ေလစိမ္းေတြ
DVB
·
July 2, 2019
ၿပီးခဲ့သည့္အပတ္က ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ေမြးေန႔ပြဲကုိ ေနျပည္ေတာ္မွာ က်င္းပၾကသည္။ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွာ ဓာတ္ပုံေတြတက္လာသည့္အထဲမွ ဓာတ္ပုံတပုံတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လက္ထဲ စာအုပ္တအုပ္ကုိင္ထားတာကို ေတြ႔ရသည္။ သိပ္မသဲကြဲလွ။ ပုံကုိခ်ဲ႕ၾကည့္လုိက္ေတာ့ လာရီဒုိင္းမင္း (Larry Diamond) ေရးသည့္ ill Winds (ေလစိမ္းေတြ) ဆုိသည့္စာအုပ္ျဖစ္သည္။
YouTube မွာ ill Winds လုိ႔႐ုိက္ရွာေတာ့ လာရီဒုိင္းမင္းကုိ တကၠသုိလ္တခုက ပင့္ဖိတ္သည့္ စာအုပ္္မိတ္ဆက္ပြဲတခုကိုေတြ႔သည္။ တနာရီနဲ႔မိနစ္ အနည္းငယ္ၾကာသည့္ အဲဒီပြဲေကာက္ႏုတ္ခ်က္တခ်ဳိ႕ကုိိ ဒီတပတ္ေျပာဖို႔စိတ္ကူးမိသည္။
လာရီဒုိင္းမင္း ျမန္မာျပည္လာဖူးသည္။ အေမရိကန္စင္တာမွာ ပြဲလုပ္သည္။ ၃လ တႀကိမ္ထုတ္ထင္ရွားသည့္ ဒီမုိကေရစီဂ်ာနယ္၏ အယ္ဒီတာတဦးျဖစ္ၿပီး ကမာၻေပၚရွိ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးမ်ားကုိ ေလ့လာေနသည့္ ႏုိင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္တဦးလည္း ျဖစ္သည့္ အတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိလာသြားတယ္ဆုိတာက အဆန္းေတာ့မဟုတ္။
အေမရိကန္စင္တာက ကမာၻေက်ာ္ ဖရန္စစ္ဖူကူယားမားကုိလည္း ဖိတ္ခဲ့ဖူးသည္။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္ကေတာ့ ဒိုင္းမင္းက လက္ရွိျမန္မာႏုိင္ငံအေနအထားေတြနဲ႔ ပိုၿပီးလုိက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္မည့္ ပညာရွင္ဟု သေဘာေပါက္ထားသည္။ ဖူကူးယားမား ပုိဆရာက်သည့္ေနရာေတြ မ်ားစြာရွိပါသည္။ သုိ႕ေသာ္ ျမန္မာႏုိင္ငံေရးေနာက္ခံကေနၾကည့္လွ်င္ လာရီဒုိင္းမင္းက ပုိအဆင္ေျပႏုိင္သည့္ သေဘာကို ဆုိလုိသည္။
စာအုပ္နာမည္ အတိအက်ေျပာပါဆုိလွွ်င္ေတာ့ ေလစိမ္းေတြ (႐ုရွားေဒါသမီး၊ တ႐ုတ္အၾကံႀကီးမႈနွင့္ အေမရိကန္နတ္ျပည္ေလတုိက္ေနျခင္းမွ ဒီမုိကေရစီကုိကယ္တင္ျခင္း - Ill Winds: Saving democracy from Russian rage, Chinese ambition and American complacency)လုိ႔ေျပာရမည္ထင္သည္။
ဒုိင္းမင္းက ဒီမုိကေရစီေရးႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္အေတာ္နာမည္ရၿပီး လူေတြေလးစားရသည့္ စတင္းဖုိ႔ဒ္တကၠသုိလ္၊ ေဟာဗားအင္စတီက်ဴးရွင္းမွာ အႀကီးတန္းသုေတသနပညာရွင္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာလုိလြယ္လြယ္ေျပာလွ်င္ အခ်ဥ္မဟုတ္၊ ေခသူမဟုတ္ပါ။
