လူ႔ခြင့္အေရးႏွင့္ ရခုိင္ျပည္သူ ခုလက္ရွိ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ကိစၥေတြကို ၾကည့္လုိက္ရင္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးဟာ ၉၀ ဒီဂရီေလာက္ကို ေစာင္းေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ေျမာက္ဦးကိစၥမွာ ေသနတ္ပစ္ခံထိၿပီး အဖမ္းဆီးခံထားတဲ့ သူေတြဟာ ႐ံုးခ်ိန္း ၉ ခိ်န္း ရွိသြားတာေတာင္ စဲြဆိုထားသူ မလာေရာက္တာကို ႀကံဳေနရတာဟာ ႀကီးမားစြာေသာ ဆင္းရဲဒုကၡေတြပါ။ ဒါကို ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရေရာ လံုးဝမသိတာလား။ ရခုိင္ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္ကေကာ လံုးဝမသိတာလား။ ဆႏၵျပတဲ့ထဲမွာလည္း လူေတြအမ်ားႀကီးပါ။ ဒီထဲမွာ ေသနတ္က်ည္ဆန္ထိလို႔ ေျပးမလြတ္သူေတြကသာ ပိုၿပီး ကံဆိုးမိုးေမွာင္က်သြားၿပီး ေဆး႐ံုမွာလည္း ေဆးကုသေနရင္းတန္းလန္း အထိိန္းသိမ္းခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒါဟာ ႀကီးမားစြာေသာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ခံေနရမႈပါ။ ဒါေတြကို ဒီအတိုင္းျဖစ္ေနတာ ထိုင္ၾကည့္ေနၾကတာဟာ အလြန္တရာမွ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ေကာင္းတဲ့ အေနအထားပါ။ ဥပေဒလမ္းေၾကာင္း အေနအထားမွာလည္း ဒီလို ႐ံုးခ်ိ္န္းတိုင္းကို တရားလိုက မလာဘဲ ပ်က္ကြက္ေနရင္ စြပ္စြဲခံရသူေတြအတြက္ ဘယ္လိုအက်ိဳးခံစားခြင့္ေတြ ရေစမလဲ ဆိုတာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း လုပ္သင့္ပါတယ္။ သူတို႔မလုပ္ရင္ သက္ဆိုင္ရာ မဲဆႏၵနယ္က လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ၊ အစိုးရ လုပ္ငန္းပိုင္းဆိုင္ရာက တာဝန္ရွိသူေတြ တြန္းအားေပးသင့္ပါတယ္။ ျပည္သူကိုယ္စားျပဳတဲ့ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ ဒါေတြဟာ လံုးဝမျဖစ္သင့္တဲ့ ကိစၥေတြလို႔ပဲ ျမင္ပါတယ္။ အက္ဆီးဒင့္ကိစၥမ်ား ရခိုင္ျပည္အတြင္းမွာ မီးေဘး၊ ေရေဘးအျပင္ ဆိုင္ကယ္ေမွာက္မႈေတြ၊ ကားေမွာက္မႈေတြ ဒီႏွစ္မွာ အေတာ္မ်ားမ်ား ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေမာင္းသူမ်ား မဆင္မျခင္ေမာင္းတာလည္း ပါဝင္သလို သတိေပး၊ ပညာေပးမႈေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မလုပ္တာလည္း ပါပါတယ္။ ‘ဆိုင္ကယ္ဦးထုပ္ ေဆာင္းဖုိ႔’ ဆိုတာကိုလည္း ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြကို တခါတေလသာ ၾကပ္မတ္တာ ေတြ႔ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ေတြ မီးစက္ႀကီးခြဆံုနားမွာ ဆိုရင္ ဆိုင္ကယ္ေတြကို ၾကည့္႐ႈစစ္ေဆးတဲ့အဖြဲ႔ေတြ ရိွပါတယ္။ သူတို႔ဟာလည္း တကယ္တမ္းက်ရင္ လိုက္မမီပါဘူး။ ဦးထုပ္မေဆာင္းတဲ့သူကို ဖမ္းဆီးေနတယ္ဆိုရင္ အနီးအနားကို ေရာက္ကာမွ ေရွာင္ၿပီး ေနာက္တလမ္းကေန လွည့္ေျပးသြားလို႔ ရပါတယ္။ ၿပီးရင္ သူတို႔မွာ ေျပးသြားသူေနာက္ကို လိုက္ဖို႔ိ ဆိုင္ကယ္ေတြ၊ ရဲတပ္ဖြဲ႔အင္အားေတြ အဆင္သင့္ ရွိမေနပါ။ ဒါေတြဟာလည္း ဥပေဒေတြကို မေသမသပ္လုပ္တဲ့ ကိစၥေတြပါ။ ေနာက္ၿပီး လမ္းေတြကို ကန္ထ႐ိုက္ရတဲ့သူေတြ အရည္အခ်င္း ျပည့္မီေအာင္ မလုပ္ေပးတာေတြေၾကာင့္လည္း တခ်ိဳ႕ေတြအတြက္ အခက္ေရာက္ေစပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ကတၱရာလမ္းႏွင့္ ေနသားက်တဲ့ ျပည္သူေတြဟာ ကြန္ကရစ္လမ္းႏွင့္ ေနသားမက်ၾကေသးပါ။ ဒီလိုမ်ဳိးေတြအတြက္လည္း လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ဝန္ႀကီးဌာနေတြက လမ္းသစ္ေတြ ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေတြကို ေရဒီယို၊ သတင္းစာ၊ ႐ုပ္ျမင္သံၾကားေတြကတဆင့္ သတိေပးတာတို႔ လုပ္သင့္ပါတယ္။ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး အမႈအခင္းတခုကို သတင္းရရခ်င္း ဖြင့္မေပးတဲ့ကိစၥေတြ ေနရာအႏွံ႔မွာ ရွိေနဆဲပါ။ မႏွစ္က ဟိုးေလးတေက်ာ္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ စစ္ေတြ ေဝသာလီကြင္းနားက ေက်ာ္ တည္းခိုခန္း ဆိုတာမွာ အမ်ိဳးသမီးငယ္ေတြကို လူကုန္ကူးမႈလုပ္တယ္ဆိုၿပီး ဆိုင္ကို ခ်ိပ္ပိတ္တာတို႔၊ အမႈဖြင့္တာတို႔ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ သတင္းစာမ်က္ႏွာေတြမွာလည္း အေတာ္ေလး တြင္က်ယ္တဲ့သတင္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ခုထိ သြားၾကည့္ရင္ ဒါမ်ိဳးေတြကို လုပ္ေနတုန္းပဲ ရွိပါေသးတယ္။ ေနာက္ စစ္ေတြစားေသာက္ဆိုင္မွာ ေသနတ္ႏွင့္ဝင္ပစ္တဲ့ အမႈတခု။ ခု ဘယ္လို ေက်ေအးၾကၿပီး ဘယ္လို ေျဖရွင္းလိုက္မွန္းကို မသိၾကဘူး။ ဒီလို ဥပေဒကို ေငြနဲ႔၊ အမႈစစ္ရဲကို ေငြနဲ႔ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူလုပ္ၿပီး ေပ်ာက္သြားတဲ့ အမႈေတြ၊ ေပါ့သြားတဲ့အမႈေတြ ဘယ္ေလာက္ထိမ်ား ရွိေနၿပီလဲ။ မႏွစ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္မွာ ေသနတ္ပစ္ဒဏ္ရာနဲ႔ ေသသြားတဲ့ ဦးေမာင္ျဖဴ ေတာင္းဆိုသူရဲ႕အမႈကလည္း ဘာမွ ေရးႀကီးခြင္က်ယ္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ က်ေနာ္ ဟိုတပတ္က ေရးလိုက္တဲ့ ဒီဗြီဘီ ေဆာင္းပါးတပုဒ္မွာဆိုရင္ ေျမာက္ဦးက ဆီဆုိင္တဆိုင္မွာ ဝန္ထမ္း