ယခုအခါ  ႏိုင္ငံေရးဒႆနနယ္ပယ္နဲ႔ ဥပေဒနယ္ပယ္တို႔မွာ တရားမွ်တမႈ အယူအဆအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပို႔ခ်မႈနဲ႔ ေလ့လာလိုက္စားမႈေတြ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း လူတဦးန႔ဲ တဦး ဘယ္လို ဆက္ဆံေနထိုင္မလဲ၊ တရားမွ်တတဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဆိုတာ ဘယ္လိုျဖစ္သင္႔သလဲ၊ ဘယ္လိုထူေထာင္မလဲဲ၊ ဥပေဒေတြက ဘယ္လိုဟာ ျဖစ္သင္႔သလဲဆိုတာေတြကို လက္ရွိ ၂၁ ရာစုေခတ္သစ္ စိန္ေခၚမႈ အေျခအေနေတြေအာက္မွာ ျပန္လည္ရွာေဖြ ဆန္းစစ္လာၾကပါတယ္။ ဒါေတြကို သြားဖို႔ဆိုရင္ အရင္ဆံုး ‘တရားမွ်တမႈ’ရဲ႕ အဓိပၸာယ္ကို ရွာၾကည့္ရပါမယ္။ လက္ရွိ တရားမွ်တမႈအေၾကာင္း ပို႔ခ်တဲ႔ ျပ႒ာန္းစာအုပ္ အေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေရွးေခတ္အေတြးအေခၚနဲ႔ ေခတ္သစ္ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚဆိုၿပီး ခြဲျခားေျပာေလ႔ ရွိပါတယ္။ အရစၥတိုတယ္လ္အလိုအရ တရားမွ်တမႈဆိုတာ လူေတြကို သူတို႔ ခံစားထိုက္တာ ေပးျခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဘယ္သူက ဘာကို ရရိွိခံစားထုိက္လဲဆိုတာ ဆံံုးျဖတ္ဖို႔ဆိုရင္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ အရည္ခ်င္းေတြက ဘာေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာ အရင္ဆံုးျဖတ္ဖုိ႔လိုတယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ႔ဘ၀နဲ႔ ႀကီးျမတ္တဲ႔႔ဂုဏ္သိကၡာ အရည္အခ်င္းကို ကိုယ္စားမျပဳရင္ တရားမွ်တတဲ႔ အေျခခံဥပေဒလို႔ မေခၚႏိုင္ေၾကာင္းလည္း အရစၥတိုတယ္လ္ က သင္ၾကားပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ေမာ္ဒန္ႏိုုင္ငံေရးဒႆနပညာရွင္မ်ားျဖစ္တဲ႔ ၁၈ ရာစု ဧမာေႏြလကန္႔ ကေန ၂ ရာစု ဂြ်န္ေရာလ္ အထိ တရားမွ်တမႈ အယူအဆဟာ ဂုဏ္သိကၡာအမြန္ျမတ္တရားေတြေပၚမွာသာ မတည္မီွသင္႔ဘူးလို႔ ယူဆလာၾကပါတယ္။ သူတို႔အလိုအရ တရားမွ်တတဲ႔ လူူ႔အဖြဲ႔အစည္းဆိုတာ ‘လူတဦးခ်င္းစီဟာ ေကာင္းမြန္တဲ႔ဘ၀ သူတို႔ကို္ယ္တိုင္ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင္႔ရွိျခင္း’ ကို ေလးစားတန္ဖိုးထားတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒီေတာ႔ ေရွးဦးတရားမွ်တမႈအယူအဆေတြဟာ ဗားတယူး လို႔ေခၚတဲ႔ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔  စတင္တယ္လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္ၿပီး ေမာ္ဒန္ တရားမွ်တမႈအယူအဆေတြက တဦးခ်င္းလြတ္လပ္ခြင္႔႔နဲ႔  စတင္တယ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တရားမွ်တမႈဆိုင္ရာ သီအိုရီေလ႔လာသူေတြက ဒီအယူအဆ ၂ ခုရဲ႕  အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ကိုယ္စီကို ရွာေဖြရမွာျဖစ္ၿပီး၊ ကြဲျပားမႈကို အၿမဲသတိျပဳရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဒႆနနယ္ပယ္မွာလည္း ႀကီးမားတဲ႔ ေမးခြန္း ၂ ခု အၿမဲတမ္း ႀကံဳရတတ္ပါတယ္။ တရားမွ်တတဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟာ သူ႔ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕  ဂုဏ္သိကၡာကို ျမႇင့္တင္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားသလား၊ သို႔မဟုတ္ ႏိုုင္ငံသားေတြရဲ႕ ဘ၀ေနထိုုင္မႈ အေကာင္းဆံုးရဖို႔  သူတို႔ဘာသာ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခြင့္  ေပးသလား ဆိိုတာပါပဲ။ ဒီေတာ့  ထင္ရွားတဲ႔အခ်က္က တရားမွ်တမႈလို႔ ဆိုလိုက္ရင္ ဂုဏ္သိကၡာအရည္အခ်င္းနဲ႔ တဦးခ်င္း လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင္႔တို႔ ပါ၀င္ေနတယ္ဆိုတာ ႏွလံုးသြင္းအပ္တယ္။ တရားမွ်တမႈအေၾကာင္း ေတြးေတာျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုး ဘ၀ေနထိုင္နည္းအေၾကာင္း၊ အေကာင္းဆုံးလူ႔အဖြဲ႔အစည္း တည္ေဆာက္ဖို႔ အေၾကာင္း ေတြးေတာျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ည္းကပ္နည္းသံုးခု ေနာက္ၿပီး ေခတ္သစ္တရားမွ်တမႈ အယူအဆဟာ အေျခခံအားျဖင္႔ အခ်က္ ၃ ခုေပၚမွာ တည္ၿပီး စဥ္းစားပါတယ္။ ၀ဲလ္ဖဲယားစနစ္ကို အေကာင္းဆံုး ျမွင္႔တင္ျခင္း၊ တဦးခ်င္းလြတ္လပ္ခြင္႔ ေလးစားျခင္းနဲ႔ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာ အရည္အခ်င္းျမွင္႔တင္ျခင္းတို႔႔ပါပဲ။ အဲဒီမတူကြဲျပား အျပန္အလွန္ အားၿပိဳင္တဲ႔ အေၾကာင္း ၃ ပါးေပၚကေန တရားမွ်တမႈကိစၥကို စဥ္းစားၾကပါတယ္။ လူ႔အဖြဲ႔႔အစည္းတစ္ခုကို တရားမွ်တမႈရွိသလားလို႔ ေမးမယ္ဆိုရင္ အဲဒီလူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟာ သူ႔ရဲ႕ ၀င္ေငြနဲ႔ ဓန၊ တာ၀န္ေတြနဲ႔ ရပို္္င္ခြင္႔ေတြ၊ အာဏာနဲ႔ အခြင္႔အလမ္းေတြ၊ လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ဂုဏ္သိကၡာစတဲ႔ တန္ဖိုးေတြကို ဘယ္လို ခြဲေ၀က်င္႔သံုးေနသလဲဆိုတာ ေမးရပါမယ္။ တရားမွ်တတဲ႔ လူ႔အဖြြဲ႔အစည္းေတြဟာ အဲဒီအရာေတြကို သင္႔ေလွ်ာ္ မွန္ကန္တဲ႔ နည္းလမ္းနဲဲ႔ ခြဲေ၀က်င္႔သံုးေလ႔ ရွိတယ္။ တနည္းေျပာရရင္ လူတဦးခ်င္းစီကို သူတို႔ရသင္႔ ရထုိက္တဲ႔ အရာကို ေပးပါတယ္။ ဒါျဖင္႔  လူေတြဟာ ဘာကိုရသင္႔ ရထိုုက္သလဲ၊ ဘာေၾကာင္႔ ဘာကိုရထိုက္လဲဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းက ရွိလာပါတယ္။ ဒီလိုအခါမွာ ‘၀ဲလ္ဖဲယား၊ တဦးခ်င္းလြတ္လပ္မႈ၊ ဂုဏ္သိကၡာအရည္အခ်င္းဆိုတဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ အေျခခံသံုးခု ခြဲေ၀ပံုစနစ္ေတြကို ေလ႔လာရပါတယ္။ ၀ဲလ္ဖဲယား အစြမ္းကုန္ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ တဦးခ်င္းလြတ္လပ္ခြင္႔ ေလးစားျခင္း၊ ဂုဏ္သိကၡာတန္ဖိုး အေလးဂရုျပဳျခင္း ၃ ခုအေပၚမွာ သေဘာထားကြဲမႈေတြ ရွိလာၿပီး ဒီဘိတ္ေတြ ဆင္လာပါတယ္။ အဲဒီ ၃ ခုရဲ႕  ထိပ္တိုက္ပဋိပကၡျဖစ္မႈကုိ ႏိုင္ငံေရးဒႆနပညာက တထိုင္ထဲေျဖရွင္းေပးႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ ဒီမိုုကေရစီႏိုင္ငံေတြက ႏိုုု္င္ငံသားေတြအဖုိ႔ ထိပ္တိုက္တိုးေနတဲ႔ ျပႆနာအတြက္ ေရြးခ်ယ္ႏို္င္စရာ အေျဖေတြကို က်င္႔၀တ္သိကၡာရွိရွိ ဒီဘိတ္ဆင္ၿပီး ရွာေဖြႏိုုင္ၾကပါတယ္။ ၀ဲလ္ဖဲယား တရားမွ်တမႈအေၾကာင္း စဥ္းစားတဲ႔အခါ ပထမဆံုး ၀ဲလ္ဖဲယားျပႆနာကို အရင္ခ်ည္းကပ္ ၾကည့္သင္႔ပါတယ္။ ၀ဲလ္ဖဲယားလို႔ ဆိုတဲ႔အခါ ဆိုရွယ္လစ္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အေရးအရာလို႔ခ်ည္း ယူဆလို႔မရပါ။ ေစ်းကြက္စနစ္က်င္႔သံုးတဲ႔ႏိုင္ငံေတြမွာလည္း ဓနဥစၥာ ဘယ္လိုခြဲေ၀မလဲ၊ လူမႈဘ၀ေနထိုုင္မႈ ဘယ္လိုျမွင္႔တင္မလဲ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀မႈနဲ႔ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္မလဲဆိုတာေတြဟာ ပညာရပ္နယ္ပယ္မွာ ေန႔စဥ္ ဒီိဘိတ္ဆင္ရတဲ႔ ျပႆနာေတြျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင္႔ တဦးခ်င္းေရာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းပါ ခ်မ္းသာႂကြယ္၀ေစႏိုုင္မယ္႔ နည္းလမ္းကို ရွာေဖြရတာဟာ ၀ဲလ္ဖဲယားကိစၥျဖစ္တယ္။ မွန္ကန္တည့္မတ္စြာ ေခတ္မီမီ၀ဲဲလ္ဖဲယားႏိုင္ေရးကလည္း တရားမွ်တမႈကိစၥ ျဖစ္လာတယ္။ ဒီမွာတင္ လက္ေတြ႔အသံုးက်မႈ၀ါဒ ေခၚ  