ျမန္မာျပည္မွာ ဒီမုိကေရစီအနာဂတ္ ေသခ်ာေစဖုိ႔ဆုိရင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ ေစ့စပ္ေရးေတြေလာက္နဲ႔ လံုေလာက္ေတာ့မယ့္ပံုမ်ဳိး ႏုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္း ျပဳမူေနၾကတယ္။ ကုလသမဂၢနဲ႔ အလွဴရွင္ႏိုင္ငံေတြက ႏိုင္ငံခ်င္းအလုိက္တမ်ဳိး၊ ႏုိင္ငံတကာ အတုိင္းအတာနဲ႔ တဖံု အလံုးအရင္းနဲ႔ ပံုေအာေနၾကတယ္။ ဒီထဲမွာ ျမန္မာျပည္ကို ၂၁ ရာစု ဥပေဒစိုးမိုးတဲ့ ကမၻာ့အသိုင္းအ၀န္းထဲ ၀င္ဆန္႔လာဖို႔ စီမံခ်က္ ဆုိတာေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ သို႔ပင္ျငား စံေတာ္၀င္ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ ေစတနာမြန္နဲ႔ ေစ့စပ္မႈေတြဟာ မွားယြင္းတဲ့ အကဲျဖတ္ခ်က္ေတြအေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားတာမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ဆုိလိုတာက ျမန္မာျပည္သူေတြအတြက္ေရာ၊ ႏုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းက ေမွ်ာ္မွန္းထား တဲ့ ကမၻာ့လံုျခံဳးေရးတိုးတက္လာဖို႔အတြက္ အက်ဳိးမရွိႏိုင္ပါဘူး။ လြဲေနတဲ့ ယုတၱိလို႔ ဆုိရတာက ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ကာကြယ္ေရးကိစၥ အ၀၀ကို စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ (ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး) မင္းေအာင္လိႈင္ကို အပ္ႏွင္းထားတဲ့ အခ်က္က အထင္အရွား ရွိေနေပမယ့္ ျမန္မာျပည္မွာ တရားမွ်တမႈ၊ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈကို တည္ေဆာက္လုိ႔ ရႏုိင္တယ္ဆုိတဲ့ အယူအဆပါပဲ။ ဆုိခဲ့တဲ့အတုိင္း ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ဆုိင္တဲ့ ကိစၥအ၀၀၊ တပ္ေရးတပ္ရာ ကိစၥအရပ္ရပ္၊ စစ္တပ္ရဲ႕ အျပဳအမူေတြမွာ ဘယ္လိုပဲ ရာဇ၀တ္နဲ႔ အဂတိလိုက္စားမႈေျမာက္သည္ျဖစ္ေစ အျပစ္ကေန ကင္းလြတ္ခြင့္ေတြ ေပးထားပါတယ္။ အမွန္တရားက ရုိးရွင္းပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ၿပီးေနာက္ စစ္တပ္ကို အရပ္သားရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ မထားႏုိင္ခဲ့ရင္ သို႔မဟုတ္ မထားႏုိင္ေသးရင္ ဘယ္လိုပဲ ဒီမုိကေရစီေျပာေျပာ၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးလို႔ပဲ ဆုိဆို အေျပာခ်ည္း သက္သက္ပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဖြဲ႔စည္းပံုအရ စစ္တပ္ကို တပ္ပိုင္းဆုိင္ရာကိစၥအားလံုးကို လြတ္လပ္စြာစီမံခန္႔ခြဲစီရင္ခြင့္နဲ႔ အျပစ္မွ လြတ္ၿငိမ္းခြင့္ေတြ ေပးထားတာေၾကာင့္ စစ္ဆင္ေရးနဲ႔ စစ္ရာဇ၀တ္မႈေတြကို က်ဴးလြန္ဖို႔ မီးစိမ္းျပထားပါတယ္။ လက္နက္တပ္ဆင္ေရး၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းေရးကိစၥအ၀၀မွာလည္း ထင္တုိင္းၾကဲ ခြင့္ျပဳထားပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုး ဘယ္လို ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔မဆုိ ႏ်ဴးကလီးယား နည္းပညာဖြ႔ံၿဖိဳးလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခြင့္လည္း ေပးထားပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာရဲ႕ ဖြ႔ံၿဖိဳးေရးနဲ႔ အကူအညီေတြဟာ စစ္တပ္ရဲ႕ စီးပြားေရးအက်ဳိးစီးပြားေရးကို ႀကီးႀကီးမားမား