ေျမာက္ကိုရီးယား ရီျဗူးဂ်ာနယ္ရဲ့ မၾကာခင္က ေလ့လာေတြ့႐ွိမႈအရ ေျမာက္ကိုရီးယား နိုင္ငံမွာ မက္သာအက္ဖက္တမင္း စိတ္ၾကြေဆးေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ သံုးစြဲလာေနတယ္ တာ ေတြ့႐ွိရပါတယ္။ အမ်ားၾကားမွာ အိုက္စ္လို့ သိၾကတဲ့ ဒီေဆးဟာ ေဆးစြဲသြားနုိင္မႈ ျမင့္မားပါတယ္။ အသက္ ၂၅ နွစ္ ႐ွိအ႐ြယ္ ေက်ာင္းသားတဦးျဖစ္တဲ့ ကင္မ္ဟြန္ဘင္း (အမည္ရင္းမဟုတ္) က မက္သာအက္ဖက္တမင္း ေဆးကုိ ေျမာက္ကိုရီးယားက ထြက္ေျပးလာခဲ့တဲ့ ၂၀၀၉ ခုနွစ္က ေနာက္ဆုံးသုံးစြဲခဲ့တယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ “က်ေနာ္ျမစ္ကို ျဖတ္ျပီး တ႐ုတ္ျပည္ဘက္ကို မကူးခင္ကေလး တင္ပါ။ က်ေနာ္ အဲဒီေဆးကို အမ်ားၾကီး သံုးခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္က တကယ္ကို စိတ္လႈပ္႐ွားခဲ့ပါဗ်ာ။ က်ေနာ္ ၂ ဂရမ္ သံုးပါတယ္။ ေဆးကို ၁၀ ၾကိမ္ေလာက္ က်ေနာ္ ႐ႉခဲ့ရတယ္ဗ်။ ေဆးက က်ေနာ္ကို အာရံုစူးစိုက္နုိင္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္ေလ။ က်ေနာ္ ေတြးနုိင္တာက ခ် ခ် ခ် ပဲ။ အဲဒီေဆးသံုးျပီး က်ေနာ္ ၂ ရက္ မအိပ္ဘဲ ေနခဲ့တယ္ေလ။” ကင္မ္က သူနဲ့ သူသူငယ္ခ်င္းေတြဟာ ေဆးကို သံုးလိုက္၊ မသံုးပဲ ေနလိုက္နဲ့ ၃ နွစ္ေလာက္ ၾကာခဲ့တယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ သူရဲ့ဇာတိျမို့ ဟင္းမ္ဟမ္းမွာ အိုက္စ္လို့ သိၾကတဲ့ ဒီေဆးကို လမ္းေတြေပၚမွာ ေျဗာင္ေရာင္းေနၾကျပီး အလြယ္တကူ ၀ယ္လို့ရတယ္လို့ ျပန္ေျပာျပပါတယ္။ “အဲဒါက သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ့ သံုးရတာ ေပ်ာ္စရာ ေကာင္းတယ္ဗ်၊ လူမႈေရး ေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို့ တခါ တရားမ၀င္တခု ရခဲ့တယ္ဗ်။ ေမွာင္ခိုေဈးက ေတာင္ကိုရီးယားတီဗီ ဆီးရီးစ္ ဒီဗီြဒီတခုေပါ့။ အဲဒါက ၂ နာရီ ေလာက္ၾကာတယ္။ က်ေနာ္တို့က မအိပ္ခ်င္ေအာင္ အိုက္စ္ သံုးျပီး တခုလံုးကို ျပီးတဲ့အထိ ၾကည့္ခဲ့ၾကတယ္။” ထရပ္ကားေမာင္းသမားတေယာက္ကလည္း ညမွာ မအိပ္ပဲ နုိးေနဖို့ အဲဒီေဆးကို သံုးစြဲခဲ့ဖူးတယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ အမ်ိုးသမီးငယ္တေယာက္ကေတာ့ တခ်ို့က အဲဒီေဆးကို ၀က္ျခံ ေပ်ာက္ဖို့ အေရျပား သန့္စင္ေပးတဲ့ အရာတခုအျဖစ္ သံုးစြဲၾကတယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ သုေတသနသမားေတြရဲ့ အဆိုအရ ေျမာက္ကိုရီးယားနုိင္ငံမွာ ခရစ္စတယ္လ္ မက္သာ အက္ဖက္တမင္း ေဆးသံုးစြဲသူ မ်ားလာတဲ့ ျပဿနာနဲ့ ၾကံုေတြ့ေနရတယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ ဆိုးလ္ Ewha အမ်ိုးသမီးတကၠသိုလ္ ေပါင္းစည္းညီညြတ္မႈပညာရပ္ ဌာနက ပါေမာကၡ ကင္မ္ဆြတ္ခ္ဟြမ္က ဒီေဆးေတြဟာ တ႐ုတ္နုိင္ငံနဲ့ နယ္စပ္ ေျမာက္ပိုင္းေဒသတေလွ်ာက္ မွာ အထူးသျဖင့္ ေပါေပါမ်ားမ်ား ရနိုင္တယ္လုိ့ ေျပာပါတယ္။ “အဲဒီေဒသမွာ အ႐ြယ္ေရာက္သူတိုင္းဟာ တၾကိမ္မက သံုးစြဲဖူးသူေတြ၊ တခ်ို့ တခါတေလ သံုးစြဲသူမ်ိုးေတြ  ျဖစ္ေနျပီး စိုးရိမ္ရတဲ့ ေဆးစြဲမႈနႈန္း ေရာက္ေနပါတယ္။ က်မ အထင္ ၄၀- ၅၀ ရာခိုင္နႈန္းေလာက္ဟာ ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးကို စြဲေနၾကတယ္႐ွင့္။” မက္သာအက္ဖက္တမင္း ထုတ္လုပ္မႈဟာ အစိုးရ ကိုင္တြယ္တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြကေန နုိင္ငံျခားကို တင္ပို့ ေရာင္းခ်ဖို့ ထုတ္လုပ္တာက စတင္ခဲ့တယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္အေတာ္ၾကာက စျပီး ထုတ္လုပ္မႈက စက္ရံုေတြကေန အိမ္မီးဖိုခန္းေတြဆီ ေ႐ြွႊ့ေျပာင္းလာခဲ့ျပီး ျပည္တြင္းေဈးကြက္ကို ၀င္ေရာက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကင္မ္ကေတာ့ ေျမာက္ကိုရီးယားအမ်ားစုက အိုက္စ္ကို စြဲသြားေစတဲ့ ေဆးလို့ မထင္ၾကဘူးလို့ ေျပာပါတယ္။ “အိုက္စ္က အဆင္ေျပတယ္၊ ေကာင္းတဲ့ပစၥည္းတခုပါဗ်ာ။ သူက အားလံုးကို ကုသနိုင္တဲ့ ေဆးတခုဗ်။ ေျမာက္ကိုရီးယား ေက်းလက္ပိုင္းေတြမွာက ေဆးရံုေရာ၊ ဆရာ၀န္ေရာ မ႐ွိၾကေတာ့ အဲဒီေဆးကိုပဲ အေရးေပၚ အေျခအေနေတြအတြက္ သံုးေနရတာေပါ့။” ဒါေပမယ့္ မက္သာအက္ဖက္တမင္းသံုးစြဲတဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယားတခ်ဳိ့ကေတာ့ ေဆးျပတ္သြားေအာင္ တျခားေဆးေတြကို လွည့္ျပီး သံုးစြဲေနၾကပါတယ္။ ဆိုးလ္က ေျမာက္ကိုရီးယားေတြကို ကူညီေပးေနတဲ့ အုပ္စုတခုရဲ့ ေခါင္းေဆာင္ ကင္မ္ေယာင္အီက “အိုက္စ္က ခင္ဗ်ားကို တညလံုး နိုးေနေအာင္ လုပ္ထားေတာ့ သံုးစြဲသူ အေတာ္မ်ားမ်ား အိပ္ရာမွာ အခက္အခဲ ျဖစ္ၾကတာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ လြန္ခဲ့တဲ့နွစ္ပိုင္းက သူတို့က ေမွာင္ခိုေဈးက အိပ္ေဆးတခ်ို့ကို စျပီး ၀ယ္ေသာက္ေနၾကရပါတယ္။ အစိုးရက အိပ္ေဆး ေတြကိုေတာ့ တကယ္နွိမ္နင္းခဲ့ပါတယ္။ ျပံုးယမ္းဟာ မက္သာအက္ဖက္တမင္းျပဿနာကို သိပါတယ္။ ရပ္ဆိုင္းျဖစ္ဖို့လည္း ၾကိုးစားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရအရာ႐ွိေတြအပါအ၀င္ သံုးစြဲသူေတြက မ်ားလြန္းေနျပီ”  လုိ့ ေျပာပါတယ္။ ဒါဟာ ေျမာက္ကိုရီးယားနုိင္ငံအေနနဲ့ မူးယစ္ေဆး၀ါး ပ်ံ့နွံ့မႈကို ပထမဆံုး ရင္ဆိုင္ရတာ မဟုတ္ဘူးလို့ ကင္မ္က ေျပာပါတယ္။ ၁၉၉၀ ျပည့္နွစ္ေတြတုန္းကလည္း ေျမာက္ကိုရီးယားမွာ ဘိန္း႐ႈတာ ေခတ္စားခဲ့ေသးတယ္လို့ ဆုိပါတယ္။ ကူးေျပာင္းလာသူေတြ အေျခခ်ေနထိုင္ေရးကို ကိုင္တြယ္ ေဆာင္႐ြက္ေပးေနတဲ့ ေတာင္ကိုရီးယား ေပါင္းစည္းေရး၀န္ၾကီးဌာနရဲ့အဆိုအရ ေျမာက္ကိုရီးယားေတြဟာ သူတို့ရဲ့ ေနရာသစ္မွာလည္း မူးယစ္ေဆး၀ါးကို ဆက္ျပီး သံုးစြဲေနၾကဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အစိုးရက ထုတ္ေ၀တဲ့ သတင္းစာတေစာင္မွာ ဆရာ၀န္ေတြက  တခ်ို့ဒုကၡသည္ေတြဟာ ေဆးစာရဖို့ ဆရာ၀န္တေယာက္ျပီး ေနာက္တေယာက္ဆီ သြားေနၾကတဲ့အတြက္ တခ်ို့ဟာ မေတာ္တဆ ေဆးခ်ိန္လြန္သြားတာမ်ိုးေတြ ျဖစ္တတ္ေၾကာင္း အစီရင္ခံ တင္ျပၾကတယ္လို့ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒုကၡသည္ ေ႐ွ့ေနတဦးျဖစ္တဲ့ ႐ွင္မီညိုက တရား၀င္ေဆး၊ တရားမ၀င္ေဆးေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ကေတာ့ ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ့ ပညာေရးကင္းမဲ့မႈရဲ့ ရိုက္ခတ္မႈပဲ ျဖစ္တယ္လို့ ေျပာပါတယ္။ “တကယ္လို့ ေျမာက္ကိုရီးယားေတြက ေတာင္ကိုရီးယားကို မူးယစ္ေဆး၀ါးေတြ သယ္ယူလာမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီမွာ သံုးစြဲမယ္ဆိုရင္ သူတို့က အဲဒါကို ေပ်ာ္ဖို့၊ ျပန္ေရာင္းဖို့ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး႐ွင္။ သူတို့က အဲဒါကို ေဆး၀ါးလို့ ထင္ေန၊ အနၱရာယ္ကင္းတယ္လို့ ထင္ထားတာပါ႐ွင္။” ႐ွင္နဲ့ တျခားေ႐ွ့ေနေတြကေတာ့ ေတာင္ကိုရီးယားအစိုးရအေနနဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယားေတြကို ေဆး၀ါးကို စိတ္ခ်ရမွ သံုးဖို့နဲ့ တရားမ၀င္ေဆး၀ါးေတြရဲ့ အနၱရာယ္ကို ပညာေပးဖို့၊ သတိေပးဖို့ ပိုျပီး ေဆာင္႐ြက္ရမယ္လုိ့ ေျပာၾကပါတယ္။ ကင္မ္ဟြန္ဘင္းကေတာ့ မက္သာအက္ဖက္တမင္းေဆးကုိ စြဲသြားနုိင္တဲ့ေဆးလို့ မထင္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူက မူးယစ္ေဆး၀ါးကိစၥကို နယ္စပ္မွာပဲ ထားခဲ့ပါျပီလုိ့ ေျပာပါတယ္။ “ဟင့္အင္း က်ေနာ္ အဲဒါကိ္ု ထပ္မသံုးစြဲေတာ့ပါဘူး။ ဘယ္လို အေၾကာင္းမွလည္း မ႐ွိေတာ့ဘူးေလ။ အဲဒါကို က်ေနာ္ စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခ်ိန္ေတြက ေက်ာ္လြန္ခဲ့ျပီပဲဗ်ာ။” ေဂ်ဆန္စထေရာ့သာက အာ႐ွေဒသ သတင္းေဆာင္းပါးက႑အတြက္ ဆိုးလ္ျမို့ကေန သတင္းေပးပို့ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။