ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ တပ္မေတာ္နဲ႔ ကခ်င္လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္ (ေကအိုုင္ေအ) တိုု႔အၾကား ၂၀၁၁ ခုုႏွစ္ကစတဲ့ တေက်ာ့ျပန္တိုုက္ပြဲေတြေၾကာင့္ မိုးမိုး (အမည္လႊဲ) နဲ႔ သူ႔မိသားစုုတိုု႔ဟာ ဝုိင္းေမာ္ၿမိဳ႕နယ္ တာေလႀကီးရြာဘက္ကေန ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕နယ္က ဂ်ာမိုင္ေကာင္း စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းကို ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုုန္းက မိုးမုုိးဟာ အသက္ ၉ ႏွစ္အရြယ္သာရွိေသးၿပီး ဂ်ာမိုင္ေကာင္း စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းမွာ ကေလးတေယာက္ပီပီ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ ပူပင္တဲ့စိတ္ မရွိေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူ႔အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွာေတာ့ မိသားစုုအတြက္ ေငြရွာခ်င္တဲ့စိတ္ ျပင္းျပလာတာေၾကာင့္ အဲဒီ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းကေန သူ႔သူငယ္ခ်င္း တေယာက္နဲ႔အတူ အလုပ္ထြက္လုပ္ဖိုု႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၇လပိုုင္းမွာ သူဆံုုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ “အိမ္မွာ ေမာင္ႏွမ ၇ ေယာက္ရွိတယ္။ အစ္ကိုပဲ ေက်ာင္းမတက္တာ။ ၈ တန္းတက္ေနတဲ့သူကလည္း အစိုုးရစစ္ဆိုုေတာ့ က်ဴရွင္ကတက္ခ်င္တယ္။ ပိုက္ဆံက မရွိဘူး။ အိမ္မွာက ေက်ာင္းတက္တာ အမ်ားႀကီး၊ အေဖတေယာက္ရဲ႕ ေန႔စားဝင္ေငြရွိေတာ့ ညီမေလးေတြကိုလည္း က်ဴရွင္ထားေပးခ်င္တယ္။ အေဖနဲ႔အေမကိုလည္း ကူညီေပးခ်င္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အလုပ္လုပ္ဖို႔ ဆံုုးျဖတ္ခဲ့တာ” လိုု႔ မိုးမိုးက ေျပာပါတယ္။ မႏၱေလးမွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ အဲဒီ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းက သူ႔တျခားသူငယ္ခ်င္း တေယာက္က ထမင္းဆိုင္မွာ အလုပ္လုပ္ရင္ လစာႏွစ္သိန္းေပးတယ္လိုု႔ ေခၚတာေၾကာင့္ မႏၱေလးကို ေရာက္သြားခဲ့ေပမယ့္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ကာရာအိုေကဆိုုင္မွာ သီခ်င္းဆိုုေပးရမယ္ ဆုိတာေၾကာင့္ မိုးမိုးနဲ႔ သူ႔သူငယ္ခ်င္းတိုု႔ အဲဒီအလုပ္ကို ျငင္းပယ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ စစ္ေရွာင္စခန္းကေန အတူထြက္လာတဲ့ သူငယ္ခ်င္းက မူဆယ္မွာရွိေနတဲ့ သူ႔အစ္ကိုကို ဖုုန္းဆက္ၿပီး သူ႔အစ္ကိုက အဲဒီကိုလာခဲ့ဖိုု႔ ေျပာတာေၾကာင့္ ႏွစ္ေယာက္သား မႏၱေလးကေန မူဆယ္ကို သြားခဲ့ၾကပါတယ္။ “မူဆယ္ကားဂိတ္ေရာက္ေတာ့ ပိုုက္ဆံလည္းမပါဘူး။ သူငယ္ခ်င္းအစ္ကိုက မူဆယ္ေရာက္ရင္ ပိုုက္ဆံရွင္းေပးမယ္ေျပာတယ္။ အဲဒီကိုလည္းေရာက္ေရာ သူငယ္ခ်င္းရဲ႕အစ္ကိုဆိုတာ မဟုုတ္ဘူး။ သူ႔ရည္းစားျဖစ္ေနတယ္။ မူဆယ္မွာ ၂ ရက္ ၃ ရက္ေနၿပီးေတာ့မွ အတူသြားတဲ့ သူငယ္ခ်င္းက ေစ်းကိုေခၚသြားတယ္။ ေစ်းေရာက္ေတာ့ သူက ညီမကို ေစ်းမွာထားခဲ့ၿပီး ထြက္ေျပးသြားတယ္” လိုု႔ မိုးမိုးက ေျပာပါတယ္။ အဘြားတေယာက္ အကူအညီနဲ႔ တည္းခိုုတဲ့ေနရာကို ျပန္ေရာက္တဲ့အခါ သူ႔သူငယ္ခ်င္းျဖစ္သူကို ဖုုန္းဆက္တဲ့အခါမွာေတာ့ သူ႔ရည္းစားျဖစ္သူနဲ႔လည္း အဆင္မေျပေတာ့တာေၾကာင့္ ထြက္ေျပးသြားၿပီလုိ႔ ေျပာတဲ့အတြက္ မိုးမိုးတေယာက္ အခက္အခဲေတြ စတင္လာပါေတာ့တယ္။ ေနာက္ရက္မွာေတာ့ မိုးမိုးသူငယ္ခ်င္းရဲ႕ ရည္းစားက သူ႔ကို တ႐ုုတ္ႏိုင္ငံ ေရႊလီအေက်ာ္က ေဂ်ာင္ေဟာင္ဘက္ကို ေခၚသြားၿပီး တ႐ုုတ္ထမင္းဆိုုင္မွာ အလုပ္အပ္ေပးခဲ့တယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၂ ရက္အၾကာမွာေတာ့ ဘာသာစကား အခက္အခဲေၾကာင့္ ဆက္မလုပ္ခ်င္ေတာ့တဲ့စိတ္ေတြ ျဖစ္လာတယ္လိုု႔ မိုးမိုးက ရင္ဖြင့္ပါတယ္။ “၂ ရက္ေလာက္ၾကာေတာ့ ဆိုုင္ေဘးက ကခ်င္သူငယ္ခ်င္းတေယာက္ရၿပီး အဲ့သူငယ္ခ်င္းက အဲဒီမွာပဲ တ႐ုုတ္ျပည္မွာ သူ႔အေမနဲ႔ အိမ္ငွားေနေနတာ။ သူ႔အေမက ကခ်င္အိမ္မွာ ကေလးထိန္းလုပ္ခ်င္လားေမးေတာ့၊ ကခ်င္အိမ္ဆိုုေတာ့ လုပ္ခ်င္တာေပါ့လိုု႔ ေျပာခဲ့မိတယ္” လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။ အဲဒီ ကခ်င္သူငယ္ခ်င္းအိမ္မွာ ၂ ပတ္ေလာက္ေနအၿပီးမွာေတာ့ မိုးမိုးအတြက္ ၾကမၼာဆိုုးေတြ ေရာက္လာပါေတာ့တယ္။ အဲဒီအိမ္မွာေနေနတုုန္းမွာပဲ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္က သူ႔ကို ဓာတ္ပံုေတြလာ႐ုိုက္ၿပီး အဲ့ေနာက္မွာပဲ သူေရာင္းစားခံရေတာ့မယ့္ အေျခအေနကို ေရာက္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရာင္းစားခံရေတာ့မယ္ဆိုုတာ သူကိုယ္တိုုင္ေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုုန္းက မသိခဲ့ပါဘူး။ သူ႔ကို ဓာတ္ပံုလာ႐ုိုက္တဲ့ အမ်ဳိးသမီးဟာ ေနာက္တရက္မွာပဲ အသက္ႀကီးတဲ့ အမ်ိဳးသားတဦးနဲ႔အတူ သူေနထိုုင္တဲ့အိမ္ကို ေရာက္လာၾကၿပီး တျခားတေနရာကို ေခၚသြားတယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္တရက္မွာက်ေတာ့ ကခ်င္အမ်ိဳးသမီးတဦးက သူ႔ကိုေခၚလာတဲ့ အမ်ိဳးသမီး (ဓာတ္ပံု႐ုိုက္တဲ့အမ်ိဳးသမီး) ကို တ႐ုုတ္ေငြ ယြမ္သံုုးေသာင္း ေပးလိုုက္တယ္လိုု႔ မိုးမိုးက ေျပာပါတယ္။ “အဲဒီအန္တီက ဒါ နင့္ကိုေပးတဲ့ပိုုက္ဆံတဲ့၊ ေျခာက္လျပည့္ရင္ ျပန္လာေခၚမယ္။  သူသိမ္းေပးထားမယ္လိုု႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီမွာ ေကာင္းေကာင္းသြားေန၊ ကေလးထိန္းတဲ့၊ ဘာမွစိတ္မပူနဲ႔ ဖုုန္းနဲ႔ အဆက္အသြယ္လုပ္မယ္လိုု႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီပိုုက္ဆံ သုံးေသာင္းယူၿပီး ျပန္သြားတယ္” လိုု႔ သူက ဆိုုပါတယ္။ ႏွစ္ရက္အၾကာမွာေတာ့ မိုးမိုးကို တ႐ုုတ္ေတြေနတဲ့ အိမ္က လာေခၚသြားၿပီး သူ႔ကို လယ္ယာအလုပ္ေတြ လုပ္ခိုုင္းတာေၾကာင့္ ျငင္းတဲ့အခါမွာေတာ့ အခန္းထဲမွာ ေသာ့ခတ္ထားၿပီး ထမင္းေတာင္ မေကၽြးခဲ့ပါဘူး။ ၃ လအတြင္းမွာ ၄ ခါေလာက္ ထြက္ေျပးမိတာေၾကာင့္လည္း တ႐ုုတ္လူမ်ိဳး အိမ္ရွင္ရဲ႕ ႐ုိုက္ႏွက္တာကို ခံခဲ့ရၿပီး မိုးမိုးတေယာက္ အလြန္ပိန္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မိုးမိုးနဲ႔ေပးစားမယ္ဆိုုတဲ့ တ႐ုုတ္အမ်ိဳးသားဟာ ခရီးသြားေနတာျဖစ္ၿပီး ငါးလေလာက္မွ ျပန္လာမွာျဖစ္တာေၾကာင့္ မိုးမိုးအတြက္ ကံေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ တရက္မွာေတာ့ အိမ္ရွင္အမ်ိဳးသမီးျဖစ္သူက မိုးမိုးကို ဖုုန္းသံုုးခြင့္ေပးလိုုက္တာေၾကာင့္ မိုးမိုးအတြက္ အိမ္ျပန္ဖိုု႔ လမ္းစပြင့္လာပါေတာ့တယ္။ ”ဖုုန္းက We Chat ဖြင့္မထားေတာ့ ေပးကိုင္ထားတဲ့ ဖုန္းနံပါတ္ကို စစ္လိုုက္ၿပီး အေကာင့္တခု ဖြင့္လိုုက္တယ္။ ညီမပံုတင္ထားေတာ့ ကခ်င္ေကာင္ေလးတေယာက္က လာ add တယ္။ အဲဒီမွာ အေၾကာင္းစံုု ေျပာျပလိုက္ေတာ့တာပါပဲ” လို႔ မိုးမိုးက ရွင္းျပပါတယ္။ ကခ်င္ေယာက်္ားေလးတေယာက္ရဲ႕ အကူအညီေၾကာင့္ပဲ မိုးမိုးကို တ႐ုုတ္ျပည္ဘက္ ေရာင္းစားလိုုက္တာကို ဗန္းေမာ္က စစ္ေရွာင္ဆရာမတဦးက သိသြားတဲ့အခါမွာ မိုးမိုးရဲ႕ အေဖနဲ႔အေမကို သြားေရာက္အေၾကာင္းၾကားလိုုက္တာေၾကာင့္ သူ႔ရဲ႕မိဘေတြက ျမစ္ႀကီးနား ၿမိဳ႕မရဲစခန္းမွာ သြားေရာက္အမႈဖြင့္ခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာရဲတပ္ဖြဲ႔ကေနတဆင့္ တ႐ုတ္ရဲကို အေၾကာင္းၾကားခဲ့တာေၾကာင့္ မိုးမိုးအတြက္ အိမ္ျပန္ဖိုု႔ လမ္းပြင့္သြားခဲ့ၿပီး တ႐ုုတ္ရဲေတြက မိုးမိုးကို ေလ်ာ္ေၾကးေတာင္းခ်င္ရင္ ေတာင္းလိုု႔ရတယ္ဆိုုၿပီး ေျပာခဲ့တာကို ျငင္းခဲ့တယ္လိုု႔ မုိးမုိးက ေျပာပါတယ္။ “တ႐ုုတ္ရဲေတြက နင့္ကို ဘယ္သူေရာင္းစားတာလဲဆိုုၿပီး ပံု ၃ ပံုျပတယ္။ ၃ ပံုစလံုုးက လူေတြက သမီးကို အဆင့္ဆင့္ေရာင္းစားခဲ့တာလိုု႔ ေျပာလိုုက္တယ္။ သမီး ဒီအထိ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္ထိ သူတိုု႔ကို ရွာေနတုုန္းလိုု႔ေျပာတယ္” လိုု႔ မိုးမိုးက ဆိုပါတယ္။ မိုးမိုးတေယာက္ ဂ်ာမိုင္ေကာင္း စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းကို ျပန္ေရာက္တာကေတာ့ ၂၀၁၇ ခုုႏွစ္ ၁၁ လပိုင္းထဲမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုုခ်ိန္ထိ ဘယ္သူနဲ႔မွ စကားမေျပာေတာ့ဘဲ စခန္းမွာ ေန႔စားအလုပ္လုပ္ရင္း ဘဝကို ျဖတ္သန္းေနတယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ “စစ္ေရွာင္စခန္းမွာ အရမ္းက်ဥ္းက်ပ္ေတာ့ မေနခ်င္တဲ့သူက စစ္ေရွာင္စခန္းကေန အျပင္ကို မထြက္ခ်င္ေတာ့ဘူး။ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔လည္း စကားမေျပာေတာ့ဘူး။ ေန႔စားပဲ လုပ္ေတာ့တယ္” လို႔ မိုးမိုးက ဆိုုပါတယ္။ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းက အမ်ိဳးသမီးေတြ လူကုုန္ကူးခံရတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကူညီေပးေနတဲ့ ေရွ႕ေန မဆာလီေထြက လူကုုန္ကူးသူေတြဟာ အဖြဲ႔ႏွစ္ဖြဲ႔နဲ႔ ေဆာင္ရြက္ေနၾကတာျဖစ္ၿပီး