ယီမင္ႏိုင္ငံမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ဘယ္လို ဘယ္ေလာက္ရွိခဲ့သလဲ
DVB
·
October 3, 2017
သံုးႏွစ္တာ ျပည္တြင္းစစ္အတြင္း ယီမင္ႏိုင္ငံမွာ ဘက္အားလံုးက က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ စြပ္စဲြေျပာဆိုထားခဲ့တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ တကယ္ပဲရွိခဲ့သလား၊ ဘယ္လိုျဖစ္ခဲ့သလဲ ဆိုတာေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖိ႔ု လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔တဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းဖို႔ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးက သေဘာတူ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ ယီမင္ႏိုင္ငံ ပဋိပကၡမွာ အဓိက ပါဝင္ပတ္သက္ေနတဲ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံက ဒီပဋိပကၡနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္တရပ္ ဖြဲ႔စည္းၿပီး အလံုးစံု စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ကိစၥကို လက္မခံ တားဆီးခဲ့ေပမယ့္ ခုေတာ့ ကံအေၾကာင္းမလွစရာ အေျခအေန ျဖစ္လာၿပီလို႔ ဆိုရပါမယ္။ အဲဒီေကာ္မရွင္ရဲ႕ စံုစမ္းစစ္ေဆး ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံု႐ံုးကို တင္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီသေဘာတူညီမႈ ရလာတာဟာ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယား၊ အာရပ္လိဂ္၊ နယ္သာလန္၊ ယူႏိုက္တက္ကင္းဒမ္းနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႔ အျပင္းအထန္ အေပးအယူလုပ္ ေဆြးေႏြးညိႇႏိႈင္းၾကအၿပီးမွာ ရရွိလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေကာ္မရွင္မွာ ပါဝင္မယ့္ ကြၽမ္းက်င္သူေတြကို ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ကာလကစၿပီး ယီမင္ႏုိင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို အစီအရင္ခံတင္ျပဖို႔ တရားဝင္ တာဝန္ေပးအပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြမွာ တာဝန္ရွိသူေတြကိုပါ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေပးဖို႔လည္း တာဝန္ေပးအပ္ထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီတင္ျပေတာင္းဆိုမႈကို ၿပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာ ၂၉ ရက္ေန႔ ေသာၾကာေန႔က ဂ်နီဗာၿမိဳ႕မွာ သေဘာတူလက္ခံခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ဒီလို လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးေပးဖို႔ စီမံခ်က္ခ် ေတာင္းဆိုေနခဲ့ၾကတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔ေတြက ေသာင္းေသာင္းဖ်ဖ် ႀကိဳဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ ယီမင္ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ ဟူသီေတြက စီးနင္း သိမ္းပိုက္ၿပီးကတည္းက အီရန္ႏိုင္ငံနဲ႔ မဟာမိတ္ျဖစ္တဲ့ ဟူသီေတြကို ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ မဟာမိတ္ေတြက ဗံုးႀကဲတုိက္ခိုက္ခဲ့ၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဗံုးႀကဲဲတိုက္ခိုက္မႈေတြေၾကာင့္ အရပ္သား ျပည္သူလူထု ၁၀၀၀၀ ေက်ာ္ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရၿပီး လူ ၇၀၀၀၀၀ ေလာက္ ဝမ္းေရာဂါေဘးသင့္ေစခဲ့တာ အပါအဝင္ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ လူသားေတြ ကပ္ေဘးသင့္မႈေတြကို ျဖစ္ေစခဲ့တယ္လို႔ ေလ့လာသူေတြက ဆိုပါတယ္။ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔ႀကီးကေတာ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားနဲ႔ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ေရသန္႔စနစ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရၿပီး ခုလို ဝမ္းေရာဂါ ကပ္ေဘးသင့္ခဲ့ရတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ဒီလို ယီမင္ႏိုင္ငံကို လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္တခု ဖြဲ႔စည္းေစလႊတ္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ယီမင္ႏိုင္ငံအတြက္ ကုလသမဂၢ လူသားခ်င္း စာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ ပူးတြဲညိႇႏိႈင္း ေဆာင္ရြက္ေရးမႉး ေဂ်မီမက္ဂိုးလ္းရစ္ကလည္း ႀကိဳဆိုေထာက္ခံခဲ့ပါတယ္။
