အၿမီးစား ေခါင္းက်က္ ေခါင္းစား ဝန္ထမ္းေတြ၊ လိုင္းေၾကးယူ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနၾကသူေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေနတာၾကတာ မ်က္စိ၊ နားေတြ ပိတ္ထားၾကလားလို႔ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြက မူးယစ္ေဆးဝါး ပေပ်ာက္ေရး ကူညီလုပ္ေဆာင္သူ ပရဟိတ အဖြဲ႔မ်ားက ေျပာပါတယ္။ လက္ရွိပံုစံအတိုင္းဆို မူးယစ္ေဆးဝါးက ပေပ်ာက္ဖို႔ မလြယ္ဘူး။ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ပဲ လုပ္လို႔ရမယ္လို႔ သူတို႔အဖြဲ႔ေတြက ဆက္ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ WY၊ ေဆးေျခာက္၊ ဘိန္းျဖဴ စတဲ့ မူးယစ္ေဆးဝါးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တရားဥပေဒ ျပစ္မႈ ျပစ္္ဒဏ္မ်ားကေတာ့ ​အေရာင္​းအဝယ္​နဲ႔ လက္​ဝယ္​မိသူဆို အနိမ့္ဆံုး ၁၀ ႏွစ္​မွ ႏွစ္​အကန္​႔သတ္​မရိွ။ ထုတ္လုပ္​ျဖန္႔ျဖဴးသူဆိုရင္ အနိမ့္ဆံုး ၁၅ ႏွစ္​မွ ႏွစ္ ​အကန္​႔အသတ္ ​မရိွ ေထာင္ဒဏ္ေတြ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ သို႔ေသာ္ အခုလို ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္ေတြ သက္မွတ္ထားေသာ္လည္း ဥပေဒျပစ္ဒဏ္ေလာက္ကို ဂ႐ုမစိုက္တာလား။ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈနဲ႔ ႏွိမ္နင္းမႈေတြက မေအာင္ျမင္တာလား မသိ။ မူးယစ္ေဆးဝါးက အခုေခတ္ လူငယ္ေတြအၾကား ပိုမိုလြယ္ကူစြာ အသံုးျပဳလာေနၾကပါတာကို ေတြ႔ျမင္ေနရပါတယ္။ တခါတေလ ေတြးမိတာက ျပည္သူအတြက္ စံျပအျဖစ္ လုပ္ျပၾကရမယ့္ အႏုပညာေလာကသားမ်ားကပါ သံုးစြဲမႈမ်ား ျပဳေနၾကေတာ့ က်ား၊ မ ျဖစ္ျဖစ္၊ လူငယ္တေယာက္က မူးယစ္ေဆး မသံုးဘူးရင္ပဲ ေခတ္မမီသလိုလို ျဖစ္လာၾကတယ္။ ရွမ္းျပည္နယ္စပ္နဲ႔ ထိစပ္ေနတဲ့ မိတၳီလာခ႐ိုင္ ေဒသအတြင္း မူးယစ္ ဖမ္းဆီးႏွိမ္နင္း ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ရဲအုပ္တဦးက “တိက်ခိုင္မာေသာ ဥပေဒေတြနဲ႔ ႀကီးေလးေသာ ျပစ္မႈ ျပစ္ဒဏ္ ေပးတဲ့ ဒူတာေတးလို ေခါင္းေဆာင္မ်ိဳး ရွိရင္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မူးယစ္ေဆးဝါး အျမန္ဆုံး ပေပ်ာက္ႏိုင္မယ္။ ဒီတိုင္းဆို ဖမ္းမႏိုင္ေသးဘူး။ ပ်ံ႔ႏွံ႔မႈႏႈန္းက ျမန္ဆန္လြန္းေနတယ္။ ေတာရြာအထိ ေရာက္ေနပါၿပီ။ လူငယ္ေတြ အနာဂတ္က ရင္ေလးစရာပါပဲ။ မူးယစ္ေဆးဝါး ႏွိမ္နင္းေရး ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြ၊ အထူးဖမ္းဆီးေရးအဖြဲ႔ေတြ အင္အားခ်ဲ႔ဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္” လို႔ သူ႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္အျမင္ကို သံုးသပ္ေျပာဆိုပါတယ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘယ္လိုေရွ႕ဆက္မလဲ။ လက္ရွိအစိုးရနဲ႔ တပ္မေတာ္က မူးယစ္ေဆးဝါး ႏွိမ္နင္းေရး တကယ္လက္ေတြ႔က်က် လုပ္ေဆာင္မယ္ဆို ဥပေဒမ်ားမွာ ႀကီးေလးတဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္ရမယ္။ လူစားထိုး အဖမ္းမခံရေအာင္ ဖမ္းဆီးသူနဲ႔ ဥပေဒဝန္ထမ္းမ်ားက နည္းလမ္းတက် အမွန္တကယ္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ ရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရမယ္။ ဘယ္လက္နက္ကိုင္မို႔လို႔၊ ဘယ္လူႀကီးသားသမီး ျဖစ္ေနလို႔ ထည့္တြက္မေနဘဲ ထိေရာက္စြာ မ်က္ႏွာမလိုက္ဘဲ စီမံခ်က္တခုအေနနဲ႔ ႏွိမ္နင္းသင့္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ျမန္မာျပည္မွာ ဒူတာေတးလို ဦးေဆာင္ႏိုင္မယ့္သူ လိုေနၿပီလို႔ အႀကံျပဳ ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ ဗိုလ္သူရိန္