ဆရာႀကီးမင္းသုဝဏ္က “ျမန္မာစာအဘိဓာန္” ျပဳစုဖို႔ ျမန္မာေဝါဟာရေတြ စတင္စုေဆာင္းပါတယ္။ ဒီလိုစုေဆာင္းတဲ့အခါ ေတြ႔ရတဲ့ အခက္အခဲကို ဆရာႀကီးက “ေဝါဟာရတလုံးကို အကၡရာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အသတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ရွိေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ လက္ေတြ႔ဆရာမ်ားရဲ႕ ေရးထုံး၊ သတ္ထုံးကတမ်ိဳး၊ ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ ေရးထုံးသတ္ထုံးက တမ်ိဳး၊ အာဏာရွင္မ်ားရဲ႕ ေရးထုံးသတ္ထုံးတမ်ိဳး၊ စာအုပ္ပုံႏွိပ္တဲ့အခါ စာျပင္ဆရာမ်ားက ျပင္ဆင္ျပဳလုပ္တဲ့ ေရးထုံးသတ္ထုံးကတမ်ိဳး အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေနတာမို႔ တခါတခါ အေတာ္ပဲ သို႔ေလာသို႔ေလာ ေတြးေတာဒြိဟျဖစ္မိတယ္။” လို႔ ညည္းဖူးတယ္။ ဆရာမင္းသုဝဏ္ ညည္းမယ္ဆိုလည္း ညည္းခ်င္စရာပါ။ ဆရာႀကီး စိတ္ညစ္ညဴးစြာ ညည္းညဴတဲ့ကာလကို တြက္စစ္ၾကည့္ေတာ့ “လူေတာ္လူေကာင္း” ကို “လူေကာင္းလူေတာ္” လို႔ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့ ကာလေပါ့။ “တခု” ဆိုတဲ့ေရးထုံးကို “တစ္ခု” လို႔ ေရထုံးေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့အခ်ိန္၊ “ဆႏြင္း”ကို “နႏြင္း”လို႔ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့အခ်ိန္လို႔ ယူဆရဟန္ရွိပါတယ္။ ေရးထုံးေတြကို အမိန္႔အာဏာနဲ႔ ေျပာင္းလဲခ်ိန္မွာ ေျပာခဲ့တာပါ။ ဆရာႀကီးေျပာသလိုပဲ ေရးထုံးေတြကို ပညာရွိေတြသာမက အာဏာရွင္ေတြက ဘုမသိ ဘမသိ အမိန္႔အာဏာနဲ႔ ေျပာင္းလဲခဲ့တာေတြကလည္း သမိုင္းမွာ အထင္အရွား ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေရးထုံးသတ္ထုံးေတြသာမက ေဝါဟာရေတြကိုပါ အမိန္႔အာဏာနဲ႔ ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္ခဲ့တာေတြလည္း အထင္အရွား ရွိခဲ့တာပဲမဟုတ္လား။ မိဖုရားမယ္ႏုဆိုရင္ သစ္ရြက္ႏုတာေတာင္ ႏုတယ္လို႔ မေျပာရဘဲ “ထြတ္” တယ္လို႔ ေျပာရမယ္ဆိုတဲ့ အမိန္႔ေတာ္ျမတ္ႀကီး ခ်မွတ္ခဲ့ေသးတယ္လို႔ ပါးစပ္ရာဇဝင္ေတြမွာ ဆိုခဲ့ဖူးတာပဲေလ။ မႏၱေလးေခတ္အခါက သီေပါဘုရင္ရဲ႕ မိဖုရားႀကီး ဓားထက္စဥ္ကလည္း မ႐ုိေသစကား ေျပာရဦးမယ္။ “ဖင္” နဲ႔ “ဖာ” ကလြဲရင္ အားလုံး “ဘ” ကုန္းနဲ႔ စာလုံးေပါင္းရမယ္လို႔ အမိန္႔ထုတ္ခဲ့ေသးတာကလား။ သူက “ဖ”ဦးထုပ္ အေရးအသားကို အလြန္စက္ဆုပ္ဆုိပဲ။ “တန္ဖိုး” ကို “တန္ဘိုး” လို႔ ေရးရတဲ့ေခတ္။ “အဖိုး” ကို “အဘိုး” လို႔ ေရးရသတဲ့။ ဒါက ပါးစပ္ရာဇဝင္မဟုတ္ဘူး။ ျမန္မာသဒၵါနည္းအနက္နည္းက်မ္း စာမ်က္ႏွာ (၄၃) မွာ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားတာ။ ဒီေဝါဟာအသုံးရဲ႕ဂယက္က အခုထိ ႐ုိက္ခတ္ေနဆဲပါပဲ။ ရွင္မဟာရ႒သာရက “နက္ျဖန္နက္ျဖန္ အဖန္ဖန္လွ်င္” လို႔ ကဗ်ာဖြဲ႔သလို ရွင္ေတေဇာသာရကလည္း “နက္ျဖန္နံနက္” လို႔ ေရးဖြဲ႔ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတာင္ငူေရာက္မင္းက “နက္ျဖန္” ဆိုလွ်င္ သန္ဖ်က္မျဖစ္ရာၿပီေလာ။ "နက္ဖန္" ဟုသာ ေရးသားေခၚေဝၚေစလို႔ အမိန္႔ေတာ္ထုတ္ဆင့္ခဲ့လို႔ တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ အခုခ်ိန္ထိ နက္ဖန္ဆိုတဲ့ ေဝါဟာရကို သုံးစြဲေျပာဆိုေနတာကို ေတြ႔ႏိုင္ပါေသးတယ္။ အခုေတာ့ ျမန္မာစာလုံးေပါင္းသတ္ပုံက်မ္းမွာ “နက္ျဖန္” ဆိုတဲ့အသုံး ရွိေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ တခါ ပညာရွိအခ်င္းခ်င္း ျငင္းခုန္ခဲ့ၾကၿပီး ေရးထုံးလုပ္ခဲ့ရတာေတြကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီမွာလည္း မွတ္သားစရာ စကားေလးတခြန္းရွိတာမို႔ ေျပာခ်င္ေသးတယ္။ အခုေရးထုံးတခုျဖစ္တဲ့ “ထဘီ” ကို “ဌဘီ” အျဖစ္ ေရးဖို႔ ဝန္စုပုဂၢိဳလ္တဦးက ပါဠိမွာ “႒ာ” ဓာတ္သည္ ရပ္ျခင္း၊ ထိုင္ျခင္း၊ ေနျခင္း၊ တည္ျခင္းအနက္ရွိတဲ့အတြက္ ထဘီကို ဌဝမ္ဘဲနဲ႔သာ ေရးသင့္ေၾကာင္း” အေထာက္အထားျပ ျငင္းဆိုခဲ့ဖူးတယ္။ သူက “ပါဠိ” ဘက္ကို ငဲ့ၿပီး ေျပာခဲ့ဟန္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကင္းဝန္မင္းႀကီးက “ျမန္မာဘာသာမွာ ပါဠိဘာသာ ဝင္မစြက္နဲ႔” လို႔ ဟန္႔တားၿပီး ေျပာခဲ့တဲ့အတြက္ အခု က်ေနာ္တို႔သုံးေနတဲ့ “ထဘီ” ဆိုတဲ့စာလုံးေပါင္း ျဖစ္ခဲ့တာ။ သဘာဝယုတိၱနဲ႔ညႇိၿပီး ဦးပုညကလည္း “လင္းတ” ငွက္ဟာ အ႐ုပ္ဆိုး အက်ည္းတန္တဲ့အတြက္ အကၡရာထဲမွာ အ႐ုပ္ဆိုးတဲ့ ဠႀကီးနဲ႔သာ “ဠင္းတ” လို႔ စာလုံးေပါင္းသင့္ေၾကာင္း ေစာဒက တက္ဖူးေသးတယ္။ ဒါကိုၾကည့္ရင္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံဟာ ျမန္မာအေငြ႔နဲ႔ တည္ေဆာက္ရတဲ့ စာလုံးေပါင္း သတ္ညႊန္းတခုအျဖစ္ နားလည္လို႔ရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာစာေပၚလာတာ ႏွစ္ေပါင္း ၉၀၀ ေက်ာ္ ရွိခဲ့ပါၿပီ။ ျမန္မာစာလုံးေပါင္းသတ္ပုံ ေရးထုံးေတြဟာ ေက်ာက္စာ၊ ေပစာ၊ မင္စာကတဆင့္ ပုံႏွိပ္စာကို ကူးရတာပါ။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာစာေပ ေပၚဦးစကလည္း ပါဠိနဲ႔ သကၠတစာေပရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈက အားႀကီးခဲ့ေလေတာ့ သူသန္ရာသန္ရာ ေပါင္းစပ္ၾကရင္း အေျခတည္ခဲ့ရတာ။ ေက်ာက္စာေရးထိုးရာမွာ အကန္႔အသတ္တခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ေတာ့ ေပထက္ အကၡရာတင္ရာမွာလည္း ေရးဟန္အေျပာင္းအလဲ ရွိခဲ့တာပါပဲ။ ဒီလိုပဲ ေပထက္အကၡရာကေန ပုံႏွိပ္စာျဖစ္ေတာ့လည္း မတည္ၿငိမ္တဲ့ စာလုံးေပါင္းမ်ားစြာ ႀကဳံေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီမွာ တခ်က္သတိထားရမွာက “စာလုံးေပါင္းနဲ႔သတ္ပုံ” ဆိုတာပဲ။ အပိုင္း (၂) ခုပါ။ စာလုံးေပါင္းအရာမွာ မ်ိဳးစုံရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ဥပမာ “ပုရွား” လို႔ ေက်ာက္စာမွာ ေရးထိုးခဲ့တာကို “ဖုရား” လို႔ စာလုံးေပါင္းတာမ်ိဳးရွိေပမယ့္ “သတ္ပုံ” မွာေတာ့ အေျပာင္းအလဲ သိပ္မရွိဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ အစပိုင္းမွာေတာ့ အသတ္ (၂၂) လုံး ရွိတယ္လို႔ ရွင္ဥကၠသမာလာက ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးတယ္။ အခုက်န္ရွိတာက က၊ င၊ စ၊ ည၊ တ၊ န၊ ပ၊ မ ဆိုတဲ့ အသတ္ (၈) ခုပဲ က်န္ရွိပါေတာ့တယ္။ ဒါဟာ ျမန္မာမႈအသုံး ေရးထုံးသတ္ထုံးအျဖစ္ က်န္ရွိတာပါ။ အခ်ဳပ္ေျပာခ်င္တာက ျမန္မာေရးထုံးမွာ ပါဠိဘာသာက ယူေပမယ့္ ျမန္မာေရးထုံးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့ရတာ ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာေရးထုံးေတြကို အာဏာရွင္က ျပဳျပင္ခဲ့ေပမယ့္ အဲ့ဒီအာဏာရွင္ မရွိေတာ့အခ်ိန္မွာ မမွန္ကန္တဲ့ ေရးထုံးေတြကို ပညာရွင္မ်ားက အမွန္အတိုင္း ေျပာင္းလဲသုံးစြဲခဲ့တဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းေတြ ရွိခဲ့ေၾကာင္းတို႔ကို ေတြ႔ရပါတယ္။ တခ်ိန္က ေပၚခဲ့ဖူးတဲ့ ျမန္မာစာေကာ္မရွင္သည္ပင္ ေရးထုံး မၾကာခနေျပာင္းလဲေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ စာေရးသူကိုယ္တိုင္ ျမန္မာစာလုံးေပါင္း သတ္ပုံက်မ္းကို ၁၉၇၈ ခုႏွစ္တည္းက ထုတ္ခဲ့တဲ့ သတ္ပုံက်မ္းကအစ အနည္းဆုံး သုံးေလးအုပ္ ဝယ္ယူေျပာင္းလဲဖူးတယ္။ ေနာက္ေတာ့ မၾကာခန အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲမွတ္သားရပါမ်ားေတာ့ ဒီအေပၚမွာ သိပ္အေလးမထားျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ဒီေန႔ ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြေပၚလာေတာ့ ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြေပၚမွာ ေရးသားၾကတဲ့ စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံေတြဟာလည္း အသုံးျပဳရာ စာလုံးေတြ (Font) ေပၚမူတည္ၿပီး အကန္႔သတ္ခံေနရဟန္ ရွိပါတယ္။ ေနာက္တခုက အသုံးျပဳရာပစၥည္း (Screen) ရဲ႕ အကန္႔အသတ္ကလည္း ရွိေနတယ္။ ဒီမွာပဲ အတိုဆုံး အလြယ္ကူဆုံးနဲ႔ ခ်ဳံံ႕လို႔ရတဲ့ဟန္ဆီ တျဖည္းျဖည္း ကူးေျပာင္းလာခဲ့တယ္။ စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံ အေရးအသားကအစ ေျပာင္းစျပဳေနတာကို ေတြ႔လာရတယ္။ အရင္ကရွိခဲ့တဲ့ အစိုးရျပ႒ာန္းခ်က္ စာလုံးေပါင္းေတြ သတင္းစာတိုက္ စာေပတိုက္မွာ သုံးစြဲဖူးတဲ့ တိုက္ပိုင္မူေတြ (House Style) ဟာ ဆိုရွယ္မီဒီယာရဲ႕ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ေတြေပၚမွာ လႊမ္းမိုးႏိုင္ဦးမလားဆိုတာ စိတ္ဝင္စားစရာပင္ ျဖစ္ေနပါေတာ့တယ္ခင္ဗ်ား။ ဆရာေ႒း