ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ မြတ္စလင္ လူမွႈအသုိင္းအဝန္း ၂ ခုအၾကား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကုိ အျမန္ ဆုံးေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ကုုိယ္စားလွယ္က ျမန္မာအစုိးရကုိ တုိက္တြန္း လုိက္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုုင္ငံဆုုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုုယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီဟာ သူရဲ့ ၁၀ ရက္တာ ျမန္မာလူ႔အခြင့္ေရး အေျခအေနေလ့ေရးအၿပီး ဇူလုုိင္လ ၂၆ ရက္ေန႔က ရန္ကုုန္ အျပည္ျပည္ဆုုိင္ရာေလဆိပ္မွာျပဳလုုပ္တဲ့ ရွင္းလင္းပြဲမွာ တုုိက္တြန္းခဲ့တာပါ။ ယန္ဟီးလီဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ေတြအျပင္ မႏၱေလးက ပဋိပကၡအေျခအေန ေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာခဲ့ၿပီး ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ မြတ္စလင္ လူမွႈ အသုိင္းအဝုုိင္းေတြအၾကား အျမန္ဆုုံး ျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရး ေဆာင္ရြက္ဖုုိ႔ အစုုိးရကိုု တုုိက္တြန္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ “အစုုိးရကရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဉ္တြဲေနထိုင္ႏိုုင္ေရး ေရရည္စီမံကိန္းေတြ ခ်ထားတတယ္ ဆိုေပမယ့္ လူမႈအသုုိင္းအဝုုိင္း ၂ ခုုအၾကားမွာ အျမဲတမ္း ခြဲျခားတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးျဖစ္မွာကို စုိးရိမ္မိပါတယ္။ လက္ရိွဦးစားေပး လုုပ္ေဆာင္ရမယ့္ အခ်က္ေတြက လူမႈ အသုုိင္းအဝုုိင္း ၂ ခုု အၾကားမွာ အမ်ဳိးသားျပန္လယ္ရင္ၾကားေစ့ေရးအတြက္ တိုးတက္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ဖုုိ႔ အေရးႀကီး ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ရန္ျပဳလုုိအျဖစ္မ်ဳိ္းေတြနဲ႔ တင္းမာမႈေတြကိုုလည္း ေလ်ာ့ခ်ရမွာျဖစ္ပါတယ္။” ယန္ဟီးလီက ျမန္မာႏိုုင္ငံရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနဟာ အသြင္ကူးေျပာင္းကာစ အခ်ိန္ေတြနဲ႔ မတူဘဲ တုုိးတက္မႈေတြ အားနည္းလာတယ္လိုု႔ ေဝဖန္သြားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သတင္းမီဒီယာသမားေတြကုုိ ဖမ္းဆီ ေထာင္ခ်တာ၊ လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုုတ္ေဖာ္တဲ့သူေတြနဲ႔ လယ္ေျမအသိမ္းခံရလုုိ႔ ဆႏၵျပသူေတြကုုိ ပုုဒ္မ ၁၈ နဲ႔ တရားစြဲတာေတြအတြက္ စိုုးရိမ္မိ တယ္လုုိ႔လည္း ေျပာပါတယ္။ ရခုုိင္ျပည္နယ္ ခရီးစဥ္အတြင္းမွာ ႏွစ္ဖက္စလံုုးက ေျပာဆုုိခ်က္ ေတြကိုု အေလးအနက္ နားေထာင္ခဲ့ၿပီး ဒုုကၡသည္ေတြရဲ႕ အေျခအေနဟာ ဆုုိရင္ အလြန္ စိတ္မေကာင္းစရာ အျဖစ္ေတြ နဲ႔ ေတြ႔ေနရတယ္လုုိ႔ ယန္ဟီလီက ေျပာဆုုိသြားပါတယ္။ “မိုုးရြာေနတဲ့ အၾကားက စစ္ေတြက ဒုုကၡသည္စခန္းေတြကို သြားေရာက္ေလ့လာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ရခုုိင္ဖက္ကေကာ ဘဂၤလီဖက္ကပါ စခန္းေတြမွာေနထုုိင္ေနတဲ့ ကေလး နဲ႔ မိန္းကေလးေတြဟာ အခက္အခဲ ၾကဳံေတြ႔ေနရတဲ့ အေျခေနေတြကို ေတြ႔ေနရပါတယ္။ သူတုုိ႔ရဲ႕ အေနအထားက ဝမ္းနည္းစရာေကာင္းပါတယ္။ ပညာေရး က်န္းမာေရး အခြင့္အေရး ဆုုံးေနရတာေတြကိုလည္း စိတ္မေကာင္းစာပါလုုိ႔ေျပာပါတယ္။” လာမယ့္ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲကို တရားမွ်တစြာ က်င္းပႏိုင္ဖို႔ ပတ္၀န္းက်င္ေကာင္း ဖန္တီးေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔လည္း ေထာက္ျပသြားပါတယ္။ ကုုလသမဂၢရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုုိယ္စားလွယ္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဇူလုုိင္ ၁၆ ရက္ေန႔ကတည္းက ျမန္မာႏုုိင္ငံကုုိ ေရာက္ရွိေနခဲ့တာ ျဖစ္ၿပီး အစုုိးရ ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္၊ ႏုုိင္ငံေရး၊လူမႈေရးနဲ႔ ဘာသာေရး အဖြဲ႔ေတြက ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုု ခဲ့ပါတယ္။ ယန္ဟီလီဟာ သူ႔ရဲ႔ ၁၀ ရက္ၾကာ ျမန္မာႏုုိင္ငံရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရး ေလ့လာေရး ခရီးစဥ္အတြင္းမွာ ေတြ႔ရွိတဲ့ အေျခအေနေတြကုုိ လာမယ့္ ေအာက္တုုိဘာလက်င္းပမဲ့ ၆၉ ႀကိမ္ေျမာက္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံမွာ တင္ျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။