ကမာၻႀကီးမွာ ဒုတိယကမာၻစစ္ၿပီးေခတ္ေနာက္ ႏွစ္ ၃၀ နီးပါးေတာက္ေလ်ာက္ အေနာက္ကမာၻမွာ စီးပြားတက္သည္။ က်ေနာ္ေရးခဲ့ဖူးပါသည္။ အေနာက္ကမာၻကုိ ဒီေနရာမွာ အေမရိကန္၊ ကေနဒါ စသည့္ေျမာက္အေမရိက၊ ဂ်ပန္ႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပကုိယူသည္။ ဒီေတာ့ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြမွာ အေနာက္မွာ ဒီမုိကေရစီေခတ္စားတာမဆန္း။ တိတိက်က်ေျပာလွ်င္ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီ။ ဖူကူယားမားေျပာသည့္ သမုိင္းနိဂုံးခ်ဳပ္သည္ဆုိသည့္ ဒီမုိကေရစီမွာ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီကုိဆုိလုိသည္။
အထက္မွာေျပာခဲ့သည့္ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္အဓိကအလုပ္ျဖစ္ခဲ့၊ ႂကြယ္၀ခဲ့သည္။ ဒီအရွိန္က ဘယ္ေလာက္ျပင္းသလဲဆုိ ကမာၻႀကီးတခုလုံး ဒီမုိကေရစီျဖစ္ရင္ပြဲၿပီးၿပီလုိ႔ သတ္မွတ္သည့္အထိ ျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ဘာလင္တံတုိင္းၿပဳိအၿပီး ဆုိဗီယက္ကြဲထြက္ႏုိင္ငံေတြက ၁၉၉၀ျပည့္ေတြမွာ ဥေရာပသမဂၢထဲ ၀င္လုိသည္။ တနည္းေျပာရလွ်င္ ဒီမုိကေရစီကလပ္ထဲ ၀င္ခ်င္သည္။ အေနာက္ကမာၻလုိ ခ်မ္းသာခ်င္တာကုိး။ မဆန္း။
၁၉၇၀ ေတြမွာတက္လာၿပီး ဘာလင္တံတုိင္းၿပဳိၿပီး ၁၉၉၁ မွာ ဟန္တင္တန္က တတိယလိႈင္းလုိ႔ အမည္ေပးရေလာက္ေအာင္ အားေကာင္းလာသည္။ နီးစပ္သည့္ အာရွႏုိင္ငံေတြ ကုိ ဒုိင္းမင္းေဆြးေႏြးပြဲက ထုတ္ျပရလွ်င္ ၁၉၈၆ ဖိလစ္ပုိင္၊ ၁၉၈၇ ေတာင္ကုိရီးယား၊ ႏွင့္ ၁၉၈၈ ျမန္မာအပါအ၀င္ ကမာၻန႔ဲတ၀န္း ဒီမုိကေရစီေရးလႈပ္ရွားမႈႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ။ ၁၉၈၉ ထုိင္၀မ္။ ကမာၻေပၚမွာ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံေတြ မ်ားလာသည္။
၁၉၉၀ျပည့္ႏွစ္၀က္မွာ ၂၀၀၀ျပည့္ႏွစ္၀က္ေတြထိ (တနည္း ၁၉၉၅ ေလာက္ကေန ၂၀၀၅အထိ) ဒီမုိကေရစီ ေကာင္းစြာအသာရဆဲျဖစ္သည္။ ဒီမုိကေရစီေအာင္ျမင္သည္။ ကမာၻမွာ အဲသည္အခ်ိန္ေတြကို အေမရိကန္တဦးတည္းဦးေဆာင္မႈယူသည့္ ယူနီပုိလာ (Unipolar) လုိ႔ သတ္မွတ္ထားသည္။
အေမရိကန္သည္ အထီးတည္းအရာရာမွာ ဆရာႀကီးျဖစ္ေနသည့္ အခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဒီအေနအထားက၂၀၀၆ မွာစပ်က္သည္။ အီရတ္စစ္၀င္လာလုိ႔ ျဖစ္ရတာလုိ႔ ဒုိင္းမင္းက သုံးသပ္သည္။ အစုလုိက္အျပဳံလုိက္ သတ္ျဖတ္လုိ႔ရတယ္ဆုိတဲ့ လက္နက္ေတြ အီရတ္မွာမေတြ႔။ အစဥ္အလာမဟာမိတ္ဥေရာပက အီရတ္စစ္မွာ လက္ေရွာင္။ ဟူစတန္မွာ ေရနံကုမၸဏီတခုရဲ႕ စီအီးအုိလုပ္္ခဲ့ဖူးတယ္ဆုိတဲ့ ေဂ်ာ့ခ်္ဒဗလ်ဴဘြတ္ရွ္ အေရွ႕အလယ္ပုိင္း ႏုိင္ငံေရးကို ေရနံတခုထဲအေပၚမွာပဲ မွားျမင္ပုံရသည္။ အေျခအေနမလွဘဲ သက္တမ္း၂ခု ကုန္သြားသည္။ ၂၀၀၆ ကေန ၂၀၀၈ ဟာ ဒီမုိကေရစီကုိ စီးပြားေရးလုိေျပာပါဆုိ ရီဆက္ရွင္း၀င္တာလုိ႔ ဒုိင္းမင္းကဆုိသည္။