ကခ်င္ျပည္နယ္နဲ႔ တ႐ုုတ္ဘက္မွာ တဖြဲ႔ဆီ ရွိေနၾကတယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ “အဖြဲ႔နဲ႔လုပ္ၾကတာဆိုုေတာ့ ေနာက္ကြယ္က တရားခံကို ဖမ္းဖိုု႔ခက္တယ္။  ဘယ္သူလဲဆိုုတာလည္း သိဖိုု႔ခက္တယ္” လိုု႔ သူက ဆိုပါတယ္။ လူကုုန္ကူးပြဲစားေတြဟာ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းက အမ်ိဳးသမီးေတြကိုပဲ ပစ္မွတ္ထားေလ့ရွိၾကၿပီး တေနရာတည္းမွာပဲ သားေကာင္မ်ားမ်ား ရႏိုုင္တာေၾကာင့္ ပြဲစားေတြအတြက္ လူစုုရတာ အင္မတန္လြယ္ကူတယ္လိုု႔လည္း လူကုုန္ကူးမႈ တားဆီးကာကြယ္ေရး ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြဆီက သိရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ လူကုုန္ကူးပြဲစားေတြအေနနဲ႔ သူတိုု႔ရဲ႕သားေကာင္ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ ေစ်းအမ်ိဳးမ်ိဳး သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကၿပီး အပ်ိဳရြယ္ဆိုပါက တ႐ုတ္ယြမ္ေငြ သံုုးေသာင္းကေန ရွစ္ေသာင္းအထိနဲ႔ တခုလပ္အရြယ္ဆိုုပါက တ႐ုုတ္ယြမ္ေငြ ႏွစ္ေသာင္းခြဲ စသျဖင့္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ ကခ်င္ျပည္နယ္က လူကုုန္ကူးမႈေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ Htoi Gender and Development Foundation က စီမံကိန္းမန္ေနဂ်ာ မေခါမ္ဆြမ္က စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းက အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အလုပ္အကိုင္ ရွားပါးလြန္းတာေၾကာင့္ အခုုလိုုျဖစ္ရပ္မ်ိဳးေတြ ႀကံဳေတြ႔ေနၾကရတာလုိ႔ ေျပာပါတယ္။ “၂၀၁၇ ဇူလိုုင္ေလာက္ကေန ၂၀၁၈ ဇြန္ေလာက္အတြင္းမွာ ၁၀ မႈေလာက္ရွိတယ္။  က်မတိုု႔ လုပ္ေပးခဲ့ရတဲ့ အမႈေတြေပ့ါ။ အလုပ္အကိုင္ မရွိတာေတြရယ္၊ အသိပညာ နည္းပါးၾကတာေတြေၾကာင့္ ေရာင္းစားခံေနၾကရတာ” လိုု႔ သူက ဆိုုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကခ်င္အမ်ိဳးသမီးသမဂၢ တာဝန္ခံ မဆြတ္ဆိုင္းထြယ္က သူတိုု႔လိုု အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ စစ္ေဘးေရွာင္စခန္းက အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ စက္ခ်ဳပ္သင္တန္းေတြ ေပးၿပီး လုပ္ကိုင္ခိုုင္းေပမယ့္လည္း စခန္းက ထြက္ကုုန္ေတြဟာ ေစ်းကြက္မွာ ေနရာမရတာေၾကာင့္ အလုပ္အကိုင္အတြက္ အခက္အခဲရွိေနတယ္လိုု႔ ေျပာပါတယ္။ ”အခုုဆိုုရင္ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြက ဆပ္ျပာလုပ္ၾကတာရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေန႔စားအလုပ္ေလးေတြ လုပ္ၾကတယ္။ တရက္ကို ရွစ္ေထာင္ေလာက္ရတာေပါ့။ အဓိကကေတာ့ အစိုုးရပိုင္းကလည္း လူကုုန္ကူးမႈမျဖစ္ေအာင္ အသိပညာေပးတာတိုု႔၊ ျဖစ္ခဲ့ရင္လည္း ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေနာက္ဆက္တြဲ ဘယ္လိုုေျဖရွင္းသင့္လဲဆိုုတာ ပညာေပးသင့္တယ္” လိုု႔ သူက ေျပာပါတယ္။ ရဲမြန္