ကမ႓ာလုံးဆိုင္ရာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ က်န္းမာေရးထိခိုက္ျခင္း

ျဖစ္ပြားရသည့္ အေၾကာင္းအရင္း

လူသားေတြ စက္မႈလုပ္ငန္း တိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် ပတ္ဝန္းက်င္အေပၚ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြ အမ်ားအျပား စြန္႔ထုတ္လာပါတယ္။ ေလာင္စာမ်ား ပိုမိုေလာင္ကၽြမ္းၿပီး ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ အပါအ၀င္ မွန္လုံအိမ္အာနိသင္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ တျခားဓာတ္ေငြ႔ေတြ ပိုမိုထြက္ရွိလာပါတယ္။ အဲဒီအခါ ကမၻာ့ေအာက္ေျခေလထုဟာ ယခင္ထက္ပူေႏြးၿပီး ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းေတြ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

လူသားတို႔အေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ

ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း၊ ေသာက္သုံးေရ မသန္႔ရွင္းျခင္း၊ ေဘးကင္းစိတ္ခ်ရေသာ အစားအစာမ်ား ခ်ဳိ႕တဲ့လာျခင္း စတာေတြဟာ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ားရဲ႕ ရင္းျမစ္ျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းဟာ လူသားေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအေပၚ သိသိသာသာ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ပ်ံ႔ႏွံ႔ေစျခင္း၊ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာ ပိုမိုဆိုးရြားလာျခင္း စတာေတြအပါအဝင္ ျပႆနာေပါင္းစုံကို ဦးတည္လာေစတယ္လို႔ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ဆိုၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကမၻာလုံးဆိုင္ရာ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္လာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

အပူခ်ိန္လြန္ကဲစြာ ျမင့္မားလာျခင္းနဲ႔ မၾကာခဏ ေရႀကီးေရလွ်ံျခင္းဟာ ေရာဂါေတြ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းေတြကို ပိုမိုဆိုးရြားလာေစတယ္လို႔ ဥေရာပ ပညာေရးသိပၸံဆိုင္ရာ အႀကံေပးအဖြဲ႔ (EASAC) က ဆိုပါတယ္။

ဒါ႔အျပင္ EASAC အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာအရ ေအာက္ပါအက်ဳိးသက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

• စိတ္က်န္းမာေရး ဆိုးရြားလာျခင္း။ ရာသီဥတု ပူေႏြးျခင္း၊ ေတာမီးေလာင္ျခင္း၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း စတာေတြဟာ ထိခိုက္မႈအၿပီး စိတ္ဖိစီးမႈေဝဒနာ (PTSD)၊ စိတ္ပူပန္ျခင္း၊ စိတ္ကိုေျပာင္းလဲေစေသာ ေဆးဝါးမ်ား အလြဲသုံးျခင္း၊ စိတ္က်ျခင္း စတာေတြကို ျဖစ္လာေစႏိုင္ပါတယ္။
• ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား ထူေျပာလာျခင္း။ ရာသီဥတုအပူခ်ိန္ဟာ အနည္းငယ္ျမင့္တက္႐ုံနဲ႔တင္ ႏွလုံးေသြးေၾကာဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ၊ အသက္႐ႉလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြားမႈကို ပိုမိုျမင့္မားေစတယ္လို႔ သိရပါတယ္။
• ျခင္မွတဆင့္ ကူးစက္ေသာ ေရာဂါမ်ား ျပန္႔ပြားျခင္း။ ဥပမာ – ရာသီဥတု အပူခ်ိန္ေျပာင္းလဲလာျခင္းဟာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါပိုးကို သယ္ေဆာင္တဲ့ျခင္ကို ပိုမိုမ်ားျပားလာေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ရာသီဥတုအေျခအေနဟာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါအေပၚ သက္ေရာက္မႈရွိပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ အေနာဖလိျခင္ဟာ ႏွစ္စဥ္ လူေလးသိန္းခန္႔ကို ေသဆုံးေစၿပီး ပူေႏြးတဲ့ေနရာမွာ ပိုမိုေပါက္ပြားပါတယ္။

ေနာင္အလားအလာ

လာမယ့္ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္းမွာ ကမၻာ့ေနရာအသီးသီးက အပူခ်ိန္ေတြဟာ လက္ရွိ ပ်မ္းမွ်အပူခ်ိန္ထက္ ၁ ဒသမ ၅ ဒီဂရီဆဲလ္စီးယပ္စ္ ျမင့္မားလာမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ဒီပမာဏကို ေရာက္လာတဲ့အခါ ကမၻာ့လူဦးေရ သန္း ၃၅၀ ခန္႔ဟာ အပူဒဏ္ကို ထိခိုက္ခံစားရၿပီး အလုပ္လုပ္ကိုင္ႏိုင္စြမ္းပါ က်ဆင္းလာေစမယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္ ဥေရာပမွာ အပူလႈိင္းျဖတ္စဥ္ကလည္း လူေပါင္း ၇၀၀၀၀ ေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ဝတ္ဆံဝတ္မႈန္မ်ားနဲ႔ ညစ္ညမ္းေလထုထဲက ဓာတ္မတည့္ပစၥည္းမ်ားဟာလည္း အပူခ်ိန္ျမင့္လာရင္ ပိုမိုမ်ားျပားလာၿပီး ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါကို ပိုမိုဆိုးရြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ကမၻာတလႊားမွာ လူေပါင္း သန္း ၃၀၀ ေက်ာ္ကို ဒုကၡေပးေနတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။

WHO အဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အဆိုအရ သကၠရာဇ္ ၂၀၃၀ ကေန ၂၀၅၀ အတြင္း ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ၿပီး တႏွစ္ကို လူေပါင္း ၂ သိန္းခြဲခန္႔ ပိုမိုေသဆုံးလာႏိုင္တယ္လို႔ ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္း၊  ငွက္ဖ်ား၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ အပူဒဏ္ခံရျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

ကာကြယ္ရန္နည္းလမ္းမ်ား

အားလုံး ဝိုင္းဝန္းေျဖရွင္းရမယ့္ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိခိုက္ေစမယ့္၊ ဖန္လုံအိမ္အာနိသင္ကို ျဖစ္ေပၚေစမယ့္ ကိစၥရပ္ေတြကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္။ စြမ္းအင္ကို ေခၽြတာသုံးျခင္း၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ထုတ္လုပ္မႈကို ေလွ့်ာခ်ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးဌာနမ်ားမွ အခါအားေလ်ာ္စြာ ထုတ္ျပန္တဲ့ သတင္းနဲ႔ည ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို လိုက္နာသင့္ပါတယ္။

ေရးသားသူ Dr.Thant Zin

ေဆးပညာပိုင္းဆုိင္ရာတည္းျဖတ္သူ Dr. Thurein Hlaing Win

ဤေဆာင္းပါးကို DVB ၏ မိတ္ဘက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေဆးပညာဝက္ဘ္ဆိုဒ္ hellosayarwon.com မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။