ေနာက္ေတာ့ နည္းပညာအခန္းက႑က ျမင့္မားလာသည္။ ေတာကလူေတြၿမဳိ႕ကုိ အစုလုိက္အျပဳံလုိက္ ေျပာင္းလာၾကသည္။ ၂၀၁၀ ပတ္၀န္းက်င္ေလာက္မွာ အေမရိကန္မွာ အသက္ ၂၅ ကေန ၃၀ေလာက္ရွိတဲ့လူငယ္ေတြကုိ သူတုိ႔မိဘေတြလုိ အဆင္ေျပရဲ႕လား ဆုိတဲ့ေမးခြန္းကုိ ေမးၿပီးစစ္တမ္းေကာက္ေတာ့ မိဘေတြေခတ္ကရသည့္ ၇၀% ကေန ၅၀% ထိေလ်ာက်သြားသည္လုိ႔ ဒုိင္းမင္းကဆုိသည္။
၂၁ ရာစုပထမ ၁၀ႏွစ္သည္ ဒီမုိကေရစီကုိ အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္လာေစသည္။ ေနတုိးထဲ၀င္လာသည့္ အေရွ႕ဥေရာပမွာ အေျခအေနမေကာင္း။ အထူးသျဖင့္ ပုိလန္၊ ဟန္ေဂရီနဲ႔ ခ်က္သမၼတႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္သည္။
အဲသည္ကေနဒီေန႔ခတ္ကမာၻကုိၾကည့္ေတာ့ အေမရိကန္တကုိယ္ေတာ္ လူစြာလုပ္ႏုိင္သည့္ ေခတ္မဟုတ္ေတာ့။ ဒုိင္းမင္းစကားငွားေျပာရလ်ွင္ ကေန႔က 2 ½ စူပါပါ၀ါေခတ္ျဖစ္သည္။ စူပါပါ၀ါအျပည့္က အေမရိကန္နဲ႔ တ႐ုတ္၊ တ၀က္က ႐ုရွား။ ခု ကုန္သြယ္စစ္မျဖစ္ခင္က တ႐ုတ္က အေမရိကန္ကုိ ပစၥဖိတ္ေဒသကေန ေမာင္းထုတ္ဖုိ႔ ႀကဳိးစားေနတာျဖစ္သည္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိန္တည္းမွာ ထုိင္၀မ္နဲ႔ ေဟာင္ေကာင္ကုိ ျပည္မႀကီးအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္ကုိ ဘယ္လုိမွ သြတ္သြင္းလုိ႔ မရႏုိင္ျဖစ္ေနသည္။
ခုရက္ပုိင္းအတြင္း အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒေတြေခါင္းေထာင္လာၿပီ။ လစ္ဘရယ္ေခတ္ မရွိေတာ့လုိ႔ဆုိသည့္ အသံသြင္းပုိ႕စ္တခုတက္လာသည္။ က်ပ္တည္းေနသည့္ ဒီမုိကေရစီလမ္းေၾကာင္းမွာ အဆင္းကုိဘီးတပ္ဖုိ႔ ၾကံတာပဲျဖစ္သည္။ တဘက္ကၾကည့္လွ်င္ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီ ဘက္မကပ္ႏုိင္လုိ႔ ေနရွင္နယ္လစ္ နာမည္ေၾကာ္ျငာေပးၿပီး ျမန္မာလူထုကုိ ဘာသာေရးနဲ႔ ၀င္မႈိင္းတုိက္တဲ့သေဘာပဲျဖစ္သည္။ နာမည္ကုိက ဘာသာတရားျဖစ္သည္။ တရားကို မထိန္းသိမ္းမေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္သည့္ ဘယ္ဘာသာမွ ေလာကကုိ မေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္ပါ။ ဘာသာေရးခုတုံးလုပ္ၿပီး ႏုိင္ငံေရးကုိ ကုိယ္ထင္ရာျမင္ရာ ေကာက္ခ်က္ခ်ျခင္းက ဟုတ္သလုိလုို ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ သုိ႕ေသာ္ လူထုကုိလွည့္စားမယ္ဆုိ ခဏပဲရပါမည္။ ခုေခတ္က ခဏေတာင္ရဖို႔သိပ္မေသခ်ာ။
နိဂုံးမခ်ဳပ္ခင္ ခုက်ေနာ့္အယူအဆကိုေျပာပါမည္။ ကမာၻ႕ႏုိင္ငံေရးစီးပြားေရးျဖစ္ထြန္းမႈကုိ ေလ့လာသည့္အခါ ထင္ရွားလာသည့္အခ်က္က ဒီမုိကေရစီဆုိတာက အရင္းစနစ္အဆင့္တခုအထိ ေအာင္ျမင္ထားဖို႔လုိသည္။
ဒီမုိကေရစီေနာက္ျပန္လွည့္ေနသလုိျဖစ္ၾကရသည္မွာ ဒီမုိကေရစီ၏ တန္ဖုိးက်ဆင္းသြားလုိ႔ မဟုတ္။ ခ်မ္းသာသည့္ႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္သည့္ျပႆနာက ႏုိင္ငံေရးကေျပာင္းလဲသြားသည့္ အရင္းစနစ္ကုိ ဇက္မသတ္ႏုိင္သည့္အတြက္ ျဖစ္သည္။ (ႏုိင္ငံေရးကုိစီးပြားေရးက ေက်ာ္သြားတာ)။