“က်ေနာ္ထင္တယ္၊ ႏိုင္ငံတကာ လူသားခ်င္းဆိုင္ရာ စာနာေထာက္ထားေရး ဥပေဒနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြအတြက္ စြပ္စဲြေျပာဆိုခံထားရတဲ့ ျပစ္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ တကယ့္ ကိုယ္ေတြ႔သက္ေသေတြကို လူတိုင္း လာၾကည့္ႏိုင္မွာျဖစ္သလို ဘက္ေပါင္းစံုမွာ စစ္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြကို အတိုင္းအတာတခုထိ ျမင္သာေအာင္ ျပသႏိုင္ဖို႔ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီတိုက္ခိုက္မႈေတြထဲမွာေတာ့ လူေကာင္းဆိုတာ မရွိပါဘူး” လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံကေတာ့ ေလာေလာဆယ္ တည္ရွိေနဆဲျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒမဲ့ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနေအာက္မွာ ဘာမွ ထိထိေရာက္ေရာက္ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ဘူးလို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ေတြ အားလံုးေလာက္က ျမင္ေနတဲ့ ယီမင္ အမ်ိဳးသားစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ကိုပဲ ဆက္လက္ထားရွိဖို႔ တိုက္တြန္းေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို အေပးအယူလုပ္ ေဆြးေႏြးမႈ မတင္မက်ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနမွာ နယ္သလန္ႏိုင္ငံက သံုးႏွစ္သက္တမ္းရွိတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္တခုကို ဖြဲ႔စည္းဖို႔ စည္း႐ံုးေျပာဆိုႏိုင္တဲ့အတြက္ နယ္သလန္ႏိုင္ငံက ေအာင္ျမင္မႈရရွိခဲ့တယ္လို႔ ေျပာရမွာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ အာရပ္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ခုခံရပ္တည္မႈကိုေတာ့ မေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္ေသးဘူးလို႔ ဆိုရပါလိမ့္မယ္။
တကယ္ေတာ့ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံက ျပင္သစ္ႏိုင္ငံက အေပးအယူလုပ္ ညိႇႏိႈင္းၾကဖို႔ တြန္းအားေပးၿပီးတဲ့ အခ်ိန္က်မွ သူ႔ရဲ႕ အလံုးစံု စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္တရပ္ ဖဲြ႔စည္းေရး သူ႔ရဲ႕တင္ျပေတာင္းဆိုမႈကို ျပင္ဆင္တင္ျပႏိုင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံက ဒီကိစၥအေပၚ ရပ္တည္ခ်က္ကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒမွာ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေဇာင္းေပးေဖာ္ျပထားသလို ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံႀကီးမွာ သူေျပာၾကားခဲ့တဲ့ မိန္႔ခြန္းအရ လူ႔အခြင့္အေရးအေပၚ အေလးထားပါတယ္ဆိုတဲ့ ျပင္သစ္သမၼတ အီမင္ႏ်ဴယယ္လ္ မက္ခရြန္ကို အစပ်ိဳး စမ္းသပ္လိုက္တာပဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ႐ႈျမင္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဂ်နီဗာ အစည္းအေဝးရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာေတာ့ တကယ္ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အဆံုးအျဖတ္ကို ေထာက္ခံတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအဖို႔ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြ ရွိတယ္လို႔ ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယားႏိုင္ငံက သတိေပးတဲ့ စာတေစာင္လည္း ရွိခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ စာက စၿပီးေထာက္ခံခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး စီးပြားေရး ဆက္ဆံမႈေတြမွာ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ႏိုင္တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ယူႏိုက္တက္ကင္းဒမ္း ႏိုင္ငံကေတာ့ ဒီအေပးအယူ ေစ့စပ္မႈကို ႀကိဳဆိုလိုက္ၿပီး “ယီမင္ႏိုင္ငံက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ စြပ္စဲြခ်က္ေတြဟာ အႀကီးအက်ယ္ စိုးရိမ္ပူပင္စရာ ျဖစ္ေနပါတယ္လို႔ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿဗိတိန္ကေတာ့ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံဟာ ယီမင္မွာ သူ႔ရဲ႕ ေလေၾကာင္းတိုက္ခိုက္မႈစနစ္ေတြကို တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနတယ္။ ေနာက္ သူ႔ရဲ႕ အရပ္ဘက္ ပစ္မွတ္ျဖစ္ေနတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း သူတို႔ရဲ႕ ျပည္တြင္း စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေတြကို ပိုၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လို႔ ယံုၾကည္ထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံကေတာ့ သူတို႔မဟာမိတ္ေတြရဲ႕ တိုက္ခိုက္မႈဟာ အၾကမ္းဖက္သမားေတြကိုသာ တိုက္ခိုက္တာျဖစ္ၿပီး ယီမင္ရဲ႕ ကုလသမဂၢက အသိိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ တရားဝင္အစိုးရကို အားေပးကူညီေနတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးကေတာ့ ေဆာ္ဒီရဲ႕ ေလေၾကာင္းတိုက္ခိုက္မႈဟာ အရပ္သားအမ်ားစု ေသဆံုးမႈေတြကို ျဖစ္ေစခဲ့တယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။
ခု စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ ဖြဲ႔စည္းေစလႊတ္ဖို႔ ကုလသမဂၢရဲ႕ ဆံုးျဖတ္မႈကို အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္အဖြဲ႔ႀကီးကေတာ့ တရားမၽွတမႈ ျပန္လည္ေပးအပ္ႏိုင္ေရးအတြက္ ေနာက္က်ေနၿပီျဖစ္တဲ့ အခြင့္အလမ္းတခုပါပဲလို႔ ေျပာဆို ႀကိဳဆိုခဲ့ပါတယ္။ ေဝါခ်ိဳင္းယူေက (War Child UK) ရဲ႕ အမႈေဆာင္အရာရွိခ်ဳပ္ ေရာ့ဘ္စီလ်ံမ္ကေတာ့ “ဒီစံုစမ္းေဖာ္ထုတ္မႈက ဘက္မလိုက္ရပါဘူး။ ယီမင္ႏုိင္ငံမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡအတြင္း ပါဝင္ခဲ့တဲ့ အဖြဲ႔ေတြအားလံုးက တင္ျပ ေတာင္းဆိုလာတာေတြကို စံုစမ္း စစ္ေဆးရပါလိမ့္မယ္” လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဘာရိန္း အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒီမိုကေရစီ အင္စတီက်ဳကလည္း “ဒီမဲခြဲဆံုးျဖတ္မႈဟာ အေရးႀကီးတဲ့ သမိုင္းမွတ္တိုင္တခုပါ။ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြကို က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့သူေတြကို ဖမ္းဆီးႏိုင္ဖို႔ ေရွ႕တလွမ္း တက္လိုက္တာပါပဲ။ ကြၽမ္းက်င္သူေတြက အနည္းဆံုး သေဘာတရားအရပဲျဖစ္ျဖစ္ ယီမင္ကို ထိေတြ႔အကဲျဖတ္ႏိုင္သလို တျခား ကုလသမဂၢ အခြင့္အာဏာရ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႔ေတြလိုပဲ ယီမင္ႏိုင္ငံမွာ သူတို႔လုပ္ငန္းကို သူတို႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကပါလိမ့္မယ္” လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားေရးဌာနဝန္ႀကီး ထာရစ္အာမက္ကေတာ့ “ဆက္ၿပီးျဖစ္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး အႀကီးအက်ယ္ ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြအတြက္ က်ေနာ္တို႔ အမ်ားႀကီး စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾက ျဖစ္ေနရပါတယ္။ ခု ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းက ခိုင္မာတဲ့ လုပ္ရပ္တခုအျဖစ္ ထင္ရွားတဲ့ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ေဒသဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္သူေတြကို အဖြဲ႔ ဖြဲ႔ေပးဖို႔ တညီတညြတ္တည္း ဆံုးျဖတ္လိုက္တာကို က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳဆိုပါတယ္” လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘယ္လိုလူေတြကပဲျဖစ္ျဖစ္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ လုပ္ခဲ့၊ ရွိခဲ့တယ္လို႔ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ရွိခဲ့ရင္ တိုင္တန္းေျပာဆိုမႈေတြ ရွိခဲ့ရင္ စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ အေရးယူဖိ႔ုသင့္ၿပီး ဆိုင္ရာႏိုင္ငံအစိုးရက သူတို႔ကိုယ္တိုင္ က်ဴးလြန္သူေတြ ျဖစ္ေနလို႔ မလုပ္ရင္ေတာင္မွ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းျဖစ္တဲ့ ကုလသမဂၢက ဦးေဆာင္ၿပီး ခုလို လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ဖြဲ႔ စစ္ေဆး၊ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္ခံု႐ံုးမွာ တင္ၿပီး က်ဴးလြန္ခဲ့သူေတြကို အျပစ္ေပး အေရးယူမွပဲ တရားမၽွတမႈ ဆိုတာ ျပန္လည္ရရွိလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ။
စိုးေနလင္း
