“ႀကိဳးခ်ိပ္”ဆင္မို႔ ယဥ္သလား ေတာ္ … လိႈင္းကိုက္ျပန္ တိမ္လိပ္နဲ႔ “ဖဲခ်ိပ္” ကမွ မဝတ္ဆင္ ရပ္ႀကီးသူ ပ်ိဳျဖဴလွရယ္ ကုန္းစပ္နဲ႔ယဥ္ ကုန္းစပ္ဆင္လို႔ ယဥ္တာလား…. န ကိုယ္ယဥ္မို႔ ယဥ္တာလား…..။ ဒီသီခ်င္းကို ငယ္စဥ္က ၾကားဖူးတယ္။ ဒိုးပတ္ဝိုင္းနဲ႔အတူ ေပ်ာ္လို႔ လိုက္ဆိုခဲ့ဖူးတယ္။ အဓိပၸာယ္နားလည္လို႔ မဟုတ္။ အဲဒီတုန္းကေတာ့ “ဖဲခ်ိပ္” ဆိုတာ ဖဲနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ အထည္စလို႔ပဲ ထင္ခဲ့တာ။ ဟိုတစ ဒီတစ စာေတြဖတ္မိေတာ့မွ ဘယ္ကလာ အထည္စ ပိတ္စ ဟုတ္လိမ့္မတုန္း။ ျမန္မာအဘိဓာန္က ေျပာတဲ့ ေခ်ာမြတ္ေျပာင္လက္ေနတဲ့ အထည္မ်ိဳး ဘယ္ဟုတ္မလဲ။ တကယ္ေတာ့ “ဖဲခ်ိပ္” ဆိုတာ ျမန္မာ့႐ုိးရာ အထည္ရက္လုပ္တဲ့ နည္းထဲက တမ်ိဳးကို ဆိုလိုတာ။ Weaving Method ပါပဲ။ အထည္ရက္လုပ္ရာမွာ (၁) လက္ေကာက္ရက္နည္း၊ (၂) ဖဲေကာက္ရက္နည္း၊ (၃) ဖဲႏွပ္ရက္နည္း၊ (၄) ႏွပ္ေကာ္ရက္နည္းဆိုတဲ့ နည္းေလးမ်ိဳးထဲက ရက္နည္းတမ်ိဳးပါ။ အဲဒီနည္းထဲမွာ လက္ေကာက္ရက္နည္းလို႔ေခၚတဲ့ “ႀကိဳးခ်ိပ္ရက္နည္း” က အခက္ဆုံးပဲ။ ဖဲေကာက္ရက္နည္းက သိပ္မခက္ဘူး။ ဒီနည္းနဲ႔ရက္ထားတဲ့ ခ်ိပ္ဆင္ေတြကို ေရွးဘုရင္ေခတ္က အရပ္သားေတြ ဝတ္ရတယ္။ ထီးသုံးနန္းသုံးျဖစ္တဲ့ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္မ်ဳိးကိုေတာ့ အရပ္သားေတြ ဝတ္ဆင္ခြင့္ မရဘူးေလ။ ဒါေၾကာင့္ ေက်းလက္သီခ်င္းမွာ တိမ္လိပ္ဒီဇိုင္း ဖဲခ်ိပ္ကို မဝတ္ဆင္ေပမယ့္ ကုန္းစပ္ဆင္ေၾကာင့္လား၊ ပင္ကိုအလွေၾကာင့္ ယဥ္တာလား ဆိုၿပီး စပ္ခဲ့ သီဆိုခဲ့တာ။ အဲဒီ ဖဲေကာက္ရက္နည္းက လပိုင္းေလာက္သင္ရင္ တတ္ေျမာက္သလို တရက္ တထည္ ႏွစ္ထည္္ၿပီးေအာင္ ရက္လို႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ “လက္ေကာက္ေခၚ ႀကိဳးခ်ိပ္ရက္နည္း” ကေတာ့ ၇ ႏွစ္ ၈ ႏွစ္ေလာက္သင္မွ စုံလင္ေအာင္ တတ္ေျမာက္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဘာလို႔ ဒီေလာက္ ခက္ရတာလဲ။ သာမန္ရက္တာတင္မကဘဲ “စိတ္မွတ္ပညာ” ကိုပါ အသုံးျပဳတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပိုခက္ခဲတာလို႔ ဆိုရမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ “ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္” ဟာ အင္မတန္ သိမ္ေမြ႔နက္နဲ ခက္ခဲတဲ့ လက္မႈပညာတခုလည္း ျဖစ္တယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက အသိအမွတ္ ျပဳၾကရပါတယ္။ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဆိုတာ ဘုရင္ေတြရဲ႕ ထီးသုံးနန္းသုံး အထည္ေပါ့။ လြန္းရာေက်ာ္ ဆိုသလိုပဲ လြန္းေပါင္း ၁၅၀ နဲ႔ ၂၀၀ အထိထားၿပီး ရက္လုပ္ရတာပါ။ အခု ျပတိုက္မွာရွိတဲ့ သီေပါမင္းရဲ႕ မိဘုရား စုဖုရားလတ္ရဲ႕ လြန္းရာေက်ာ္ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဟာ လြန္းေပါင္း ၂၆၄ ေက်ာ္နဲ႔ ရက္လုပ္ထားတဲ့ခ်ိပ္လို႔ ပညာရွင္မ်ား အကဲျဖတ္ခ်က္ အထင္အရွားရွိတယ္။ ဒီခ်ိပ္မ်ဳိးက လူႏွစ္ေယာက္တြဲၿပီး ရက္ရင္ေတာင္ တေန႔မွ တလက္မေလာက္ပဲ ၿပီးသတဲ့။ လြန္းႏွစ္ရာ့ငါးဆယ္ဆိုရင္ လူႏွစ္ေယာက္ ႏွစ္ေပါက္နီးပါး ရက္ရဆိုပဲ။ [caption id="attachment_285607" align="alignleft" width="292"] ဓာတ္ပုံ - Yu Thandar Tin Facebook[/caption] ဒီမွာ ႀကဳံတုန္းေလး လြန္းရာေက်ာ္ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္လို႔ အမည္ေခၚတြင္ပုံကို ေျပာခ်င္ေသးတယ္။ ဒီအမည္က စာစုသုံးစုခြဲၿပီး (၁) လြန္းရာေက်ာ္၊ (၂) ႀကိဳးႀကီး၊ (၃) အခ်ိပ္ ဆုိတဲ့ ေဝါဟာရသုံးခု ေပါင္းထားတာ။ လြန္းရာေက်ာ္ဆိုတာ လြန္းေပါင္းရာေက်ာ္လို႔ ဆိုတာ သိၿပီးသား။ “ႀကိဳး” ဆိုတာ အထည္ရဲ႕ အေကြ႔အေကာက္ အတြန္႔အလိမ္ေတြကို ေခၚတာ။ အဆင္ဒီဇိုင္းကို ေခၚတာ။ “အခ်ိပ္” ဆိုတာက အဆင္ဒီဇိုင္းကို ေခၚတာမဟုတ္ဘူး။ ရက္လုပ္တဲ့နည္းကို ေခၚတာ။ အဆင္ဒီဇိုင္းကို “ႀကိဳး” လို႔ေခၚတာ ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ အဲဒီ အဆင္ဒီဇိုင္းႀကိဳး အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၃၀ အထိ ရွိတယ္လို႔ ဆာေဂ်ာ့စေကာ့ ျပဳစုတဲ့ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ဘားမားေဂဇက္တီးယား အတြဲ (၂) မွာ မွတ္တမ္းရွိေလရဲ႕။ ႀကိဳးဒီဇိုင္းအဆင္ ၃၀ စလုံး အမည္နဲ႔တကြ ေဖာ္ျပထားတာ။ အခုေခတ္ေတာ့ အဆင္ ေလးငါးမ်ိဳးထက္ ပိုမလုပ္ႏိုင္ၾကေတာ့ပါဘူး။ လြန္းရာေက်ာ္ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဟာ အေျခခံဒီဇိုင္း ၇ မ်ိဳးလုံး ပါဝင္ေအာင္ ရက္ရတာ။ အမရပူရက ရက္ကန္းပညာရွင္ ေဒၚေစာရွင္ကေတာ့ “ေရွးအစက  ထိပ္ေခါင္တင္ႀကိဳးနဲ႔ နန္းစဥ္ႀကိဳးဆိုတာ ရွိတယ္။ ထိပ္ေခါင္တင္ကေန စပါယ္ႏြဲ႔တို႔ ဝတ္လဲေတာ္တို႔ ဆိုတာေတြ ဆင့္ပြားတာပါ။ ေနာက္ေတာ့ ေဆာင္ေတာ္ကူး၊ ေက်းတရာ၊ ရွစ္ပြင့္ဆိုင္ ႀကိဳးႀကီး၊ ႀကိဳးႀကီးထိပ္ေခါင္တင္ စသျဖင့္ ပြားမ်ားလာခဲ့တာ” လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခုေတာ့ အဆင္ေျပသလို ေဈးကြက္အရ အမည္ေတြ ေပးေနၾကတာ ေတြ႔လာရတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ ေျပာေနၾကတဲ့ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဆိုတာ တကယ့္ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္အစစ္ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ႀကိဳးခ်ိပ္လို႔ ေခၚသင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အခု ခ်ိပ္ဆိုၿပီး ရက္ေနတာေတြက အမရပူရက ဦးျပားေလးဆိုသူ တီထြင္ထားတဲ့ “ဖဲႏွပ္” နည္းနဲ႔ ခ်ိပ္ကို ရက္လုပ္လာႏိုင္တယ္။ အသြင္တူေပမယ့္ အေသြးမတူပါဘူး။ ဖဲႏွပ္နည္းအေၾကာင္း ေရွ႕မွာ ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေလာက္က လြန္းရာေက်ာ္ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ကို ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ ယူနက္စကိုတင္ဖို႔ လုပ္တဲ့အေၾကာင္း သဲ့သဲ့ေလး ၾကားရတယ္။ အဂၤလိပ္လိုကေတာ့ Intangible Cultural Heritage ေပါ့။ ျမန္မာလု႔ိေတာ့ “ျဒပ္မဲ့ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္” တဲ့။ စိတ္နဲ႔ ခံစားနားလည္ႏိုင္တဲ့ ဘာသာစကား၊ အက၊ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာ၊ အေတြးအေခၚ၊ အႏုသုခုမ၊ တိုင္းရင္းသားေရးရာ စတာေတြ အက်ဳံးဝင္တာေပါ့။ ဒါဆိုရင္ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ လြန္းတရာႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္လည္း ယူနက္စကိုရဲ႕ အကာအကြယ္ ရသင့္တာပဲ။ ဘာလို႔လဲ…။ ျမန္မာျပည္ကို ႀကိဳးခ်ိပ္ရက္တဲ့ နည္းပညာက အင္းဝေခတ္ ေႏွာင္းေလာက္မွာ ေရာက္ခဲ့တာ။ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ပုဂံေခတ္လက္ရာျဖစ္တဲ့ အပယ္ရတနာလိုဏ္ဂူဘုရားရွိ တာရာေဒဝီ ဝတ္ဆင္ထားတဲ့ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီမွာ “ခ်ိပ္” လုံခ်ည္ဒီဇိုင္းကို ေတြ႔ရတယ္။ ပန္းခ်ီလက္ရာက အင္းဝေခတ္ ေရးဆြဲတဲ့ လက္ရာျဖစ္ၿပီး ရက္ထည္မဟုတ္ဘဲ ေဆးေရးထည္သာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဟံသာဝတီမင္း အမွာေတာ္ပုံမွာ “လက္ခ်ိပ္ လြန္ျပန္၊ ဧကနံ၊ သည္တြင္ အစေပၚေလၿပီ” လို႔ ပါရွိတဲ့အတြက္ အင္းဝေခတ္ေႏွာင္းပိုင္းမွာ ႀကိဳးခ်ိပ္ရက္နည္း ေပၚေနၿပီလို႔ ဆိုပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ သမိုင္းေတြအရ အေလာင္းမင္းတရားႀကီးနဲ႔ သားေတာ္ ဆင္ျဖဴရွင္တို႔ အာသံနဲ႔ မဏိပူရကို ၁၁၂၀ မွာ တိုက္ခိုက္ ေအာင္ျမင္ရာက မဏိပူရ ကသည္းရက္ကန္းသည္ေတြကို