ဘတ္ဂက္ဆ၀ါဆုိတဲ့ ႐ြာကေလးက ဘုရားေက်ာင္းမွာ လူေတြ ဒါဇင္နဲ့ခ်ီျပီး ေရာက္ေနပါတယ္။ ရိုးရာဗံုေတြ တီးရင္၊ ႐ုိးရာသီခ်င္းေတြကို သီဆုိေနၾကပါတယ္။ "ေခ်ာင္ဗဒီ" လို့ ေခၚတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြကို ရာသီေသြးေပၚခ်ိန္မွာ ပတ္၀န္းက်င္နဲ့ သီးသန့္ ခြဲထားတဲ့ ဓေလ့ကို အဆံုးသတ္ဖို့ စည္းရံုးလႈပ္႐ွားေနၾကတာပါ။ "ေခ်ာင္ဗဒီ" ဆိုတဲ့ ဒီဓေလ့ေအာက္မွာ ရာသီေသြးေပၚခ်ိန္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြကို ယုတ္ည့ံသူေတြလို့ သတ္မွတ္ၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ဳိးသမီးေတြကို မိသားစုနဲ့ ခြဲထုတ္ျပီး နြားမေတြကို ထားတဲ့တဲေတြမွာ ၄ ရက္ေလာက္အထိ ထားၾကပါတယ္။ အဲဒီတဲေတြမွာ ျပတင္းတံခါးေတြ မ႐ွိသလို၊ ၾကမ္းခင္းေတြကလည္း သန့္႐ွင္းမႈမ႐ွိပါဘူး။ ရပ္မိရပ္ဖတေယာက္ျဖစ္တဲ့ ပရာကက္႐ွ္ ကတၱီးက “က်ေနာ္တို့႐ြာမွာ ႐ွက္စရာေကာင္းတဲ့ ဓေလ့႐ွိေနတာကို အဆံုးသတ္နိုင္ေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ဖို့ ေကာ္မတီေလးတခု ဖြဲ့ထားပါတယ္” လို့  ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေခ်ာင္ဗဒီ ဓေလ့ကို ေထာက္ခံသူေတြကို နားခ်ရတာ ခက္တဲ့အေၾကာင္း သူက ဆက္ေျပာျပပါတယ္။ “လူၾကီးပိုင္းကို စည္းရံုးရတာကေတာ့ မလြယ္ဘူးဗ်၊ က်ေနာ္တို့ စည္းရံုးတာကို လက္မခံၾကဘူး။ တခ်ဳိ့ေနရာေတြမွာ ေစာဒက တက္တာေတြနဲ့လည္း ၾကံုရပါတယ္။ သူတို့ ယံုၾကည္ထားတာက အမ်ဳိးသမီးေတြ ရာသီေသြးေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာ သူတို့ကို တဲထဲမွာပဲ သီးသန့္ထားရမယ္။ မထားရင္ ဘုရား မၾကိုက္ဘူးလို့ ေျပာေနၾကတယ္။” တဲထဲမွာ ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ စားစရာ ရိကၡာေျခာက္တခ်ဳိ့၊ ဆားနဲ့ ဆန္ေတြေလာက္ပဲ ထားေပးပါတယ္။ "ေခ်ာင္ဗဒီ" ဓေလ့ကို သိပ္မုန္းတယ္လို့ ဆုိတဲ့ အသက္ ၁၈ နွစ္အ႐ြယ္ ေက်ာင္းသူေလး ဒပ္ယာ ဘုိဟာရာက “ေျမြေတြကို က်မ သိပ္ေၾကာက္တယ္။ အဲဒီ တဲေတြထဲမွာ ႐ွိေနတုန္း ေျမြကိုက္ခံရလို့ ေသသြားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြ အေၾကာင္းလည္း ၾကားဖူးပါတယ္” လုိ့ ေျပာပါတယ္။ “တဲထဲမွာ မီးလည္း မ႐ွိဘူး။ ညအခ်ိန္က်ရင္ တေယာက္ေယာက္က မေတာ္မတရား လုပ္ရင္ ဘယ္နွယ္လုပ္မလဲ၊ တဲက က်မ အိမ္ကေန ၁၀ မိနစ္ေလာက္ လမ္းေလွ်ာက္သြားရတယ္။ တဲထဲမွာ စာလည္း ဖတ္လို့ မရပါဘူး။” အသက္ ၃၅ နွစ္အ႐ြယ္ ဘဲလူး ပန္ဒစ္ဆုိရင္ တဲထဲမွာ သြားေနရတုန္း သူ့မိသားစုအတြက္ စိုးရိမ္ေသာက ေရာက္ခဲ့ရ႐ွာပါတယ္။ “က်မေယာက်္ားက ေနထုိင္မေကာင္း ျဖစ္ေနခ်ိန္ဆုိေတာ့ ကို္ယ္အိမ္မွာမ႐ွိတဲ့အခ်ိန္ ေယာက်္ား အတြက္လည္း ပူရ၊ ကေလးေတြ အဆင္မွ ေျပပါ့မလားလို့ စုိးရိမ္ရတာေပါ့။ အိပ္လည္း မေပ်ာ္ပါဘူး။ အခုေတာ့ အိမ္ျပန္ေရာက္ျပီေတာ့ ၀မ္းသာလိုက္တာ႐ွင္။ ေက်းဇူးပါပဲ ဘုရားသခင္။” တဲေတြက က်န္းမာေရးနဲ့လည္း မညီညြတ္ပါဘူး။ တဲမွာ ေနခဲ့ရတဲ့အတြက္ တခ်ဳိ့ဖ်ားနာတာေတြ၊ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလ်ာျဖစ္တာ၊ အသက္႐ႉလမ္းေၾကာင္းဆုိင္ရာ ေရာဂါေတြကို ခံစားၾကရပါတယ္။ ပိုဆုိးတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးမွာ အာဟာရ ခ်ဳိ့တဲ့တာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ၾကပါတယ္။ "ေခ်ာင္ဗဒီ" ဓေလ့ေၾကာင့္ အမ်ဳိးသမီးငယ္ေတြလည္း ေက်ာင္းပ်က္ၾကပါတယ္။ ကေလးေမြးျပီးစ မိခင္ေတြကိုလည္း ခ်မ္းသာမေပးပါဘူး။ ေသြးနုသားနု မိခင္ေတြ၊ ကေလးတဖက္နဲ့ တဲမွာ ေနၾကရတဲ့အတြက္ ေမြးကင္းစကေလးေတြ ေသဆံုးတာ၊ မိခင္ေတြ ေသဆံုးတဲ့ ေနရာမွာ နီေပါနိုင္ငံ အေနာက္ပိုင္း ေဒသက အဆုိးဆံုးအေနအထားမွာ ႐ွိပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၄ နွစ္အတြင္းမွာ အာခ်မ္းျပည္နယ္ထဲမွာ ဒီလိုအျဖစ္အပ်က္ေတြအတြင္း ေသဆံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၈ ဦး ႐ွိခဲ့တယ္လို့ ေဒသခံရဲေတြက ေျပာျပပါတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့လတုန္းကလည္း ဆယ္ေက်ာ္သက္အ႐ြယ္ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ကို တဲထဲမွာ မုဒိမ္းက်င့္တဲ့ အမႈတခု ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ေဒသ အန္ဂ်ီအိုျဖစ္တဲ့ ဆမ္းဘုိက္ကက္စ္အဖြဲ့ဆုိရင္ ဒီိကိစၥမွာ ေဆာင္႐ြက္ေနတာ နွစ္နဲ့ ခ်ီေနပါျပီ။ အစီအစဥ္ရဲ့မန္ေနဂ်ာ ဒါ႐ူဘာ ဆန္းနာကလည္း လူေတြရဲ့ အစြဲအလမ္းကို ေျပာင္းလဲေအာင္ လုပ္ရတာ မလြြယ္ကူတဲ့အေၾကာင္း ႐ွင္းျပပါတယ္။ “ေဒသခံ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြက အဓိက ျပဿနာျဖစ္ေနတယ္။ အကယ္၍ အမ်ဳိးသမီးေတြကို အိမ္မွာ ထားလို့ အိမ္မွာေမြးထားတဲ့ ကြ်ဲနြားေတြ ေသကုန္ရင္ က်ေနာ္တို့က ေလ်ာ္ေၾကးေပးရမယ္လို့ ဆုိေနတယ္ဗ်ာ။” အမ်ဳိးသမီးဘ၀ ဖြံ့ျဖိုးေရးရံုးရဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြအရ အ႐ြယ္ေရာက္ျပီးတဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၁ ေသာင္း ၉ ေထာင္ထဲမွာ ၃ ေထာင္ေလာက္ကပဲ ရာသီေသြးေပၚခ်ိန္မွာ ကိုယ့္အိမ္ကိုယ္ ေနၾကတယ္လို့ ဆုိပါတယ္။ "ေခ်ာင္ဗဒီ"  ဓေလ့ကို ဖ်က္သိမ္းတဲ့ အမိန့္ထုတ္ဖို့ ၂၀၀၅ ခုနွစ္တုန္းကလည္း နုိင္ငံေတာ္ တရားရံုးခ်ဳပ္ကေန အစိုးရကို ညြွႊန္ၾကားခဲ့ဖူးပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၃ နွစ္တုန္းက အစိုးရကလည္း  “မေကာင္းတဲ့အေလ့အထ” ကို ဖ်က္သိမ္းဖို့ အမိန့္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတာပိုင္းေတြမွာေတာ့ ဒီဓေလ့က ဆက္႐ွိေနတဲ့အေၾကာင္း British Nepal Medical Trust အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ့က အၾကံေပး  ေဒါက္တာ အာနာအပ္ရတီက ေျပာပါတယ္။ “ျမို့နဲ့ေ၀းတဲ့ ေတာပိုင္းေတြမွာေတာ့ ဒီဓေလ့အေပၚ ယံုၾကည္မႈက အားေကာင္းေနတုန္းပဲ။ တက္ၾကြလႈပ္႐ွားသူေတြနဲ့ ေဆးဘက္ေစတနာ၀န္ထမ္းေတြ ကိုယ္တုိင္က ဒီဓေလ့ကို ဆက္ျပီးေတာ့ လက္ခံက်င့္သံုးေနၾကတုန္းပဲ။ သူတို့ကို ေမးၾကည့္လုိက္ရင္ သူတို့ ေယာကၡထီး၊ ေယာကၡမေတြေၾကာင့္လို့ ေျပာတယ္၊ သူတို့ကို ေျပာဖုိ့ သိပ္ခက္တယ္။ “ေခ်ာင္ဗဒီ" ဓေလ့ကို ဖ်က္သိမ္းဖို့ စည္းရံုးလႈပ္႐ွားေနၾကတဲ့ ဘတ္ဂက္ဆ၀ါ ႐ြာကေလးမွာ ေတာ့ အသက္ ၃၅ နွစ္အ႐ြယ္ ပရာ၀တီ ဘုိဟာရာက ေပ်ာ္႐ြွႊင္ေနပါတယ္။ “အရင္တုန္းက ဘုရားမၾကိုက္ဘူးဆုိတဲ့ အယူအဆကို က်မလည္း ယံုၾကည္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ "ေခ်ာင္ဗဒီ" တဲမွာ သြားေနတဲ့အတြက္ က်မတို့ေတြ အဆုတ္ေရာဂါ ရၾကတယ္။ အခုေတာ့ ကိုယ့္အိမ္မွာပဲ ကိုယ္ေနနိုင္ၾကပါျပီ၊ ကေလးေတြအတြက္ေရာ၊ မိခင္ေတြအတြက္ ေဘးကင္းလံုျခံုသြားပါျပီ။ ( Sunil Neupane ေရးသည့္ Efforts to end ‘chhaupadi’ – a monthly stigma in rural Nepal သတင္းေဆာင္းပါးကို ဘာသာျပန္ပါသည္)