ဆင္းရဲသည့္ႏုိင္ငံေတြမွာ ရင္ဆုိင္ရတဲ့ျပႆနာေတြက ေျပာင္းေနသည့္ေစ်းကြက္ကုိ ရွိသည့္ အရင္းႏွင့္ မကပ္ႏုိင္တာျဖစ္သည္ (စီးပြားေရးေနာက္ကုိ ႏုိင္ငံေရးက မလုိက္ႏုိင္တာ)။
ႏွစ္ခုစလုံးတြင္ တူညီသည္မွာ လက္ရွိႏုိင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအျပန္အလွန္ လုိက္ေလ်ာညီေထြ သြားႏုိင္သည့္ အေနအထားကို မေရာက္ရွိႏုိင္ေသးသည့္အတြက္ ျဖစ္သည္။ ဒီေတာ့ ေနာက္ျပန္ လွည့္ၾကရမည္လား။ မဟုတ္ပါ။ အေျခအေနေပးထားေသာ ဒီမုိကရက္တစ္ႏုိင္ငံေရးစနစ္ကုိ ဆက္သြားေနရင္း စီးပြားေရးကုိ အတုိင္းအတာတခုအထိ ခုိင္မာေအာင္လုပ္ႏုိင္ဖို႔က လုိအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္။
အေျပာင္းအလဲသည္ ျဖစ္စဥ္အတြင္းမွာပဲရွိသည္။ အတြင္းထဲ၀င္ၿပီးမွပဲ ေျပာင္းႏုိင္မည္။ သုိ႕ေသာ္ပိတ္ထားလုိ႔ေတာ့မရ။ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး နယ္ပယ္တုိင္းမွာ ျပင္ပက၀င္လာတဲ့ အင္အားတခုလည္း လုိအပ္မည္။ ပိတ္ထားၿပီး အမ်ဳိးသားေရး ေအာ္ေန႐ုံနဲ႔ေတာ့ တုိင္းျပည္က ဆင္းရဲတြင္းထဲ ျပန္လည္သက္ဆင္းသြားမည္သာ ျဖစ္သည္။ တေျမ့ေျမ့နိမ့္ပါး ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္သာျဖစ္သည္္။
ကမာၻ႕ဒုတိယအႀကီးဆုံးစီးပြားေရးဆုိသည့္ တ႐ုတ္ကုိၾကည့္ပါ။ တုိင္းျပည္ကုိ အာဏာရ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီက စီးပြားေရးတုိးတက္မႈျဖင့္ဖိၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပႆနာက ႏုိင္ငံေရးနဲ႔စီးပြားေရးကုိ အာဏာျဖင့္ဖိၿပီး ညိႇထားထိန္းထားတာျဖစ္သည္။ ကုန္သြယ္စစ္က စီးပြားေရးကုိလွန္ခ်လုိက္လွ်င္ ျခစားေနသည့္ႏုိင္ငံေရးစနစ္တခုကို လူထုကေသခ်ာေပါက္ တံု႔ျပန္မည္ ျဖစ္သည္။ ဒါကတ႐ုတ္အစုိးရ၏ စုိးရိမ္မႈျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ဇြန္လ၏ တိန္႔ရင္မင္တေစၦက ႏွစ္ေပါင္း၃၀ၾကာသည့္တုိင္ေအာင္ တ႐ုတ္အစုိးရကိုကုိယ္ထင္ျပေနဆဲျဖစ္သည္။
ဒီမုိကေရစီကုိ ငါ့ကုိယ္က်ဳိးအတြက္ပဲ ၾကည့္မယ္ဆုိသည့္ အေယာင္ေဆာင္ အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေရးက၀င္ေရာက္ အႏုိင္ယူႏုိင္ဖို႔မရွိပါ။ တုိင္းျပည္ကုိ ေလာကပါလတရားေတြနဲ႔ ျပန္လည္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ တည္ေဆာက္ျခင္းသည္သာ အမွန္ကန္ဆုံးႏွင့္ အလုိအပ္ဆုံး အမ်ဳိးသားေရး စိတ္ဓာတ္ႏွင့္ အသိအျမင္ျဖစ္သည္။
အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရးဆုိတာက စင္ေပၚတက္ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ တရားေတြ ေဟာေနတာမ်ဳိးကို မဆုိလုိပါ။ ႏုိင္ငံသားတုိင္းက မွန္ကန္ေသာ ႏုိင္ငံခ်စ္စိတ္ျဖင့္ လြတ္လပ္မွ်တစြာ ၀င္ေရာက္႐ုန္းကန္ရတာမ်ဳိးကုိဆုိလုိသည္။ ဒီမုိကေရစီရၿပီးသား ဘယ္ႏုိင္ငံကမွ အာဏာရွင္လက္ေအာက္ ျပန္မသြားလုိၾကေတာ့ပါ။ ျပန္သြား႐ုိးထုံးစံလည္း မရွိပါ။ ေဟာင္ေကာင္ လမ္းမေတြေပၚက လူ ၂သန္းေက်ာ္က သက္ေသပဲျဖစ္သည္။
ေဆာင္းပါးရွင္- ေက်ာ္ေဇာခုိင္
ဓာတ္ပံု- VOA/ Penguin random house
လာရီဒုိင္းမင္း ျမန္မာျပည္လာဖူးသည္။ အေမရိကန္စင္တာမွာ ပြဲလုပ္သည္။ ၃လ တႀကိမ္ထုတ္ထင္ရွားသည့္ ဒီမုိကေရစီဂ်ာနယ္၏ အယ္ဒီတာတဦးျဖစ္ၿပီး ကမာၻေပၚရွိ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးမ်ားကုိ ေလ့လာေနသည့္ ႏုိင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္တဦးလည္း ျဖစ္သည့္ အတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိလာသြားတယ္ဆုိတာက အဆန္းေတာ့မဟုတ္။
အေမရိကန္စင္တာက ကမာၻေက်ာ္ ဖရန္စစ္ဖူကူယားမားကုိလည္း ဖိတ္ခဲ့ဖူးသည္။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္ကေတာ့ ဒိုင္းမင္းက လက္ရွိျမန္မာႏုိင္ငံအေနအထားေတြနဲ႔ ပိုၿပီးလုိက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္မည့္ ပညာရွင္ဟု သေဘာေပါက္ထားသည္။ ဖူကူးယားမား ပုိဆရာက်သည့္ေနရာေတြ မ်ားစြာရွိပါသည္။ သုိ႕ေသာ္ ျမန္မာႏုိင္ငံေရးေနာက္ခံကေနၾကည့္လွ်င္ လာရီဒုိင္းမင္းက ပုိအဆင္ေျပႏုိင္သည့္ သေဘာကို ဆုိလုိသည္။
စာအုပ္နာမည္ အတိအက်ေျပာပါဆုိလွွ်င္ေတာ့ ေလစိမ္းေတြ (႐ုရွားေဒါသမီး၊ တ႐ုတ္အၾကံႀကီးမႈနွင့္ အေမရိကန္နတ္ျပည္ေလတုိက္ေနျခင္းမွ ဒီမုိကေရစီကုိကယ္တင္ျခင္း - Ill Winds: Saving democracy from Russian rage, Chinese ambition and American complacency)လုိ႔ေျပာရမည္ထင္သည္။
ဒုိင္းမင္းက ဒီမုိကေရစီေရးႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္အေတာ္နာမည္ရၿပီး လူေတြေလးစားရသည့္ စတင္းဖုိ႔ဒ္တကၠသုိလ္၊ ေဟာဗားအင္စတီက်ဴးရွင္းမွာ အႀကီးတန္းသုေတသနပညာရွင္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာလုိလြယ္လြယ္ေျပာလွ်င္ အခ်ဥ္မဟုတ္၊ ေခသူမဟုတ္ပါ။
ကမာၻႀကီးမွာ ဒုတိယကမာၻစစ္ၿပီးေခတ္ေနာက္ ႏွစ္ ၃၀ နီးပါးေတာက္ေလ်ာက္ အေနာက္ကမာၻမွာ စီးပြားတက္သည္။ က်ေနာ္ေရးခဲ့ဖူးပါသည္။ အေနာက္ကမာၻကုိ ဒီေနရာမွာ အေမရိကန္၊ ကေနဒါ စသည့္ေျမာက္အေမရိက၊ ဂ်ပန္ႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပကုိယူသည္။ ဒီေတာ့ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြမွာ အေနာက္မွာ ဒီမုိကေရစီေခတ္စားတာမဆန္း။ တိတိက်က်ေျပာလွ်င္ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီ။ ဖူကူယားမားေျပာသည့္ သမုိင္းနိဂုံးခ်ဳပ္သည္ဆုိသည့္ ဒီမုိကေရစီမွာ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီကုိဆုိလုိသည္။
အထက္မွာေျပာခဲ့သည့္ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္အဓိကအလုပ္ျဖစ္ခဲ့၊ ႂကြယ္၀ခဲ့သည္။ ဒီအရွိန္က ဘယ္ေလာက္ျပင္းသလဲဆုိ ကမာၻႀကီးတခုလုံး ဒီမုိကေရစီျဖစ္ရင္ပြဲၿပီးၿပီလုိ႔ သတ္မွတ္သည့္အထိ ျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ဘာလင္တံတုိင္းၿပဳိအၿပီး ဆုိဗီယက္ကြဲထြက္ႏုိင္ငံေတြက ၁၉၉၀ျပည့္ေတြမွာ ဥေရာပသမဂၢထဲ ၀င္လုိသည္။ တနည္းေျပာရလွ်င္ ဒီမုိကေရစီကလပ္ထဲ ၀င္ခ်င္သည္။ အေနာက္ကမာၻလုိ ခ်မ္းသာခ်င္တာကုိး။ မဆန္း။
၁၉၇၀ ေတြမွာတက္လာၿပီး ဘာလင္တံတုိင္းၿပဳိၿပီး ၁၉၉၁ မွာ ဟန္တင္တန္က တတိယလိႈင္းလုိ႔ အမည္ေပးရေလာက္ေအာင္ အားေကာင္းလာသည္။ နီးစပ္သည့္ အာရွႏုိင္ငံေတြ ကုိ ဒုိင္းမင္းေဆြးေႏြးပြဲက ထုတ္ျပရလွ်င္ ၁၉၈၆ ဖိလစ္ပုိင္၊ ၁၉၈၇ ေတာင္ကုိရီးယား၊ ႏွင့္ ၁၉၈၈ ျမန္မာအပါအ၀င္ ကမာၻန႔ဲတ၀န္း ဒီမုိကေရစီေရးလႈပ္ရွားမႈႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ။ ၁၉၈၉ ထုိင္၀မ္။ ကမာၻေပၚမွာ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံေတြ မ်ားလာသည္။
၁၉၉၀ျပည့္ႏွစ္၀က္မွာ ၂၀၀၀ျပည့္ႏွစ္၀က္ေတြထိ (တနည္း ၁၉၉၅ ေလာက္ကေန ၂၀၀၅အထိ) ဒီမုိကေရစီ ေကာင္းစြာအသာရဆဲျဖစ္သည္။ ဒီမုိကေရစီေအာင္ျမင္သည္။ ကမာၻမွာ အဲသည္အခ်ိန္ေတြကို အေမရိကန္တဦးတည္းဦးေဆာင္မႈယူသည့္ ယူနီပုိလာ (Unipolar) လုိ႔ သတ္မွတ္ထားသည္။
အေမရိကန္သည္ အထီးတည္းအရာရာမွာ ဆရာႀကီးျဖစ္ေနသည့္ အခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဒီအေနအထားက၂၀၀၆ မွာစပ်က္သည္။ အီရတ္စစ္၀င္လာလုိ႔ ျဖစ္ရတာလုိ႔ ဒုိင္းမင္းက သုံးသပ္သည္။ အစုလုိက္အျပဳံလုိက္ သတ္ျဖတ္လုိ႔ရတယ္ဆုိတဲ့ လက္နက္ေတြ အီရတ္မွာမေတြ႔။ အစဥ္အလာမဟာမိတ္ဥေရာပက အီရတ္စစ္မွာ လက္ေရွာင္။ ဟူစတန္မွာ ေရနံကုမၸဏီတခုရဲ႕ စီအီးအုိလုပ္္ခဲ့ဖူးတယ္ဆုိတဲ့ ေဂ်ာ့ခ်္ဒဗလ်ဴဘြတ္ရွ္ အေရွ႕အလယ္ပုိင္း ႏုိင္ငံေရးကို ေရနံတခုထဲအေပၚမွာပဲ မွားျမင္ပုံရသည္။ အေျခအေနမလွဘဲ သက္တမ္း၂ခု ကုန္သြားသည္။ ၂၀၀၆ ကေန ၂၀၀၈ ဟာ ဒီမုိကေရစီကုိ စီးပြားေရးလုိေျပာပါဆုိ ရီဆက္ရွင္း၀င္တာလုိ႔ ဒုိင္းမင္းကဆုိသည္။
ေနာက္ေတာ့ နည္းပညာအခန္းက႑က ျမင့္မားလာသည္။ ေတာကလူေတြၿမဳိ႕ကုိ အစုလုိက္အျပဳံလုိက္ ေျပာင္းလာၾကသည္။ ၂၀၁၀ ပတ္၀န္းက်င္ေလာက္မွာ အေမရိကန္မွာ အသက္ ၂၅ ကေန ၃၀ေလာက္ရွိတဲ့လူငယ္ေတြကုိ သူတုိ႔မိဘေတြလုိ အဆင္ေျပရဲ႕လား ဆုိတဲ့ေမးခြန္းကုိ ေမးၿပီးစစ္တမ္းေကာက္ေတာ့ မိဘေတြေခတ္ကရသည့္ ၇၀% ကေန ၅၀% ထိေလ်ာက်သြားသည္လုိ႔ ဒုိင္းမင္းကဆုိသည္။