ယူေတလစ္ေတးရီးယန္နစ္ဇင္၀င္လာတယ္။ ဒီသီအိုရီက လူအမ်ားစုအတြက္ အက်ဳိးအမ်ားဆံုးရွိဖို႔နဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္္မႈအႀကီးမားဆံုး ျဖစ္ေစဖို႔ တြက္ခ်က္ စဥ္းစားတယ္။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း ၀ဲလ္ဖဲယားကို ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားက်င္႔သံုးမလဲ၊ ဘယ္ေလာက္ထိ အျမင္႔ဆံုး တိုးခ်ဲ႕သင္႔သလဲ ဆိုတာေတြ စဥ္းစားရာမွာ ကူညီပါတယ္။ ဥပမာ၊ ေနျပည္ေတာ္ ၿမိဳ႕သစ္စီမံကိန္းတခု အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ႔ ေပၚလစီဟာ လူအမ်ားစုႀကီးအတြက္ ဘယ္ေလာက္ အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းသလဲ၊ လူေတြ ဘယ္လာက္မ်ားမ်ား ေပ်ာ္ရႊင္မႈရၾကသလဲ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းရွိ အမ်ားစုအတြက္ အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းမႈ ေပ်ာ္ရႊင္္မႈမရွိဘူးဆိုရင္ တရားမွ်တမႈကင္းမဲ႔မႈလို႔  ဒီသီအိုရီကေနေျပာႏိုင္ပါတယ္။ အလားတူပဲ အမ်ားျပည္သူ႔ေရးရာ မူ၀ါဒေတြမွာ တရားမွ်တမႈရွိေစဖို႔ ဒီအယူဆကေန ခ်ည္းကပ္ၾကည့္ၾကတယ္။ လြတ္လပ္မႈ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ တရားမွ်တမႈ ဆက္ႏြယ္မႈအေၾကာင္းကို ေရးၾက သီအိုရီထုတ္ၾကတာျဖင္႔ အေနာက္တိုင္းဒႆနမွာ ေရွးကမၻီကမၻာထဲကပါပဲ။ သီအိုရီအမ်ားစုက တဦးခ်င္းအခြင္႔အေရးကုိ ေလးစားရမယ္႔ အေၾကာင္း တင္ျပေပမဲ႔ ဘယ္အခြင္႔အေရးေတြက ပိုအေရးႀကီးတယ္ဆိုတဲ႔  ေနရာမွာ သူတို႔ခ်င္းလည္း သေဘာကြဲလဲမႈ ရွိိပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ေခတ္ၿပိဳင္ႏိုင္ငံေရးမွာေတာ႔ တရားမွ်တမႈအဓိပၸာယ္ကုိ ၀ဲလ္ဖဲယားျမႇင့္တင္ျခင္းလိုပဲ တဦးခ်င္းလြတ္လပ္ခြင္႔နဲ႔လည္း ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ ေနၾကတယ္။ တဦးခ်င္းအခြင္႔အေရးကို လူအမ်ားစုႀကီးက မခ်ဳိးေဖာက္ဖို႔ အေျခခံဥပေဒေတြမွာ ေရးသားထားၾကတယ္။ ႏိုင္ငံတကာလူ႔အခြင္႔အေရး ေၾကျငာစာတမ္းပါ အခ်က္ေတြကို ေလးစားလိုက္နာတာဟာ တရားမွ်တမႈကို ေစာင္႔ေရွာက္ျခင္းမည္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ တရားမွ်တမႈအဓိပၸာယ္ကို အဲသလို လြတ္လပ္မႈနဲ႔  စတင္ခ်ည္းကပ္သူေတြဟာ အေတာ္ေလး ၀င္ဆန္႔ပါတယ္။ ႏို႔ေပမဲ႔ သူတို႔ထဲမွာလည္း အုပ္စုႏွစ္ဂိုဏ္း အားၿပိဳင္ေနတယ္။ ေလဆယ္ဖဲယားအုပ္စုနဲ႔  မွ်တမႈ လက္ခံတဲ႔အုပ္စု ၂ ခုက ႏိုင္ငံေရးဒီဘိတ္ေတြ အၿမဲဆင္တတ္ၾကပါတယ္။ ေလဆယ္ဖဲယားအုပ္စုက အစိုးရ၀င္ေရာက္ခ်ဳပ္ကိုင္မႈမရွိတဲ႔ လြတ္လပ္တဲ႔ေစ်းကြက္စနစ္ စစ္စစ္ကိုသာ လက္ခံၿပီး၊ တရားမွ်တမႈအဓိပၸာယ္မွာ ‘လူတဦးခ်င္းစီ သူ႔တို႔ဟာ သူတို႔ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ခြင္႔ရွိမႈကို ေလးစားတန္ဖိုးထားျခင္း’ ပါ၀င္တယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကတယ္။ ဖဲယားနက္စ္ ေခၚ မွ်တမႈဂိုဏ္းကေတာ႔ သာတူညီမွ်မႈ သီအိုရီအမ်ားအျပားကို ကိုင္ထားတယ္။ သူတို႔က အေႏွာင္အဖြဲ႔မရွိ လြတ္လပ္တဲ႔ေစ်းကြက္စနစ္ဟာ အျပည့္အ၀ လြတ္လပ္မွ်တမႈ မရွိိဘူးလို႔ ယူဆတယ္။ သူတို႔အျမင္အရ တရားမွ်တမႈမွာ‘ စီးပြားေရး လူမႈေရး ဆိုးက်ဳိးေတြကို ကုစားႏိုုင္မယ္႔  မူ၀ါဒေတြရယ္၊ ေအာင္ျမင္မႈအတြက္  လူတိုင္းကို မွ်တတဲ႔အခြင္႔အေရး ေပးႏိုုင္မယ္႔ မူ၀ါဒေတြရယ္ ပါရမယ္’ လို႔ ယူဆပါတယ္။ ဗားတယူး ဗားတယူးဆိုတဲ႔ စာကားလံုးကို ဆရာေဇာ္ဂ်ီက ပေလတိုနိဒါန္းစာအုပ္မွာ ‘ဂုဏ္သိကၡာ’ လို႔ျပန္ၿပီး၊ ဆရာပါရဂူက ေခါမဒႆနပညာရွင္စာအုပ္မွာ ‘ဂုဏ္အရည္အခ်င္း’ လို႔ျပန္ပါတယ္။ ျမန္မာစာအဖြဲ႔ရဲ႕ အဂၤလိပ္ျမန္မာအဘိိဓာန္က ‘သူေတာ္ေကာင္းတရား၊ သုစရိုုက္’ စသျဖင္႔ ဘာသာျပန္ပါတယ္။ အဲဒီဗားတယူးဆိုတဲ႔ ေကာင္းမြန္တဲ႔ဘ၀ေနထိုင္မႈနဲ႔ တရားမွ်တမႈဟာ အမ်ားႀကီး ေပါင္းစပ္ေနတယ္လို႔  ေရွးဦးသီအိုရီမ်ားက ဆိုပါတယ္။ ေခတ္ၿပိဳင္ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွာေတာ႔  ဗားတယူးသီအိုရီေတြကို ယဥ္ေက်းမႈဆိုုင္ရာတန္ဖိုးေတြနဲ႔ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ စံႏႈန္းေတြအျဖစ္ လက္ခံပါတယ္။ ဘာသာေရးက်င္႔၀တ္္စံႏႈန္းတခုကုိ ဥပေဒအျဖစ္ ျပ႒ာန္းတဲ႔အခါ လြတ္လပ္တဲ႔ လစ္ဘရယ္လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၀င္ ႏိုုင္ငံသားေတြက ရြံရွာစက္ဆုတ္စရာေကာင္းတဲ႔ ဘာသာေရးဆိုုင္ရာ အတင္းအက်ပ္ ဖိႏိွပ္မႈအျဖစ္  တူးတူးခါးခါးဆန္႔က်င္ပါတယ္။ အာဖဂန္နစၥတန္က တာလီဘန္ေတြရဲ႕  ဘာသာေရးဖိႏွိပ္မႈဥပေဒနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံက မဘသတို႔ရဲ႕  မ်ဳိးေစာင္႔ဥပေဒေတြကို ႏိုင္ငံသားအမ်ားစု ဆန္႔က်င္မႈက သာဓက ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ တရားမွ်တတဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ဖို႔ ဘာသာေရးက်င္႔၀တ္စံႏႈန္းေတြ၊ ေကာင္းမြန္တဲ႔ ဘ၀ဆိုင္ရာ တန္ဖိုးေတြကို ႏိုင္ငံေရးလွႈပ္ရွားမႈေတြမွာ လွႈႈံေဆာ္စည္းရံုးဖို႔ အသံုးျပဳတာရွိပါတယ္။ ဒါကို တာလီဘန္ေတြတင္မက အျခားဘာသာအသီးသီးလည္း အသံုးျပဳပါတယ္။ ဥပမာ - ၿဗိတိသွ်ေတြ ဘုရားေပၚ ဖိနပ္စီးတာကို ကန္႔ကြက္ၿပီး အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈေတြ စတင္ခဲဲ႔တာ၊ အာဏာရွင္ဆန႔္က်င္ဖို႔ ဘုရားေပၚတက္ ဆုေတာင္းပြဲေတြ လုပ္ခဲ႔တာ၊ အမ်ဳိးေပ်ာက္မွာ စိုးေၾကာက္ပါခ်ည္ရဲ႕ဆိုၿပီး မဲဆြယ္တာေတြကို ျမန္မာျပည္မွာ ေတြ႔ရပါမယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေရွးရိုးခရစ္ယာန္ေတြရဲ႕  ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်မႈ ကန္႔ကြတ္လႈပ္ရွားမႈေတြ။ ေနာက္ မာတင္လူသာကင္းရဲ႕  တရားမွ်တမႈ လႈပ္ရွားမႈေတြကို ၾကည့္ရင္လည္း ဘုရားသခင္က အားလံံုးကို တူညီစြာ ဖန္ဆင္းထားတဲ႔ က်င္႔၀တ္အျမင္ကေန လူျဖဴ လူမည္း တန္းတူအခြင္႔အေရးကို တုိက္ပြဲ၀င္ခဲ႔တာေတြ႔ျမင္ရပါမယ္။ ႏို္င္ငံေရးဒီဘိတ္ အဲဒီ တရားမွ်တမႈဆိုင္ရာအယူအဆ တေက်ာင္းတဂါထာေတြကို ေလ႔လာစစ္ေဆးျခင္းမျပဳမီ၊ အရင္ဆံုး သိထားသင္႔တာက ႏိုင္ငံေရးဒႆနပညာရပ္ဆိုုင္ရာ ေဆြးေႏြးပုံေဆြးေႏြးနည္းပါပဲ။ ဒီနယ္ပယ္မွာေလးနက္တဲ႔ ျပႆနာတခုနဲ႔ စတင္တတ္ၿပီး၊ အျမင္သေဘာထားကြဲလြဲမႈေတြ ေပၚထြက္လာမယ္။ အဲဒီသေဘာထားကြဲလြဲမႈဟာ အမ်ားျပည္သူၾကား အုပ္စုအသြင္ ဘက္ေတြေဆာင္လာၿပီး အၿပိိဳင္ျငင္းခံုၾကမယ္။ အဲဒီကေနမွ အေျခအေနအားလံုးမွာ အသံုးတည့္ႏိုင္မယ့္ တရားမွ်တမႈ သီအိုရီကို ဒႆနိကေဗဒ ဆင္ျခင္စဥ္းစားနည္းေတြက တဆင္႔ ရွာေဖြပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ မဟုတ္တဲ႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြမွာက ေဆြးေႏြးျငင္းခံုႏိုင္ခြင္႔ ပါးရွားပါတယ္။ အားႀကီးတဲ႔ အုပ္စုရဲ႕ အျမင္သေဘာထား၊ အယူအဆအေပၚမွာ က်န္သူေတြက လိုက္သေဘာတူရၿပီး၊ မတူတဲ႔အခါ ရန္သူျပဳ ခံရပါလိမ္႔မယ္။ ဒီမိုုကေရစီ လူ႔အဖြဲဲ႔အစည္းမ်ားမွာေတာ႔ အမွားအမွန္၊ တရားမႈ မတရားမႈအေၾကာင္း သေဘာကြဲလြဲ ျငင္းခံုမႈေတြနဲ႔ ျပည့္ေနပါတယ္။  ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်မႈကို လူအခ်ဳိ႕က ႏွစ္သက္ၿပီး၊ အခ်ဳိ႕က လူသတ္မႈေျမာက္တယ္လို႔ ယံုၾကည္မယ္။ အခ်ဳိ႕က