အေနာက္တံခါးက တိုင္းရင္းသားေတြ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ အေနာက္တံခါး ေမာင္ေတာၿမိဳ႕ နံနက္ခင္းဟာ ေဆာင္းႏွင္းစက္ေတြနဲ႔ လွပသာယာေနပါတယ္။ မယူေတာင္ေျခအစြန္းနား ၿမိဳ႕ရဲ႕ ေတာင္ဘက္အစ ေဝသာလီနတလ ေက်းရြာကေလးဟာလည္း စိမ္းစိုလွပေနပါတယ္။ ေဆာင္းမနက္ခင္းမွာ ေဝသာလီေက်းရြာကေလးရဲ႕ ရြာထဲ လမ္းေဘးတေနရာမွာ အသက္ ၂၉ ႏွစ္ေက်ာ္အရြယ္ အမ်ဳိးသမီးေလးတဦးဟာ ၿခံတၿခံကို ေငးၾကည့္ရင္း တိုးတိတ္ညင္သာစြာ ေျပာပါတယ္။ "ဒီမွာေနရတာက အဆင္ေျပတယ္လို႔ ေျပာလို႔မရေပမယ့္ ကိုယ့္အိမ္နဲ႔ကိုယ္ လုံလံုၿခံဳၿခံဳေနရေတာ့ တဖက္ကလည္း စိတ္ခ်မ္းသာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရရွည္ရပ္တည္ဖို႔ အတြက္က်ေတာ့ အဆင္မေျပျပန္ဘူး။ စီးပြားေရးလုပ္ဖို႔နဲ႔ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြက ဘာမွမရွိဘူးေလ" လို႔ မခိုင္ခိုင္ဇံက သူမတို႔မိသားစုပိုင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ၿခံကြက္ေလးကို ၾကည့္ရင္းက ဆိုပါတယ္။ သူမကေတာ့ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ဆယ္ခန္႔က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္ကေန ျမန္မာႏုိင္ငံဘက္သို႔ ဝင္ေရာက္ခိုလံႈလာကာ ေဝသာလီနတလေက်းရြာမွာ ေနထိုင္ႀကီးျပင္းလာခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ေဝသာလီနတလေက်းရြာမွာ သူမတို႔မိသားစုဟာ ႏွစ္ေပါင္း တဆယ္ေက်ာ္ ေနထိုင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၂ ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္ေနာက္ပိုင္း စစ္ေတြၿမိဳ႕ရွိ ေဆြမ်ဳိးေတြဆီ သြားေရာက္ေနထိုင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၆ ေအာက္တိုဘာတိုက္ခိုက္မႈ ေနာက္ပိုင္း ေမာင္ေတာသို႔ ျပန္လာေနထိုင္မႈ မျပဳရဲေတာ့ဘူးလို႔ သူမက ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၇ ၾသဂုတ္လ ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္အလြန္ ၂၀၁၈ ၾသဂုတ္လမွာ သူမတုိ႔မိသားစု ျပန္လာခဲ့ရာ ျမန္မာအစိုးရမွ ေပးထားတဲ့ သူမတို႔မိသားစုပိုင္ ၿခံဝင္းအတြင္း တျခားသူမ်ားမွ မူလပိုင္ရွင္အား အသိမေပးဘဲ ဝင္ေရာက္ေဆာက္လုပ္ ေနထိုင္ေနၾကတာကို ေတြ႔ရၿပီး ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးဖို႔ အသိေပး ေခၚယူေပမယ့္ လာေရာက္ေဆြးေႏြး ေျဖရွင္းမေပးသလို ေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး အသစ္ကလည္း သူမသိသလို သူ႔အေနနဲ႔လည္း ဘာမွလုပ္မေပးႏိုင္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ "အေနာက္ဘက္ေဒသ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးမွာ တိုင္းရင္းသားေတြအမ်ားႀကီး ရွိေနသင့္သလို ဒီေဒသမွာ တိုင္းရင္းသားေတြ ျပန္ၿပီး အေျခခ် ေနထိုင္သင့္တာမို႔ ျပန္လာတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ပိုင္အိမ္ေနရာကို တျခားသူေတြက ဝင္ေရာက္ေနတာကိုေတာင္ ေျဖရွင္းေပးမယ့္သူ မရွိသလို ျဖစ္ေနပါတယ္" လို႔ သူမတို႔မိသားစုရဲ႕ လက္ရွိအေျခအေန အခက္အခဲေတြကို ေျပာျပပါတယ္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အခန္း ၈ ႏိုင္ငံသား၊ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ မူလအခြင့္အေရးႏွင့္ တာဝန္မ်ား အပိုဒ္ ၃၅၆ မွာ "ႏိုင္ငံေတာ္သည္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ တရားဝင္ရရွိပိုင္ဆိုင္ထားေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာပစၥည္း မေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဥပေဒအရ ကာကြယ္ေပးရမည္" လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အနာတျခား ေဆးတျခားလား ေမာင္ေတာေဒသမွာ ၂၀၁၆ ေအာက္တိုဘာလ ျဖစ္စဥ္ေတြေနာက္ အစိုးရအေနႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္္ေတြ ရယူမႈအပိုင္းမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနေၾကာင္း ေပၚလြင္ေစခဲ့ၿပီး ေမာင္ေတာေဒသမွာ ဘဂၤါလီလူဦးေရ ပိုမ်ားေနျခင္း၊ ဘာသာစကား၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အခက္အခဲေတြက သတင္းအခ်က္အလက္ ရရွိမႈကို အခက္ေတြ႔ေစခဲ့တာ ျဖစ္တယ္လို႔ ႏုိင္ငံေရးေလ့လာသူေတြက ဆိုပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသရဲ႕ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ရရွိရန္ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြက ဘဂၤါလီအသိုင္းအဝိုင္းထဲမွာ သတင္းစုံစမ္း ေပးပို႔မယ့္သူေတြ ထားရွိခဲ့ေပမယ့္ အစိုးရသတင္းေပးအျဖစ္ ဘဂၤါလီအသိုင္းအဝိုင္းက သိထားသူေတြ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရမႈေတြ ရွိခဲ့ၿပီး သတင္းအခ်က္အလက္ ရရွိမႈေတြ အဆင္မေျပခဲ့ဘူးလို႔လည္း ရခိုင္ျပည္နယ္ လုံၿခံဳေရးႏွင့္ နယ္စပ္ေရးရာဝန္ႀကီး တာဝန္ယူခဲ့ဖူးသူ သူရစန္းလြင္က ဝန္ခံေျပာဆိုခဲ့ဖူးပါတယ္။ "သူတို႔ဘက္က လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းထဲမွာလည္း နီးရာဓားကို ေၾကာက္ေနရတဲ့ အပိုင္းေလးေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ အေျခခံၿပီးေတာ့မွ က်ေနာ္တို႔က သတင္းကြင္းဆက္ေလးေတြ ျပတ္သြားတဲ့ အေနအထား ရွိပါတယ္" လို႔ ဝန္ႀကီးက အၾကမ္းဖက္ျဖစ္စဥ္အၿပီးမွာ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏွစ္က နယ္စပ္ေဒသ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး (နတလ) က ေက်းရြာခုနစ္ရြာကို တိုးခ်ဲ႔ၿပီး ၿမိဳ႕အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ခေမာင္းဆိပ္နဲ႔ ျမင္းလႊတ္ကို ဌာနဆိုင္ရာ ဖြဲ႔စည္းပံုအျပည့္ တုိးခ်ဲ႔မယ္လို႔ ရခိုင္ျပည္နယ္ အစိုးရအဖြဲ႔က ေျပာၾကားခဲ့ေပမယ့္ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ခဲ့ဘူးလို႔ အစိုးရအဖြဲ႔က ဝန္ခံထားပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသမွာ စစ္အစိုးရလက္ထက္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္က စတင္ကာ ဘဝသစ္စီမံကိန္းအျဖစ္ ေမာရဝတီ၊ ဥေဒါင္း၊ ကိုင္းႀကီး၊ သေရကုန္ေဘာင္၊ ကင္းေခ်ာင္း၊ ေအာင္မဂၤလာ၊ ေလာင္းဒံု အပါအဝင္ နတလေက်းရြာေတြကို တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး ေနအိမ္၊ ဆိုကၠား၊ ေထာ္လာဂ်ီႏွင့္ လယ္ယာေျမေတြ ေပးအပ္ကာ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ရန္ ဖန္တီးေပးခဲ့ေပမယ့္လည္း အဲဒီအစီအစဥ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ဘူးလို႔လည္း ေမာင္ေတာ ေဒသခံေတြက ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္မေဒသက အိမ္ရာမဲ့ေတြ၊ အလုပ္အကိုင္မဲ့ေတြနဲ႔ အက်ဥ္းေထာင္ေတြက လြတ္ေျမာက္လာသူေတြကိုပါ ပို႔ေဆာင္ေနရာခ်ေပးခဲ့ခ်ိန္မွာေတာ့ ေဒသခံမဟုတ္ျခင္း၊ ရရွိတဲ့ အေထာက္အပ့ံ ပစၥည္းေတြႏွင့္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္လိုစိတ္ အတတ္ပညာ အားနည္းျခင္း စတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက အဲဒီ ဘဝသစ္စီမံကိန္း မေအာင္ျမင္ျခင္း၊ နတလ ေက်းရြာေတြကေန စြန္႔ခြာျပန္သြားသူဦးေရ မ်ားျပားေစခဲ့တာလို႔ ေမာင္ေတာေဒသခံ လူႀကီးေတြက ဆုိပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသမွာ ဘဝသစ္စီမံကိန္းအျဖစ္ နတလေက်းရြာေတြ ထူေထာင္ရာမွာ ပါဝင္ခဲ့တဲ့ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕မွ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖတဦးျဖစ္သူ ဦးေအာင္ေက်ာ္ၫြန္႔က "အဓိကက အဲဒီရြာမွာ ေရရွည္ေနခ်င္တဲ့လူ လိုပါမယ္။ သူတို႔နဲ႔ အံဝင္ခြင္က်ျဖစ္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ ဝင္ေငြရွာဖို႔ သူတို႔နဲ႔သင့္ေတာ္တဲ့ အလုပ္မရွိရင္ ျပန္ၾကမွာပဲ" လို႔ သူ႔အေတြ႔အႀကံဳကို ေျပာျပပါတယ္။ အဲဒီ နတလေက်းရြာေတြမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္က လာေရာက္ခုိလႈံလာတဲ့ ရခိုင္မ်ဳိးႏြယ္စုေတြကို စတင္ေနရာခ်ထားေပးခဲ့တဲ့ ေက်းရြာတခ်ဳိ႕သာ တာရွည္ခံ အဆင္ေျပေနၾကတယ္လို႔လည္း ေမာင္ေတာေဒသခံေတြက ေထာက္ျပၾကပါတယ္။ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္နဲ႔ ျပည္သူပါဝင္မႈ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ေမာင္ေတာေဒသက တိုင္းရင္းသား ငါးေထာင္နီးပါး ေန႔ရပ္စြန္႔ခြာ ထြက္ေျပးခဲ့ၾကေပမယ့္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ဒုတိယအပတ္မွာ ေလးေထာင္ေက်ာ္ေလာက္ ေနရပ္ျပန္လာခဲ့ၾကတယ္လို႔ အစိုးရအဖြဲ႔က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေရးႏွင့္ ပိုင္နက္နယ္နိမိတ္ မဆံုး႐ႈံးေစရန္ ျပည္နယ္တြင္း ၁၇ ၿမိဳ႕နယ္မွ ရခိုင္ႏွင့္ ရခိုင္မ်ိဳးႏြယ္စုေတြကို စုစည္းၿပီး ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္ေတာႏွင့္ ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕နယ္တို႔တြင္ ရခိုင္တိုင္းရင္းသားေက်းရြာမ်ား ပိုမိုတည္ေဆာက္ေပးသင့္ေၾကာင္း အဆိုကို ရခိုင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္က အတည္ျပဳထားပါတယ္။ အဲဒီအဆိုကို ႏုိဝင္ဘာ ၂၄ ရက္က က်င္းပခဲ့တဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္ ဆ႒မပံုမွန္ အစည္းအေဝးမွာ ေက်ာက္ျဖဴမဲဆႏၵနယ္အမွတ္ (၁) မွ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဦးေက်ာ္လြင္က တင္သြင္းခဲ့ၿပီး ႏိုဝင္ဘာ ၂၉ ရက္က က်င္းပခဲ့တဲ့ အစည္းအေဝးမွာ အတည္ျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ "အဲဒီေဒသကို ရခိုင္ေတြ ျပန္မသြားဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔နယ္ေျမေတြ ဆံုး႐ႈံးသြားေတာ့မယ္၊ ကိုယ့္ေနရာ၊ ကိုယ့္ေဒသကို အရင္အတုိင္း ျပန္သြားရင္ ဒုကၡက ပိုႀကီးသြားဦးမယ္ ဆုိတဲ့အခါက်ေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ အစိုးရအဖြဲ႔အတြက္လည္း အေရးႀကီးသလို က်ေနာ္တုိ႔ ေဒသခံေတြအတြက္လည္း ေတာ္ေတာ္အေရးႀကီးတယ္။ ရခိုင္ေတြအတြက္ နယ္ေျမဆံုး႐ႈံးသြားမယ့္ အေျခအေနမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြ အဲဒီေနရာကို အမ်ားႀကီးျပန္ပို႔ရဦးမယ္" လို႔ ဦးေက်ာ္လြင္က ဆိုပါတယ္။ ေမာင္ေတာ၊ ဘူးသီးေတာင္ႏွင့္ ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ေတြမွာ ဘဂၤါလီ အၾကမ္းဖက္သမားေတြရဲ႕ ရန္ျပဳမႈေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားေက်းရြာေတြမွာ ေဒသခံေတြ မေနရဲေတာ့ဘဲ တျခားေဒသေတြဆီ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္မႈ မ်ားျပားလာတာေၾကာင့္ တုိင္းရင္းသားေက်းရြာေတြကို စုစည္းတည္ေဆာက္မေပးႏုိင္ရင္ နယ္ေျမတခုလံုး ဆံုး႐ႈံးသြားႏုိင္ေၾကာင္း လႊတ္ေတာ္ကို တင္ျပခဲ့လို႔ အဆိုရွင္က ဆိုပါတယ္။ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အမွန္တကယ္ ေနထိုင္ခဲ့ေၾကာင္း စိစစ္ၿပီးစီးတဲ့ လူ ၃၀၀ ေက်ာ္ စာရင္းကို ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွႏိုင္ငံဘက္သို႔ ျပန္လည္ေပးပို႔ၿပီး ပထမအသုတ္ ျပန္လည္လက္ခံေရး အစီအစဥ္ကို မၾကာမီ စတင္ႏိုင္ေတာ့မယ္လို႔ အစိုးရဘက္က ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၇ ၾသဂုတ္လက ေမာင္ေတာေဒသရွိ လံုၿခံဳေရးစခန္းေတြ တိုက္ခိုက္ခံရၿပီးေနာက္ပိုင္း ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွဘက္သို႔ ထြက္ေျပးေရာက္ရိွေနေၾကာင္း ႏိုင္ငံတကာက သတ္မွတ္ထားတဲ့ လူခုႏွစ္သိန္းနီးပါးကို ျပန္လည္စိစစ္ လက္ခံႏိုင္ရန္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ သေဘာတူညီခ်က္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံက စီစဥ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာလ တတိယအပတ္က စတင္ကာ ျပန္လည္လက္ခံရန္ ျမန္မာအစိုးရဘက္က စီစဥ္ခဲ႔ေပမယ့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္က အဆင္မေျပေသးတာေၾကာင့္ အခ်ိန္ၾကန္႔ၾကာေနခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ၾကန္႔ၾကာေနမႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွဘက္မွ ျပန္လည္ေပးပို႔လာေသာ စာရင္းမ်ားမွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ မူလသေဘာတူထားသည့္ပံုစံ မဟုတ္ဘဲ သီးျခားပံုစံံ ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ အခက္အခဲမ်ားစြာ ႀကံဳေတြ႔ေနရသည္။ မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ျပန္လည္ဝင္ေရာက္လာသူ ဟုတ္မဟုတ္ မသိႏိုင္ျခင္း၊ လက္မွတ္/လက္ေဗြ မပါရိွျခင္း၊ ကိုင္ေဆာင္ဖူးေသာ သက္ေသခံကတ္ျပားအမွတ္မ်ား မပါရိွျခင္း၊ ျမန္မာျပည္တြင္း ေနရပ္လိပ္စာ ေဖာ္ျပထားမႈမရိွျခင္း၊ ဓာတ္ပံုအရည္အေသြး မျပည့္မီမႈေၾကာင့္ တုိက္ဆိုင္စစ္ေဆး မရႏိုင္ျခင္း စတဲ့အခ်က္ေတြ ပါဝင္တယ္လို႔ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံ႐ုံး သတင္းထုတ္ျပန္ေရး ေကာ္မတီက သတင္းထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ အဲဒီ စိစစ္ၿပီးသူေတြကို ျပန္လည္လက္ခံဖို႔ ေတာင္ၿပိဳလက္ဝဲ၊ ငါးခူရနဲ႔ လွဖိုးေခါင္ၾကားစခန္းေတြကို ျပန္လည္လက္ခံေရးစခန္းေတြအျဖစ္ UEHRD ရဲ႕ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းအဖြဲ႔နဲ႔ ေဆာက္လုပ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနတုိ႔က တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို ေဆာင္ရြက္ေနပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားေၾကာင့္ ေနရပ္စြန္႔ခြာသူမ်ားအား ျပန္လည္လက္ခံေရး၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး၊ ဖံြ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္း လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီ အေထာက္အပံ့ေပးေရး၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးျပည္ေထာင္စုစီမံကိန္း (UEHRD) ဦးေဆာင္ၿပီး ျပန္လည္စိစစ္လက္ခံေရးစခန္း ၃ ခု ဖြင့္လွစ္ကာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလကစတင္ၿပီး တိုင္းရင္းသားေတြ၊ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေတြနဲ႔ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ေတြကို  ျပန္လည္ေနရာခ်ထားႏုိင္ေရးအတြက္ ႀကိဳတင္ေဆာင္ရြက္ေနပါတယ္။ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕ ခ႐ိုင္အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရး႐ံုး အေနာက္ဘက္ရွိ တန္းလ်ားမွာ ခေမာင္းဆိပ္၊ တမန္းသားႀကိမ္ေခ်ာင္း၊ သစ္တံုးနားခြဆံု၊ အင္းဒင္၊ ကိုးတန္ေကာက္၊ ေက်ာက္ပန္းတူ၊ ေရႊဇား၊ ေလးမိုင္၊ ရပ္ကြက္ ၄၊ ေလးမိုင္နဲ႔ လသာေက်းရြာေတြက ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ အိမ္ေထာင္စု ၁၅၅ စု၊ လူဦးေရ ၅၆၁ ဦးဟာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ပဋိပကၡေနာက္ပိုင္း သူတို႔ရဲ႕ မူလေက်းရြာေတြမွာ မေနထိုင္ရဲလို႔ ေနရပ္စြန္ခြာလာခဲ့သူေတြကို အစိုးရက ယာယီေနရာခ်ထားေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕ ခ႐ိုင္အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရး႐ံုး အေနာက္ရွိ ယာယီ ေနရာခ်ထားတဲ့ တန္းလ်ားမွာ ေနထိုင္ေနသူ ေမာင္ေတာေလးမိုင္ရပ္ကြက္မွ ေနရပ္စြန္႔ခြာ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ မဆူရတီက “အစိုးရက အိမ္ေဆာက္ေပးမယ္လို႔ ေျပာေပမယ့္ ခုထိေတာ့ ဘယ္ေနရာကို ေျပာင္းရမလဲဆိုတာ မသိပါ။ ခု ဒီမွာက ကေလးေတြကို ျခင္ကိုက္တယ္။ ျခင္ေထာင္ရွိရင္လည္း ျခင္ေထာင္ေအာက္က ျခင္ဝင္ကိုက္တယ္။ စားဖို႔ေသာက္ဖို႔လည္း အခက္အခဲရွိပါတယ္။ ေဆးခန္းျပဖို႔လည္း ေငြမရွိေတာ့ အခက္အခဲရွိပါတယ္။ အစိုးရအေနနဲ႔ အလုပ္ေတြေပးၿပီး ဝင္ေငြရေအာင္ လုပ္ေပးေစခ်င္ပါတယ္" လိ႔ု သူမရဲ႕ကေလးငယ္ကို ခ်ီရင္းက ဆိုပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသက ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေတြကို ျပန္လည္ေနရာခ်ထားႏိုင္ေရးအတြက္ အိုးထိန္း၊ ၿမိဳ႕မအေရွ႕၊ ႀကိမ္ေခ်ာင္း၊ ေတာင္ၿပိဳ၊ ၿမိဳ႕မိေခ်ာင္း၊ ေရႊဇား၊ ၿမိဳ႕ဦးနဲ႔ ေလးမိုင္၊ သစ္တံုးနားခြဆံု (ၿမိဳ) ရြာ၊ ခံုတိုင္ (ၿမိဳ) ရြာ၊ ေဇာ္မတက္အုပ္စု၊ ပဒကားရြာသစ္၊ ေအာင္စစ္ျပင္အုပ္စု ေတာင္ၿပိဳကားလမ္းေဘး၊ ေဖာ္တီေတာင္ (မာရမာ) မူလေက်းရြာ၊ နံသာေတာင္(ရခိုင္) မူလေက်းရြာ၊ သက္တုိင္ညာ (သက္) မူလေက်းရြာ၊ ေအာင္သေျပရြာ၊ ေအာက္ျပဴးမႏွင့္ ခေမာင္းဆိပ္ၿမိဳ႕ အနီးမွာေတာ့ လူေနအိမ္မ်ား၊ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ားနဲ႔ ေစတီေတြကို ေဒသခံတိုင္းရင္းသားေတြအတြက္ ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရအဖြဲ႔မ်ား၊ နယ္စပ္ေရးရာဝန္ႀကီးဌာန၊ တပ္မေတာ္၊ ေဒၚခင္ၾကည္ေဖာင္ေဒးရွင္းနဲ႔ အလႉရွင္ေတြက တည္ေဆာက္ေပးေနတယ္လို႔ အစိုးရအဖြဲ႔က သတင္းထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ ျပန္လည္လက္ခံေရး အဆင္ေျပေစဖို႔ ပထမအသုတ္ စိစစ္ၿပီးသူေတြကို ေတာင္ၿပိဳလက္ဝဲ သို႔မဟုတ္ ငါးခူရ စိစစ္လက္ခံေရး စခန္းေတြကတဆင့္ လွဖိုးေခါင္ၾကားစခန္းမွာ ေခတၱေနထိုင္ေစၿပီးေနာက္ မူလေနရာေတြမွာ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေပးဖို႔ ျမန္မာအစိုးရက ျပင္ဆင္ထားတယ္လို႔ ေနျပည္ေတာ္မွာျပဳလုပ္တဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီ ျပန္ဝင္လာမယ့္သူေတြကို လွဖိုးေခါင္ၾကားစခန္းမွာ ယာယီေနထုိင္ေစၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ မူလေနရာေတြမွာ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေပးဖုိ႔ ျမန္မာအစိုးရက ျပင္ဆင္ေနတယ္လို႔ လူမႈဝန္ထမ္း ကယ္ဆယ္ေရးနဲ႔ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး ဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီး ေဒါက္တာ ဝင္းျမတ္ေအးက ဆိုပါတယ္။ “အခုု က်ေနာ္တိုု႔က အခုုစာရင္းမွာ ပါတဲ့သူေတြကိုု ဘယ္ရြာကလဲ၊ အိမ္ေတြရွိေသးလား စိစစ္ၾကည့္ေနပါတယ္။ အိမ္မရွိရင္ ျပန္ေဆာက္ဖိုု႔ Village Plan ေတြ လုုပ္ေနတဲ့ထဲမွာ စိစစ္ၾကည့္ဖိုု႔ လုုပ္မွာပါ။ အဲမွာ အိမ္ေဆာက္တာမွာ Cash for work အေနနဲ႔ ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ လုုပ္အားေပး။ လုုပ္ချပန္ေပးမယ့္ အစီအစဥ္မွာ ပါဝင္လုုပ္ကိုုင္ႏိုုင္တယ္။ ေန႔စားခရမယ္ေပါ့။ သူတိုု႔ ၾကားစခန္းမွာ တလထက္ ပိုုမၾကာပါဘူး။ သူတိုု႔စိတ္ႀကိဳက္ အိမ္ေဆာက္ႏိုုင္ဖိုု႔ စီစဥ္ေပးမယ္ေပါ့။ အဲလူေတြက ၾကားစခန္းမွာ မေနခ်င္ဘူး။ ေဆာက္တဲ့နားေနခ်င္လည္း ေဆာက္တဲ့ေနရာနား တန္းထိုုးေပးၿပီး ေနလိုု႔ရေအာင္ စီစဥ္ေပးမွာပါ” လို႔ ဝန္ႀကီးက ဆိုပါတယ္။ "ရခိုင္ျပည္နယ္သည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈဆိုင္ရာ အက်ပ္အတည္း (Development Crisis) ကို ရင္ဆိုင္ေနရပါသည္။ ျပည္နယ္အတြင္းရွိ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္း အားလံုးအေနျဖင့္ ကာလရွည္ၾကာစြာ ျဖစ္တည္ေနေသာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ၏ဒဏ္ကို ခံစားေနၾကရၿပီး တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ပါက ျပည္နယ္အတြင္းရွိ ေနရာေဒသ အားလံုးနီးပါးသည္ က႑အသီးသီး၌ ေနာက္က်က်န္ေနခဲ့ပါသည္။ ကာလရွည္ၾကာစြာ ျဖစ္ေပၚေနေသာ ပဋိပကၡ၊ ခိုင္မာမႈမရွိေသာ ေျမယာပိုင္ဆိုင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ျပဳလုပ္ႏိုင္မည့္ အခြင့္အလမ္းကင္းမဲ့မႈမ်ားသည္ ျပည္နယ္၏ ျပင္ပေနရာေဒသမ်ားသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားသည့္ ပမာဏကို ျမင့္မားေစျခင္း၊ ျပည္နယ္အတြင္း လုပ္သားအင္အား ေလ်ာ့နည္းသြားေစျခင္းႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈႏွင့္ စီးပြားေရး တိုးတက္မႈ အလားအလာေကာင္းမ်ားကို ေလ်ာ့ပါးသြားေစျခင္း စသည့္ရလဒ္မ်ားကို ျဖစ္ေပၚလာေစပါသည္။ မြတ္ဆလင္မ်ား၏ ခရီးသြားလာမႈအေပၚ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ထားရွိထားျခင္းကလည္း ျပည္နယ္၏ စီးပြားေရးကို ထိခိုက္နစ္နာေစပါသည္။ ႏွစ္ဖက္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအၾကား ဆက္ဆံေရး တိုးတက္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္မႈ မျပဳႏိုင္ျခင္း၊ မြတ္ဆလင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအား သီးသန္႔ ခြဲထားျခင္းႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈႏွင့္ မတည္ၿငိမ္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ တအံုေႏြးေႏြး ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ရွိေနျခင္းတို႔သည္ ျပည္နယ္အတြင္းရွိ ပုဂၢလိကက႑၏ ရင္းႏွီးမႈကို အဟန္႔အတား ျဖစ္ေစပါသည္။" လုိ႔ ရခိုင္ျပည္နယ္ဆိုင္ရာ အႀကံေပးေကာ္မရွင္ရဲ႕ အၿပီးသတ္ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေန႔စဥ္ လူမႈဘဝ အဆင္ေျပေနမွ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အတိုင္ပင္ခံပုဂၢဳိလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဥကၠ႒တာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း လူသားခ်င္းစာနာမႈ အကူအညီ အေထာက္အပံ့ေပးေရး၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး၊ ဖံြ႔ၿဖိဳးေရးစီမံကိန္း (Union Enterprise for Humanitarian Assistance, Resettlement and Development in Rakhine-UEHRD) ရဲ႕ အဓိကလုပ္ငန္းစဥ္ႀကီး ၃ ခုမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း (၁) လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ အကူအညီမ်ား ထိထိေရာက္ေရာက္ ေပးအပ္ေရးႏွင့္ ဒုကၡသည္မ်ား ျပန္လည္လက္ခံေရး။ (၂)  ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရးႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး။ (၃) ေဒသဖံြ႔ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ေရရွည္ပဋိပကၡ ကင္းေဝးေရး စတဲ့အခ်က္ေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္၊ လက္ပံကိုင္းေက်းရြာမွ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္လာသူ ၿမိဳလူမ်ဳိးတဦးျဖစ္တဲ့ ကိုေရဝိုင္းကေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ ဇာတိေက်းရြာသို႔ မျပန္ေတာ့ဘဲ ေမာင္ေတာမွာသာ အေျခခ်ေနထိုင္ေတာ့မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ "က်ေနာ္တုိ႔ရြာကိုေတာ့ မျပန္ေတာ့ဘူး။ ဒီမွာက ကေ်နာ္တုိ႔ရဲ႕ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း အလုပ္နဲ႔ မကိုက္ညီရင္လည္း ႀကံဳရာအလုပ္ လုပ္ၿပီးေတာ့ ဒီမွာပဲ အတည္တက် ေနေတာ့မယ္လို႔ စိတ္ကူးထားပါတယ္။ ဟိုမွာက လံုၿခံဳေရး စိတ္မခ်ရပါဘူး" လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး၊ ေဒသဖံြ႔ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ေရရွည္ပဋိပကၡ ကင္းေဝးေရး စတဲ့အခ်က္ေတြ အဆင္ေျပစြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ဖို႔ ေဒသေနျပည္သူေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းခြင္လံုၿခံဳေရး၊ လူမႈဘဝ ေျပလည္ေရးကိုလည္း အစိုးရအေနႏွင့္ အေလးထား ေဆာင္ရြက္ေပးသင့္တယ္လို႔ ေမာင္ေတာေဒသေန ျပည္သူေတြက ဆိုပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ရဲ႕ အဓိက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းတခုျဖစ္တဲ့ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းခြင္ ျပန္ဝင္မယ့္သူေတြအတြက္ ဘဝရပ္တည္ေရး၊ လုပ္ငန္းခြင္လံုၿခံဳေရးနဲ႔ အပါအဝင္ ဥပေဒအရ အကာကြယ္ေပးဖို႔လည္း လိုအပ္တယ္လို႔ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ အီတာလ်ာေက်းရြာေန မာမတ္အီစၥမိုင္လ္က ဆိုပါတယ္။ “ဒီဘက္ကလူေတြ အမ်ားအားျဖင့္က လယ္သမားေတြမ်ားတယ္။ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ၿပီးေတာ့ မိသားစုဘဝ ရပ္တည္ေနရတဲ့သူေတြ မ်ားတယ္။ အရင္လို ကၽြဲႏြားေတြလည္း သူတို႔မွာ မက်န္ေတာ့ဘူး။ သူတို႔ျပန္လာၿပီးေတာ့ ဘာလုပ္မလဲေပ့ါ။ သူတို႔ ဘဝရပ္တည္ေရးအတြက္ အလုပ္အကိုင္ေတြလည္း အစိုးရကေန စီစဥ္ေပးသင့္တယ္” လို႔ သူကဆိုပါတယ္။ ေမာင္ေတာေဒသရွိ တိုင္းရင္းသားေက်းရြာေတြက ေဒသခံတခ်ိဳ႕ဟာ ၾသဂုတ္ ၂၅ ရက္ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈ ေနာက္ပိုင္း