၂၁ ရာစုပထမ ၁၀ႏွစ္သည္ ဒီမုိကေရစီကုိ အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္လာေစသည္။ ေနတုိးထဲ၀င္လာသည့္ အေရွ႕ဥေရာပမွာ အေျခအေနမေကာင္း။ အထူးသျဖင့္ ပုိလန္၊ ဟန္ေဂရီနဲ႔ ခ်က္သမၼတႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္သည္။
အဲသည္ကေနဒီေန႔ခတ္ကမာၻကုိၾကည့္ေတာ့ အေမရိကန္တကုိယ္ေတာ္ လူစြာလုပ္ႏုိင္သည့္ ေခတ္မဟုတ္ေတာ့။ ဒုိင္းမင္းစကားငွားေျပာရလ်ွင္ ကေန႔က 2 ½ စူပါပါ၀ါေခတ္ျဖစ္သည္။ စူပါပါ၀ါအျပည့္က အေမရိကန္နဲ႔ တ႐ုတ္၊ တ၀က္က ႐ုရွား။ ခု ကုန္သြယ္စစ္မျဖစ္ခင္က တ႐ုတ္က အေမရိကန္ကုိ ပစၥဖိတ္ေဒသကေန ေမာင္းထုတ္ဖုိ႔ ႀကဳိးစားေနတာျဖစ္သည္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိန္တည္းမွာ ထုိင္၀မ္နဲ႔ ေဟာင္ေကာင္ကုိ ျပည္မႀကီးအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္ကုိ ဘယ္လုိမွ သြတ္သြင္းလုိ႔ မရႏုိင္ျဖစ္ေနသည္။
ခုရက္ပုိင္းအတြင္း အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒေတြေခါင္းေထာင္လာၿပီ။ လစ္ဘရယ္ေခတ္ မရွိေတာ့လုိ႔ဆုိသည့္ အသံသြင္းပုိ႕စ္တခုတက္လာသည္။ က်ပ္တည္းေနသည့္ ဒီမုိကေရစီလမ္းေၾကာင္းမွာ အဆင္းကုိဘီးတပ္ဖုိ႔ ၾကံတာပဲျဖစ္သည္။ တဘက္ကၾကည့္လွ်င္ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီ ဘက္မကပ္ႏုိင္လုိ႔ ေနရွင္နယ္လစ္ နာမည္ေၾကာ္ျငာေပးၿပီး ျမန္မာလူထုကုိ ဘာသာေရးနဲ႔ ၀င္မႈိင္းတုိက္တဲ့သေဘာပဲျဖစ္သည္။ နာမည္ကုိက ဘာသာတရားျဖစ္သည္။ တရားကို မထိန္းသိမ္းမေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္သည့္ ဘယ္ဘာသာမွ ေလာကကုိ မေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္ပါ။ ဘာသာေရးခုတုံးလုပ္ၿပီး ႏုိင္ငံေရးကုိ ကုိယ္ထင္ရာျမင္ရာ ေကာက္ခ်က္ခ်ျခင္းက ဟုတ္သလုိလုို ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ သုိ႕ေသာ္ လူထုကုိလွည့္စားမယ္ဆုိ ခဏပဲရပါမည္။ ခုေခတ္က ခဏေတာင္ရဖို႔သိပ္မေသခ်ာ။
နိဂုံးမခ်ဳပ္ခင္ ခုက်ေနာ့္အယူအဆကိုေျပာပါမည္။ ကမာၻ႕ႏုိင္ငံေရးစီးပြားေရးျဖစ္ထြန္းမႈကုိ ေလ့လာသည့္အခါ ထင္ရွားလာသည့္အခ်က္က ဒီမုိကေရစီဆုိတာက အရင္းစနစ္အဆင့္တခုအထိ ေအာင္ျမင္ထားဖို႔လုိသည္။
ဒီမုိကေရစီေနာက္ျပန္လွည့္ေနသလုိျဖစ္ၾကရသည္မွာ ဒီမုိကေရစီ၏ တန္ဖုိးက်ဆင္းသြားလုိ႔ မဟုတ္။ ခ်မ္းသာသည့္ႏုိင္ငံေတြမွာျဖစ္သည့္ျပႆနာက ႏုိင္ငံေရးကေျပာင္းလဲသြားသည့္ အရင္းစနစ္ကုိ ဇက္မသတ္ႏုိင္သည့္အတြက္ ျဖစ္သည္။ (ႏုိင္ငံေရးကုိစီးပြားေရးက ေက်ာ္သြားတာ)။
ဆင္းရဲသည့္ႏုိင္ငံေတြမွာ ရင္ဆုိင္ရတဲ့ျပႆနာေတြက ေျပာင္းေနသည့္ေစ်းကြက္ကုိ ရွိသည့္ အရင္းႏွင့္ မကပ္ႏုိင္တာျဖစ္သည္ (စီးပြားေရးေနာက္ကုိ ႏုိင္ငံေရးက မလုိက္ႏုိင္တာ)။