ဆင္းရဲသားေတြကို ကူညီဖို႔ ခ်မ္းသာသူေတြဆီက အခြန္ပိုေကာက္သင္႔တယ္လို႔ ယူဆတယ္။ အခ်ဳိ႕က ကိုယ္႔အားကိုယ္ကိုး ခ်မ္းသာသူေတြကို အခြြန္ေကာက္ၿပီး အလုပ္မလုပ္ခ်င္တဲ႔ ဆင္းရဲသားေတြကို ကူညီတာဟာ လူပ်င္းေပၚလစီ အားေပးတာလုိ႔ ယူဆတယ္။ အခ်ဳိ႕က အၾကမ္းဖက္သမားေတြကို ဖမ္းမိရင္ ရက္ရက္စက္စက္ ျပစ္ဒဏ္ေပးတာ လူ႔အခြင္႔အေရးအရ  မႏွစ္ၿမိဳ႕ဘူး။ အခ်ိဳဳ႕က ေနာက္ေနာင္ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို ဟန္႔တားဖို႔ ႏွိပ္စက္ျပတာ သိပ္ေကာင္းတယ္လို႔ ယူဆတယ္။ အဲဒီသေဘာထားအျမင္ ကြဲလြဲမႈေတြအေပၚ  အေျခအတင္ျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ ကလည္း ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အႏိုင္၊ အရံႈး ရွိလာတယ္။ တရားမႈ မတရားမႈ၊ ညီမွ်မႈ မညီမွ်မႈ၊ တဦးခ်င္းအခြင္႔အေရးနဲ႔ လူထုအက်ဳဳိးစတဲ႔ ျပႆနာေပၚမွာ က်င္္႔၀တ္ဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးမႈေတြ ျပင္းထန္မယ္။ ဦးေနွာက္မုန္တိုုင္းဆင္မႈေတြ၊ သည္းထန္တဲ႔ ဒီဘိတ္ေတြေၾကာင္႔ အေတြးအေခၚေျပာင္းလဲလာတယ္။ သီးျခားအေျခအေနေပၚ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ နဂိုလက္ခံထားတဲ႔ က်င္႔၀တ္တန္ဖိုး ေတြၾကား ဒိုင္ယာလက္တစ္ စဥ္းစားမႈေတြ ရွိလာၿပီး တရားမွ်တမႈအဓိပၸာယ္ ဖြင္႔ဆိိုမႈအသစ္ေတြ ရလာပါတယ္။ အဲဒီအေနာက္တိုင္းရဲ႕  တရားမွ်တမႈ အဓိပၸာယ္ရွာပံုေတာ္ဟာ ဆိိုကေရးတီးရဲ႕  ဒိုင္ယာေလာ႔ခ္ေတြ၊ အရစၥတိုတယ္လ္ရဲ႕ က်င္႔၀တ္ဒႆနေတြမွာ အစျပဳခဲ႔ၿပီး ရွည္လ်ားတဲ႔ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ႔ လာခဲ႔ပါတယ္။ အေရးႀကီးတဲဲ႔အခ်က္တခုက တရားမွ်တမႈ အဓိပၸာယ္ကို ဆင္ျခင္ ျငင္းခုံရွာေဖြတဲ႔အခါ အစြဲပေယာဂေတြ၊ နဂိုလက္ခံထားတဲ႔ အယူအဆေတြအေပၚ ေက်ာ္လြန္ၾကည့္တတ္တဲ႔ အေလ႔အက်င္႔ေကာင္း ရလာပါမယ္။ ေနာက္ဆုံးတရားမွ်တမႈနဲ႔ ရပိုင္ခြင္႔၊ တာ၀န္နဲ႔ သေဘာတူညီမႈ၊ ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔ အရည္အခ်င္း၊ က်င္႔၀တ္သီလနဲ႔ တရားဥပေဒလိုက္နာမႈစတဲ႔ ယဥ္ေက်းတဲ႔ လူမႈဘ၀အသိုင္းအ၀ိုင္း တည္ေဆာက္ဖုိ႔ အိုင္ဒီယာသစ္ လမ္းစသစ္ေတြ ျမင္ေတြ႔လာပါလိိမ္႔မယ္။ ရဲျမင္႔ေက်ာ္ ရည္ညႊန္း Justice: What’s the right things to do? By Michael J. Sandel Political Questions by Larry Arnhart Theory of Justice by John Rawls