အက်ဳိးျပဳေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ေပၚထြန္းလာဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ႏုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဖိအားေပးမယ္ဆုိရင္ ျမန္မာစစ္တပ္က အလုိက္သင့္ တုန္႔ျပန္ႏိုင္စရာ အေၾကာင္းေတြ ရွိေနပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀န္းဟာ စစ္တပ္ကို ဖိအားေပးဖုိ႔ကိစၥမွာ ေလ်ာ့ရဲလြန္းေနပါတယ္။ ဒါတင္မက စစ္တပ္က တုိင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ အဆက္မျပတ္ တုိက္ခုိက္ေနတာေတြ၊ လွ်ဳိ႔၀ွက္တဲ့ လက္နက္နည္းပညာ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ေဆာင္ေနတာေတြကို မသိက်ဳိးကြ်ံျပဳထားပါတယ္။ လက္နက္ကုိင္ပဋိပကၡ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ သမုိင္းတေလွ်ာက္လံုးမွာ အစိုးရစစ္တပ္က ကေလးစစ္သား အသံုးျပဳတာ၊ တုိင္းရင္းသူေတြကို အဓမၼျပဳက်င့္တဲ့အမႈေတြကို က်ဴးလြန္တဲ့ အေထာက္အထားေတြ အခုိင္အမာရွိေပမယ့္ စစ္တပ္ထဲက အဖြဲ႔၀င္တေယာက္ တေလကိုေတာင္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈနဲ႔ တရားစြဲႏုိင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ႏုိင္ငံတခုမွာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိတာကို ႏုိင္ငံရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို က်င့္သံုးတဲ့ ေနရာမွာ အေရးအႀကီးဆံုးအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္၊ ဥပေဒရဲ႕ ဖြင့္ဆုိခ်က္အရ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ သို႔မဟုတ္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္နိုင္ငံဆုိသည္မွာ ႏုိင္ငံေတာ္မွာ ဥပေဒအရ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အျပည့္အ၀ရွိျခင္းကို ေခၚပါတယ္။ စစ္တပ္အေပၚမွာ ျဖစ္ေစ၊ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးမွာ ျဖစ္ေစ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အလံုးစံုဟာ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ လက္ထဲမွာပဲ ရွိရပါတယ္။ ဒီအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္အရ "ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္" ဆုိတာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္ႏိုင္ငံဆုိတဲ့ စံနဲ႔ မကိုက္ညီပါဘူး။ ႏုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းနဲ႔ ဒီမုိကေရစီေရးအတြက္ လက္ေတြ႔ လႈပ္ရွားေနသူေတြပါ သိထားရမယ့္ အခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီနစ္ကို ထူေထာင္မယ္ ဆုိရင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို လူထုဆႏၵနဲ႔ အညီ ျပင္ဆင္ဖုိ႔ မျဖစ္မေန လိုအပ္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ စစ္တပ္အလိုက် ပံုသြင္းထားတဲ့ ႏုိင္ငံေရးေဘာင္ထဲကေန စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီကို ထူေထာင္လို႔ မရပါဘူး။ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒအရ "တပ္မေတာ္သည္ ႏုိင္ငံေတာ္ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ အဓိက တာ၀န္ရွိသည္လို႔ အထြတ္တင္ထားပါတယ္။ စစ္တပ္က ေရးဆြဲထားခဲ့တဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ဒီမုိကေရစီ၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံေတြ ေပၚေပါက္ေရးထက္ စစ္တပ္ရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးအာဏာကို တည္တံ့ေအာင္ ေဘာင္သြင္းထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲအတြက္ ျပတင္းတံခါး ဖြင့္ေပးဖို႔ စစ္တပ္ကို စည္းရံုး ႀကိဳးပမ္းၾကတဲ့အခါမွာ ႏုိိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္းက ပူးေပါင္းအားထုတ္မႈ လိုအပ္ပါတယ္။ စစ္တပ္ကို လြတ္လပ္စြာစီမံခန္႔ခြဲစီရင္ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းထားတဲ့ ျပသနာကို ေ၀းေ၀းလံလံ ေျခရာခံဖုိ႔ မလိုပါဘူး၊ (အရပ္သားအစိုးရရဲ႕ အေျပာနဲ႔ စစ္တပ္ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ရြက္ ေရွ႕ေနာက္မညီတဲ့ ကိစၥေတြထဲက) ၂၀၁၃ ဇန္န၀ါရီ ၁၉ ရက္ေန႔မွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က တုိင္းရင္းသားလူနည္းစုေတြအေပၚ တုိက္ခုိက္မႈေတြကို ရပ္ဆုိင္းဖို႔ အမိန္႔ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပဲ စစ္တပ္က ေကအုိင္ေအကို ထုိးစစ္ေတြ ဆင္ခဲ့ပါတယ္။ အရပ္သား အစိုးရက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္တံ့ဖုိ႔ အားထုတ္မႈမွန္သမွ်ကို မသိက်ဳိးကြ်ံျပဳခဲ့ပါတယ္။ ႏို၀င္ဘာ ၂၉ ရက္ေန႔မွာလည္း ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းက စစ္တပ္ရဲ႕ ဦးပုိင္နဲ႔ တရုတ္ ၀မ္ေပါင္ကုမၼဏီတုိ႔က လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီစီမံကိန္းကို ကန္႔ကြက္ ဆႏၵျပခဲ့ၾကသူေတြကို ႏွိမ္နင္းတဲ့အခါမွာ အျဖဴေရာင္ ေဖာ့စရက္ေတြကို အသံုးျပဳခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဒီစီမံကိန္းမွာ စစ္တပ္ရဲ႕ စီးပြားေရးအက်ဳိးစီးပြားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ေနတဲ့ ကိစၥဟာ မျငင္းပြားမႈေတြရဲ႕  ဗဟိုခ်ဳပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဓနအင္အားမရ အေတာင့္တင္းဆံုး စစ္တပ္ပိုင္ လုပ္ငန္းေတြဟာ တျခားလုပ္ငန္းထက္ အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ ရၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျပည္သူေတြအတြက္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပညာေရးက႑မွာ လိုအပ္ခ်က္ ျမင့္မားေနတာကို ျဖည့္ဆည္းႏုိင္ဖို႔ ၀င္ေငြေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားေစပါတယ္။ ဥပေဒရဲ႕ ဖြင့္ဆုိခ်က္အရ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ သို႔မဟုတ္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္ နိုင္ငံဆုိသည္မွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ႏုိင္ငံေတာ္က စစ္တပ္အေပၚမွာ အျပည့္အ၀ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းရွိမႈကို ဆုိလိုပါတယ္။ ထိန္းခ်ဳပ္ႏို္င္စြမ္းရွိဖုိ႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့ေရွ႕ေနကြန္ရက္နဲ႔ အေမရိကန္အေျခစိုက္ Justice Trust (USA) တို႔ရဲ႕ စံုစမ္း ေဖာ္ထုတ္ခ်က္အရ ရဲအဖြဲ႔ဟာ (လက္ပံေတာင္းေတာင္သပိတ္ကို) အင္အားအလြန္အကြ်ံ သံုးၿပီး ၿဖိဳခြင့္းခဲ့တယ္။ စစ္တပ္က ထုတ္တဲ့ အျဖဴေရာင္ ေဖာ့စဖရက္ပါတဲ့ လက္နက္ေတြနဲ႔ တုိက္ခုိက္ခဲ့တယ္။ သံဃာေတာ္ အပါး ၁၀၀ ေက်ာ္ ဓာတုဓာတ္ ေလာင္ကြ်မ္းတဲ့ ဒဏ္ရာေတြ ရခဲ့တယ္လို႔ ဆုိထားပါတယ္။ အျဖဴေရာင္ ေဖာ့စဖရက္ကို သံုးၿပီး အရပ္သားေတြကို တိုက္ခုိက္တာဟာ ႏိုုိင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္ရာ ေရာက္ပါတယ္၊ ၂၀၁၂ ႏို၀င္ဘာ ၂၃ ရက္ေန႔မွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ကိုယ္တုိင္ ေပးခဲ့တဲ့ ကန္႔ကြက္မႈကို အၾကမ္းဖက္နည္းနဲ႔ အေျဖရွာဖို႔ ဆုိတဲ့ သေဘာထား၊ ကတိစကားနဲ႔ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီး ဆန္႔က်င္ေနပါတယ္၊ ဒီအျဖစ္အပ်က္မွာ ဒီေလာက္ အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ ဓာတုလက္နက္ကို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပေနတဲ့ သူေတြကို ႏွိမ္နင္းတဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပဳဖို႔ ဘယ္သူက ခြင့္ျပဳအမိန္႔ေပးခဲ့သလဲဆုိတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ ေမးခြန္းေပၚထြက္လာပါတယ္၊ အရပ္သားအစိုးရနဲ႔ ရဲေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္မွာ ၀ိေရာဓိ ျဖစ္ေနတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာပါတယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ႔ဟာ ျပည္ထဲေရး၀န္ႀကီး ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးကိုကိုရဲ႕ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယဗိိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးကိုကိုက တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဒုတိယဗို္လ္ခ်ဳပ္ႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ တာ၀န္ထမ္းပါတယ္။ စစ္တပ္ရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ေရာက္ေနတဲ့ ရဲအဖြဲ႔ကို ဒီလို ရာဇ၀တ္မႈေျမာက္တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြမွာ တာ၀န္ရွိလို႔ ဆုိၿပီး အလြယ္တကူနဲ႔ အေရးယူဖုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ အျဖဴေရာင္ ေဖာ့စဖရက္ကိ္ု အသံုးျပဳခဲ့တာကို ေထာက္ရင္ ျမန္မာျပည္မွာ အရပ္သားေတြကို တားဆီးဖို႔ ဘယ္လိုလက္နက္ကိုမဆုိ အသံုးျပဳမယ္ဆုိတာကို အခ်က္ေပးလုိက္တာပါပဲ။ ဒီကိစၥမွာ က်ဴးလြန္သူေတြဟာ ရဲျဖစ္ေစ၊ စစ္တပ္ျဖစ္ေစ၊ ယုတ္စြအဆံုး စစ္တပ္က ငွားတဲ့ သီးသန္႔ လူမိုက္အဖြဲ႔တဖြဲ႔ ျဖစ္ေစ ဘယ္ေတာ့မွ လက္ရြံ႕မွာ မဟုတ္ပါဘူး၊ အေၾကာင္းကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ကစလုိ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႔နဲ႔ စစ္တပ္ထဲက အျပစ္က်ဴးလြန္လို႔ အျပစ္ေပးခံခဲ့ရဖူးတဲ့ အစဥ္အလာ မရွိပါဘူး။ ဘယ္အရပ္သားအစိုးရကမွလည္း ရဲနဲ႔ စစ္တပ္ရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြကို ရပ္တန္႔ႏုိင္စြမ္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ႏ်ဴးကလီးယား ကိစၥကလည္း အစိုးရရဲ႕ အေျပာနဲ႔ စစ္တပ္ရဲ႕ အလုပ္ ၀ိေရာဓိျဖစ္ေနတဲ့ ေနာက္ျပႆ      နာတရပ္ပါပဲ။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၂ ရက္ေန႔မွာ တပ္မေတာ္ေဆးတကၠသိုလ္ ဗိုလ္ေလာင္းသင္တန္း (အမွတ္စဥ္ ၁၄) သင္တန္းဆင္းပြဲမွာ ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္က “ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ အဏုျမဴနည္းပညာကို  ေဆးပညာနယ္ပယ္၊ သုေတသနနယ္ပယ္နဲ႔ စြမ္းအင္နယ္ပယ္ေတြမွာ အသံုးခ်သြားမယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လတုန္းက သူကိုယ္တုိင္ တပ္မေတာ္ ဦးစီးခ်ဳပ္ တေယာက္အေနနဲ႔ ေျပာခဲ့ဖူးတဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ ႏ်ဴးကလီးယား အစီအစဥ္ေတြ မရွိပါဘူး၊ ဒါေၾကာင့္ ကုလသမဂၢရဲ႕ ႏ်ဴးကလီးယား ထိန္းခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ (အုိင္ေအအီးေအ) ကလည္း ၀င္ေရာက္စစ္ေဆးဖို႔ မလုိဘူးလို႔ ေျပာခဲ့တာနဲ႔ ကြဲလြဲေနပါတယ္၊ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ႏုိ၀င္ဘာလမွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ႏ်ဴးကလီးယားနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ ကိစၥရပ္ေတြကို တရား၀င္ေၾကညာဖို႔နဲ႔ ကုလသမဂၢ စစ္ေဆးေရးမွဴးေတြကို စစ္ေဆးခြင့္ျပဳဖုိ႔ လိုအပ္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူညီခ်က္မွာ လက္မွတ္ထုိးမယ္လို႔ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပသနာက ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ကို အျပည့္အ၀ လုပ္ပုိင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းထားတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ စစ္တပ္နယ္ေျမထဲကို ကုလသမဂၢ စစ္ေဆးေရးမွဴးေတြကို ၀င္ေရာက္ စစ္ေဆးခြင့္ျပဳဖို႔ ကိစၥ၊ သို႔တည္းမဟုတ္ စစ္တပ္နယ္ေျမထဲက ႏ်ဴးကလီးယား အစီအစဥ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ သမၼတအေနနဲ႔ ေျပာတဲ့ အတုိင္း ျဖစ္လာေအာင္ ဘာမ်ား တတ္ႏုိင္မွာလဲ ေမးစရာရွိပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုး သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ႏုိင္ငံတကာရဲ႕ ေျမာက္ကိုရီးယားအေပၚ ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆုိ႔မႈ မူအတုိင္းပဲ ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ႔ စစ္ေရး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈေတြကို ျဖတ္ေတာက္ပါမယ္လို႔ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ႔ (၂၀၁၂ ေမလ) မွာ အေမရိကန္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို အာမဘေႏၱခံခဲ့ပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ထပ္ ၃ လပဲ ၾကာပါတယ္။ ေျမာက္ကိုရီးယားကေန တရုတ္ႏုိင္ငံ လမ္းေၾကာင္းကတဆင့္ ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ေဆာက္လုပ္ေရးကုမၼဏီတခုဆီကို ပို႔ဖို႔ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ ႏ်ဴးကလီးယားသန္႔စင္ေရးနဲ႔ ဒံုးက်ည္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းသံုး ကုန္ၾကမ္းပစၥည္း ေတြကို ဂ်ပန္က ဖမ္းမိလုိက္ပါတယ္။ ရန္ကုန္အေျခစုိက္ ေဆာက္လုပ္ေရးကုမၼဏီ ဆုိတာကလည္း ျမန္မာ စစ္တပ္ရဲ႕ စစ္လက္နက္ပစၥည္းေတြကို ဒုိင္ခံ၀ယ္ေပးေနတဲ့ ထိပ္တန္းကုမၼဏီတခုအေနနဲ႔ အေမရိကန္အစိုးရက ယံုၾကည္ထားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြနဲ႔ တုိင္းရင္းသားအရပ္သားေတြအေပၚ စစ္ေရးတုိက္ခုိက္မႈ အေထာက္အထားေတြက ျမန္မာအစိုးရရဲ႕ အေျပာနဲ႔ အလုပ္ တျခားစီ ျဖစ္ေနတဲ့ သက္ေသေတြပါပဲ။ ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ႕ အကူအညီနဲ႔ ႏ်ဴးကလီးယားက႑ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကလည္း