ႏွစ္ခုစလုံးတြင္ တူညီသည္မွာ လက္ရွိႏုိင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအျပန္အလွန္ လုိက္ေလ်ာညီေထြ သြားႏုိင္သည့္ အေနအထားကို မေရာက္ရွိႏုိင္ေသးသည့္အတြက္ ျဖစ္သည္။ ဒီေတာ့ ေနာက္ျပန္ လွည့္ၾကရမည္လား။ မဟုတ္ပါ။ အေျခအေနေပးထားေသာ ဒီမုိကရက္တစ္ႏုိင္ငံေရးစနစ္ကုိ ဆက္သြားေနရင္း စီးပြားေရးကုိ အတုိင္းအတာတခုအထိ ခုိင္မာေအာင္လုပ္ႏုိင္ဖို႔က လုိအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္။
အေျပာင္းအလဲသည္ ျဖစ္စဥ္အတြင္းမွာပဲရွိသည္။ အတြင္းထဲ၀င္ၿပီးမွပဲ ေျပာင္းႏုိင္မည္။ သုိ႕ေသာ္ပိတ္ထားလုိ႔ေတာ့မရ။ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး နယ္ပယ္တုိင္းမွာ ျပင္ပက၀င္လာတဲ့ အင္အားတခုလည္း လုိအပ္မည္။ ပိတ္ထားၿပီး အမ်ဳိးသားေရး ေအာ္ေန႐ုံနဲ႔ေတာ့ တုိင္းျပည္က ဆင္းရဲတြင္းထဲ ျပန္လည္သက္ဆင္းသြားမည္သာ ျဖစ္သည္။ တေျမ့ေျမ့နိမ့္ပါး ေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္သာျဖစ္သည္္။
ကမာၻ႕ဒုတိယအႀကီးဆုံးစီးပြားေရးဆုိသည့္ တ႐ုတ္ကုိၾကည့္ပါ။ တုိင္းျပည္ကုိ အာဏာရ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီက စီးပြားေရးတုိးတက္မႈျဖင့္ဖိၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ျပႆနာက ႏုိင္ငံေရးနဲ႔စီးပြားေရးကုိ အာဏာျဖင့္ဖိၿပီး ညိႇထားထိန္းထားတာျဖစ္သည္။ ကုန္သြယ္စစ္က စီးပြားေရးကုိလွန္ခ်လုိက္လွ်င္ ျခစားေနသည့္ႏုိင္ငံေရးစနစ္တခုကို လူထုကေသခ်ာေပါက္ တံု႔ျပန္မည္ ျဖစ္သည္။ ဒါကတ႐ုတ္အစုိးရ၏ စုိးရိမ္မႈျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ဇြန္လ၏ တိန္႔ရင္မင္တေစၦက ႏွစ္ေပါင္း၃၀ၾကာသည့္တုိင္ေအာင္ တ႐ုတ္အစုိးရကိုကုိယ္ထင္ျပေနဆဲျဖစ္သည္။
ဒီမုိကေရစီကုိ ငါ့ကုိယ္က်ဳိးအတြက္ပဲ ၾကည့္မယ္ဆုိသည့္ အေယာင္ေဆာင္ အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေရးက၀င္ေရာက္ အႏုိင္ယူႏုိင္ဖို႔မရွိပါ။ တုိင္းျပည္ကုိ ေလာကပါလတရားေတြနဲ႔ ျပန္လည္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ တည္ေဆာက္ျခင္းသည္သာ အမွန္ကန္ဆုံးႏွင့္ အလုိအပ္ဆုံး အမ်ဳိးသားေရး စိတ္ဓာတ္ႏွင့္ အသိအျမင္ျဖစ္သည္။
အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရးဆုိတာက စင္ေပၚတက္ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ တရားေတြ ေဟာေနတာမ်ဳိးကို မဆုိလုိပါ။ ႏုိင္ငံသားတုိင္းက မွန္ကန္ေသာ ႏုိင္ငံခ်စ္စိတ္ျဖင့္ လြတ္လပ္မွ်တစြာ ၀င္ေရာက္႐ုန္းကန္ရတာမ်ဳိးကုိဆုိလုိသည္။ ဒီမုိကေရစီရၿပီးသား ဘယ္ႏုိင္ငံကမွ အာဏာရွင္လက္ေအာက္ ျပန္မသြားလုိၾကေတာ့ပါ။ ျပန္သြား႐ုိးထုံးစံလည္း မရွိပါ။ ေဟာင္ေကာင္ လမ္းမေတြေပၚက လူ ၂သန္းေက်ာ္က သက္ေသပဲျဖစ္သည္။
ေဆာင္းပါးရွင္- ေက်ာ္ေဇာခုိင္
ဓာတ္ပံု- VOA/ Penguin random house