ျမန္မာျပည္မွာ ဒီမုိကေရစီအနာဂတ္ေသခ်ာေစဖုိ့ဆုိရင္ ဖြံ့ျဖိုးေရးနဲ့ ေစ့စပ္ေရးေတြေလာက္နဲ့ လံုေလာက္ေတာ့မယ့္ပံုမ်ဳိး နုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းက ျပုမူေနၾကတယ္။ ကုလသမဂၢနဲ့ အလႉ႐ွင္ နိုင္ငံေတြက နိုင္ငံခ်င္းအလုိက္တမ်ဳိး၊ နုိင္ငံတကာ အတုိင္းအတာနဲ့တဖံု အလံုးအရင္းနဲ့ ပံုေအာေနၾကတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ျမန္မာျပည္ကို ၂၁ ရာစု ဥပေဒစိုးမိုးတဲ့ ကမာၻ့အသိုင္းအ၀န္းထဲ ၀င္ဆန့္လာဖို့ စီမံခ်က္ ဆုိတာေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ သို့ပင္ျငား စံေတာ္၀င္ ဒီမုိကေရစီနဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ ေစတနာမြန္နဲ့ ေစ့စပ္မႈေတြဟာ မွားယြင္းတဲ့ သံုးသပ္အကဲျဖတ္ခ်က္ေတြအေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားတာမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ျမန္မာျပည္ရဲ့ အေျပာင္းအလဲဟာ  ျမန္မာျပည္သူျပည္သားေတြအတြက္ေရာ၊ နုိင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ုိင္းကပါ ေမွ်ာ္မွန္းထားတဲ့ ကမာၻ့လံုျခံုေရးကိုပါ ပိုေကာင္းလာေစမယ္ ဆိုတာေတြကိုလည္း အေထာက္အကူမျပုပါဘူး။ မွားယြင္းတဲ့ အကဲျဖတ္ခ်က္ေတြလို့ ဆုိရတာက ၂၀၀၈ ခုနွစ္ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ကာကြယ္ေရးကိစၥအ၀၀ကို စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ (ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးၾကီး-မင္းေအာင္လိႈင္) ကို အပ္နွင္းထားတဲ့ အခ်က္က အထင္အ႐ွား႐ွိေနေပမယ့္ ျမန္မာျပည္မွာ တရားမွ်တမႈ၊ ဒီမုိကေရစီနဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈကို တည္ေဆာက္လုိ့ ရနုိင္တယ္ဆုိတဲ့ အယူအဆပါပဲ။ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ ကာကြယ္ေရးနဲ့ဆုိင္တဲ့ ကိစၥအ၀၀၊ တပ္ေရးတပ္ရာ ကိစၥအရပ္ရပ္၊ စစ္တပ္ရဲ့အျပုအမူေတြမွာ ဘယ္လိုပဲ ရာဇ၀တ္မႈနဲ့ အဂတိလိုက္စားမႈ ေျမာက္သည္ျဖစ္ေစ၊ ျပစ္မႈမွန္သမွ် ကင္းလြတ္ခြင့္ေတြ ေပးထားပါတယ္။ အမွန္တရားက ႐ုိး႐ွင္းပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ျပီး စစ္တပ္ကို အရပ္သားရဲ့ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ မထားနုိင္ခဲ့ဘူးရင္ သို့မဟုတ္ မထားနုိင္ေသးရင္ ဘယ္လိုပဲ ဒီမုိကေရစီေျပာေျပာ၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးလို့ပဲ ဆုိဆို အေျပာခ်ည္းသက္သက္ပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဖြဲ့စည္းပံုအရ စစ္တပ္ကို တပ္ပိုင္းဆုိင္ရာကိစၥအားလံုးကို လြတ္လပ္စြာ စီမံခန့္ခြဲစီရင္ခြင့္နဲ့ အျပစ္ေတြကေန လြတ္ျငိမ္းခြင့္ေတြ ေပးထားတာေတြေၾကာင့္ စစ္ဆင္ေရးနဲ့ စစ္ရာဇ၀တ္မႈေတြကို က်ဴးလြန္ဖို့ ခြင့္ျပုထားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ လက္နက္တပ္ဆင္ေရး၊ လက္နက္ျဖုတ္သိမ္းေရး ကိစၥအ၀၀မွာလည္း စိတ္တုိင္းက်လုပ္ဖို့ ခြင့္ေပးထားပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုး ဘယ္လို ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ့မဆုိ န်ဴကလီးယား နည္းပညာဖြ့ံျဖိုးလာေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ခြင့္ေတြလည္း ေပးထားပါတယ္။ နုိင္ငံတကာရဲ့ ဖြ့ံျဖိုးေရးအကူအညီေတြဟာ စစ္တပ္ရဲ့ အက်ဳိးစီးပြားကို ၾကီးၾကီးမားမား အက်ဳိးျပုေနတာေတြ ႐ွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ေပၚထြန္းလာဖို့ ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ့ နုိင္ငံတကာအသိုင္းအေနနဲ့ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဖိအားေပးမယ္ဆုိရင္ ျမန္မာစစ္တပ္က အလုိက္သင့္တံု့ျပန္နိုင္စရာ အေၾကာင္းေတြ ႐ွိေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ နိုင္ငံတကာအသုိင္းအ၀န္းဟာ စစ္တပ္ကို ဖိအားေပးဖုိ့ကိစၥမွာ ေလ်ာ့ရဲလြန္းေနပါတယ္။ ဒါတင္မက စစ္တပ္က တုိင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ အဆက္မျပတ္ တုိက္ခုိက္ေနတာေတြ၊ လွ်ို့၀ွက္တဲ့ လက္နက္နည္းပညာဖြံ့ျဖိုးေရး လုပ္ေဆာင္ေနတာေတြကို မသိက်ဳိးကြ်န္ျပုထားပါတယ္။ လက္နက္ကုိင္ပဋိပကၡ နွစ္ေပါင္း ၆၀ သမုိင္းတေလွ်ာက္လံုးမွာ အစိုးရစစ္တပ္က ကေလးစစ္သား အသံုးျပုတာ၊ တုိင္းရင္းသူေတြကို အဓမၼျပုက်င့္တဲ့ အမႈေတြကို က်ဴးလြန္တဲ့ အေထာက္အထားေတြ အခုိင္အမာ႐ွိေပမယ့္ စစ္တပ္ထဲက အဖြဲ့၀င္တေယာက္တေလကိုေတာင္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈနဲ့ တရားစြဲဆိုျခင္း မ႐ွိခဲ့ပါဘူး။ နုိင္ငံတခုမွာ ဖြဲ့စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိတာကို နုိင္ငံရဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို က်င့္သံုးတဲ့ေနရာမွာ အေရးအၾကီးဆံုးအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဥပေဒဖြင့္ဆုိခ်က္အရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သို့မဟုတ္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္နိုင္ငံ ဆုိသည္မွာ ဥပေဒအရ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာဟာ နုိင္ငံေတာ္ရဲ့ လက္ထဲမွာ အျပည့္အ၀႐ွိျခင္းကို ေခၚပါတယ္။ စစ္တပ္အေပၚမွာ ျဖစ္ေစ၊ ဖြဲ့စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးမွာျဖစ္ေစ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အလံုးစံုဟာ နုိင္ငံေတာ္ရဲ့လက္ထဲမွာပဲ ႐ွိရပါတယ္။ ဒီအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္အရ  "ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာနုိင္ငံေတာ္" ဆုိတာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္နိုင္ငံဆုိတဲ့ စံနဲ့ မကိုက္ညီပါဘူး။ နုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းနဲ့ ဒီမုိကေရစီေရးအတြက္ လက္ေတြ့လႈပ္႐ွားေနသူေတြပါ သိထားရမယ့္ အခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီစနစ္ကို ထူေထာင္မယ္ဆုိရင္ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို လူထုဆနၵနဲ့ အညီ ျပင္ဆင္ဖုိ့ မျဖစ္မေနလိုအပ္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ စစ္တပ္အလိုက် ပံုသြင္းထားတဲ့ နုိင္ငံေရးေဘာင္ထဲကေန စစ္မွန္တဲ့ဒီမုိကေရစီကို ထူေထာင္လို့ မရပါဘူး။ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ "တပ္မေတာ္သည္ နုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ေစာင့္ေ႐ွာက္ရန္ အဓိကတာ၀န္႐ွိသည္" လို့ အထြတ္တင္ထားပါတယ္။ စစ္တပ္က ေရးဆြဲထားခဲ့တဲ့ ဖြဲ့စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ဒီမုိကေရစီစနစ္နဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အေျခခံေတြေပၚေပါက္ေရးထက္ စစ္တပ္ရဲ့နုိင္ငံေရးအာဏာကို တည္တံ့ေအာင္ အကြက္ခ်ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲအတြက္ ျပတင္းတံခါးဖြင့္ေပးဖို့ စစ္တပ္ကို စည္းရံုးၾကိုးပမ္းၾကတဲ့အခါမွာ နုိိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းက ပူးေပါင္းအားထုတ္မႈ လိုအပ္ပါတယ္။ စစ္တပ္ကို လြတ္လပ္စြာစီမံခန့္ခြဲ စီရင္ေဆာင္႐ြက္ပိုင္ခြင့္ အပ္နွင္းထားတဲ့ ျပဿနာကို ေ၀းေ၀းလံလံ ေျခရာခံဖုိ့ မလိုပါဘူး။ ၂၀၁၃ ဇန္န၀ါရီလ ၁၉ ရက္ေန့မွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က တုိင္းရင္းသားလူနည္းစုေတြအေပၚ တုိက္ခုိက္မႈေတြကို ရပ္ဆုိင္းဖို့ အမိန့္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ နာရီပိုင္းအတြင္းမွာပဲ အစိုးရစစ္တပ္က ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္(ေကအုိင္ေအ) ကို ထုိးစစ္ေတြ ျပန္စခဲ့ပါတယ္။ အရပ္သား အစိုးရက ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္တံ့ဖုိ့ အားထုတ္မႈမွန္သမွ်ကို စစ္တပ္က မသိက်ဳိးကြ်န္လုပ္လုိက္တာပါ။ ၂၀၁၂ နို၀င္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန့မွာလည္း ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းက စစ္တပ္ရဲ့ ဦးပုိင္ကုမၸဏီနဲ့ တ႐ုတ္ ၀မ္ေပါင္ကုမၸဏီတုိ့က လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ လက္ပန္းေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီစီမံကိန္းကို ကန့္ကြက္ ဆနၵျပခဲ့ၾကသူေတြကို နွိမ္နင္းတဲ့အခါမွာ အျဖူေရာင္ ေဖာ့စဖရပ္ေတြကို အသံုးျပုခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဒီစီမံကိန္းမွာ စစ္တပ္ရဲ့ စီးပြားေရး၊ အက်ဳိးစီးပြားေတြနဲ့ ပတ္သက္ေနတဲ့ကိစၥဟာ အျငင္းပြားမႈေတြရဲ့ ပင္မဇစ္ျမစ္အေၾကာင္းအရင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဓနအင္အားအရ အေတာင့္တင္းဆံုး စစ္တပ္ပိုင္လုပ္ငန္းေတြဟာ တျခားလုပ္ငန္းထက္ အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ ရၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျပည္သူေတြအတြက္ က်န္းမာေရးနဲ့ ပညာေရးက႑မွာ လိုအပ္ခ်က္ ျမင့္မားေနတာကို ျဖည့္ဆည္းနုိင္ဖို့ ၀င္ေငြေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားေစပါတယ္။ ဥပေဒဖြင့္ဆုိခ်က္အရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သို့မဟုတ္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္နိုင္ငံ ဆုိသည္မွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ နုိင္ငံေတာ္က စစ္တပ္အေပၚမွာ အျပည့္အ၀ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္စြမ္း႐ွိမႈကို ဆုိလိုပါတယ္။ ထိန္းခ်ဳပ္နို္င္စြမ္း႐ွိဖုိ့လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ျမန္မာေ႐ွ့ေနကြန္ရက္နဲ့ အေမရိကန္အေျခစိုက္ Justice Trust (USA) တို့ရဲ့ စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ခ်က္အရ ရဲတပ္ဖြဲ့ဟာ (လက္ပန္းေတာင္းေတာင္သပိတ္ကို) အင္အားအလြန္အကြ်ံသံုးျပီး ျဖိုခြင္းခဲ့တယ္။ စစ္တပ္က ထုတ္တဲ့ အျဖူေရာင္ ေဖာ့စဖရပ္ ပါတဲ့ လက္နက္ေတြနဲ့ တုိက္ခုိက္ခဲ့တယ္။ သံဃာေတာ္ အပါး ၁၀၀ ေက်ာ္ ဓာတုဓာတ္ ေလာင္ကြ်မ္းတဲ့ ဒဏ္ရာေတြ ရခဲ့တယ္လို့ ဆုိထားပါတယ္။ အျဖူေရာင္ ေဖာ့စဖရပ္ကိုသံုးျပီး အရပ္သားေတြကို တိုက္ခုိက္တာဟာ နိုုိင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္ရာ ေရာက္ပါတယ္။ ၂၀၁၂ နို၀င္ဘာလ ၂၃ ရက္ေန့မွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တုိင္ကတိေပးခဲ့တဲ့ လူထုဆနၵျပကန့္ကြက္မႈကို အၾကမ္းမဖက္နည္းနဲ့ အေျဖ႐ွာဖို့ ဆုိတဲ့ သေဘာထား၊ ကတိစကားေတြနဲ့ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ၾကီး ဆန့္က်င္ေနပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္မွာ ဒီေလာက္အနၱရာယ္မ်ားတဲ့ ဓာတုလက္နက္ကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆနၵျပေနတဲ့ သူေတြကို နွိမ္နင္းတဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပုဖို့ ဘယ္သူက ခြင့္ျပုအမိန့္ေပးခဲ့သလဲဆုိတဲ့ အေရးၾကီးတဲ့ ေမးခြန္းေပၚလာပါတယ္။ အရပ္သားအစိုးရနဲ့ ရဲေတြရဲ့ လုပ္ရပ္မွာ ၀ိေရာဓိ ျဖစ္ေနတာနဲ့ ပတ္သက္လို့ ေမးခြန္းထုတ္စရာျဖစ္လာပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ့ဟာ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီး ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး ကိုကိုရဲ့လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယဗိိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီး ကိုကိုက တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဒုတိယဗို္လ္ခ်ဳပ္ၾကီး မင္းေအာင္လိႈင္ရဲ့ လက္ေအာက္မွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ဆဲျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္ရဲ့ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ေရာက္ေနတဲ့ ရဲတပ္ဖြဲ့ကို ဒီလို ရာဇ၀တ္မႈေျမာက္တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြမွာ တာ၀န္႐ွိလို့ဆုိျပီး အလြယ္တကူနဲ့ အေရးယူဖုိ့ မျဖစ္နုိင္ပါဘူး။ အျဖူေရာင္ ေဖာ့စဖရပ္ကိ္ု အသံုးျပုခဲ့တာကိုေထာက္ရင္ ျမန္မာျပည္မွာ အရပ္သားေတြကို တားဆီးဖို့ ဘယ္လိုလက္နက္ကိုမဆုိ အသံုးျပုမယ္ဆုိတာကို အခ်က္ျပလုိက္တာပါပဲ။ ဒီကိစၥမွာ က်ဴးလြန္သူေတြဟာ ရဲျဖစ္ေစ၊ စစ္တပ္ျဖစ္ေစ၊ ယုတ္စြအဆံုး စစ္တပ္က ငွားတဲ့ သီးသန့္ လူမိုက္အဖြဲ့ တဖြဲ့ျဖစ္ေစ ဘယ္ေတာ့မွ လက္႐ြံ့မွာမဟုတ္ပါဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ၁၉၆၂ ခုနွစ္ကစလုိ့ ရဲတပ္ဖြဲ့နဲ့ စစ္တပ္ထဲက အျပစ္က်ဴးလြန္လို့ အျပစ္ေပးခံခဲ့ရဖူးတဲ့ အစဥ္အလာ မ႐ွိခဲ့ပါဘူး။ ဘယ္အရပ္သားအစိုးရကမွလည္း ရဲနဲ့ စစ္တပ္ရဲ့ လုပ္ရပ္ေတြကို ရပ္တန့္နုိင္စြမ္း မ႐ွိခဲ့ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္ရဲ့ န်ဴကလီးယား ကိစၥကလည္း အစိုးရရဲ့အေျပာနဲ့ စစ္တပ္ရဲ့အလုပ္ ၀ိေရာဓိျဖစ္ေနတဲ့ ေနာက္ျပဿနာတရပ္ပါပဲ။ ၂၀၁၂ ဒီဇင္ဘာ ၂၂ ရက္ေန့မွာ တပ္မေတာ္ေဆးတကၠသိုလ္ ဗိုလ္ေလာင္းသင္တန္း (အမွတ္စဥ္ ၁၄) သင္တန္းဆင္းပြဲမွာ ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးၾကီး မင္းေအာင္လိႈင္က “တပ္မေတာ္အေနနဲ့ အဏုျမူနည္းပညာကို  ေဆးပညာနယ္ပယ္၊ သုေတသနနယ္ပယ္နဲ့ စြမ္းအင္နယ္ပယ္ေတြမွာ အသံုးခ်သြားမယ္” လို့ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ ဇြန္လတုန္းက သူကိုယ္တုိင္ တပ္မေတာ္ဦးစီးခ်ဳပ္ တေယာက္အေနနဲ့ ေျပာခဲ့ဖူးတဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ န်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ေတြ မ႐ွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကုလသမဂၢရဲ့ န်ဴကလီးယား ထိန္းခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ့ (အုိင္ေအအီးေအ) ကလည္း ၀င္ေရာက္စစ္ေဆးဖို့မလုိပါဘူးလို့ ေျပာခဲ့တာနဲ့ ကြဲလြဲေနပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ နုိ၀င္ဘာလမွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က န်ဴကလီးယားနဲ့သက္ဆုိင္တဲ့ ကိစၥရပ္ေတြကို တရား၀င္ေၾကညာဖို့နဲ့ ကုလသမဂၢ စစ္ေဆးေရးမႉးေတြကို စစ္ေဆးခြင့္ျပုဖုိ့ လိုအပ္တဲ့ နိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္မွာ လက္မွတ္ထုိးမယ္လို့ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပဿနာက ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ကို အျပည့္အ၀ လုပ္ပုိင္ခြင့္အပ္နွင္းထားတဲ့ အေျခအေနမ်ိုးမွာ စစ္တပ္နယ္ေျမထဲကို ကုလသမဂၢ စစ္ေဆးေရးမႉးေတြကို ၀င္ေရာက္စစ္ေဆးခြင့္ျပုဖို့ကိစၥ သို့တည္းမဟုတ္ စစ္တပ္နယ္ေျမထဲက န်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ေတြကို စစ္ေဆးခြင့္နဲ့ ပတ္သက္လာရင္ သမၼတအေနနဲ့ ေျပာတဲ့အတုိင္း ျဖစ္လာေအာင္ ဘာမ်ား တတ္နုိင္မွာလဲလို့ ေမးစရာ႐ွိပါတယ္။ ယုတ္စြအဆံုး သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ေျမာက္ကိုရီးယားအေပၚ နုိင္ငံတကာရဲ့ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆုိ့မႈ မူအတုိင္းပဲ ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ့ စစ္ေရးပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈေတြကို ျဖတ္ေတာက္ပါမယ္လို့ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ့ (၂၀၁၂ ေမလ) မွာ အေမရိကန္ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို အာမဘေနၱခံခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ထပ္ ၃ လပဲ ၾကာပါတယ္။ ေျမာက္ကိုရီးယားကေန တ႐ုတ္နုိင္ငံလမ္းေၾကာင္းကတဆင့္ ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ေဆာက္လုပ္ေရးကုမၸဏီတခုဆီကို ပို့ဖို့ရည္႐ြယ္ထားတဲ့ န်ဴကလီးယားသန့္စင္ေရးနဲ့ ဒံုးက်ည္ဖြံ့ျဖိုးေရးလုပ္ငန္းမွာသံုးနိုင္တဲ့ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းေတြကို ဂ်ပန္က ဖမ္းဆီးမိလုိက္ပါတယ္။ ပစၥည္းဝယ္ယူတင္သြင္းခဲ့တဲ့ ရန္ကုန္အေျခစုိက္ ေဆာက္လုပ္ေရးကုမၸဏီ ဆုိတာကလည္း ျမန္မာစစ္တပ္အတြက္ ေထာက္ပံ့ေရးပစၥည္းေတြကို ဒုိင္ခံ၀ယ္ေပးေနတဲ့ ထိပ္တန္းကုမၸဏီ တခုလို့ အေမရိကန္အစိုးရက ယံုၾကည္ထားခံရတဲ့ ကုမၸဏီျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ လူ့အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြနဲ့ တုိင္းရင္းသားအရပ္သားေတြအေပၚ စစ္ေရးတုိက္ခုိက္မႈ အေထာက္အထားေတြက ျမန္မာအစိုးရရဲ့ အေျပာနဲ့ အလုပ္ တျခားစီ ျဖစ္ေနတဲ့ သက္ေသေတြပါပဲ။ ေျမာက္ကိုရီးယားရဲ့အကူအညီနဲ့ န်ဴကလီးယားက႑ ဖြံ့ျဖိုးလာေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ခ်က္ေတြကလည္း နိုင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္ရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ နုိ္င္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းကေတာ့ ဒါေတြကို မသိက်ဳိးကြ်န္ျပုထားတယ္။ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရဲ့ အကန့္အသတ္နဲ့ ဒီလို ခ်ဳိးေဖာက္ေနမႈကို အေရးမၾကီးသေယာင္ လုပ္ေနၾကတယ္။ ဥပမာ ၂၀၁၂ ဒီဇင္ဘာလ အတြင္းမွာ နုိင္ငံတကာ ေ႐ွ့ေနမ်ားအစည္းအရံုး လူ့အခြင့္အေရး အင္စတီက်ဴ (IBAHRI) ကေန ျမန္မာျပည္၏ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ၊ စိန္ေခၚမႈမ်ားနွင့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား (“The Rule of Law in Myanmar: Challenges and Prospects,”) ဆုိတဲ့ အစီရင္ခံစာထုတ္ပါတယ္။ ဒီထဲမွာ သုံးသပ္ထားတဲ့ အခ်က္တခ်က္က ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၄၄၅ (န၀တ၊ နအဖ ေခတ္က ေဆာင္႐ြက္ခ်က္ေတြကို အေၾကာင္းျပုလ်က္ တရားစြဲဆုိျခင္း၊ အေရးယူျခင္း မ႐ွိေစရဆုိတဲ့ ပုဒ္မ) ဟာ ဆုိး႐ြားတဲ့ ရာဇ၀တ္မႈေျမာက္ လုပ္ရပ္ေတြနဲ့ အက်ံုးမ၀င္ဘူးလို့ သံုးသပ္ထားပါတယ္။ အုိင္ဘီေအရဲ့ အစီရင္ခံစာထြက္ျပီး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ ဆက္သြယ္ေရး၊ သတင္းအခ်က္အလက္နွင့္ နည္းပညာ၀န္ၾကီးဌာနက ပုဒ္မ ၄၄၅ ေၾကာင့္ ယခင္ ဆက္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးေဟာင္း ဦးသိန္းေဇာ္ လက္ထက္မွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ အဂတိလုိက္စားမႈေတြ၊ အဂတိလိုက္စားတဲ့ အရာ႐ွိေတြကိစၥကို အေရးယူဖို့ ကိစၥမွာ အကန့္အသတ္ျဖစ္ေနတယ္လို့ ကိုးကားေျပာသြားပါတယ္။ ပုဒ္မ ၄၄၅ ေၾကာင့္ ေလာဘနဲ့ အဂတိ လုိက္စားမႈေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဖုိ့ေတာင္ အခက္ေတြ့ေနရတယ္ ဆုိရင္ ဒီထက္ဆုိးတဲ့ (ဥပမာ အစုလုိက္အျပုံလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈ၊ လူသားေတြအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈနဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ ေစာ္ကားမႈ) တို့လိုို ရာဇ၀တ္မႈေတြကို ဘယ္လိုမ်ား ေဆာင္႐ြက္ၾကမလဲ။ နုိင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းထဲက တခ်ဳိ့က ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရဲ့ အာားနည္းခ်က္ဟာ ကမၻာ့လံုျခံုေရးအတြက္ပါ စိုးရိမ္ေသာက႐ွိေနတဲ့ အျမင္နိုးၾကားမႈကေတာ့ ေကာင္းတဲ့အခ်က္ပါပဲ။ ျမန္မာျပည္ကို ၅ ရက္ၾကာ ေလ့လာေရးခရီးသြားခ့ဲ့တဲ့ ကုလသမဂၢ လူ့အခြင့္အေရး အထူးစံုစမ္းေရးမႉး မစၥတာ ေသာမတ္အုိေဟး ကင္တာနားကလည္း ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ့ အေျခခံလူ့အခြင့္အေရးအတြက္ အခက္အခဲျဖစ္ေစတယ္လို့  ၂၀၁၃ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၆ ရက္ေန့ မွာ  မွတ္ခ်က္ျပုခဲ့တယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက လူပုဂၢိုလ္နဲ့ အဖြဲ့အစည္းေပါင္း ၅၅၀၀၀ ေက်ာ္နဲ့ ဖြဲ့စည္းထားတဲ့ န်ဴကလီးယားေခတ္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာင္ေဒး႐ွင္းအဖြဲ့ (The Nuclear Age Peace