ႏိုင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္ရာ ေရာက္ပါ တယ္၊ ဒါေပမယ့္ ႏုိ္င္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ုိင္းကေတာ့ ဒါေတြကို မသိက်ဳိး ကြ်ံျပဳ ထားတယ္၊ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရဲ႕ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ဒီလို ခ်ဳိးေဖာက္မႈကို အေရးမႀကီးသေယာင္ လုပ္ေနၾကတယ္။ ဥပမာ ၂၀၁၂ ဒီဇင္ဘာအတြင္းမွာ ႏုိင္ငံတကာ ေရွ႕ေနမ်ားအစည္းအရံုး လူ႔အခြင့္အေရး အင္စတီက်ဴ (IBAHRI) ကေန ျမန္မာျပည္၏ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ (“The Rule of Law in Myanmar: Challenges and Prospects,”) စိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားဆုိတဲ့ နာမည္နဲ႔ အစီရင္ခံစာထုတ္ပါတယ္၊ ဒီထဲမွာ သုံးသပ္ထားတဲ့ အခ်က္တခ်က္က ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္ ၄၄၅ (န၀တ၊ နအဖ ေခတ္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို အေၾကာင္းျပဳလ်က္ တရားစြဲဆုိျခင္း၊ အေရးယူျခင္း မရွိေစရဆုိတဲ့ ပုဒ္မ) ဟာ ဆုိးရြားတဲ့ ရာဇ၀တ္မႈေျမာက္ လုပ္ရပ္ေတြနဲ႔ အက်ံဳးမ၀င္ဘူးလို႔ သံုးသပ္ထားပါတယ္။ အုိင္ဘီေအရဲ႕ အဲဒီ အစီရင္ခံစာထြက္ၿပီး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ ဆက္သြယ္ေရး၊ သတင္းအခ်က္အလက္ႏွင့္ နည္းပညာ၀န္ႀကီးဌာနက ပုဒ္မ ၄၄၅ ေၾကာင့္ ယခင္ ဆက္သြယ္ေရး ၀န္ႀကီးေဟာင္း ဦးသိန္းေဇာ္လက္ထက္မွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အဂတိလုိက္စားမႈေတြ၊ အဂတိလိုက္စားတဲ့ အရာရွိေတြကိစၥကို စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ဖို႔ကိစၥမွာ အတားအဆီး ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ကိုးကား ေျပာသြားပါတယ္။ ပုဒ္မ ၄၄၅ ေၾကာင့္ ေလာဘနဲ႔ အဂတိလုိက္စားမႈေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ေတာင္ အခက္ေတြ႔ေနရတယ္ဆုိရင္ ဒီထက္ဆုိးတဲ့ ဥပမာ အစုလုိက္အျပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈ၊ လူသားေတြအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈ၊ အမ်ဳိးသမီးေတြ အေပၚ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ ေစာ္ကားမႈ ကိစၥေတြလို ရာဇ၀တ္မႈေတြကို ဘယ္လိုမ်ား ေဆာင္ရြက္ၾကမလဲ။ ႏုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းထဲက တခ်ဳိ႔က ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက ေပးတဲ့ ဒုကၡ၊ ကမၻာ့ လံုျခံဳေရးအတြက္ စိုးရိမ္ေသာက ရွိေနတာကို အျမင္ႏိႈးၾကားေနတာကေတာ့ ေကာင္းတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။   ျမန္မာျပည္ကို ၅ ရက္ၾကာ ေလ့လာေရးခရီးသြားခ့ဲ့တဲ့ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္ အေရး အထူးစံုစမ္းေရးမွဴး မစၥတာ ေသာမတ္ အုိေဟး ကင္တာနားကလည္း ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ႔ အေျခခံ လူ႔အခြင့္အေရးအတြက္ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၆ ရက္ေန႔မွာ  မွတ္ခ်က္ျပဳ ခဲ့တယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက လူပုဂိၢဳလ္နဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းေပါင္း ၅၅၀၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ႏ်ဴး ကလီးယားေခတ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာင္ေဒးရွင္းအဖြဲ႔  (The Nuclear Age Peace Foundation (NAPF) ကလည္း ၂၀၁၂ ႏို၀င္ဘာလမွာ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီကို စာတေစာင္ ပုိ႔ပါတယ္။ စာထဲမွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအရ စစ္တပ္ကို လြတ္လပ္စြာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ ျပဳထားတဲ့ အတြက္ အရပ္သားအစိုးရအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာကို ေပးထားတဲ့ ကတိနဲ႔ ၀တၱရားေတြ အတုိင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးမွာ အခက္ေတြ႔ႏိုင္တယ္တဲ့ကိစၥကို လံုျခံဳေရးေကာင္စီအဖြဲ႔၀င္ ႏုိင္ငံေတြ အေနနဲ႔ အေလးနက္ထား စဥ္းစားဖို႔ တုိက္တြန္းခဲ့တယ္။ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ႏ်ဴးကလီးယား လက္နက္ တားဆီးပိတ္ပင္ေရးနဲ႔ အစုလုိက္ အျပဳံလုိက္ ေသေစႏုိင္တဲ့ လက္နက္ကိစၥေတြမွာ ျမန္မာျပည္က ေလးစား လုိက္နာေဆာင္ရြက္မႈ ရွိ၊ မရွိ ကို စိစစ္ျပခဲ့တယ္။ NAPF ရဲ႕ ဥကၠ႒ David Krieger က “ျမန္မာျပည္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔မွာ စတင္က်င့္သုံးေသာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ အရပ္သားအစိုးရဟာ စစ္တပ္အေပၚမွာ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္စြမ္း အလ်င္းမရွိပါ။ ယင္းအခ်က္ေၾကာင့္ ျမန္မာအစိုးရသည္ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားျဖစ္ေသာ SCR 1540 or SCR 1874၊ ကုလသမဂၢ ေၾကညာစာတမ္း၊ ဂ်နီဗာ သေဘာတူညီခ်က္၊ အစုလုိက္အျပဳံလုိက္ သတ္ျဖတ္မႈဆုိင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ႏွင့္ ႏ်ဴးကလီးယား လက္နက္မျပန္႔ပြားေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ားကို လုိက္နာရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ပါ” လို႔ ဆုိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အပါအ၀င္ ဒီမုိကေရစီအေရးအတြက္ လက္ေတြ႔ ႀကိဳးပမ္းေနၾကသူေတြက ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးကို အေရးႀကီးတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ အေနနဲ႔ စဥ္းစားေနၾကေပမယ့္ လက္ေတြ႔မွာေတာ့  ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကိုယ္ႏိႈက္က ျပင္ဆင္ေရးကို လမ္းလႊဲထားတယ္။ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ ၇၅ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ ေထာက္ခံမႈရမွသာ ဖြဲ႔စည္းပံုက ျပင္ဆင္ႏိုင္မယ္လို႔ ျပဌာန္းထားတာေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္ထဲက စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ၂၅ ရာခုိင္ႏွုန္းက ဥပေဒျပဳေရးနဲ႔ ျပင္ဆင္ေရး ကိစၥအ၀၀မွာ ဗီတုိအာဏာကို ကုိင္ထားပါတယ္။ အန္အယ္ဒီအမတ္ ဦး၀င္းထိန္ရဲ႕ အဆုိအရ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က စစ္တပ္ကို “အေပ်ာ့နည္းနဲ႔ စည္းရံုးေနတယ္” (“talking sweet”) လို႔ ဆုိပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ တျခား ဒီမုိကေရစီအေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းေနသူေတြဟာ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒက ဒီမုိကေရစီကို ျပန္ေပးဆြဲထားတဲ့ ကိစၥကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္၊ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း၊ အားမာန္အျပည့္နဲ႔ ေျပာဆိုဖို႔ အခက္ေတြ႔ေနရလို႔ပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနေနာက္ခံမွာ သမၼတၡ ဦးသိန္းစိန္အေနနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို အမွန္ တကယ္ လိုလားေၾကာင္း ျပသခ်င္တယ္ဆုိရင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို လြတ္လြတ္ လပ္လပ္ ျပန္ သံုးသပ္ဖို႔ ေတာင္းဆုိခ်က္မူေတြကို ေထာက္ခံႏုိင္ပါတယ္၊ စစ္တပ္ကိုယ္တုိင္က လိုက္ပါေဆာင္ရြက္လာေအာင္ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြကို ေထာက္ခံတဲ့ ဆႏၵေတြကို ျပသဖုိ႔ လိုပါတယ္။ ဥပမာ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈခံုရံုး (International Criminal Court)ရဲ႕ ေရာမ ဥပေဒသေဘာတူညီခ်က္မွာ(Rome Statute)  လက္မွတ္ထုိးႏုိင္ဖုိ႔၊ ပါလီမန္ရဲ႕ သေဘာ တူညီခ်က္ကို ေတာင္းခံႏုိင္ပါတယ္။ ဂ်နီဗာ သေဘာ တူညီခ်က္မွာ ျခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ ထည့္သြင္းထားတဲ့  အရပ္သားနဲ႔ ႏုိင္ငံေရး အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ ကတိက၀တ္နဲ႔ ညွဥ္းပမ္း ႏွိပ္စက္မႈနဲ႔ တျခား လူမဆန္ေသာ ရက္စက္မႈႏွင့္ အျပစ္ေပးမႈမ်ားကို ဆန္႔က်င္ေသာ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက လက္မွတ္ထိုးေရးကို ေထာက္ခံေၾကာင္းျပသဖို႔ လိုပါ တယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္းအ၀ုိင္းအေနနဲ႔လည္း ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ျဖစ္ထြန္းဖို႔ အမွန္တကယ္ စိုးရိမ္တယ္၊ လိုလားတယ္ ဆုိရင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒျပင္ဆင္ေရးျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ ၀ုိင္းတြန္းဖို႔ ေျခလွမ္းေတြ စသင့္ပါၿပီ၊ ကုလသမဂၢအေထြေထြညီလာခံ၊ ကုလသမဂၢ လုံျခံဳေရးေကာင္စီကေနတဆင့္ ႏုိင္ငံတကာ တရားမွ်တမႈတရားရံုး (International Court of Justice) ရဲ႕ မူေဘာင္ထဲကေန ျမန္မာျပည္ ဖြဲ႔စည္းပံု ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ အၾကံေကာင္းျပဳႏိုင္ပါတယ္။ (ကိုဆုိဗို လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာစာတမ္းမွာ တရားဥပေဒနဲ႔ ညီညြတ္မႈ ရွိေအာင္ ဒီလို အၾကံျပဳ ခဲ့ဖူးတယ္) ႏုိင္ငံတကာ အကူအညီေတြနဲ႔ ဖြ႔ံၿဖိဳးေရး ရန္ပံုေငြေတြကတဆင့္ ဒီလို တိုးတက္မႈမ်ိဳးကို ဖန္တီးႏိုင္တဲ့ အျပဳသေဘာေျခလွမ္းေတြ လွမ္းၾကဖို႔ အခ်ိန္တန္ပါၿပီ။  ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ုိင္းက ဒီလို ညီညြတ္တဲ့ သႏၷိ႒ာန္နဲ႔ ေဆာင္ရြက္မွပဲ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ျဖစ္ထြန္းလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေဆာင္းပါးရွင္ JANET BENSHOOF သည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ Global Justice Center ကို တည္ေထာင္သူႏွင့္ လက္ရွိ ဥကၠ႒ ျဖစ္ပါသည္) (မူရင္း၊ ၊  It’s time for the int’l community to address Burma’s constitution By JANETBENSHOOF)