ဒီႏွစ္ဟာ ထိုင္းလူ႔အခြင့္အေရးေရွ႕ေန ဆြမ္ခ်ိဳင္း နီးလပိုင္ခ်စ္ ေပ်ာက္ကြယ္ေနတာ ၁၀ ႏွစ္ျပည့္သြားပါၿပီ။ ဆြမ္ခ်ိဳင္းဟာ နာမည္ႀကီး ထိုင္း မြတ္စလင္ လူ႔အခြင့္အေရးေရွ႕ေနတေယာက္ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္ေလာက္ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၂ ရက္ ညေနခင္းမွာ ဆြမ္ခ်ိဳင္း နီးလပိုင္ခ်စ္ တေယာက္ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ျပင္ ဆင္ေျခဖံုးက ရမ္ခမ္ဟဲင္လမ္းမေပၚရွိ ရဲစခန္းတခုနားမွာ အဓမၼေခၚေဆာင္သြားခံခဲ့ရတာပါ။ သူ႔ကို လူ ၅ ေယာက္က ေမာ္ေတာ္ယာဥ္တစီးထဲ ထုပ္ပိုးစည္းေႏွာင္ တင္ေဆာင္သြားတာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းက သူ႔ကို ဘယ္သူမွ မျမင္ရေတာ့ပါဘူး။ သူ႔ကို ေသၿပီလို႔ ယူဆထားၾကတာပါ။ [caption id="attachment_53589" align="alignright" width="300"] ဆြမ္ခ်ိဳင္း နီးလပိုင္ခ်စ္ အဓမၼ ေခၚေဆာင္ခံခဲ့ရသည့္ေနရာ[/caption]လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔မွ အဆင့္ျမင့္ သုေတသီ ဆူႏိုင္းဖာစြတ္ခ္က “ဆြမ္ခ်ိဳင္းကို ေခၚသြားတဲ့အုပ္စုဟာ ရဲအရာရွိေတြလို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ သိလာရပါတယ္။ သူတို႔က ဘန္ေကာက္မွာ ရဲတစ္ေယာက္ေရွ႕မွာတင္ ေခၚသြားၾကတာပါ။” စမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကလည္း တာ၀န္ယူမႈ မရွိၾကဘူးလို႔ ဆူႏိုင္းက ေျပာပါတယ္။ “ဒီပထမဆံုး ျဖစ္သြားတဲ့ ျဖစ္ရပ္က ႏိုင္ငံရဲ႕တျခား နယ္စြန္နယ္ဖ်ားမွာ ျဖစ္သြားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လံုၿခံဳေရးကင္မရာေတြ၊ မ်က္ျမင္သက္ေသေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတဲ့ ဘန္ေကာက္မွာ ျဖစ္သြားတာေနာ္။ ရမ္ခမ္ဟဲ့င္ ရဲစခန္းရဲ႕ အေရွ႕ေလးတင္ ျဖစ္သြားတာပါ။ ဒါေပမယ့္ တာ၀န္ယူ ေဆာင္ရြက္ေပးမႈမရွိတာေတြ၊ ရဲဘက္စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈကိုလည္း အေလးအနက္ မထားတာေတြ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းေတာ့ တရားေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ အထူးစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးဌာနဘက္ အဲဒီအမႈ ေရာက္သြားပါတယ္။” ၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွာ ထိုင္းႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းမွာ ခြဲထြက္ေရးဆို္င္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး လူေပါင္း ၆ ေထာင္ေလာက္ အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ရပါတယ္။ ေရွ႕ေန ဆြမ္ခ်ိဳင္းဟာ သူ ျပန္ေပးဆြဲခံရခ်ိန္တုန္းက ရဲအရာရွိေတြရဲ႕ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္တာ ခံရပါတယ္လို႔ တိုင္ၾကားလာတဲ့ ထိုင္းႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းစြန္းက လူအုပ္စု တစုဘက္က ေရွ႕ေန လိုက္ေပးေနတဲ့အခ်ိန္ပါ။ ဒီအမႈ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးကို ရဲတပ္ဖြဲ႔က တနည္းတဖံု ပါ၀င္ပတ္သက္ ေနတယ္လို႔ တရားေရး၀န္ႀကီဌာနထဲက မႈခင္းေဆးပညာဆိုင္ရာ ဗဟိုသိပၸံရဲ႕ ညႊန္ၾကားေရးမႉးေဟာင္း ပြန္သစ္ပ္ ရိုဂ်ာနာ ဆူနန္က ေျပာပါတယ္။ “က်မတို႔ ဒီအမႈကို စံုစမ္းႏိုင္ေအာင္ လြတ္လပ္တဲ့ ဌာန မရွိဘူးေလ။ ဒါေၾကာင့္ ဆြမ္ခ်ိဳင္း နီလပိုင္ခ်စ္ရဲ႕ အမႈမွာဆိုရင္လည္း ဒီကိစၥနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ပတ္သက္ေနသူ တေယာက္ေယာက္ရဲ႕ အေထာက္အထားေတြကို ဘယ္ရဲအရာရွိကမွ ရွာမေတြ႔သြားေစခ်င္ဘူးလို႔ က်မ ထင္တယ္။” ဆြမ္ခ်ိဳင္းရဲ႕ ဇနီးျဖစ္သူ အန္ခါလာ နီလာပိုင္ခ်စ္အတြက္ကေတာ့ ဒီျဖစ္ရပ္ဟာ သူ႔ဘ၀ကို ကၽြမ္းထိုးေမွာက္ခံု ျဖစ္သြားေစတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ “ဆြမ္ခ်ိဳင္း အခုလို ေပ်ာက္ဆံုးသြားတာဟာ က်မဘ၀ကို ႀကီးႀကီးမားမား ေျပာင္းလဲသြားေစတာပါပဲ။ ဥပေဒနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဗဟုသုတ သိပ္မရွိတဲ့ သာမန္အိမ္ရွင္မ တaယာက္ အျဖစ္ကေန က်မ ကေလးေတြကို တိုးတက္ျမင့္မားရေအာင္ ႀကိဳးစားရုန္းကန္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်မကေလးေတြရဲ႕ အေဖျဖစ္သူအတြက္ တရားမွ်တမႈကို လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းတခုခုကို ရွာေတြ႔ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ေနရတာဟာ ခက္ခဲပင္ပန္းၿပီး ၀မ္းနည္းစရာ ေကာင္းပါတယ္။” ထိုင္းအစိုးရဟာ ၂၀၁၂ ဇန္န၀ါရီလမွာေတာ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းထားျခင္းအေပၚ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီသေဘာတူညီခ်က္က ခုထိ တရား၀င္ မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ဒီလို လွ်ိဳ႕၀ွက္ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းမႈဟာ လူ႔အခြင့္အေရးကို ဆိုးဆိုးရြားရြား ခ်ိဳးေဖာက္မႈတင္ သာမက ႏိုင္ငံတကာဥပေဒေအာက္က ရာဇ၀တ္မႈတခုလည္း ျဖစ္တယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔ေတြက ေျပာပါတယ္။ အန္ခါလာက “က်မ လက္မခံႏိုင္တာက က်မတို႔ တရားမွ်တမႈအတြက္ တိုက္ေနရတာ ၁၀ ႏွစ္ ရွိေနပါၿပီ။ ဘယ္သူ႔ကိုမွလည္း ျပစ္ဒဏ္ခ်တာ မရွိဘူး။ ဒီလိုအျဖစ္မ်ိဳး ေနာက္ထပ္ မျဖစ္ေစဖို႔ ဘာအာမခံမွလည္း မရွိဘူး။ ျပစ္ဒဏ္ကင္းလြတ္ခြင့္ ဆိုတဲ့ အစဥ္အလာကို ရပ္လိုက္ဖို႔ေတာ့ လိုေနၿပီ” လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ဆယ္စုႏွစ္ေတြ ေက်ာ္လာခ်ိန္မွာေတာ့ လွ်ိဳ႕၀ွက္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းျခင္းဟာ လံုၿခံဳေရး၀န္ထမ္းေတြရဲ႕ ရာဇ၀တ္မႈကို ေျဖရွင္းရာမွာနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္သူေတြကို ဘာမွ မေျပာရဲ မဆိုရဲေအာင္ လုပ္ေဆာင္တဲ့ သာမန္ဗ်ဴဟာတရပ္ ျဖစ္ေနၿပီလို႔ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာပါတယ္။ ဒီစိုးရိမ္ပူပန္ရမႈေတြကို တရား၀င္ ထုတ္ေျပာရတာမွာ တိုးတက္မႈ နည္းပါတယ္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္အဖြ႔ဲမွ ဆူႏိုင္ဖာဆြခ္က ေျပာပါတယ္။ “ခင္ဗ်ားသာ အစိုးရရဲ႕ရန္သူ ျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္ ၾကာၾကာ မလံုၿခံဳႏိုင္ပါဘူး။ ခင္ဗ်ားရဲ႕ လံုၿခံဳမႈကိုလည္း လံုး၀ အာမ မခံႏိုင္ပါဘူး။ တရားမွ်တမႈ ဆိုတာကိုလည္း လံုး၀ အာမ မခံႏိုင္ပါဘူး။ ဒါ ေျပာခ်င္တဲ့အခ်က္ပါပဲ။” အာရွ-ပစိဖိတ္ေဒသ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား ေကာ္မရွင္ရဲ႕ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဆမ္ ဇာရီဖီွကေတာ့ ဒီအမႈကို တကမၻာလံုးက ေစာင့္ၾကည့္ေနပါတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ “ဆြမ္ခ်ိဳင္းရဲ႕အမႈဟာ လွ်ိဳ႕၀ွက္ဖမ္းဆီးခံရတဲ့ ျပႆနာအတြက္ အမွတ္သေကၤတ တခု ျဖစ္လာပါၿပီ။ ဒီအမႈဟာ ထိုင္းႏိုင္ငံ ဒါမွမဟုတ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေဒသထဲတင္ မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၻာတ၀ွမ္းလံုးနဲ႔ကို ဆိုင္လာပါၿပီ။ ဒါဟာ ခုဆို ကမၻာမွာ အတင္းအက်ပ္ လွ်ိဳ႕၀ွက္ဖမ္းဆီးခံရတဲ့ အမွတ္အသား ျပဳရေလာက္တဲ့ အမႈေတြထဲက တခုပါ။” ထိုင္း၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ယင္းလပ္ရွင္နာ၀ပ္ကေတာ့ ဆြမ္ခ်ိဳင္း အပါအ၀င္ ေတာင္ပိုင္းခရိုင္ေတြထဲက ထိခိုက္နစ္နာရသူေတြရဲ႕ မိသားစုေတြကို ေလ်ာ္ေၾကးေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပိုက္ဆံဟာ ဆံုးရႈံးမႈအတြက္ လံုး၀ အစားမထိုးႏိုင္ပါဘူးလို႔ အန္ခါလာက ေျပာပါတယ္။ “တရားစြဲတဲ့ကိစၥေတြက သူ႔အသက္ကို ျပန္ရွင္လာေအာင္ လုပ္မေပးႏိုင္ေပမယ့္လည္း ဆြမ္ခ်ိဳင္းအတြက္ တရားမွ်တမႈ ရွိေစတဲ့ တာ၀န္၀တၱရားေတြကို ေရွာင္လႊဲခြင့္ မျပဳေပးသင့္ပါဘူး။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္တုန္းက က်မ တရားမွ်တမႈရေအာင္ အရမ္းခက္ခက္ခဲခဲ ႀကိဳးစားခဲ့ရပါတယ္။ ယင္းလပ္အစိုးရကေတာ့ က်မကို ေလ်ာ္ေၾကးေပးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပိုက္ဆံက နစ္နာသူေတြရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ျပန္ဆည္ေပးႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။” ဆြမ္ခ်ိဳင္းရဲ႕ သမီး ၂ ေယာက္လံုးက ဥပေဒဘာသာရပ္ကို သင္ယူေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ တေယာက္က တရားသူႀကီး ျဖစ္ေနၿပီး ေနာက္တေယာက္ ပရာတူဘ္ဂ်စ္ နီလာပိုင္ခ်စ္ကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေရွ႕ေနတေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ဖခင္ဟာ အမွန္တရားနဲ႔ တရားမွ်တမႈအေပၚ အစဥ္အၿမဲ သစၥာရွိတာေၾကာင့္ တေန႔ေတာ့ အမႈကို ေျဖရွင္းႏိုင္မွာပဲလို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနေၾကာင္း ပရာတူဘ္ဂ်စ္က ေျပာပါတယ္။ “လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားသူတေယာက္အေနနဲ႔ ေျပာရရင္ က်မတို႔ အေကာင္းဘက္က ျမင္တတ္ရမယ္ေလ။ က်မတို႔ အၿမဲတမ္း ယံုၾကည္တယ္။ အၿမဲတမ္း ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ထားတယ္။ က်မတို႔ လူေတြရဲ႕ စြမ္းအားေတြက တေန႔ၿပီးတေန႔ ပိုခိုင္မာ အားေကာင္းလာတယ္လို႔ က်မတို႔ ယံုၾကည္ထားတယ္။ ဒီအမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး တေန႔က်ရင္ေတာ့ တရားမွ်တမႈနဲ႔ အမွန္တရားကို က်မတို႔ ေတြ႔လာႏိုင္မွာပါ။” အာရွေဒသ သတင္းေဆာင္းပါးအတြက္ သတင္းေထာက္ ရြန္ေကာ္ဘန္က ဘန္ေကာက္ကေန သတင္းေပးပို႔ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။