Foundation (NAPF) ကလည္း ၂၀၁၂ နို၀င္ဘာလမွာ ကုလသမဂၢ လံုျခံုေရး ေကာင္စီကို စာတေစာင္ ပုိ့ခဲ့တယ္။ စာထဲမွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ့စည္းပံုအရ စစ္တပ္ကို လြတ္လပ္စြာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ ျပုထားတဲ့အတြက္ အရပ္သားအစိုးရအေနနဲ့ နိုင္ငံတကာကိုေပးထားတဲ့ ကတိနဲ့ ၀တၱရားေတြအတုိင္း ေဆာင္႐ြက္ နိုင္ေရးမွာ အခက္ေတြ့နိုင္တယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥကို လံုျခံုေရးေကာင္စီ အဖြဲ့၀င္နုိင္ငံေတြ အေနနဲ့ အေလးအနက္ထားစဥ္းစားဖို့ တုိက္တြန္းခဲ့တယ္။ လံုျခံုေရးေကာင္စီရဲ့ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ န်ဴကလီးယားလက္နက္ တားဆီးပိတ္ပင္ေရးနဲ့ အစုလုိက္အျပုံလုိက္ ေသေစနုိင္တဲ့ လက္နက္ကိစၥေတြမွာ ျမန္မာျပည္က ေလးစားလုိက္နာေဆာင္႐ြက္မႈ ႐ွိ၊ မ႐ွိ ကို စိစစ္ျပခဲ့တယ္။ NAPF ရဲ့ ဥကၠ႒ David Krieger က “ျမန္မာျပည္မွာ ၂၀၁၁ ခုနွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန့မွာ စတင္က်င့္သုံးေသာ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ အရပ္သားအစိုးရဟာ စစ္တပ္အေပၚမွာ ထိန္းခ်ဳပ္နုိင္စြမ္း အလ်ဥ္းမ႐ွိပါ။ ထိုအခ်က္ေၾကာင့္ ျမန္မာအစိုးရသည္ ကုလသမဂၢ လံုျခံုေရးေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားျဖစ္ေသာ SCR 1540 or SCR 1874၊ ကုလသမဂၢ ေၾကညာစာတမ္း၊ ဂ်နီဗာ သေဘာတူညီခ်က္၊ အစုလုိက္အျပုံလုိက္ သတ္ျဖတ္မႈဆုိင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ နွင့္ န်ဴကလီးယား လက္နက္မျပန့္ပြားေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ားကို လုိက္နာရန္ မျဖစ္နုိင္ပါ” လို့ ေထာက္ျပထားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အပါအ၀င္ ဒီမုိကေရစီအေရးအတြက္ လက္ေတြ့ ၾကိုးပမ္းေနၾကသူေတြက ဖြဲ့စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရးကို အေရးၾကီးတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ အေနနဲ့ စဥ္းစားေနၾကေပမယ့္ လက္ေတြ့မွာေတာ့  ၂၀၀၈ ဖြဲ့စည္းပံု ကိုယ္နႈိက္က ျပင္ဆင္ေရးကို လမ္းလြွႊဲထားပါတယ္။ လြွႊတ္ေတာ္ရဲ့ ၇၅ ရာခုိင္နႈန္းေက်ာ္ ေထာက္ခံမႈရမွသာ ဖြဲ့စည္းပံုက ျပင္ဆင္နိုင္မယ္လို့ ျပ႒ာန္းထားတာေၾကာင့္ လြွႊတ္ေတာ္ထဲက စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ၂၅ ရာခိုင္နႈန္းက ဥပေဒျပုေရးနဲ့ ျပင္ဆင္ေရး ကိစၥအ၀၀မွာ ဗီတုိအာဏာကို သံုးခြင့္ရထားတာပါ။ အန္အယ္ဒီအမတ္ ဦး၀င္းထိန္ ရဲ့ အဆုိအရ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က စစ္တပ္ကို “ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့နည္းနဲ့ စည္းရံုးေနတယ္” (“talking sweet”) လို့ ဆုိပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ့ တျခား ဒီမုိကေရစီအေရးအတြက္ ၾကိုးပမ္းေနသူေတြဟာ ဖြဲ့စည္းပံု အေျခခံဥပေဒက ဒီမုိကေရစီ လမ္းေၾကာင္းကို ျပန္ေပးဆြဲထားတဲ့ ကိစၥကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္၊ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း၊ အားမာန္အျပည့္နဲ့ ေျပာဆိုဖို့ အခက္ေတြ့ေနရလို့ပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနေနာက္ခံမွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အေနနဲ့ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို အမွန္တကယ္ လိုလားေၾကာင္း ျပသခ်င္တယ္ဆုိရင္ ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ျပန္သံုးသပ္ဖို့ ေတာင္းဆုိခ်က္မႈေတြကို ေထာက္ခံနုိင္ပါတယ္။ စစ္တပ္ကိုယ္တုိင္က လိုက္ပါေဆာင္႐ြက္လာနိုင္ေအာင္ နိုင္ငံတကာဥပေဒေတြကို ေထာက္ခံတဲ့ ဆနၵေတြ႐ွိေၾကာင္း သမၼတ က ဦးေဆာင္ ျပသဖုိ့လိုပါတယ္။ ဥပမာ နိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈခံုရံုး (International Criminal Court) ရဲ့ ေရာမ ဥပေဒ သေဘာတူညီခ်က္ (Rome Statute) မွာ လက္မွတ္ထုိးနုိင္ဖုိ့၊ ပါလီမန္ရဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ကို ေတာင္းခံနုိင္ပါတယ္။ ဂ်နီဗာ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ျခြင္းခ်က္အေနနဲ့ ထည့္သြင္းထားတဲ့  အရပ္သားနဲ့ နုိင္ငံေရး အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ ကတိက၀တ္နဲ့ ညွဥ္းပန္းနွိပ္စက္မႈနဲ့ တျခား လူမဆန္ေသာ ရက္စက္မႈနွင့္ အျပစ္ေပးမႈမ်ားကို ဆန့္က်င္ေသာ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ျမန္မာနိုင္ငံက လက္မွတ္ထိုးေရးကို ေထာက္ခံေၾကာင္း သမၼတ အေနနဲ့ ျပသဖို့လိုပါတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ နုိင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ုိင္းအ၀ုိင္းအေနနဲ့လည္း ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီနဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ျဖစ္ထြန္းဖို့ အမွန္တကယ္ စိုးရိမ္တယ္၊ လိုလားတယ္ ဆုိရင္ ဖြဲ့စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရး ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ ၀ုိင္းတြန္းဖို့ ေျခလွမ္းေတြ စသင့္ပါျပီ။ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံ၊ ကုလသမဂၢ လုံျခံုေရးေကာင္စီ ကေနတဆင့္ နုိင္ငံတကာ တရားမွ်တမႈခံုရံုး (International Court of Justice) ရဲ့ မူေဘာင္ထဲကေန ျမန္မာျပည္ ဖြဲ့စည္းပံု ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ အၾကံေကာင္းျပုနိုင္ပါတယ္။ (ကိုဆုိဗို လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာစာတမ္းမွာ တရားဥပေဒနဲ့ ညီညြတ္မႈ႐ွိေအာင္ ဒီလိုအၾကံျပု ခဲ့ဖူးတယ္။) နုိင္ငံတကာ အကူအညီေတြနဲ့ ဖြ့ံျဖိုးေရး ရန္ပံုေငြေတြကတဆင့္ ဒီလို တိုးတက္မႈမ်ိုးကို ဖန္တီးနုိင္တဲ့ အျပုသေဘာေျခလွမ္းေတြ လွမ္းၾကဖို့ အခ်ိန္တန္ပါျပီ။  နိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ုိင္းက ဒီလို ညီညြတ္တဲ့ သနၷိ႒ာန္နဲ့ ေဆာင္႐ြက္မွပဲ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီနဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ျဖစ္ထြန္းလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ (ေဆာင္းပါး႐ွင္ JANET BENSHOOF သည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာ့ခ္ အေျခစိုက္ Global Justice Center ကို တည္ေထာင္သူနွင့္ လက္႐ွိ ဥကၠ႒ျဖစ္ပါသည္) (မူရင္း၊ ၊  It’s time for the int’l community to address Burma’s constitution By JANETBENSHOOF)