ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွစ္လို႔ ဒီႏွစ္အေစာပိုင္းက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အခု ႏွစ္ကုန္ဖို႔လည္း နီးလာပါၿပီ။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးခရီးစဥ္ ဘယ္ေလာက္နီးၿပီလဲ၊ ဘာေတြလုပ္ဖို႔ က်န္ေသးလဲဆုိတာ ေဆြးေႏြးမွာျဖစ္ၿပီး ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ ဦးေအးေမာင္ေက်ာ္နဲ႔  Myanmar Quarterly အယ္ဒီတာ ဦးေနထြန္းႏိုင္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “၂၀၁၇ ဟာ ၿငိ္မ္းခ်မ္းေရးႏွစ္၊ ဒီႏွစ္ထဲမွာပဲ အရင္လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့ အန္စီေအ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး လက္မွတ္ထိုးထားတာ ၈ ဖဲြ႔ပဲ ရွိေသးတယ္။ အသစ္လည္း မပါေသးဘူး။ ၂၁ ပင္လံုလည္း ၂ ခါ ေခၚခဲ့ၿပီးၿပီ။ ေနာက္ထပ္တခါလည္း ေခၚရမယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ရက္ပိုင္းကလည္း ျပန္လည္ညိႇႏိႈင္းတယ္။ မေန႔ကဆိုရင္ အခ်က္ ၂၁ ခ်က္ ထပ္ေပၚလာတယ္။ ဒါေတာင္ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့လူပဲ။ အသစ္လည္း မပါေသးဘူး။ အဲဒီေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးခရီးစဥ္ ဘယ္ေနရာေရာက္ေနလဲ၊ ဘယ္လိုအလားအလာေတြရွိလဲ ဆရာ စၿပီး သံုးသပ္ေပးပါဦး။” ဦးေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “၂၀၁၇ ကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွစ္ ဆုိၿပီးေတာ့ ေျပာခဲ့တာေတြ ရွိတယ္ေပါ့။ အခု ၂၀၁၇ ကုန္ဖို႔က ၂ လေလာက္ပဲ လိုေတာ့တယ္။ လုပ္ဖို႔ရွိတာကေတာ့ ဒီႏွစ္ကုန္မွာ တတိယအႀကိမ္ ၂၁ ရာစုပင္လံု ေဆြးေႏြးဖို႔ရွိတယ္။ အဲဒီမွာ ဘယ္ေလာက္လုပ္ႏုိင္မလဲေပါ့။ ဒီတခ်က္ပဲ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မယ္။ ဒုတိယအႀကိမ္ပင္လံုနဲ႔ ဒီဇင္ဘာလ ပင္လံုၾကားမွာလည္း ရခိုင္ကိစၥေတြ ေပၚခဲ့တာကိုး။ ႏိုင္ငံေရး Issue က ဟိုဘက္က အရမ္း ထိပ္ကိုတက္ေနတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီဘက္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥက ေသြးေအးသလို ျပန္ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခု ျပန္ၿပီးလုပ္ၾကတယ္ေပါ့။ အဓိကကအားျဖင့္ေတာ့ ယူအန္အက္ဖ္စီနဲ႔ လက္မွတ္မထုိးေသးတဲ့ အဖဲြ႔ေတြနဲ႔ ညိႇတာ တပိုင္းရွိမယ္။ လက္မွတ္ထိုးၿပီးသား ၈ ဖဲြ႔နဲ႔ ျပန္သံုးသပ္တာေပါ့ေနာ္၊ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ ျဖစ္စဥ္ကို ျပန္သံုးသပ္တာရွိမယ္။ ေနာက္တခုက သူတို႔လုပ္ရမွာက ေျမာက္ပိုင္း ၇ ဖဲြ႔လို႔ေခၚတဲ့ ‘ဝ’ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ၇ ဖဲြ႔နဲ႔လည္း ေတြ႔ဖို႔ သူတို႔ ႀကိဳးပမ္းေနတာရွိတယ္။ ဒီအတြင္းမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ လုပ္စရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ဒီႏွစ္လေလာက္အတြင္းမွာ ဘယ္ေလာက္အထိ ျဖစ္ႏိုင္မလဲဆိုတာ အမ်ားႀကီး စိတ္ပူစရာ အေျခအေနေတာ့ ရွိတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ အန္စီေအ ၂ ႏွစ္ေျမာက္ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ပဲြမွာ ႏိုင္ငံေတာ္အတိုင္ပင္ခံပုဂိၢဳလ္ေရာ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ေရာ ေကအန္ယူဥကၠ႒ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး မူတူးေဆးေဖာတို႔ အားလံုးက အန္စီေအကိုပဲ အခိုင္အမာရပ္ခံၿပီး ေျပာသြားတာ ေတြ႔ရတယ္ေပါ့။ အန္စီေအဟာ လမ္းပိတ္ေနသလား၊ အန္စီေအ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ တျခားလမ္းေၾကာင္းက သြားမလားဆိုတဲ့ စဥ္းစားခ်က္၊ စိတ္ကူးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒါဟာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။  ဒီအတိုင္းပဲ သြားရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာကိုပဲ ေတြ႔ရတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗြီဘီ) “ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ကေတာ့ ဒီႏွစ္တြင္းမွာ ရခိုင္ကိစၥလည္း ေပၚလာတယ္၊ အရင္ အန္စီေအ ၈ ဖဲြ႔ေပါ့ေနာ္။ တကယ္မထိုးတာက ေျမာက္ပိုင္းက ၇ ဖဲြ႔၊ ယူအန္အက္ဖ္စီက ၄ ဖဲြ႔ေပါ့။ နာဂပါ ပါရင္ေတာ့ ၁၂ ဖဲြ႔ ျဖစ္မွာေပါ့။ အဲဒါ က်န္ေနေသးတယ္။ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ အရင္ႏွစ္ေတြတုန္းကနဲ႔ ဘာမွ တိုးတက္လာတာ မရွိေသးဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီဟာေတြ ပါလာေအာင္ေတာ့ ႀကိဳးစားေနတယ္ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဆရာေနထြန္းႏိုင္လည္း ဒီဟာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အရင္ အားလံုးပါဝင္ေရးမူေပါ့။ တခ်ဳိ႕ေတာ့ မပါဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အရင္ရွိထားတဲ့ ၈ ဖဲြ႔ကိုပဲ တခ်ဳိ႕ျပန္ညိႇႏိႈင္းရတဲ့ အေျခအေန ျဖစ္ေနတယ္။ ေရွ႕ေရာက္ေနလား၊ ဘာေတြဆက္လုပ္ဖို႔ အေရးတႀကီးလိုမလဲ ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ဦးေနထြန္းႏိုင္ (Myanmar Quarterly Editor) “က်ေနာ္တုိ႔က ႏွစ္ပိုင္း ခဲြၾကည့္ဖုိ႔ လုိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ပထမတပိုင္းက အန္စီေအ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့ အဖဲြ႔ ၈ ဖဲြ႔ကိစၥ ရွိတယ္။ မထိုးထားတဲ့ အဖဲြ႔ေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဦးစားေပးၿပီး ေျပာလာၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလို ႏွစ္ပိုင္းခဲြ စဥ္းစားရလဲဆိုတဲ့ အေျခအေနက ဘာေၾကာင့္ေပၚလာသလဲဆိုေတာ့ ေမမွာလုပ္ခဲ့တဲ့ ၂၁ ရာစု ပင္လံုညီလာခံ ဒုတိယအစည္းအေဝးေၾကာင့္ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီမွာ ဒက္ေလာ့ခ္ ျဖစ္စရာ ကိစၥေတြ ရွိလာတယ္ေပါ့။ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူညီခ်က္အရ အခ်က္အလက္ေတြ ၃၇ ခ်က္ ထြက္လာေပမယ့္လို႔ အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြက အားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ ဒီအခ်က္အလက္ေတြကလည္း ယူပီဒီေဂ်စီေအရဲ႕ ႀကိဳတင္ဆံုးျဖတ္ထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကိုပဲ ျပန္ၿပီး အတည္ျပဳတဲ့ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြ ေက်ာ္ေနတာရွိတယ္။ အဲဒီမွာလည္း Process က ႏွစ္ခု လုပ္လံုးလုပ္နည္း ေက်ာ္တာရွိတယ္။ တခုက အန္စီေအအရ ေပၚလာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးလမ္းျပေျမပံု မူေဘာင္ကို ေက်ာ္ေနတာ။ ေနာက္တခ်က္ကလည္း ယူပီဒီေဂ်စီေအ လုပ္ပိုင္ခြင့္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံမွာ လုပ္ရမယ့္အဆင့္ေတြကို ေက်ာ္ေနတာ။ အဲဒါၿပီးသြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ထင္သေလာက္ ခရီးမေရာက္ဘူး။ တဖက္မွာလည္း အန္စီေအဟာ ဒက္ေလာ့ခ္ ျဖစ္ေတာ့မလား ဆိုတာမ်ဳိး ေပၚလာတဲ့အခ်ိန္မ်ဳိးမွာ အစုိးရဘက္က စဥ္းစားမယ့္ပံုစံက ဒါဆိုရင္ ဟုတ္ၿပီ၊ အပစ္မရပ္ေသးတဲ့ အဖဲြ႔ေတြကို တမ်ဳိးစဥ္းစားမယ္။ အပစ္ရပ္တဲ့ အဖဲြ႔ေတြ ငါတို႔ ျပန္ Review လုပ္မယ္ေပါ့ေနာ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဘာေၾကာင့္ အားလံုးပါဝင္ေရး ဆိုတဲ့အထဲမွာ အမ်ဳိးသားအဆင့္ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပဲြေတြ ရွမ္းျပည္နယ္မွာလည္း က်ေနာ္တို႔ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူး။ ရခိုင္မွာလည္း က်ေနာ္တို႔ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူး။ ဒါေတြကို သူတို႔  ျပန္လုပ္ၾကမယ္။ ရွိထားၿပီးသား လူေတြရဲ႕ ဆႏၵကို၊ ေပးထားတဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ဥပေဒနဲ႔ ညီညြတ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုၿပီးေတာ့ ျပန္ၿပီး အာ႐ံုစိုက္မယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ နားလည္ထားတယ္။ ရခိုင္ကိစၥ ေပၚလာတဲ့အခ်ိန္မွာ  ၿငိမ္းခ်မ္းေရးက ေနာက္ေရာက္သြားတယ္။ ဒါလည္း သိပ္သဘာဝ မက်ဘူးလို႔ ထင္တယ္။ ရခိုင္ကိစၥေပၚလာလို႔ ရခိုင္ကိစၥေနာက္ အကုန္လံုး ပါသြားတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေနာက္ကုိ အကုန္လံုး ျပန္ပါသြားတယ္။ အမွန္ေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးက သူ႔အဖဲြ႔နဲ႔သူ ဆက္ၿပီးလုပ္ေနရမယ့္ အေနအထားမ်ဳိး ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွစ္ကေတာ့ ယတိျပတ္ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒီႏွစ္ကေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါဟာ ေႂကြးေႂကြသံတခုပဲ ျဖစ္ခဲ့ပါလိမ့္မယ္။” အျပည့္အစုံကုိ ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။