အမ်ိဳးသမီးငယ္ေလးတေယာက္ကို ဝန္ထမ္း အမ်ိဳးသား ေယာက္်ားတဦးက ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ ႐ိုက္ႏွက္တာတို႔ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဧၿပီလ ၁၁ ရက္ကတည္းက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အဆိုပါျပႆနာအတြက္ အမႈအခင္းဖြင့္တာမွာလည္း ၾကန္႔ၾကာခဲ့ပါတယ္။ ၄-၁၁-၂၀၁၇ က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျပႆနာအတြက္ ေဆးစာကို ၁-၆-၂၀၁၈ ထိ ေတာင္းလို႔ မရႏုိင္ေသးပါ။ ဒါေတြကိုၾကည့္လုိက္ရင္ မႈခင္းေနာက္ထပ္တခုကို ထပ္ျဖစ္လာေအာင္ ဥပေဒေဘာင္တြင္းက လူေတြ တရားလက္လြတ္ လုပ္ေနတာ ေပၚလြင္ပါတယ္။ တရားမၽွတမႈကို ေႏွာင့္ေႏွးေအာင္ လုပ္ျခင္းသည္ တရားမၽွတမႈ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ ျငင္းပယ္ရာေရာက္တယ္ ဆိုတဲ့စကား ရွိပါတယ္။ ဒီလိုပံုစံမ်ိဳးကို ဥပေဒေဘာင္ထဲကလူေတြ လုပ္ေနတာဟာ ႐ိုးသားမႈမရွိဘူးလို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ ဗံုးေပါက္ကြဲမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကိုႏုိင္စိုး ဆိုသူကို ဖမ္းဆီးခဲ့တုန္းကေတာ့ ဘာဝရမ္းမွမရွိဘဲ သံသယမႈနဲ႔ဖမ္းတာမွာ ျမန္သေလာက္ ျပစ္မႈထင္ရွားတာ တခုကို အမႈအခင္းဖြင့္ဖို႔က်ေတာ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာေနပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး တရား႐ံုးေတြမွာ ႐ံုးခ်ိန္းထားသူေတြကို မနက္ ၉ နာရီကတည္းကခ်ိန္းၿပီး တရက္လံုးလိုလို ထုိင္ေစာင့္ခုိင္းတာတို႔ဟာ မေလ်ာ္ၾသဇာ သံုးတာေတြပါ။ ရခုိင္ျပည္အႏွံ႔ တရား႐ံုးေတြမွာ ဒီလိုျဖစ္ပ်က္မႈမ်ိဳးေတြကို ေရွ႕ေနေတြေရာ၊ အမႈသည္ေတြပါ ခံစားေနၾကရဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကိုလည္း သက္ဆိုင္ရာ တာဝန္ရွိသူေတြက သတိျပဳသင့္ၿပီး ေျဖရွင္းေပးဖု႔ိ အခ်ိန္တန္ပါၿပီ။ ဒါေတြဟာလည္း စိတ္ပ်က္ဖြယ္ေကာင္းတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္က တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးေတြပါ။ ပိုၿပီး စိတ္ပ်က္စရာ ေကာင္းတာကေတာ့ လႊတ္ေတာ္အသိုင္းအဝုိင္းက လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြႏွင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္အစိုးရ အဖြဲ႔ဝင္ေတြက ဒါေတြကို စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းတာေတြပါပဲ။ မိမိတို႔လာမွ ေဖာ္ေရြျပ၊ အေကာင္ႀကီးႀကီးေတြႏွင့္ ဆက္စပ္မွ ဝန္ေဆာင္မႈေကာင္းေကာင္းေပးတဲ့ ေခတ္ေတြ ကုန္သင့္ပါၿပီ။ ပညာေရးက႑ ၈ တန္း မေအာင္တဲ့ ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္၊ တပ္မေတာ္သားတဦးက အိမ္ေထာင္ျပဳလာရင္ ေနစရာအဆင္သင့္ ရွိပါတယ္။ ဘြဲ႔တခု၊ ႏွစ္ခု ယူထားတဲ့ ပညာေရးဝန္ထမ္းေတြကေတာ့ ဘံုေပ်ာက္ေနၾကဆဲပါ။ တခိ်ဳ႕ရြာေတြက ေနစရာအိမ္ကို ေဆာက္မေပးခ်င္ၾကသလို တခ်ိဳ႕ ဆရာ၊ ဆရာမေတြကလည္း ၿမိဳ႕မွာပဲ တာဝန္က်ခ်င္ၾကပါတယ္။ ၿမိဳ႕မွာပဲ တာဝန္က်ခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကလည္း အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ က်ဴရွင္ေဈးႀကီးႀကီးနဲ႔ ျပစားလို႔ရတယ္။ သြားရလာရ လြယ္ကူတယ္။ ဒီလို အေၾကာင္းတရားေတြေၾကာင့္ ပါပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆို ရာထူးတိုးမယူဘဲ တေနရာမွာပဲ ရာသက္ပန္ ေနသြားတဲ့သူေတြ အမ်ားႀကီးပါ။ ဒါကလည္း ရခိုင္ျပည္ပညာေရးအတြက္ ဆိုးရြားလွတဲ့ အက်ိးဆက္ေတြပါ။ ေနာက္တခုကေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြ ကိုယ္ေနခ်င္တဲ့ေက်ာင္းကို ေျပာင္းဖို႔အတြက္ ေက်ာင္းထြက္လက္မွတ္ ေတာင္းတာကို တခ်ိဳ႕ေက်ာင္းအုပ္ေတြက ပညာေရးေဘာင္ထဲက ပါဝါနဲ႔ ထုတ္မေပးတာတို႔၊ မိဘေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္တာတို႔ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ရြာေတြမွာဆိုရင္ မူလြန္ျဖစ္ရင္ ေက်ာင္းအုပ္က ေနာက္တေနရာကို ေျပာင္းေရႊ႕ရမွာ ေၾကာက္လို႔ ေက်ာင္းကို အဆင္ျမႇင့္တင္တာကို ေက်ာင္းအုပ္ကိုယ္တိုင္က အားမေပးတာတို႔ေတာင္ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြဟာလည္း ရခုိင္ျပည္ ပညာေရးကို အတြင္းထဲကေန ဆိုးက်ိဳးေပးေနတာလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေက်ာင္းေျပာင္း ေက်ာင္းေရႊ႕ ကိစၥေတြကို ပညာေရးမႉးေတြထက္ စာေရးေတြက ပိုၿပီးပိုင္ႏုိင္ေနတဲ့ ကိစၥဟာ အခုထိ မေပ်ာက္ၾကေသးပါ။ သူတို႔နဲ႔ အဆင္ေျပတဲ့သူေတြကို ေနရာေကာင္းေရြးေပး၊ သူတို႔ဆီကို လာမေျပာ၊ အသိမေပးတဲ့သူေတြကို ေစလိုရာ ေစ၊ ေနရာခ်ထားေပးမႈေတြကလည္း အခုထိ ရွိေနဆဲပါ။ ေနာက္က႑တခုကေတာ့ တခ်ိဳ႕ဘုန္းေတ္ာႀကီးေတြရဲ႕ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားေၾကာင့္ ျဖစ္ေနတဲ့ ဘက ေခၚ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းေတြပါ။ တကယ့္ နယ္စြန္နယ္ဖ်ားေတြမွာ လိုအပ္လို႔ သင္ေပးေနၾကတာ အေၾကာင္းမဟုတ္ေပမယ့္ တခ်ိဳ႕က ေက်ာင္းသားေတြကို လူမႈကြန္ရက္ေတြေပၚတင္ၿပီး အလႉေငြရွာလို႔ အဆင္ေျပတဲ့အတြက္ အစိုးရေက်ာင္းေတြ ေပၚလာေပမယ့္၊ သင္ၾကားမယ့္ ဆရာေတြ ေပၚလာေပမယ့္ ေနာက္ဆုတ္မေပးခ်င္ၾကတာပါ။ ဒါကလည္း ပညာေရးကို နိမ့္က်ေအာင္ လုပ္ေနတာ တမ်ဳိးပါ။ ကိုယ္ပိုင္ေက်ာင္းေတြ၊ ေဘာ္ဒါေဆာင္ေတြ၊ အစိုးရအထက္တန္းေက်ာင္းေတြ ေပၚေနၿပီး သင္ၾကားမႈစနစ္လည္း အရင္ကထက္ ေလ်ာ့နည္းလာတဲ့အခ်ိန္မွာ တခ်ိဳ႕ပရဟိတေက်ာင္းေတြက ပညာေရးက႑အတြက္ အက်ိဳးမမ်ားလွတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေက်ာင္းေတြမွာ လူမႈေရးျပႆနာေတြေတာင္ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြကိုလည္း ပညာေရးဌာနက တာဝန္ရွိသူေတြ၊ အစိုးရပိုင္းက တာဝန္ရွိသူေတြ သတိမူသင့္ပါတယ္။ ပရဟိတကို အမွီျပဳၿပီး အဆင္ေျပသြားတဲ့အခါ ပရဟိတကို မျဖဳတ္ခ်င္တာနဲ႔ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ဘဝကို ကိုယ္ခ်င္းစာပါတယ္ဆိုတာ ကြဲကြဲျပားျပား သိထားသင့္တဲ့ အေၾကာင္းအရာပါ။ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရ ကန္ထ႐ိုက္အားၿပိဳင္ပြဲ ျပည္နယ္မွာ ေနရာယူထားတဲ့ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြထဲမွာ ရခုိင္အမ်ိဳးသားပါတီႏွင့္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္က အဖြဲ႔ႏွစ္ဖြဲ႔ကေတာ့ ကန္ထ႐ိုက္ အားၿပိဳင္ပြဲကေန ႏုိင္ငံေရးက ႏႊယ္လာတဲ့သေဘာပါ။ အေၾကာင္းကေတာ့ ႏွစ္ဖြဲ႔စလံုးမွာ ကန္ထ႐ိုက္ကိုယ္စီ ရွိေနလို႔ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဝန္ႀကီးတပါးကို ျဖဳတ္ခ်တာတို႔၊ ျဖဳတ္ခ်ခ်င္တာတို႔ ဆိုတာကလည္း ဒီလို အားၿပိဳင္ပြဲကေနပဲ ၿပီးလာပါတယ္။ ႏွစ္ဖြဲ႔စလံုးက ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ျပင္ဖုိ႔ကိုိ စိတ္မဝင္စားၾကေသးပါ။ ႏိုင္ငံေရးမႈနဲ႔ ေထာင္က်သူေတြကို လႊတ္ေတာ္မွာ အက်ယ္တဝင့္ ေဆြးေႏြးမႈကိုလည္း ယခုထက္ထိ မလုပ္ၾကေသးပါ။ လုပ္ငန္းႀကီးႀကီးေတြကို ကိုယ့္လူေတြကို ဘယ္လုိခ်ေပးရမလဲဆိုတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ပဲ အလုပ္႐ႈပ္ေနပါတယ္။ တကယ္တမ္း စစ္ဆင္ေရးတရပ္လို လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ မျဖစ္ခင္နဲ႔ ျဖစ္ၿပီးမွ ပိုင္ဆုိင္မႈ ဘယ္ေရြ႕ဘယ္မၽွ ဆိုတဲ့ကိစၥသာ တကယ္တမ္းျဖစ္လာရင္ မေလးရွားက ရာဂ်စ္လို ျဖစ္သြားႏုိင္တဲ့သူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိတယ္လို႔ သံုးသပ္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ကိစၥေတြဟာ ဒုတိယအစိုးရသက္တမ္း ၃ ႏွစ္ထဲ ဝင္တာေတာင္ ပိုေနၿမဲ က်ားေနၿမဲ ဆိုတာကို ေတြ႔ေနရဆဲ ျဖစ္တယ္လို႔ သံုးသပ္လိုက္ရပါတယ္။ ေက်ာ္လင္း