ျမန္မာနိုင္ငံမွာ သဘာ၀ေဘးအနၱရာယ္ေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ဖို့ ကုလသမဂၢ ျမို့ျပနဲ့ အုိးအိမ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအစီအစဥ္ UN-HABITAT နဲ့ လူမႈ၀န္ထမ္း ကယ္ဆယ္ေရးနဲ့ ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားေရး ၀န္ၾကီးဌာနတို့  နားလည္မႈစာခၽြန္လြွႊာတခု သေဘာ  တူ လက္မွတ္ထိုးလ ိုက္ၾက တယ္လို့ UN-HABITAT အဖြဲ့က အခုရက္ပိုင္းအတြင္း  ထုတ္ျပန္ေၾကညာလိုက္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္အရ သဘာ၀ေဘးကာကြယ္ေရးနဲ့ သဘာ၀ေဘး ဒုကၡသည္အတြက္ ေ႐ွ့ဆက္ ဘာေတြေဆာက္႐ြက္ေပးဖို့ ႐ွိသလဲဆိုတာကို UN-HABITAT (ျမန္မာ)ရဲ့ အၾကံ ေပးပုဂၢိုလ္ ဦးဒန္ဇလ္ ေအဘလ္ကို ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ျမန္မာနုိင္ငံက လူမႈ၀န္ထမ္း၊ ကယ္ဆယ္ေရးနဲ့ ျပန္လည္ေနရာ ခ်ထားေပးေရး၀န္ၾကီးဌာနနဲ့ ကုလသမဂၢ UN-HABITAT အဖဲြ့တုိ့ ျပီးခဲ့တဲ့ ရက္ပုိင္းက သဘာ၀ေဘး ကာကြယ္ေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ေတာ့ နားလည္မႈ စာခၽြန္လြွႊာသေဘာတူလက္မွတ္ ထုိးတာ ေတြ့ရပါတယ္။ အဲေတာ့ ဒီ သေဘာတူျပီး ေနာက္ပုိင္းမွာ ဘာေတြ​ အေကာင္အထည္ ေဖာ္သြားဖုိ့ ႐ွိပါသလဲ။ “အမ်ားၾကီး႐ွိပါတယ္။ ဥပမာ၊ တန္ဖိုးနည္းအိမ္ယာေတြေဆာက္လုပ္ဖို ့တို့၊ ေရရ႐ွိေရးတုိ့၊ အေရးေပၚ ပံ့ပုိးကူညီမႈတုိ့၊ အမ်ားၾကီး လုပ္ဖုိ့႐ွိပါ တယ္။ က်ေနာ္တုိ့ အစီအစဥ္ေတြလည္း ႐ွိပါတယ္။” အခုလိုမ်ိုး ကုလသမဂၢနဲ့ ျမန္မာအစိုးရနဲ့ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္လုိက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဘာေတြ အက်ိုး႐ွိလာနုိင္သလဲ၊ သဘာ၀ေဘးကယ္ဆယ္ေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး ဘာေတြပုိျပီးေတာ့ ေဆာင္႐ြက္လာနုိင္မလဲလို့ ထင္ျမင္သလဲ။ “ပုိျပီးေတာ့ ေဆာင္႐ြက္မယ္ဆုိတာ- က်ေနာ္တို့က လုပ္ေနတာက အဆင့္မွီစံမီတဲ့ အစီအစဥ္ေတြ က်ေနာ္တုိ့လုပ္တယ္။ ညွိနႈိင္းျပီးေတာ့ လုပ္တာ႐ွိတယ္။ သဘာ၀ေဘးအနၱရာယ္ ေလ်ာ့ခ်ေရးနဲ့ပတ္သက္လို ့က်ေနာ္တုိ့ အစုိးရနဲ့ ေပါင္းျပီးေတာ့ အလုပ္႐ုံေဆြးေနြးပဲြေတြ လုပ္တယ္။ ေဆြးေနြးပဲြေတြ လုပ္ၾကတယ္။ လက္ေတြ့လုပ္တာေတြ အမ်ားၾကီး႐ွိပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ့အခ်င္းခ်င္း ညွိျပီးေတာ့ ပညာေပးမႈအပိုင္း၊ လက္ေတြ့အပုိင္းမွာ ျပည္သူေတြေထာက္ပံ့ဖုိ့ လုပ္ေပးဖို့ေတြ အမ်ားၾကီး