ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ အခုလာမယ့္ ၾသဂုတ္လ ၁၇ ရက္မွာဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က တ႐ုတ္ျပည္ကို ခ်စ္ၾကည္ေရးခရီးစဥ္ ၄ ရက္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ ၾသဂုတ္လ ၁၀ ရက္ကေနၿပီးေတာ့ ၁၄ ရက္ေန႔အထိ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရဲ႕ ဗဟိုေကာ္မတီရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးရာ ၀န္ႀကီး မစၥတာေရွာင္ထံုကလည္း ဗမာျပည္ကို ၄ ရက္တာခရီးစဥ္ ေရာက္ရွိေနပါတယ္။ အခုအဲဒါေတြနဲ႔ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ပဲ ၂၁ ရာစုပင္လံု ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံကလည္း ဒီၾသဂုတ္လအကုန္မွာ က်င္းပဖို႔ရွိပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ဒီေန႔ေဆြးေႏြးမွာကေတာ့ တ႐ုတ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးေပါ့။ တခ်ိန္လံုး ေျပာလာၾကတာကေတာ့ ေပါက္ေဖာ္ေပါ့။ ေပါက္ေဖာ္ဆိုတာကေတာ့ ဗမာလိုေတာ့ ေဆြမ်ဳိးေတြေပါ့။ အဲဒါေတြက တခ်ိန္တုန္းကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အရင္အစိုးရ အေဟာင္းတုန္းကေတာ့ တ႐ုတ္နဲ႔ စစ္အစိုးရနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ရင္းႏွီးဆက္ဆံခဲ့တယ္။ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာေတာ့ သိပ္ရင္းႏွီးမႈ မရွိဘူး။ အဲလိုပဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ၂၀၁၅ ဇူလိုင္တုန္းက တေခါက္ပဲ တ႐ုတ္ျပည္  သြားခဲ့ဖူးတယ္ေပါ့။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အဆင့္ျမင့္အရာရွိေတြ ဗမာျပည္ ေရာက္ေနသလို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ခရီးစဥ္ဟာ အဓိက သံုးသပ္တဲ့ သူေတြကေတာ့ ၂၁ ပင္လံုထိုးေရး၊ ေနာက္တခု ဗမာျပည္ေျမာက္ဘက္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္တယ္လို႔ အဓိက သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ဒီခရီးစဥ္ကေနၿပီးေတာ့ ေဒၚစုသြားမွာေရာ၊ အခု သူတို႔ဆီကလာၿပီးေတာ့ တ႐ုတ္ရဲ႕ အဆင့္ျမင့္ Engage လုပ္ေနတဲ့ အေပၚကေရာ က်ေနာ္တို႔ ဘာေတြေမွ်ာ္လင့္လို႔ရတယ္။ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္လဲ အဲဒီကစၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေပးပါခင္ဗ်။” ဦးသန္းစိုးႏိုင္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “ပထမဦးဆံုး က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဒီခရီးစဥ္ကို စီစဥ္တဲ့ေနရာမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး မဟာဗ်ဴဟာအေနအထားနဲ႔ စဥ္းစားတယ္လို႔ က်ေနာ္က ယူဆပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ခရီးစဥ္အားလံုးက အာဆီယံႏိုင္ငံေတြနဲ႔ပဲ ပတ္သက္တယ္။ မဟာဗ်ဴဟာႏိုင္ငံဆိုတာ အိႏၵိယတို႔၊ တ႐ုတ္တို႔၊ အေမရိကန္တို႔ေပါ့။ အဲဒီအထဲမွာ ပထမဦးဆံုး သူေရြးခ်ယ္လိုက္တာက တ႐ုတ္ျပည္ျဖစ္တယ္။ အဲလိုျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းက ေယဘုယ်အားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔ခန္႔မွန္းၾကည့္တဲ့အခါမွာ နံပါတ္ (၁) က အရင္အစိုးရလက္ထက္က က်ေနာ္တို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ဆက္လက္တည္ရွိမွာလား။ ေနာက္တခုကေတာ့ ၂၁ ရာစု ပင္လံုညီလာခံ က်င္းပတဲ့အခါမွာ တ႐ုတ္ျပည္ဆီကေနၿပီးေတာ့ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုအကူအညီမ်ဳိးနဲ႔ ဘယ္လိုအားေပးမႈမ်ဳိး ရႏိုင္သလဲ။ ေနာက္ထပ္ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ျမစ္ဆံုအပါအ၀င္ေပါ့။ တ႐ုတ္-ျမန္မာ စီးပြားေရး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အေျဖေပးရမယ့္ အေနအထားတခု ေရာက္လာၿပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ အဲဒီအေနအထားေပၚမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဒီခရီးစဥ္ကို ေရြးခ်ယ္စီစဥ္လိုက္တာလို႔ က်ေနာ္က ယူဆပါတယ္ခင္ဗ်။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ် အဲလိုပါပဲ ဆရာေဇယ်ာသူကိုလည္း က်ေနာ္ေမးခ်င္ပါရေစ။ အခု တ႐ုတ္-ဗမာ ဆက္ဆံေရးေပါ့။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာ ပိုၿပီးေတာ့ စိပ္လာတယ္။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္တို႔ ဒီခ်ဳပ္အစိုးရတက္ၿပီး ဧၿပီ ၅ ရက္ေန႔မွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ၀မ္ရီဟာ ဗမာျပည္ကို ၂ ရက္တာ လာခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ သူက ပါတီတူပါတီေပါ့။ ဒီခ်ဳပ္နဲ႔ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီက အရင္တုန္းက အဆက္အဆံ သိပ္မရွိဘူးေပါ့။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေကာ ဒီခရီးစဥ္ဟာ က်ေနာ္တို႔ တ႐ုတ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရး ဘယ္လိုတိုးတက္လာႏိုင္လဲ။ ေနာက္တခုကေတာ့ ဗမာျပည္သူေတြအတြက္ ဘာမ်ားရဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ရွိပါသလဲခင္ဗ်။ အဲဒါေလး ျဖည့္စြက္ ေဆြးေႏြးပါဦးခင္ဗ်။" ကိုေဇယ်ာသူ (တာ၀န္ခံအယ္ဒီတာ၊ The Voice Weekly) “အခုကေတာ့ တ႐ုတ္က ျမန္မာကို ပိုးတာေပါ့ေလ။ က်ေနာ္တို႔ အစိုးရသစ္ကို ပုိးတဲ့ဟာ အႀကိမ္မ်ားလာတာေပါ့။ ျမန္မာဘက္ကလည္း ဒါက ဒီလိုပဲ တုံ႔ျပန္တာေတြေတာ့ ရွိတာေပါ့။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ၿပီး ပထမဆံုး စေတြ႔တာက တ႐ုတ္သံအမတ္က ပထမဦးဆံုး စေတြ႔တဲ့ သံအမတ္။ ေတာ္ေတာ္လည္းၾကာတယ္ေျပာတယ္။ အခုလည္း က်ေနာ္တို႔ ဆက္တိုက္ပဲေပါ့ လာေနၾကေတာ့ ဒါ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဘက္ကလည္း အျပန္အလွန္အေနနဲ႔ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံေတြ ရွိတဲ့အထဲမွာမွ သူက တ႐ုတ္ကို ေရြးလိုက္တာက အရင္အစိုးရေတြလည္း ဒါမ်ဳိးပဲေပါ့ေနာ္။ တ႐ုတ္ကို က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ခ်စ္ၾကည္ေရးကို မပ်က္ေအာင္လို႔ စဥ္းစားရတဲ့ အစဥ္အလာကို ဆက္ထိန္းလိုက္တာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ တ႐ုတ္ကလည္း ျမန္မာနဲ႔က အျပန္အလွန္ လုိအပ္ေနတာကိုး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္ကလည္း တ႐ုတ္နဲ႔က ကုန္သြယ္ဘက္လည္းျဖစ္တယ္။ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈလည္း အဆက္အဆံရွိတယ္။ ၿပီးတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္တို႔မွာ တ႐ုတ္ဘက္က အမ်ားႀကီး အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑ေတြ ရွိတယ္။ ဥပမာ တ႐ုတ္နယ္စပ္မွာ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ အင္အားႀကီးတဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတြ ရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ တ႐ုတ္ကို ျမန္မာက လိုအပ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ ျမန္မာကိုလည္း တ႐ုတ္က လိုအပ္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ သူ႔အိႏၵိယသမုဒၵရာထြက္ေပါက္။ ေနာက္ၿပီးတဲ့အခါက်ရင္ အေမရိကန္က တ႐ုတ္ကို ၀ိုင္းပတ္ဖို႔ စဥ္းစားတဲ့အခါမွာ ျမန္မာက က်မသြားေအာင္လို႔ လုပ္ရမယ့္ဟာေတြ ရွိတယ္။ ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက က်ေနာ္တို႔က ေကာင္းတဲ့အလားအလာ ျဖစ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံငယ္တခုအေနနဲ႔ကေတာ့ အင္အားႀကီးတဲ့ႏိုင္ငံေတြ မွန္သမွ်နဲ႔က သင့္တင့္မွ်တတဲ့ ဆက္ဆံေရး ရွိဖို႔လိုတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ တဘက္ကလည္း ကိုယ့္ကို လိုလိုလားလား ဆက္ဆံလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒါကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီးေတာ့ ကိုယ့္ႏိုင္ငံ အက်ဳိးစီးပြားျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ ဒါေလးကိုေတာ့ ၾကည့္ရမွာေပါ့။" ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ပါခင္ဗ်ာ။ ဆရာေဇယ်ာသူကေတာ့ တ႐ုတ္က ဗမာကို ပိုးေနၿပီေပါ့ေနာ။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဆက္ဆံေရးေတြလည္း ပိုစိပ္လာတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါနဲ႔ တၿပိဳင္တည္းမွာပဲေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ဒီလို သံတမန္ အျပန္အလွန္ ဆက္ဆံေရး တိုးျမႇင့္လာတာကေနၿပီးေတာ့ တကယ္တမ္း လက္ေတြ႔က်တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ေပါ့ေနာ္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အာရွေရးရာ အထူးကိုယ္စားလွယ္ကေနၿပီးေတာ့ ေျပာထားပါတယ္။ ဒီ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္ထဲကို သူတို႔ ေဒၚလာ ၃ သန္းကူမယ္။ ေနာက္ ေျမာက္ပိုင္းမွာ အရင္တုန္းကေတာ့ Buffer ဇုန္လိုမ်ဳိး ထားခဲ့ရာကေနၿပီးေတာ့ ေနာက္ပိုင္းေတာ့ စီးပြားေရး ပိုၿပီးေတာ့ ဆက္ဆံမႈ တိုးျမႇင့္တဲ့ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္လာတာေပါ့ေနာ္။ အဲေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သြားမယ့္ ခရီးစဥ္မွာေရာ တကယ္တမ္း က်ေနာ္တို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ဘယ္လိုထိေရာက္မႈရွိလဲ။ အဲလိုပဲ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ ကိုေဇယ်ာသူ ေျပာသလိုမ်ဳိး က်ေနာ္တို႔ ကခ်င္ရွိမယ္၊ ၀ ရွိမယ္၊ မိုင္းလားရွိမယ္။ တျခား အဲဒီ တ႐ုတ္နယ္စပ္မွာေနတဲ့ လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္ေတြရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ ဘယ္လိုသက္ေရာက္မႈေတြ ရွိသြားႏိုင္လဲ ဆိုတာေလးကို ဆရာျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။” ဦးသန္းစိုးႏိုင္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “ၿပီးခဲ့တဲ့ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။ အေမရိကန္ကလည္း ဒီ သံတမန္ေတြဘာေတြ လာေရာက္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ထဲမွာ ပါ၀င္တယ္။ ေနာက္ ေနာ္ေ၀တို႔၊ အီးယူတို႔ကလည္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္မွာ ကူညီေပးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ေခတ္လုပ္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ေတြအတြင္းမွာ အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အေနအထား နည္းနည္းေလး ေနာက္ကိုဆုတ္သြားတာ ေတြ႔ရတယ္။ မုိင္ဂ်ာယန္မွာ အခုၾကည့္တဲ့အခါမွာ အဓိက ႏိုင္ငံတကာ ကိုယ္စားလွယ္ဆိုလို႔ ကုလသမဂၢရဲ႕ အထူးကိုယ္စားလွယ္လာတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွဆိုင္ရာ တ႐ုတ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးဆိုင္ရာ ဆက္ဆံေရး ကိုယ္စားလွယ္ မစၥတာဆြန္ လာတယ္။ က်န္တဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံက ဗမာျပည္ကဆိုရင္ အေမရိကန္ သံအမတ္ေတာင္ လာတာ မေတြ႔ရဘူး။ အဲဒါက အရင္နဲ႔မတူတဲ့ ထူးျခားတဲ့ အေျပာင္းအလဲတခုေပါ့။ ေနာက္တခုကေတာ့ အခု မိုင္ဂ်ာယန္ အစည္းအေ၀းဆိုတာ အဓိကအားျဖင့္ ယူအန္အက္ဖ္စီက ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ လုပ္တဲ့ အစည္းအေ၀း ျဖစ္တာကိုး။ ဒါေပမယ့္ ဗမာျပည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျပႆနာမွာ ယူအန္အက္ဖ္စီနဲ႔ သီးျခားခြဲေနတဲ့ ‘၀’ ယူဒဗလ်ဴအက္စ္ေအ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အင္အားစုေတြက သီးသန္႔ရွိေနတယ္။ အဲဒီထဲမွာဆိုရင္ မိုင္းလားပါတယ္။ အခုဆိုရင္ ေနာက္ပိုင္းဆက္ဆံေရးအရဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ သိရသေလာက္ဆိုရင္ ပေလာင္တို႔ ကိုးကန္႔တို႔ ေအေအတို႔ ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြကလည္း ၀အဖြဲ႔နဲ႔ ပိုၿပီးေတာ့ နီးကပ္စြာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လာတာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲေတာ့ ဆိုလိုတာက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥကို ေျပာၾကတဲ့အခါမွာ အင္အားစုက သံုးစုျဖစ္လာတယ္။ ဆိုလိုတာက တပ္မေတာ္ရယ္၊ ယူအန္အက္ဖ္စီရယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ၀ အဖြဲ႔ ဦးေဆာင္တဲ့ အင္အားစုေတြ။ အဲေတာ့ သူတို႔ မိုင္ဂ်ာယန္ အစည္းအေ၀း က်င္းပေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေနၿပီးေတာ့ ၀ အဖြဲ႔နဲ႔ မိုင္းလားအဖြဲ႔ ေခၚၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးတယ္။ အဲေတာ့ ဆိုလိုတာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က အားလံုးပါ၀င္ေရးဆိုတဲ့ ကိစၥမွာ တြန္းအားေပးႏိုင္မယ့္ အေနအထားက လိုအပ္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ သူတို႔ဖိတ္တယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာ က်ေနာ္တို႔ ဒါ ႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ၊ တ႐ုတ္ျပည္နဲ႔ ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ ဆက္ဆံေရးကလည္း တစံုတရာရွိတယ္ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ ခန္႔မွန္းလို႔ရပါတယ္။ ေနာက္ က်ေနာ္တို႔ အထူးသျဖင့္ တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးက တခါကဆို ေျပာဖူးတယ္။ ဒီ ကိုးကန္႔ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ကိုးကန္႔ကို ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္တာ မလုပ္ဘဲနဲ႔ အပစ္အခတ္ရပ္စဲထားဖို႔၊ တဘက္သတ္ရပ္စဲထားဖို႔ တ႐ုတ္ဘက္က တိုက္တြန္းတယ္။ အဲေတာ့ ဆိုလိုတာက တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈဟာ တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္မွာ အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑မွာ ပါတယ္ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ အေၾကာင္းအခ်က္အလက္ မ်ားစြာကေနၿပီးေတာ့ ေဖာ္ညႊန္းေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုသြားတာကလည္း က်ေနာ္တို႔ ၂၁ ရာစုပင္လံု က်င္းပခါနီး ရက္ပိုင္းမွာ သြားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ အဲဒီ တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ ျမန္မာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္စဥ္မွာ ပါ၀င္ကူညီမႈကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ ဖိတ္ေခၚတဲ့၊ ကမ္းလွမ္းတဲ့ကိစၥက ေတာ္ေတာ္ေလး အေရးပါမယ္လို႔ က်ေနာ္ယူဆပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “ဆရာေဇယ်ာသူကိုလည္း က်ေနာ္ ဒီဟာပဲ ေမးပါ့မယ္။ အခုလိုသြားေနတာ တ႐ုတ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရး တိုးျမႇင့္လာမႈေပါ့။ အရင္တုန္းကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္မွာ ေဒါက္တာမင္းေဇာ္ဦးက ေျပာဖူးတယ္။ ေျမာက္ပိုင္းတပ္ဖြဲ႔ေတြ မထိုးတာ တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ ပတ္သက္မႈပါတယ္ဆိုတာ ၀န္ႀကီးဦးေအာင္မင္း လက္ထက္တုန္းက။ အဲေတာ့ အဲဒီလို အေျခအေနကေန ဆက္ဆံေရးေကာင္းလာတယ္။ တိုးျမႇင့္လာတယ္။ ေစာေစာက ဆရာေျပာသလိုပဲ ၾသဂုတ္လကုန္မွာလုပ္မယ့္ ၂၁ ရာစုပင္လံု မထိုးခင္မွာ သြားၾကတယ္ဆိုေတာ့ အခုခရီးစဥ္ကေနၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအေပၚ ဘယ္လိုသက္ေရာက္လာႏိုင္လဲ။ ဘယ္လိုမ်ဳိး လက္ေတြ႔က်တဲ့ အေျဖေတြ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ဘယ္လိုမ်ဳိး ပိုၿပီးေတာ့ ရလာႏိုင္လဲ အဲဒါေလး ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။” ကိုေဇယ်ာသူ (တာ၀န္ခံအယ္ဒီတာ၊ The Voice Weekly) “တ႐ုတ္ကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမွာ အေရးပါတဲ့ အခန္းက႑ကိုေတာ့ သူက ဆက္ထိန္းထားမယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကလည္း ဒါ အမ်ားစု ျမင္ၾကတာကေတာ့ ငါးႏွစ္ ဆယ္ႏွစ္ေလာက္ေနမွ က်ေနာ္တို႔က ၿပီးမွာဆိုေတာ့ ဒီကာလအတြင္းမွာ တ႐ုတ္ကလည္း ျမန္မာျပည္နဲ႔ ဆက္ဆံေရး တိုးျမႇင့္တဲ့အခါမွာ သူက ဖဲခ်ပ္တခ်ပ္အေနနဲ႔ ကိုင္ထားဖို႔ရွိတယ္။ အဲေတာ့ သူ႔ဘက္ကလည္း ျမန္မာျပည္ကို ပိုးတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္က်ေတာ့ ဒါေတြက ခုနလိုမ်ဳိး ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးမွာေတာ့ အေပါင္းလကၡဏာေတာ့ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ေပါ့။ ဆိုေတာ့ ဘယ္လို တကယ္ျဖစ္လာမလဲ။ ဒါေတြကေတာ့ ခုန ဆရာဦးသန္းစိုးႏိုင္လည္း ေျပာသြားတဲ့အထဲမွာ ၀ နဲ႔ မိုင္းလားနဲ႔ ဒါက ယူအန္အက္ဖ္စီ အစည္းအေ၀း လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္ တည့္တည့္ႀကီးမွာကို သူက ေရာက္လာတယ္။ ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက တ႐ုတ္ျပည္ရဲ႕ တစံုတရာ တိုက္တြန္းအားေပးမႈ ပါႏိုင္တယ္ေပါ့ေနာ္။ တခ်က္တည္းမွာပဲ ဘာျပန္စဥ္းစားလို႔ရလဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒါ ဘယ္ေတာ့မွ အလကားစားရတဲ့ ထမင္းတနပ္ဆိုတာ မရွိဘူးဆိုတဲ့ စကားအတိုင္းပဲ။ က်ေနာ္တို႔က ဘာျပန္ေပးလိုက္ရလဲ။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္ ေဒၚစုခရီးစဥ္မတိုင္ခင္ကတည္းက ႏွစ္ဘက္မွာေတာ့ ေအာက္ပိုင္း ညႊန္ၾကားေရးမႉး၊ ညႊန္ခ်ဳပ္အဆင့္မွာ ဒါေတြက ဘာေပးရမလဲ၊ ဘာယူရမလဲ ဒါေလးေတြကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး ေဆြးေႏြးၿပီးသား ျဖစ္တယ္ေပါ့။ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ က်န္ေနေသးတဲ့ဟာကိုပဲ ေခါင္းေဆာင္အဆင့္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ေတြ႔ၿပီးေတာ့ ျဖတ္ရမယ့္ကိစၥေတြရွိေတာ့ က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဘက္ကလည္း က်ေနာ္တို႔က တစံုတရာ ပြင့္သြားႏိုင္စရာရွိတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအျပင္ေပါ့ေနာ္ စီးပြားေရးလိုဟာမ်ဳိး ဘယ္လိုမ်ား က်ေနာ္တို႔က ထပ္ၿပီး တ႐ုတ္ဆီက အာမခံခ်က္ေတြမ်ား ရလာႏိုင္မလဲေပါ့ေနာ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသက္သက္ႀကီးပဲဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔က နာေနသလို ျဖစ္ေနမွာေပါ့ေနာ္။ ကိုယ့္ျပည္တြင္းက အေရးကိုပဲ က်ေနာ္တို႔က ဟိုဘက္က ပုဂၢိဳလ္ကို က်ေနာ္တို႔က အကူအညီကို ယူလိုက္ရၿပီးေတာ့ ဒါနဲ႔ပဲ က်ေနာ္တို႔က ၿပီးသြားစရာရွိတယ္။ ဒီထက္ က်ေနာ္တို႔က ဘာမ်ားထပ္ရႏိုင္ေသးလဲ။ က်ေနာ့္စိတ္ထင္ေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအျပင္ ေနာက္ထပ္ ရလာစရာ ကတိက၀တ္ေတြ ဘာေတြ ရွိႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “သံတမန္ဆက္ဆံေရးမွာ အၿမဲတမ္းရန္သူလည္း မရွိဘူး၊ အၿမဲတမ္းမိတ္ေဆြလည္း မရွိဘူး။ အက်ဳိးစီးပြားပဲ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေနာက္က ကၽြဲကူးေရပါ၊ ေစာေစာက က်ေနာ္တို႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကိစၥေပါ့။ တ႐ုတ္ဟာဆိုရင္ ဗမာျပည္မွာ အမ်ားဆံုး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံထားတယ္။ ေဟာင္ေကာင္ မကာအိုပိုင္ ေဒၚလာ ၂၂ ဘီလီယံရွိပါတယ္။ အဲေတာ့ ဗမာျပည္မွာဆိုရင္ တ႐ုတ္ရဲ႕ အထူးသျဖင့္ ျမစ္ဆံု၊ ေက်ာက္ျဖဴ၊ ေနာက္ က်ေနာ္တို႔ လက္ပံေတာင္းေပါ့ေနာ္။ အဲလိုကိစၥေတြ ရွိတဲ့အခါမွာ ဒီကလည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာထားတယ္။ ဒီဟာရဲ႕ စာခ်ဳပ္ပါ အခ်က္အလက္ေတြကို တခ်ိန္တုန္းကေတာ့ သူေဖာက္ျပမယ္။ အဲလိုနဲ႔ တၿပိဳင္တည္းမွာပဲ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးကိုလည္း မထိခိုက္ေအာင္ ဘာေၾကာင့္လဲဆို စာခ်ဳပ္ေတြက လက္မွတ္ထိုးထားရတာကုိး။ အဲေတာ့ ဆရာေရ အေစာတုန္းက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြမွာေကာ ဒီခရီးစဥ္မွာ အမ်ားျပည္သူ ျပည္သူေတြရဲ႕ဆႏၵ၊ ဥပမာ ျမစ္ဆံုကိစၥဆိုရင္ ျမစ္ဆံုကို မလုပ္ေစခ်င္ၾကဘူး။ တဘက္မွာလည္း စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႔ ရွိတယ္ေပါ့။ အဲဒီရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေတြကေကာ ဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္လဲ။ တကယ့္ ေျပလည္လာႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ဘာေတြရွိလဲ။ ဆရာျဖည့္စြက္ၿပီး ေျပာေပးပါဦးခင္ဗ်။” ဦးသန္းစိုးႏိုင္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “အဲဒီကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ၀မ္ရီက ဒီလဆန္းမွာပဲ ေျပာခဲ့တယ္။ ျမစ္ဆံုကိစၥက အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမစ္ဆံုကိစၥ အေၾကာင္းျပဳၿပီးေတာ့ တ႐ုတ္-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ထိခိုက္မွာမဟုတ္ဘူးလို႔ သူကလည္း စၿပီးေတာ့ ညႊန္းပါတယ္။ ေနာက္တခုက ျမစ္ဆံုကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့အခါမွာ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ကိစၥသံုးခုရွိတာေပါ့။ တခုက က်ေနာ္တို႔ လံုး၀ဖ်က္သိမ္းၿပီးေတာ့ ျပန္ေလ်ာ္မလား၊ ေနာက္တခုကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဒီကိစၥကုိ ဘယ္လိုပံုသဏၭာန္နဲ႔ ပံုေဖာ္လို႔ရႏိုင္သလဲ။ တတိယတခုကေတာ့ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို မထိခိုက္ေစတဲ့ နည္းလမ္းသစ္တခုကို ရွာေဖြဖို႔ဆိုတဲ့ အေနအထားတခု ရွိတယ္။ က်ေနာ္ထင္တာကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အေနနဲ႔ကေတာ့ တ႐ုတ္ျပည္ကို သိပ္ထိခိုက္ေစမယ့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ဳိး လုပ္မွာလည္း မဟုတ္ဘူး။ ေနာက္တဘက္က ဗမာျပည္သူလူထု လက္မခံႏိုင္တဲ့ အေနအထားလည္း လုပ္မယ္လို႔ မထင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီအေတာအတြင္းမွာပဲ က်ေနာ္တို႔ ပညာရွင္တခ်ဳိ႕ရဲ႕ ေထာက္ျပမႈက ဗမာျပည္မွာ ေရအားလွ်ပ္စစ္လည္း လိုအပ္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အခု ဧရာ၀တီျမစ္ဟာ အခုခ်ိန္ဆိုရင္ ထိန္းမႏိုင္၊ သိမ္းမရ ျဖစ္ေနၿပီ။ ေႏြက်ရင္ ေရမရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီျပႆနာအတြက္ကေတာ့ ဒါ က်ေနာ္တို႔ ျမစ္ဆံုျပႆနာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမယ့္ ကိစၥေတြေပါ့။ အဲေတာ့ ဆိုလိုတာကေတာ့ ဒီျမစ္ဆံုမွာ မလုပ္ဘဲနဲ႔ တျခား သီးျခား ျဖစ္ႏိုင္တဲ့နည္းနာတခုနဲ႔ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္မယ့္ အစီအစဥ္တခုကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ ေရြးခ်ယ္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္တယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ဒီဟာကိစၥကို အေၾကာင္းျပဳၿပီးေတာ့ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ တ႐ုတ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးကို ထိခိုက္ေစမယ့္ သေဘာထားေတာ့ လုပ္မွာမဟုတ္ဘူး။ အခုကလည္း ဒီျမစ္ဆံုကိစၥရပ္ထားတာ ၅ ႏွစ္ရွိၿပီ။ ထပ္ၿပီးေတာ့ဆိုရင္ ဒါကလည္း သက္ဆိုင္ရာ ကုမၸဏီေတြ အေနနဲ႔လည္း ေတာ္ေတာ္နစ္နာမႈရွိတယ္။ အဲေတာ့ အေျဖေပးရမယ့္အခ်ိန္ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီခရီးစဥ္မွာ တစံုတရာေသာ ညႇိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရွိလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ယူဆပါတယ္။”