“ဝုန္း” “ဒီမွာ လူတစ္ေယာက္တက္ေနလို႔” “ေျခမကို ခ်ိဳး ေျခမကို ခ်ိဳး” “လ်ွာကိုက္မိေနျပီ။ ေသာ႔ရိွရင္ေပးၾကပါ။” “အားလံုး တစ္ခ်က္ေလာက္ဖယ္ေပးၾကပါ။ ကြ်န္ေတာ္ဆရာဝန္ပါ။ လူနာကိုနည္းနည္း ခံုနဲ႔လြတ္တဲ႔ေနရာေရႊ႕ျပီး ေဘးေစာင္းေလးထားေပးပါ။ ခုနေျပာတဲ႔ေျခမခ်ိဳးတာေတြ ေသာ႔ပါးစပ္ထဲထည္႔ဖို႔ေတြမလုပ္ၾကပါနဲ႔။ အလကားပဲ။ အက်ိဳးမရွိပါဘူး။” YBS ယာဥ္တစ္စီးေပၚတြင္ျဖစ္ေနေသာ အသံမ်ားျဖစ္သည္။ ခရီးသည္တစ္ဦး ကားစီးရင္းတက္သြားသည္ကိုဝိုင္းဝန္းျပဳစုရန္ၾကိဳးစားေနေသာ အသံမ်ားျဖစ္သည္။ လူအမ်ားစုမွာ သူတို႔ယံုၾကည္လက္ခံထားသည္႔အတိုင္းဝိုင္းဝန္းျပဳစုရန္ၾကိဳးစားေနသည္ကိုကားေပၚတြင္ပါလာေသာ ဆရာဝန္တစ္ဦးက ျပန္ရွင္းျပေနျခင္းျဖစ္သည္။ ဘာေၾကာင္႔တက္ရသလဲ။ အတက္ေရာဂါျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းတရားမ်ားစြာရိွပါသည္။ကေလးငယ္မ်ားတြင္အဖ်ားၾကီးျခင္းေၾကာင္႔တက္ျခင္းရိွတတ္သည္။ ထိုအဖ်ားၾကီးျခင္းေၾကာင္႔တက္ျခင္းသည္အသက္၆ ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္တြင္ျပန္ေကာင္းသြားတတ္သည္။ သို႔ေသာ္တျခားဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ျခင္း၊ ငွက္ဖ်ားပိုး ဦးေႏွာက္ထဲဝင္ျခင္းမ်ား ျဖစ္လွ်င္လည္း ဖ်ားျပီး တက္တတ္ရာ ထိုေရာဂါမ်ားမဟုတ္မွသာ ရိုးရိုးဖ်ားျခင္းေၾကာင္႔တက္ျခင္း (febrile convulsion) ဟုသတ္မွတ္ၾကရသည္။ ဆရာဝန္က ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးျပီးမွသတ္မွတ္ရသည္။ ထို႔အေၾကာင္းမ်ားအျပင္ကေလးမ်ားတြင္ဗီတာမင္ဘီဝမ္းခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္း၊ ေမြးစဥ္အခါက ဦးေႏွာက္ခိုက္ထားျခင္း၊ သူငယ္နာ (cerebral palsy) ရိွျခင္း၊ေခါင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာျပင္းျပင္းထန္ထန္ရဖူးျခင္း၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ျပီး ေသြးတိုး၍တက္ျခင္း၊ ေမြးရာပါႏွလံုးေရာဂါေဖာက္ခ်ိန္တြင္ကိုယ္ခႏၶာမ်ား ျပာႏွမ္း၍ တက္ျခင္း၊ လူၾကီးမ်ားတြင္လည္း ျဖစ္တတ္ေသာဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာဆိုင္ရာ ေရာဂါတစ္ခ်ိဳ႕ ေၾကာင္႔လည္း တက္တတ္ပါသည္။ လူၾကီးမ်ားတြင္တက္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းမ်ားတြင္အတက္ေရာဂါ (Primary epilepsy)သက္သက္ျဖစ္ႏိုင္သလိုဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာနွင္႔တျခားေရာဂါမ်ားေၾကာင္႔တက္ျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဦးေႏွာက္အေျမွးေရာင္ျခင္း၊ ငွက္ဖ်ားပိုးဦးေႏွာက္ထဲေရာက္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္အတြင္းျပည္တည္ျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း၊ဦးေႏွာက္အတြင္းေသြးယိုျခင္း၊ အသည္းေရာဂါ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ ကိုယ္ခႏၶာ အတြင္း ဆားႏွင္႔သတၲဳဓာတ္မ်ား မူမမွန္ျခင္း၊ ေခါင္းကို ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ေဆးတစ္ခ်ိဳ႕ေၾကာင္႔တက္ျခင္း၊အရက္ျဖတ္ကာစအခ်ိန္တြင္ တက္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ အတြင္း အၾကိတ္တည္ျခင္း စသည္ျဖင္႔အေၾကာင္းတရားမ်ားစြာရိွပါသည္။ လူတစ္ဦး တက္ျပီဆိုလွ်င္ တက္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေသခ်ာစြာ ရွာေဖြျပီး ကုသရန္လိုအပ္ပါသည္။ထိုသို႕ ရွာေဖြရာတြင္ သမားေတာ္ ဆရာဝန္ၾကီး တစ္ဦးဦးႏွင္႔ ေသခ်ာတိုင္ပင္ျပသ၍ လိုအပ္ေသာစမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဳမ်ားျပဳလုပ္ျပီး ေသခ်ာစြာ ကုသမွဳခံယူရပါမည္။ ယခု ဆက္လက္ျပီး လူတစ္ဦးတက္ေနခ်ိန္တြင္ ေဘးမွ သူမ်ားက ဝိုင္းဝန္းျပဳစုရာတြင္ လုပ္ေဆာင္သင္႔သည္႔ အခ်က္မ်ားႏွင္႔အတက္ေရာဂါရိွသူမ်ား လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရမည္႔ အခ်က္မ်ားကို တင္ျပသြားပါမည္။ လူတစ္ေယာက္တက္ျပီဆိုရင္- • လူကိုထိခိုက္ဒဏ္ရာရႏိုင္ေသာ ေနရာႏွင္႔ ပစၥည္းမ်ားမွ ကင္းလြတ္ရာသို႔ ေရႊ႕ပါ။ ဘယ္နားမွာ တက္ေနတာလဲက အေရးၾကီးပါတယ္။ ကားတိုက္ႏိုင္တဲ႔ ေနရာလား၊ ေရထဲ က်သြားႏိုင္တဲ႔ ေနရာလား၊ ေဘးမွာ ထိခိုက္မိရင္ ဒဏ္ရာ အနာတရ ရေစႏုိင္မယ္႔ ပစၥည္းေတြရိွလား၊ စက္လိုမ်ိဳးေတြရိွလား၊ အဲ႔ဒါေတြနဲ႔ ေဝးရာကို ေရႊ႕ပါ။ သူ႔ လံုျခံဳမွဳအတြင္တင္မကပါဘူး၊ သင္႔လံုျခံဳမွဳအတြက္ပါ။ ဂရုစိုက္ပါ။ သင္Safe ျဖစ္မွသူ႔ကိုဆက္ကူညီႏိုင္မွာပါ။ • လူနာကို ေဘးတေစာင္းထားပါ။ တက္ေနတဲ႔အခ်ိန္မွာ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းထဲ ပါးစပ္က အရည္ေတြ ဝင္ျပီးအသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္တာ၊ ပါးစပ္ထဲက အံကပ္လိုမ်ိဳးေတြ ျပဳတ္ထြက္ျပီး သို႔မဟုတ္အျပင္ကထည္႔လိုက္တဲ႔ဇြန္း ေသာ႔လုိပစၥည္းမ်ိဳးေတြ ေၾကာင္႔အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္တာ ေတြ နဲ႔အသက္ဆံုးရွံဴးႏိုင္ပါတယ္။ လူကို ေဘးတစ္ေစာင္းထားျခင္းဟာ ပက္လက္ထက္အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္ဖို႔အလားအလာ ပိုနည္းပါတယ္။ • ပါးစပ္ထဲ ဘာမွမထည္႔ပါနဲ႔။ လွ်ာကိုက္မိမွာစိုးလို႔ဆိုျပီး တက္ေနတဲ႔သူရဲ႕ ပါးစပ္ထဲ တစ္ခုခုထည္႔တတ္ၾကပါတယ္။လွ်ာကိုက္တာကိုအဲ႔လိုလုပ္လို႔လည္း မကာကြယ္ႏိုင္ပါဘူး။ အဲ႔ဒါအျပင္အေပၚမွာ ေျပာခဲ႔သလို ထည္႔လိုက္တဲ႔ပစၥည္းေၾကာင္႔အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းထပ္ပိတ္သြားတတ္လို႔ပါးစပ္ထဲ ဘာမွမထည္႔ပါနဲ႔။ • ပါးစပ္ထဲ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပိတ္ေစႏိုင္တဲ႔အံကပ္လိုအရာေတြ ခၽြဲေတြကို ဖယ္လို႔ရရင္ဖယ္ပါ။ ေျပာမယ္႔သာ ေျပာတာပါ။ တကယ္႔လက္ေတြ႔မွာ ေတာ႔ဖယ္ဖို႔ခက္တတ္ပါတယ္။ ေဆးရံုမွာ ေတာ႔ခၽြဲစုပ္စက္နဲ႔စုပ္တာမ်ိဳးလုိရင္လုပ္လို႔ရပါတယ္။ • ဆရာဝန္ရဲ႕ အကူအညီကို ရယူပါ။ တက္တာၾကာလာတာနဲ႔အမွ် လူနာအတြက္အႏၲရာယ္ရိွပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔လူနာကိုအနီးစပ္ဆံုးေဆးခန္းေခၚသြားတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ဆရာဝန္အျမန္သြားပင္႔တာမ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္လုပ္သင္႔ပါတယ္။ အတက္ေရာဂါရိွသူအေနနဲ႔ • ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားသည္႔အတိုင္းေဆးကိုေသခ်ာေသာက္ပါ။ အတက္က်ေဆးေတြက ေရရွည္စြဲေသာက္ရတတ္ပါတယ္။ ေသခ်ာေဆးကို ပံုမွန္ေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္။ကိုယ္႔သေဘာနဲ႔ကိုယ္ေဆးကို ရပ္လို႔အရပါဘူး။ • ကိုယ္႔ကိုအႏၲရာယ္ရိွႏုိင္မယ္႔မီး၊ စက္ပစၥည္း စတာေတြနဲ႔ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ တက္တဲ႔အခ်ိန္မွာ ကိုယ္႔အနားမွာရိွတဲ႔ပစၥည္းေတြနဲ႔ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔အတက္ေရာဂါရိွသူအေနနဲ႔အလုပ္အကိုင္ေျပာင္းသင္႔ရင္ေျပာင္းလိုက္ရတာမ်ိဳးပါရိွတတ္ပါတယ္။ • ေရနဲ႔နီးတဲ႔ငါးမွ်ားတာ၊ ေလွစီးတာ၊ ေရကူးတာေတြ လုပ္ရင္ေတာင္ကိုယ္႔အေၾကာင္းလည္းသိ၊ကိုယ္ေရထဲက်သြားရင္ကယ္ႏိုင္မယ္႔သူပါမွလုပ္သင္႔ပါတယ္။ ေရခ်ိဳးရင္ေတာင္ေရခ်ိဳးကန္နဲ႔ ခ်ိဳးတတ္တဲ႔သူမ်ိဳးဆိုတက္ျပီး ေရနစ္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ေသးပါတယ္။ • ဆုိင္ကယ္၊ စက္ဘီး၊ ကားေမာင္းတာေတြ ဆင္ျခင္ပါ။ ေမာင္းရင္းနဲ႔တက္သြားရင္အႏၲရာယ္ရိွပါတယ္။ ကိုယ္႔အတြက္တင္မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုယ္ေမာင္းသြားတဲ႔ယာဥ္ကို စီးေနတဲ႔သူေတြ၊ လမ္းေဘးမွာရိွတဲ႔လူေတြအတြက္ပါ အႏၲရာယ္ရိွပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔အတက္ေရာဂါကို ေသခ်ာမထိန္းႏုိင္ေသးခင္ဆရာဝန္ခြင္႔ျပဳခ်က္မဘဲ ယာဥ္မေမာင္းသင္႔ပါ။ • အတက္ေရာဂါရိွသူေတြ အေနနဲ႔ညအိပ္ေရးပ်က္တာ၊ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္တာ၊ အလင္းစူးစူးေတြကြန္ပ်ဴတာ ဂိ္မ္းစတာေတြကေန ထြက္တဲ႔အလင္းေတြ၊ အသံက်ယ္က်ယ္ၾကားရရင္ထပ္တက္တတ္ပါတယ္။ အဲ႔ဒါေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔လိုပါတယ္။ အခ်ဳပ္အားျဖင္႔ဆိုေသာ္အတက္ေရာဂါရိွသူေရာ အတက္ေရာဂါရွိသူ၏ လူနာရွင္မ်ား အေနျဖင္႔ပါ ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားကို ေသခ်ာ သတိျပဳလိုက္နာသြားရန္လိုအပ္ပါသည္။ ေရးသားသူ Dr Pyae Phyo Kyaw ေဆးပညာပိုင္းဆုိင္ရာတည္းျဖတ္သူ Dr. Thurein Hlaing Win ဤေဆာင္းပါးကို DVB ၏ မိတ္ဘက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေဆးပညာဝက္ဘ္ဆိုဒ္ hellosayarwon.com မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။