လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ နွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအေျခစိုက္ လူ့အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ့က အင္ဒိုနီး႐ွားျပည္နယ္ ပါပူး၀ါမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ရာေပါင္းမ်ားစြာ႐ွိတဲ့ အမႈ ေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါတယ္။ [caption id="attachment_48409" align="alignright" width="300"] ဖာသာ ဂ်ိုဟန္နက္စ္ ႐ြန္းဂါး[/caption] အဲဒီအမႈေတြမွာ ပုလိပ္၊ စစ္တပ္နဲ့ ေထာက္လွမ္းေရးအရာ႐ွိေတြ၊ အက်ဥ္းေထာင္အေစာင့္ ေတြက ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆနၵျပၾကတဲ့ အစိုးရဆန့္က်င္ေရး ဆနၵျပသူေတြကို ကိုင္တြယ္ရာမွာ အလြန္အကၽြံ အင္အားသံုးတာေတြ ႐ွိခဲ့ပါတယ္။ အနၱရာယ္႐ွိေပမယ့္ ဖာသာ ဂ်ိုဟန္နက္စ္ ႐ြန္းဂါးက ေဒသခံ ျပည္သူလူထုကို သူတို့ရဲ့လူ့အခြင့္အေရးနဲ့ နိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးေတြကို ဆက္ျပီး ပညာေပးေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါပူး၀ါ ၀ါမင္နာက ဘာလီယမ္ ျမစ္နားမွာ ေနထိုင္တဲ့ အသက္ ၅၅ နွစ္႐ွိျပီျဖစ္တဲ့ ဖာသာ ဂ်ိုဟန္နက္စ္ ႐ြန္းဂါးက “ဒါ က်ေနာ္ရဲ့ မနက္ပိုင္း လုပ္ေဆာင္ေနက် အလုပ္ပါ။ ၾကက္ေတြနဲ့ ငါးေတြကို အစာ ေကၽြးတာပါ” လုိ့ ေျပာပါတယ္။ သူ့ရဲ့ အိမ္နီးခ်င္းျဖစ္တဲ့ ဒါမီးယားနပ္စ္ ၀က္တာပိုက ေမြးျမူေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ဖာသာ ဂ်ိုဟန္နက္စ္ ႐ြန္းဂါးဆီက သင္ယူခ်င္တယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ “က်ေနာ္က ငါးကန္ေတြကို ဘယ္လို ေစာင့္ေ႐ွာက္ရတယ္ဆိုတာကို သင္ယူခ်င္တာပါ။ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးက က်ေနာ္တို့ကို နမူနာေကာင္းေတြ အမ်ားၾကီး ျပေပးခဲ့ပါတယ္။ ေဒသခံေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို့က ဒီမွာ သူကို ရထားတာကို ေပ်ာ္႐ြွႊင္ ၀မ္းသာအားရ ႐ွိၾကပါတယ္။ က်ေနာ္တို့မွာ အခု လႈပ္႐ွားမႈ မ်ာမ်ားစားစား မ႐ွိေသးပါဘူး။သူက က်ေနာ္တို့ကို ေစာင့္ေ႐ွာက္ပါ တယ္။.” ၀ါမင္နာဟာ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးအတြက္ အိမ္အသစ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ သူ ဒီျပည္နယ္မွာ ေနတာ အနွစ္ ၃၀ နီးပါး ႐ွိေနပါျပီ။ အဲဒီကာလေတြအတြင္း ေဒသခံေတြနဲ့ လံုျခံုေရးတပ္ဖြဲ့ေတြနဲ့ ရင္ဆိုင္ရတဲ့အခ်ိန္မွာ မေတာ္မတရား လုပ္ခံရတာေတြကို ၾကံုေတြ့ခဲ့ရတယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ “ပါပူးအန္ေတြအတြက္ အဲဒါက နိုင္ငံေရးနဲ့ ပိုပတ္သက္ပါတယ္။ သူတို့ရဲ့ စကားေျပာဆိုခြင့္ နဲ့ ပတ္သက္ပါတယ္။ သူတို့က တရားမွ်တမႈအတြက္ ဆန့္က်င္ကန့္ကြက္ ဒါမွမဟုတ္ တိုက္ခိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အာဏာပိုင္ေတြက သူတို့ကို တားဆီးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါက တကယ္ပဲ အနၱရာယ္ ႐ွိတယ္လို့ က်ေနာ္ ထင္တယ္ေလ။” ၂၀၀၇ ခုနွစ္မွာ အင္ဒိုနီး႐ွားစစ္တပ္က ပါပူး၀ါ လြတ္လပ္ေရးလႈပ္႐ွားမႈအဖြဲ့ ဒါမွမဟုတ္ အိုပီအမ္္လႈပ္႐ွားမႈ၀င္ေတြကို ၀ိုင္းတဲ့စစ္ဆင္ေရးတခုကို စလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီ လႈပ္႐ွားမႈက အင္ဒိုနီး႐ွားမွာ တရားမ၀င္ ျဖစ္ျပီး လႈပ္႐ွားမႈကို ေထာက္ခံတဲ့သူေတြ အမ်ားၾကီး အက်ဥ္းေထာင္ထဲ ေရာက္ေနၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးက စစ္တပ္ရဲ့ ျခိမ္းေျခာက္မႈ ခံေနရတဲ့ ေဒသခံျပည္သူေတြနဲ့အတူ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ “စစ္တပ္နဲ့ ပုလိပ္အရာ႐ွိေတြကို က်ေနာ္ တိုက္ခိုက္ရပါမယ္။ သူတို့က က်ေနာ္ကို အိုပီအမ္ရဲ့ ဖခင္လို့ေတာင္ ေခၚနိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပိုျပီး အေရးၾကီးတာက အိုပီအမ္နဲ့ အင္ဒိုနီး႐ွားစစ္တပ္တို့ တဖက္နဲ့ တဖက္ တိုက္ခိုက္ေနၾကတာ၊ သတ္ျဖတ္ ပစ္ခတ္ေနၾကတာကို ဘယ္လို ရပ္ဆိုင္းမယ္ ဆိုတာပါပဲ။ က်ေနာ္က ပိုျပီး လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားတဲ့ နည္းကို အသံုးျပုဖို့ ၾကိုးစားေနပါတယ္။ အိုပီအမ္အဖြဲ့၀င္ေတြ ဒါမွမဟုတ္ အင္ဒိုနီး႐ွားစစ္တပ္ဟာ မြတ္စလင္ေတြ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္မွာပါ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို့က လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈ အေၾကာင္း ေျပာမယ္ဆိုရင္ ခြဲျခားမႈေတြ မ႐ွိပါဘူး။” ၂၀၀၉ ခုနွစ္မွာ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးဟာ သူရဲ့ ပါပူးအန္ အခြင့္အေရးအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေပးမႈ အတြက္ ရက္ပ္သီယမ္ဟိုင္ရန္ဆုကို ခ်ီးျမွင့္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီဆုဟာ အင္ဒိုနီး႐ွားရဲ့ လူ့အခြင့္အေရး ဂုဏ္သိကၡာ အျမင့္ဆံုးဆုပါ။ အင္ဒိုနီး႐ွား တ႐ုတ္လူမ်ိုး ေ႐ွ့ေနနဲ့ လူ့အခြင့္အေရး တက္ၾကြလႈပ္႐ွားသူ တေယာက္ရဲ့ နာမည္ ေပးထားတဲ့ ဆုပါ။ ဒီေန့ထိေအာင္ပဲ သူက လူ့အခြင့္အေရးအတြက္ ဆက္ျပီး ေန့စဥ္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနဆဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ သူ့ရဲ့ အဦးအစ ေဆာင္႐ြက္မႈေတြထဲက တခုကေတာ့  ျမို့ကို ရင္းနွီးျမႈပ္နွံသူတေယာက္ ေရာက္လာျပီးခ်ိန္မွာ ကြမ္းသီးေတြ ေရာင္းဖို့ ၾကိုးစားေနၾကတဲ့ ပါပူးအန္ အမ်ိုးသမီးေတြကို အေထာက္အကူ ေပးဖို့ ေဆာင္႐ြက္ေနတာပါ။ “က်ေနာ္က သူတို့ကို အေျခအေနနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ခင္ဗ်ားတို့ ဘယ္လို ခံစားရသလဲလို့ ေမးပါတယ္။ ကြမ္းသီး ဆက္ေရာင္းဖို့ ခင္ဗ်ားတို့ကို အစိုးရက အေထာက္အကူေပးသလား။ က်ေနာ္တို့က သူတို့ လြွႊတ္ေတာ္ကို သြားခ်င္တယ္ဆိုရင္ သူတို့ကို အတူတူ စုစည္းေပးပါတယ္။ ကူညီပံ့ပိုး ေပးပါတယ္။ စကားေျပာၾကပါ စိတ္မပူပါနဲ့။” ဆယ္လီရာ ၀င္ဒါကေတာ့ ဆိုင္ၾကီးေတြရဲ့ ျခိမ္းေျခာက္မႈ ႐ွိေနတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ “ၾကီးမားတဲ့ ရင္းနွီးျမွပ္နွံသူေတြက ဆိုင္ေတြမွာ ကြမ္းသီး ေရာင္းပါတယ္။ က်မတို့က ပါပူးအန္ေတြပါ။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရက က်မတို့ကို အကူအညီ မေပးပါဘူး။ ” ဖာသာ ႐ြန္းဂါးရဲ့ အဆိုအရ ပါပူးအန္ေတြဟာ အင္ဒိုနီး႐ွားအစိုးရရဲ့ နိုင္ငံေရးအရ၊ စီးပြားေရးအရနဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအရ ပယ္ထားတာကို ခံေနၾကရပါတယ္။ ဒီကိစၥကို ေရ႐ွည္ ကိုင္တြယ္ေဆာင္႐ြက္နိုင္ဖို့ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးက ပါပူးအန္အသံမ်ားလို့ ေခၚတဲ့ လူ့အခြင့္အေရးကိစၥေတြကို ေၾကာင့္ၾကမႈ႐ွိေနၾကတဲ့ ပါပူးအန္လူငယ္အုပ္စု တခုကို ဖြဲ့စည္းေပးခဲ့ပါတယ္။ သူက ျငိမ္းခ်မ္းတဲ့နည္းနဲ့ ဆက္လက္ တိုက္ခိုက္ၾကဖို့ လူငယ္မ်ိုးဆက္သစ္ေတြကို နိုးၾကားေအာင္ လုပ္ေပးနိုင္မယ္လို့ ေမွ်ာ္လင့္ေနပါတယ္။ “က်ေနာ္တို့က လူငယ္ေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးတတ္ဖို့နဲ့ ျပည္နယ္ထဲမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို ေရးသား တင္ျပတတ္ဖို့ သင္ေပးပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္က ျမားေတြ၊ လွံေတြ ဒါမွမဟုတ္ ေသနတ္ေတြ သံုးရမယ့္အခ်ိန္ မဟုတ္ပါဘူး။ က်ေနာ္တို့ရဲ့ကေလာင္နဲ့ တိုက္ခိုက္ၾကပါစို့ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို့ ပတ္လည္မွာ ႐ွိေနတဲ့ မတရားမႈေတြကို ၾကည့္ျပီး အဲဒါေတြကို ေရးၾကရပါမယ္။” ဂ်ကာတာအေျခစိုက္ လူ့အခြင့္အေရး အန္ဂ်ီအို  အင္ပါးဆီရဲလ္က ဖာသာ ႐ြန္းဂါးကို သူရဲ့စတင္ ေဆာင္႐ြက္မႈသစ္အတြက္ အကူအညီေပးေနပါတယ္။ အင္ပါးဆီရဲလ္ ရဲ့ အမႈေဆာင္ဒါရိုက္တာ ပီရင္ကီ အင္ဒတ္တီက “က်မတို့က ဖာသာ ႐ြန္းဂါးရဲ့ေက်ာင္းသားေတြကို သင္တန္းေပးပါတယ္။ က်မတို့က ကီး႐ြမ္နဲ့ ၀ါမင္နာမွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး႐ြာတည္ေဆာက္ဖို့ သူကို အကူအညီ ေပးခ်င္ပါတယ္။ အဲဒါဟာ ဖာသာ ႐ြန္းဂါးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး က်မ အေလးစားအနွစ္သက္ဆံုးပါ။ သူက အေၾကာက္တရားကို ဘယ္ေတာ့မွ မျပခဲ့ပါဘူး” လုိ့ ေျပာပါတယ္။ ရင္းနွီးတဲ့ မိတ္ေဆြတေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဖာသာ ဘင္နီဂ်ိုင္ေရးက ဖာသာ ႐ြန္းဂါးဟာ အစားထိုးလို့ မရတဲ့သူတေယာက္လို့ ဆိုပါတယ္။ “သူက လူ့အဖြဲ့အစည္းနဲ့ တကယ္ပဲ အျပန္အလွန္ ေဆာင္႐ြက္မႈ ေကာင္းေကာင္း လုပ္နိုင္ပါတယ္လို့ က်ေနာ္ ထင္တယ္ေလ။ အဲဒါဟာ အေရးအၾကီးဆံုးအရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူက ေဒသခံျပည္သူေတြနဲ့အတူ တိုက္ပြဲ၀င္တယ္ ဒုကၡခံတယ္ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ သူက ျပည္သူေတြ ကို ထြက္ေပါက္တခု႐ွိတယ္လို့လည္း ျပနိုင္တယ္ေလ။ အဲဒါဟာ သူ အေကာင္းဆံုး လုပ္ေနတဲ့ အရာပါပဲဗ်ာ။” မိုဟာမက္အီဟန္က အာ႐ွေဒသ သတင္းေဆာင္းပါးက႑အတြက္ အင္ဒိုနီး႐ွားနိုင္ငံ အေနာက္ပါပူး၀ါကေန သတင္းေပးပို့ ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။