တျခားေဒသေတြဆီ ထြက္ခြာသြားၾကၿပီး ျပန္မလာသူေတြလည္း ရွိေနေၾကာင္း ေမာင္ေတာခ႐ုိင္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္တခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။ "ဒီနယ္ေျမမွာ ေဒသခံေတြ အဆင္ေျပတည္ၿငိမ္စြာ ေနႏိုင္ဖို႔၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ ရွိေနဖို႔ လိုပါတယ္။ ေဒသခံေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္မရွိေတာ့ ေန႔စဥ္ဘဝ စားဝတ္ေနေရးက အဆင္မေျပေတာ့ဘူးေလ။ ၾကာေတာ့ အဆင္ေျပမယ့္ေနရာကို ထြက္သြားၾကတာေပါ့" လို႔ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ ေညာင္ေခ်ာင္းေက်းရြာမွ အေဝးသင္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားတဦးျဖစ္တဲ့ ကိုလွျဖဴႀကီးက ဆိုပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ဆိုင္ရာ အႀကံျပဳခ်က္မ်ားအေပၚ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ေရး ေကာ္မတီ၏ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္မႈမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ျပည္သူသို႔ အစီရင္ခံစာ "အလုပ္သမားေဈးကြက္ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ား (Labour Market Assessment-LMA) ျပဳလုပ္သြားႏိုင္ေရး ILO ႏွင့္ ညိႇႏႈိင္းထားရွိၿပီး စီမံေဆာင္႐ြက္လ်က္ ရွိပါသည္။ ထိုသို႔ LMA ျပဳလုပ္ရန္ စီမံဆဲကာလတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း သင္တန္းမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း အလုပ္အကိုင္ ရရွိေရးအတြက္ သင္တန္း ၂၂ မ်ိဳးတြင္ သင္တန္းသား စုစုေပါင္း ၂၁၆၀ တက္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္" လို႔ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၃၁ ရက္ေန႔ထိ ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ "ဒီနယ္ေျမ ဒီေဒသမွာ ေဒသခံတိုင္းရင္းသားေတြ ေရရွည္ေနႏိုင္ေအာင္ အစိုးရအေနနဲ႔ နယ္ေျမလံုၿခံဳေရး၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို အေလးထား ေဆာင္ရြက္ေပးေစခ်င္ပါတယ္။ ေနာက္တခုက တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကိုလည္း အေလးထား ေဖာ္ေဆာင္ေပးေစခ်င္ပါတယ္။ တကယ္လိုအပ္ေနတာေတြက အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြပါ" လို႔ မခိုင္ခိုင္ဇံက သက္ျပင္းပူေတြကို မႈတ္ထုတ္ရင္းက ဆိုပါတယ္။ "အသက္ေမြဝမ္းေက်ာင္း သင္တန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ေပးျခင္း၊ ဝင္ေငြရရွိႏိုင္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား IDP စခန္းအတြင္း ဖန္တီးေပးျခင္းႏွင့္ IDP စခန္းျပင္ပတြင္ အလုပ္အကိုင္ရရွိေအာင္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းျဖင့္ အမ်ဳိးသားႏွင့္ အမ်ဳိးသမီး IDP မ်ား၏ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရမည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္ရြက္ေပးမႈေၾကာင့္ IDP မ်ားအေနျဖင့္လည္း ႏိုင္ငံတကာ အကူအညီအေပၚ မွီခိုရမႈမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာမည္ ျဖစ္ပါသည္" လို႔ ရခိုင္ျပည္နယ္ဆိုင္ရာ အႀကံေပးေကာ္မရွင္ရဲ႕ အၿပီးသတ္အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။      ။ ေကာင္းျမတ္ႏိုင္ (ေမာင္ေတာ)