ျပင္သစ္အေျခစိုက္ နယ္စည္းမျခား သတင္းသမားမ်ားအဖြဲ႔ (RSF) ရဲ႕ ၂၀၁၉၊ ဧၿပီ ၁၈ ထုတ္ ေၾကညာခ်က္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အညႊန္းကိန္းဟာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၈၀ မွာ အဆင့္ ၁၃၈ ရွိေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္တုန္းကေတာ့ အဆင့္ ၁၃၇ ရွိခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ ဒီႏွစ္မွာ မႏွစ္ကထက္ အဆင့္တဆင့္ ေလ်ာ့က်သြားတယ္လုိ႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတာ ဘာလဲ။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အညႊန္းကိန္းကို ဘယ္လို သတ္မွတ္ၾကသလဲ။ နယ္စည္းမျခား သတင္းသမားမ်ားအဖြဲ႔ (RSF) ဆိုတာ ဘယ္သူေတြက ဘာရည္ရြယ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ဘယ္လိုဖြဲ႔စည္းထားပါသလဲ။ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတာ လူ႔အခြင့္အေရးရဲ႕ အုတ္ျမစ္တခုျဖစ္သလို အေျခခံ လူ႔အခြင္႔အေရး ေၾကညာစာတမ္း အပိုဒ္ ၁၉ ရဲ႕ ႏွလံုးသားလည္း ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သတင္းသိပိုင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုပိုင္ခြင့္ေတြနဲ႔လည္း ဆက္စပ္ေနတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ ႏုိင္ငံေတာ္ လွ်ဳိ႕ဝွက္ခ်က္ဥပေဒေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမႈ ဥပေဒေတြ၊ ဂုဏ္သိကၡာညိႇဳးႏြမ္းေစမႈ ဥပေဒေတြနဲ႔ တခါတရံ ပြတ္တိုက္မႈေတြ ျဖစ္ေလ႔ရွိသလို တခါတရံ ထိပ္တိုက္ေတြ႔မႈေတြလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ေမးခြန္းတခု ထပ္ေပၚလာတာက ႏိုင္ငံတႏုိင္ငံရဲ႕ မီဒီယာလြတ္လပ္မႈကို ဘယ္လိုတိုင္းမလဲ။ ဘာေတြၾကည့္ၿပီး ဆံုးျဖတ္မလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းပါ။ ျပင္သစ္က နယ္စည္းမျခား သတင္းသမားမ်ားအဖြဲ႔ (RSF) ကေတာ့ မီဒီယာသမားေတြ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ အသတ္ခံရသလဲ။ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ေထာင္ခ်ခံရသလဲဆိုတဲ့ ျပဒါးတုိင္နဲ႔ တိုင္းတာပါတယ္။ နယ္စည္းမျခား သတင္းသမားမ်ားအဖြဲ႔ (RSF) ဆိုတာ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္း (NGO) ျဖစ္သလို အက်ိဳးအျမတ္မယူတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း (non-profit) လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ သတင္းစီးဆင္းခြင့္ (freedom of information) နဲ႔ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ (freedom of the press) ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ သတင္းေထာက္ အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႔အစည္းဟာ သတင္းသမားေတြနဲ႔ သတင္းေလာက ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ စာအုပ္ေတြထုတ္ေဝ၊ ဆုေတြေပး၊ အစီရင္ခံစာေတြထုတ္ျပန္၊ ရန္ပံုေငြထူေထာင္၊ အလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲေတြ လုပ္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံက ျမန္မာမီဒီယာအသင္း Burma Media Association (BMA) နဲ႔လည္း ခ်ိတ္ဆက္ထားပါတယ္။ မီဒီယာလြတ္လပ္မႈကို အျခားအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔လည္း ခ်ိတ္ဆက္ စဥ္းစားၾကပါေသးတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ ၁။ မီဒီယာနဲ႔ လက္နက္ကိုင္မ်ား ဆက္ဆံမႈ၊ ၂။ မီဒီယာနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ၃။ သတင္းအခ်က္အလက္ စီးဆင္းမႈ၊ ၄။ ၂၁ ရာစု နည္းပညာတိုးတက္မႈ၊ ၅။ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာတဲ့ လူမႈေရး၊ ၆။ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့ အနာဂတ္ တည္ေထာင္ေရးနဲ႔ မီဒီယာ၊ ၇။ မီဒီယာနဲ႔ ဂ်န္ဒါ၊ ၈။ သတင္းသမားနဲ႔ သတင္းရင္းျမစ္လံုၿခံဳေရး၊ ၉။ မီဒီယာနဲ႔ တရားဥပေဒ၊ ၁၀။ မီဒီယာနဲ႔ အစိုးရဆက္ဆံေရး စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ သတင္းသမားေတြ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ေထာင္ခ် အျပစ္ေပးခံရ၊ အသတ္ခံတယ္ဆိုတာနဲ႔  ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ႕ မီဒီယာလြတ္လပ္မႈကို တိုင္းတာသလို ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ႕ အစိုးေကာင္း ဟုတ္မဟုတ္ဆိုတာကို တိုင္းတာတဲ့အခါမွာလည္း မီဒီယာလြတ္လပ္မႈအဆင့္ ဘယ္ေလာက္ရွိလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ထည့္စဥ္းစားေလ့ ရွိပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အရွိဆံုးႏုိင္ငံေတြက ေနာ္ေဝ၊ ဖင္လန္၊ ဆြီဒင္၊ နယ္သာလန္နဲ႔ ဒိန္းမတ္ႏုိင္ငံေတြျဖစ္ၿပီး သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ အနည္းဆံုး ႏုိင္ငံေတြကေတာ့ တာ့ခ္မင္နစၥတန္၊ ေျမာက္ကိုရီးယား၊ အီရစ္ထရီးယား၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သားႀကီးေမာင္ေဇယ်