လုပ္ပါတယ္။” နာဂစ္မုန္တုိင္း ကာလတုန္းကလည္း ကူညီေပးခဲ့တာ႐ွိတယ္။ အခုေနာက္ပုိင္းမွာ အကူအညီေပးမႈေတြက လုံး၀နီးပါး ရပ္တန့္သြားတယ္ဆုိေတာ့ ဒီလူေတြ ေ႐ွ့ဆက္ ဘ၀ရပ္ တည္နုိင္ဖုိ့ အတြက္ေကာ ထပ္ျပီးလုပ္ေပးတာ႐ွိလား။ “UN-HABITAT အေနနဲ့ ကူညီတာေတြ အမ်ားၾကီး႐ွိတယ္။ ဟုိတေလာကပဲ ကြမ္းျခံကုန္းမွာ နာဂစ္ဒုကၡသည္ေတြ သူတုိ့ဒုကၡေရာက္ေနတာ ေတာ္ေတာ္ၾကာေနျပီ။ အခုက်မွ က်ေနာ္တုိ့ အိမ္နဲ ့ယာနဲ့ တင္ေပးလို့ရတာေပါ့၊ ၄၃၁ လုံး အိမ္ေတြ ေဆာက္ေပးတယ္။ ေပ ၂၀ - ေပ ၆၀ အိမ္ေတြ၊ သြပ္မုိး၊ ထရံကာေပါ့၊ ေတာင့္ေတာင့္တင္းတင္းနဲ့ ေနလို့ရတယ္။ မီးဖုိေခ်ာင္ေတြ၊ အိမ္သာေတြ ေဆာက္ေပးတယ္။ သူတုိ့အတြက္ ဘ၀လုံျခံုမႈအတြက္ နည္းနည္းပါးပါးေတာ့ ရသြားျပီေပါ့။ အမ်ားၾကီးေတာ့ လုပ္စရာေတြ က်န္ပါေသးတယ္။ ဆက္ျပီးေတာ့ ၾကိုးပမ္းျပီး လုပ္ေပးဖုိ့ အမ်ားၾကီး႐ွိပါတယ္။” ေနာက္ တာခ်ီလိတ္ဘက္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ငလ်င္ေဘးဒုကၡသည္ေတြ၊ ပခုကၠူဘက္က ေရေဘးဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ေကာဘာေတြမ်ား အကူအညီ ေပးနုိင္ခဲ့လဲ။ “ပခုကၠူနဲ့ ပတ္သက္လုိ့ေတာ့ UN-HABITAT က ၀င္လို့မရပါဘူး။ သုိ့ေသာ္ တာခ်ီလိတ္နဲ့ပတ္သက္လို့ ငလ်င္ဒဏ္ကို ခံနုိင္မယ့္ အေဆာက္အဦေတြ ေဆာက္နုိင္ေအာင္ ဘာလုပ္ထားလဲဆုိေတာ့ UN-HABITAT ဆုိတဲ့ နည္းပညာ တီထြင္ထားတာ ႐ွိပါတယ္။ Asian Institute of Techonology ေလ ဘန္ေကာက္မွာပါ။ အဲဒါနဲ့တဲြျပီးေတာ့ HABITAT ဆိုတဲ့ နည္းပညာ ထြင္ထားတယ္။ အုတ္လုပ္တဲ့စက္ေပါ့။ ေနပူလွန္းျပီး အုတ္လုပ္တဲ့စက္၊ အဲဒီစက္ေလးနဲ့လုပ္ရင္ အုတ္က လုပ္ရတာလည္း လြယ္တယ္။ စရိတ္လည္းသိပ္မၾကီးဘူး၊ အဲဒါကို သုံးျပီး ဘိလပ္ေျမမသုံးဘဲနဲ့ အိမ္ေလးေတြေဆာက္လို့ရတယ္။ ငလ်င္ဒဏ္ကို ခံနုိင္တဲ့ အိမ္ေတြေပါ့။ အဲဒါကို က်ေနာ္တုိ့ တာေလဘက္မွာ လက္ေတြ့အားျဖင့္ ေဆာက္ျပီးေတာ့ စက္ေတြေပးထားပါတယ္။” သူတုိ့အတြက္ ေရ႐ွည္ဘ၀ ျပန္လည္ထူေထာင္နုိင္ေအာင္ ယူအန္ကေကာ၊ အစုိးရကပါ ဘာေတြကူညီေဆာင္႐ြက္ေပးဖုိ့ အစီအစဥ္႐ွိလဲခင္ဗ်။ “က်ေနာ္တုိ့ရဲ့ UN-HABITATရဲ့ ကုိင္တြယ္ေျဖ႐ွင္းေပးတဲ့နည္းကေတာ့ ကြန္ျမူနတီကို အေျခခံျပီးခ်ည္း ကပ္ပါတယ္။  ဥပမာ အိမ္ေတြေဆာက္တယ္ဆုိရင္ ႐ွိတဲ့ဒုကၡသည္ ေတြထဲကေနေခၚျပီးေတာ့ ေကာ္မတီေလးဖဲြ့တယ္။ ေကာ္မတီကေန ဦးစားေပးလုပ္ခ်င္တာေတြကို က်ေနာ္တို့ခ်ေပးတယ္၊ လုပ္ေပးတယ္။ ဥပမာ အိမ္ေဆာက္မယ္ဆုိရင္ ႐ြာထဲမွာ႐ွိတဲ့ လူေတြရဲ့ လက္သမားေတြကိုေခၚျပီးေတာ့ သင္တန္းေပးတယ္။ လုိအပ္တဲ့ကိရိယာ ထုတ္ေပးတယ္။ အဲဒီဟာေတြနဲ့ လုပ္ျပီးေတာ့ နမူနာအိမ္ေဆာက္ေပးပါတယ္။ အဲဒါျပီးရင္ က်န္တဲ့အိမ္ေတြလည္း အဲဒီလက္ သမားေတြပဲ သူတုိ့ကုိ ဆက္ျပီး ေဆာက္ေပးပါတယ္။ သူတုိ့အတြက္ လုပ္ခလည္းရ တယ္။ ျပီးေတာ့ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းတခုလည္း ရသြားတယ္။ ေငြေၾကးနဲ့ပတ္သက္လုိ့လည္း ေကာ္မတီေလးဖဲြ့ျပီးေတာ့ ေကာ္မတီကေနတဆင့္ ကိုင္တြယ္ပါတယ္။ ေ႐ွ့ဆက္လုပ္မယ့္ အစီအစဥ္ေတြထဲမွာ ျမို့ျပစီမံကိန္းေတြ ေရရ႐ွိေရး စီမံကိန္းေတြ လုပ္ဖုိ့လည္း ႐ွိတယ္လုိ့ က်ေနာ္တုိ့ၾကားတယ္။ “ဥပမာ dry zone မွာ လုပ္ဖုိ့ရည္႐ြယ္ထားပါတယ္။ လုပ္ေနပါျပီ စျပီးလုပ္ေနပါျပီ။ လူမႈကယ္ ဆယ္ေရးဌာနနဲ့ မဆုိင္ပဲနဲ့ ေရရ႐ွိေရးအတြက္ကုိ လုပ္ေနတယ္။” အစီအစဥ္ေတြ ဆက္လုပ္ဖို့ဆုိတာ ရန္ပုံေငြေကာ လုံေလာက္မႈ႐ွိရဲ့လား။ “က်ေနာ္တုိ့ အစီအစဥ္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရပ္သြားတယ္ဆုိေပမယ့္ နာဂစ္ဟာေတြ ရပ္သြားတယ္။ က်န္တဲ့ဟာေတြ ႐ွိပါတယ္။ ခုနေျပာတဲ့ ကြမ္းျခံကုန္းဟာဆုိရင္ ေနာ္ေ၀း အကူ အညီနဲ့ လုပ္တယ္။ နယူးဇီလန္အကူအညီနဲ့ လုပ္တယ္။ လုပ္လုိ့ရပါတယ္။ ဟိုတေန့က က်ေနာ္တို့ လူမႈကယ္ဆယ္ေရးနဲ့ လက္မွတ္ထုိးသြားတဲ့ MOU ကလည္း က်ေနာ္တုိ့ကို အမ်ားၾကီးပံ့ပုိးမႈရ တယ္။ ေနာ္ေ၀း နိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးဌာနက လာတာပါ။” ပမာဏ လႉဒါန္းေငြ ဘယ္ေလာက္ေလာက္ ရလဲခင္ဗ်။ “ပ႐ုိဂရမ္ေတြအရ သြားၾကရတာပါ။ သန္းနဲ့ခ်ီ႐ွိမယ္။” သဘာ၀ေဘး ျဖစ္လာလုိ့႐ွိရင္ ျမန္မာနုိ္င္ငံမွာ လက္႐ွိျမင္ေတြ့ရသေလာက္ သဘာ၀ေ ဘးအနၱရာယ္ တကယ္ၾကံုလာလုိ့႐ွိရင္ ဒီဟာကို ရင္ဆုိင္နုိ္င္ဖုိ့ ဘာေတြလိုအပ္ေန တယ္လို့ ထင္ပါသလဲခင္ဗ်။ ရင္ဆုိင္နုိ္င္ဖုိ့ အသင့္ျဖစ္ျပီလို့ ထင္ပါသလား။ “အသင့္ျဖစ္ဖုိ့ အမ်ားၾကီးလိုပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အသိကေတာ့ ႐ွိေနျပီ။ အစုိးရကလည္း အသိ႐ွိ။ ျပည္သူကလည္း ေအာက္ေျခအထိ ဆင္းျပီးေတာ့ လုပ္ေနတာေပါ့။ ဥပမာ ဆုိင္ကလုန္းမုန္တုိင္းကုိ နာဂစ္တုိက္ခဲ့တုန္းက ဘယ္သူမွ မသိခဲ့ဘူး။ အခု ပညာ ေပးမႈေတြ႐ွိေနေတာ့ သိကၽြမ္းေနျပီ။ ဘာလုပ္ရမယ္။ ဘာကုိင္ရမယ္၊ သိေနၾကျပီ။ ေနာက္တခါ ၀င္လာလို့ မေတာ္တဆ ဆုိင္ကလုန္းသာ ၀င္တုိက္ခတ္လုိ့႐ွိရင္ က်ေနာ္တုိ့အေနနဲ့ အမ်ားၾကီးပုိျပီးေတာ့ ျပည္သူေတြအတြက္ကို ကာကြယ္ေပးလုိ့ရမွာေပါ့။ ျပည္သူအတြက္ အမ်ားၾကီး လုပ္ေပးလုိ့ရမွာေပါ့။”