ေခၚယူရာက စတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အဲဒီထဲက “လင္းဇင္အကၠဘတ္” ဆိုတဲ့ ရက္ကန္းပညာရွင္က ႀကိဳးခ်ိပ္ပညာကို အမရပူရ ရက္ကန္းသည္ေတြကို သင္ၾကားေပးခဲ့တဲ့မွတ္တမ္း အခိုင္အမာရွိတယ္။ ဒါဆိုရင္ သူမ်ားဆီက ေမြးစား ကူးလူးခဲ့တာေပါ့။ မွန္ပါတယ္။ ေညာင္ရမ္းေခတ္မွာ ႀကိဳးခ်ိပ္ဟာ သေႏၶတည္ၿပီး အမရပူရေခတ္မွာ ေမြးဖြားခဲ့တယ္။ ရတနာပုံေခတ္မွာ ႀကီးထြားခဲ့တယ္လို႔ အဆိုရွိတယ္။ ျမန္မာတို႔ရဲ႕ ဆင့္ပြားတိုးခ်ဲ႔ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈေၾကာင့္ အလြန္အဆင့္ျမင့္တဲ့ လြန္းတရာႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ေတြဟာ အဆင္အမ်ိဳးမ်ိဳး အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ထြက္ေပၚလာခဲ့တာ။ လြန္းတရာႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဟာ ပိုးခ်ည္နဲ႔သာ ရက္လုပ္ခဲ့ရတာေၾကာင့္ တန္ဖိုးႀကီးသလို အခ်ိန္ကာလလည္း ၾကာေညာင္းစြာ ရက္လုပ္ရတာေၾကာင့္ အခုေခတ္မွာ အရည္ေသြး အျပည့္အဝ ရက္လုပ္ဖို႔ အခက္အခဲေတာ့ ရွိတယ္။ ပိုးထည္ဆိုေတာ့ ေရေလၽွာ္ဖို႔ အဆင္မေျပသလို ဝတ္ဖို႔လည္း အဆင္မေျပလွဘူး။ ရက္လုပ္ရတာလည္း မလြယ္ကူဘူးေပါ့။ ႀကိဳးခ်ိပ္ရက္ခတ္ျခင္းဟာ အႏုစိတ္ လက္မႈသက္သက္ ျဖစ္တဲ့အျပင္ စိတ္မွတ္ပညာလည္း ျဖစ္တာေၾကာင့္ အျခားခ်ိပ္ေတြထက္ ပိုခက္ခဲတယ္။ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ ရက္ခတ္ရာမွာ စိတ္အလိုကို လက္က လိုက္ျဖည့္ဆည္းေပးရတဲ့အျပင္ စိတ္မွတ္က်ဲတာနဲ႔ ႀကိဳးအဆင္ ပ်က္စီးသြားတတ္ပါတယ္။ အခုထိေတာ့ စိတ္အလိုကို စက္က မလိုက္ႏိုင္ေသးတာေၾကာင့္ လိုသေလာက္ မထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသးဟန္ပါပဲ။ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ခဲ့ရင္လည္း အစိုးရ မင္းခမ္းမင္းနားနဲ႔ သူေဌးမင္းတို႔ရဲ႕ အလႉေတာ္ေတြ မဂၤလာေဆာင္ေတြမွာ အေဆာင္အေယာင္တခုအျဖစ္ေတာ့ ရွိေနဦးမွာပါ။ သာမန္ အမ်ိဳးေကာင္း သားသမီးတို႔အတြက္ကေတာ့…. “ႀကိဳးခ်ိပ္ဆင္လို႔ ယဥ္သလား … ဖဲခ်ိပ္ဆင္လို႔ ယဥ္သလား… နကိုယဥ္မို႔ ယဥ္သလား…” ရယ္လို႔ ေဝခြဲရ ခက္ေနေပမယ့္ ဒီေန႔ကာလ မိန္းမပ်ိဳေလးေတြရဲ႕ နန္းဆန္တဲ့ ဖက္ရွင္အျဖစ္ ႀကိဳးခ်ိပ္ဆင္လို႔ ယဥ္ေနမွာ ျဖစ္သလို လြန္းတရာ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္ဟာလည္း ကမာၻအလယ္မွာ ဝင့္ဝါၿမဲ ဝင့္ဝါေနဦးမွာပါ။ (သုတကေဖး)- ဆရာေ႒း ကိုးကား-  ဦးေရႊထြန္း လြန္းရာေက်ာ္ ႀကိဳးႀကီးခ်ိပ္