ထိုင္းနိုင္ငံမွာ ေရာက္႐ွိေနတဲ့ ၈၈ မ်ိုးဆက္ေက်ာင္းသားအဖြဲ့၀င္ေတြဟာ မေန့က ထိုင္းနိုင္ငံေျမာက္ပိုင္း ခ်င္းမိုင္မွာ႐ွိတဲ့  မီဒီယာ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္္းေရး၊  ပညာေရး၊ အမ်ိုးသမီးအဖြဲ့အစည္းေတြနဲ့ ေတြ့ဆံုခဲ့ၾကပါတယ္။ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသားအဖြဲ့ရဲ့ ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္ခံ ဦးအံ့ဘြယ္ေက်ာ္ကုိ ထုိင္းနုိင္ငံ လာရတဲ့ ရည္႐ြယ္ခ်က္၊ ျမန္မာ့နုိင္ငံေရး၊ မီဒီယာေတြရဲ့ က႑ စတဲ့အေျခအေနေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ထုိင္းနုိင္ငံ ခ်င္းမုိင္ျမို့ ဒီမုိကရက္တစ္ျမန္မာ့အသံမွာ ေတြ့ဆုံ ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ထုိင္းကုိ လာရတဲ့အေၾကာင္းေလး နည္းနည္း႐ွင္းျပေပးပါ။ [caption id="attachment_32762" align="alignright" width="300" caption="ဦးေမာင္တူးနွင့္ ဦးအံ့ဘြယ္ေက်ာ္"][/caption] “သေျပ Education Network ကေန သူတို့နွစ္စဥ္လုပ္ေနၾက ျမန္မာျပည္ကေန နုိင္ငံျခားကို ပညာေတာ္သင္ ေစလြွႊတ္ခံရတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြနဲ့ က်ေနာ္တုိ့ကုိ ေပးေတြ့ခ်င္တယ္။ သူတို့ရဲ့ နွစ္လည္ညီလာခံကုိ လာတက္ပါဆုိလို့ လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။” ျပည္ပအေျခစိုက္ မီဒီယာအဖြဲ့ေတြနဲ့ ေတြ့ဆံုဖို့႐ွိတယ္ ဆုိေတာ့ ေတြ့ျပီးပါျပီလား။ ဘယ္အဖြဲ့ေတြနဲ့ေတြ့ျဖစ္ပါလဲ။ “ဒီဗီြဘီ၊ ဧရာ၀တီတို့နဲ့ ေတြ့မယ္လုိ့ ရည္႐ြယ္ထားပါတယ္။ အဓိက မီဒီယာေတြနဲ့ ေတြ့တာက အခုအခ်ိန္မွာ နုိင္ငံက အရင္လုိ မဟုတ္ဘဲ အသြင္ကူးေျပာင္းတဲ့ကာလျဖစ္ေနတယ္။ မီဒီယာေတြအေနနဲ့လည္း ျပည္တြင္းမွာကုိ အေတာ္ကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေရးနုိင္ေျပာနုိင္ၾကျပီ။ မီဒီယာလည္း အတုိင္းအတာတခုထိ လြတ္လပ္ခြင့္ေပးေနျပီဆိုတဲ့ အခ်ိန္မွာ ျပည္ပအေျခစိုက္ သတင္းဌာနေတြက သတင္းေထာက္ေတြလည္း ျပည္တြင္း ေရာက္ေနၾကျပီ ။ ေနာက္လည္း ျပည္တြင္းမွာ ဒီသတင္းဌာနေတြ လာအေျခစိုက္ရေတာ့မယ္။ အဲေတာ့ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလမွာ အျပင္ကမီဒီယာေတြဟာ တခ်ိန္က၊ က်ေနာ္တုိ့ကလည္း က်ေနာ္တို့နည္း က်ေနာ္တုိ့ဟန္နဲ့ စစ္အစိုးရကုိ တုိက္ခဲ့၊ ဆန့္က်င္ခဲ့ရတာေပါ့။ ဒီလုိပဲ ျပည္ပမီဒီယာေတြကလည္း နည္းလမ္းအဖံုဖံုနဲ့ ပံ့ပုိးေပးခဲ့တယ္။  အခုအခ်ိန္ဟာလည္း စစ္အစိုးရမ႐ွိေတာ့ဘူး။ ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းေနတဲ့ကာလဆုိေတာ့ မီဒီယာေတြရဲ့ ေပၚလစီ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း၊ ပံုသဏၭာန္ေတြ ဘယ္လိုေျပာင္းမလဲ ဆုိတဲ့ သေဘာတရားေလးေတြ သိခ်င္တယ္။” ေခတ္ကေျပာင္းလာတယ္။ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြက အရပ္၀တ္ေျပာင္းျပီး ဒီမိုကေရစီအစိုးရျဖစ္လာေတာ့ မီဒီယာေတြကလည္း အထဲ၀င္ၾကရတယ္။ မီဒီယာေတြကလည္း ေျပာင္းသင့္တယ္ ျမင္တဲ့အခါက်ေတာ့ ၈၈ မ်ိုးဆက္ေက်ာင္းသားေတြအေနနဲ့ ျပည္ပမီဒီယာေတြ ေျပာင္းလဲမယ္ဆုိရင္ ဘယ္လုိပံုစံမ်ိုး ေျပာင္းလဲသင့္တယ္လုိ့ ထင္လဲ။ “အခုအခ်ိန္က အကူးအေျပာင္းကာလဆုိေတာ့ အင္မတန္ထိလြယ္႐ွလြယ္ျဖစ္တယ္။ အားလံုးစိုးရိမ္ေနၾကတဲ့ ေနာက္ျပန္မလွည့္ဖို့ ဆိုတဲ့ကိစၥအတြက္ ဒီလုိအခ်ိန္မွာ ထိလြယ္႐ွလြယ္တဲ့ သတင္းကိစၥရပ္ေတြအေပၚမွာ ေတာ္ေတာ္ အေလးအနက္ထားျပီးေတာ့ က်ေနာ္ကေတာ့ peace journalism ပံုစံမ်ိုး၊ နွစ္ဖက္ျပဿနာ မျဖစ္ေစတဲ့လမ္းကေန ပရိသတ္ကုိ ျပည္သူကုိ ျပဿနာမၾကီးထြားလာနုိင္တဲ့ ႐ွႈေထာင့္ကေန သတင္းေလးေတြကုိ ဖန္တီးေပးနုိင္ရင္ ေကာင္းမလားလို့ ျမင္ပါတယ္။” လက္႐ွိမွာ ျမန္မာ့နုိင္ငံေရးက ေျပာင္းလဲေနျပီဆုိတဲ့ အေျခအေနမွာ လက္႐ွိ နုိင္ငံေရးအေျခအေနက ဘယ္ကိုေရာက္ေနျပီလဲ။ “ဒီေခတ္ကေတာ့ အတြင္းနဲ့အျပင္က သတင္းေတာ့ သိပ္မကြာဟေတာ့ဘူးေပါ့။ ဘယ္ကုိေရာက္ေနျပီလဲဆိုေတာ့ သြားေတာ့ သြားေနတယ္ မေရာက္ေသးဘူးေပါ့။ ဆက္သြားရဦးမွာေပါ့။ ဆက္သြားရမယ့္အထဲမွာ လက္႐ွိအစုိးရ၊ ျပည္သူေတြေရာ၊ မီဒီယာေတြေရာ၊ နုိင္ငံေရးေဖာ္ေဆာင္ေနသူေတြေရာ၊ အားလံုးက ေနာက္ျပန္မလွည့္ေၾကး ဆုိတာ မျဖစ္ေအာင္ တတ္နုိင္သမွ် ထိလြယ္႐ွလြယ္ကိစၥေလးေတြ ကုိ ေျပေျပ လည္လည္ေလး ေျဖ႐ွင္းျပီးေတာ့ သည္းခံသင့္တာ သည္းခံ၊ ညွိနိႈင္းျပီးေတာ့ သြားရမွာပါ။ အျမန္ဆံုးေရာက္ဖို့ အေနအထားေတာ့ က်ေနာ္ေတာ့ သိပ္မသိေသးဘူး။” ေနာက္ျပန္မလွည့္ဘူးလို့ သမၼတၾကီးကလည္း ေျပာျပီ၊ အေမရိကန္မွာလည္း ေျပာခဲ့တယ္။ တကယ္ကုိ ေနာက္ျပန္မလွည့္ဘူးဆိုတာကေရာ စိတ္ခ်လို့ရတယ္လို့ ျမင္လား။ “အခုအခ်ိန္ထိကေတာ့ သြားေတာ့သြားေနတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သတိကေတာ့ ႐ွိၾကရမွာေပ့ါ။ ေနာက္ျပန္မလွည့္ခ်င္သူကလည္း ေနာက္ျပန္မလွည့္ဖို့ သတိနဲ့ ကတိကို တည္ရမွာေပါ့။ က်ေနာ္တုိ့ေတြကလည္း ေနာက္ျပန္မလွည့္ေအာင္ ထိန္းမတ္ေပးရမွာေပါ့။” နုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ႐ွိေနေသးတယ္လုိ့ သိရတယ္။ ၈၈ စာရင္းအရ နုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ဘယ္ေလာက္႐ွိလဲ။ သူတို့လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ေနပါလဲ။ “၈၈ စာရင္းအရ နိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ၂၃၀ ေက်ာ္ေက်ာ္႐ွိတယ္။ အစုိးရပုိင္းက တာ၀န္႐ွိတဲ့သူေတြနဲ့ ေတြ့ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိက ေျပာျဖစ္တာက နုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား အျမန္လြတ္ဖို့၊ ျပည္ပမွာေရာက္ေနတဲ့ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြ၊ ျမန္မာနုိင္ငံသူ နုိင္ငံသားေတြ ျပည္တြင္းကို ဂုဏ္သိကၡာ ရိွ႐ွိျပန္လာနုိင္ဖုိ့ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္လို လုပ္ေပးဖို့ ေတြ့တုိင္းေျပာပါတယ္၊ တုိက္တြန္းျဖစ္ပါတယ္။” ဒါေပမယ့္ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က အေမရိကန္ ခရီးစဥ္မွာလည္းေျပာတယ္၊ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ျပန္လာသူက အျပစ္႐ွိရင္ေတာ့ ျပစ္ဒဏ္ခံရဦးမွာပဲလုိ့ ထပ္ေျပာတာေပါ့။ အဲ့ကိစၥေရာ နီးစပ္နုိင္ပါ့မလား။ “ဒါကေတာ့ သူ့သဘာ၀အရ ေျပာတာေပါ့။ က်ေနာ္တုိ့ကလည္း က်ေနာ္တုိ့ ဆနၵအရ ဆက္တုိက္တြန္းေနရာမွာပဲ။ က်န္တဲ့ စစ္အစိုးရေခတ္က မတရားသျဖင့္ ဖမ္းဆီးခံထားရတဲ့ သူေတြလည္း႐ွိတယ္။ ၀န္နဲ့အားမမွ်ဘဲ ျပစ္မႈကေသးေသး၊ ျပစ္ဒဏ္ ကၾကီးၾကီးေတြ ေထာင္ထဲမွာလည္း ေတြ့ခဲ့ရတယ္။ ဒါကုိေတြလည္း အျမန္ဆံုးလြွႊတ္ေပးဖုိ့။” နုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြတင္ မကဘဲ စစ္ေထာက္လွမ္းေရးဘက္က ဖမ္းထားသူေတြကိုပါ ဆိုလိုတာလား။ “စစ္ေထာက္လွမ္းေရးဘက္က ဖမ္းထားသူေတြလည္း အပါအ၀င္ေပါ့။ ျပစ္မႈကေ သးေသး၊ ျပစ္ဒဏ္ကၾကီးၾကီးေတြ ေထာင္ထဲမွာလည္း ေတြ့ခဲ့ရတယ္ေလ။ တုိင္းျပည္လည္း တည္ျငိမ္ျပီဆုိတဲ့အတြက္ အျမန္ဆံုးလြွႊတ္ေပးဖုိ့ေပါ့။ မတရားသျဖင့္ ဖမ္းဆီးခံရသူေတြပါေပါ့။ အားလံုး ဒါကုိ အစိုးရပုိင္းတာ၀န္႐ွိသူေတြနဲ့ ေတြ့တုိင္း ဒါကို အဓိကထား ဦးစားေပး ေျပာပါတယ္။” ပြင့္လင္းလူ့အဖြဲ့အစည္းနဲ့ပတ္သက္ျပီးေတာ့ေရာ ေအာင္ျမင္မႈဘယ္ေလာက္ရေနျပီလဲ။ “ေအာင္ျမင္မႈဘယ္ေလာက္ ရလဲ မရလဲကေတာ့ ရန္ကုန္႐ုံးကို လာၾကည့္ေစခ်င္တယ္။ ဘာလုိ့လဲဆုိေတာ့ လူေတြပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရဲဆုိရဲလာတယ္။ ဟုိးအရင္ မေျပာရဲမဆုိရဲခဲ့တဲ့ ခံလာခဲ့ရတဲ့ ကိစၥအ၀၀ကုိ ႐ုံးမွာလာဖြင့္အံေနၾကတယ္။ ဒါေတြကုိ တတ္နုိင္သမွ် တာ၀န္႐ွိသူေတြကို လြွႊဲျပီးေတာ့ ေျဖ႐ွင္းေပးဖုိ့ စာေရးတင္ေပးတာမ်ိုး႐ွိတယ္။ သူတို့ေတြကုိ ဆက္ျပီးေတာ့ ေျပာနုိင္ဖို့ လမ္းေၾကာင္းေတြဖြင့္ေပးတာမ်ိုး႐ွိတယ္။ ဒါေတြက ေန့စဥ္႐ုံးမွာလုပ္ေနရတာေပါ့။” ၈၈ မ်ိုးဆက္ေက်ာင္းသားေတြက ေထာင္ကလြတ္လာျပီးေတာ့ ဒီလုိ႐ုံးလုပ္ငန္းကိစၥေတြမွာပဲ လံုးလည္ခ်ာလည္ေနတယ္။ အစိုးရကလည္း ဒါမ်ိုးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ထားတယ္ဆုိျပီး တခ်ို့ေတြကလည္း ေျပာေနၾကတယ္။ ေ႐ွ့ဆက္တုိးရမယ့္ ကိစၥမ်ိုးေတြမျဖစ္ဘူးလို့ ေျပာေနၾက တယ္။ “နွစ္ခုစလံုးကေတာ့ လုပ္ရမယ္။ အဲဒါမ်ိုးကလည္း လုပ္ရမယ္။ လယ္သမားေတြဆုိလည္း လယ္သမားေရးရာကိစၥေပါ့။ ဒါေတြမလုပ္ဘဲ လံုးလည္ခ်ာလည္လုိက္ေနတယ္ဆုိျပီး ဒါေတြကို လ်စ္လ်ဴ႐ွႈထားလို့မရဘူး။ ေ႐ွ့လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာလည္း အစိုးရေနာက္ေၾကာင္းျပန္မလွည့္ေရး၊ ဒီမုိကေရစီလမ္းေၾကာင္းေပၚကုိ အျမန္ဆံုးခ်ဥ္းကပ္ေရာက္႐ွိနုိင္ေရး ကိစၥေတြကိုလည္း လုပ္ေနသလုိ ျပီးခဲ့တဲ့ ကိစၥေတြကုိလည္း ႐ွင္းေနရပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းနဲ့ တြဲလုပ္ေနရပါတယ္။” ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာက္ပြဲအတြက္ ျပင္ဆင္ေနၾကျပီဆုိေတာ့ ၈၈ အေနနဲ့ေရာ ပါတီေထာင္မယ့္ကိစၥနဲ့ ပတ္သက္ျပီး။ “က်ေနာ္တုိ့က အခုအခ်ိန္မွာ လူမႈအဖြဲ့အစည္းပံုစံနဲ့သြားေနတယ္။ နုိင္ငံေရးကုိလည္း လူမႈအဖြဲ့အစည္းပံုစံ လြွႊတ္ေတာ္ျပင္ပနုိင္ငံေရး အေနနဲ့ ရပ္တည္ျပီးလုပ္ေနတယ္။ ၈၈ က လြွႊတ္ေတာ္ထဲ၀င္မလား၊ ပါတီေထာင္မလား ဆိုတာနဲ့ပတ္သက္လို့ကေတာ့ ပါတီေထာင္ဖို့ေရာ၊ လြွႊတ္ေတာ္၀င္ဖို့ ကိစၥေရာ မ႐ွိေသးပါဘူး။ ႐ွိလာခဲ့ရင္ေတာင္ ျပည္သူကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ခ်ျပမွာပါ။ ၾကိုေျပာမွာပါ။” ျပည္သူလူထုကိုေရာ ျမန္မာနုိင္ငံသူနုိင္ငံသားေတြကုိေရာ ဒီမုိကရက္တစ္ျမန္မာ့အသံ ကေန ေျပာခ်င္တာ၊ တုိက္တြန္းခ်င္တာ။ “အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလမွာ တည္ေဆာက္ေရးေတြလုပ္ၾကရမယ္။ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ေနတဲ့ ကာလမ်ိုးမွာ အစိုးရကုိလည္း ေနာက္ျပန္မလွည့္ေစေအာင္၊ ကုိယ္ေတြကိုယ္တုိင္ကလည္း ေနာက္ျပန္လွည့္တာမ်ိုးမျဖစ္ေအာင္ နွစ္ဖက္စလံုး ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္းသြားၾကဖို့ ဒါကိုပဲ ဆနၵျပုခ်င္ပါတယ္။”