(တတိယဗမာႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္ ကိုလိုနီစစ္ပြဲမ်ားမတိုင္မီ ဗမာျပည္) (The Political Turmoil In Burma ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ သမိုင္းစာစုကို ဆရာဦးဟန္ထြန္းက အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားထုတ္ေဝခဲ့ၿပီး မင္းေကာင္းခ်စ္မွ “ဗမာ့ႏုိင္ငံေရး ကေသာင္းကနင္းမ်ား”အမည္နဲ႔ ျမန္မာဘာသာျပန္ဆုိ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။) (၅) အေလာင္းဘုရားႏွင့္ တတိယဗမာႏိုင္ငံေတာ္ အင္းဝကို သိမ္းပိုက္ထားတဲ့ မြန္ေတြရယ္၊ အေရွ႕ျခမ္းက ေဂြ႔ရွမ္းေတြနဲ႔ အေလာင္းဘုရားဘြဲ႔ခံ ဦးေအာင္ေဇယ် အစရွိတဲ့ အဓိကၿပိဳင္ဘက္ အင္အားစုႀကီး ၃ စုဟာ ဗမာႏိုင္ငံကို စိုမိုးခြင့္ရေအာင္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။ ေအဒီ ၁၇၅၂ ခုႏွစ္မွာ မုဆိုးဘိုကို အေလာင္းဘုရားဟာ ထန္းလံုးတပ္ ကာရံခဲ့တယ္။ အဲဒီကေန အေလာင္းဘုရား တပ္ေတြဟာ မြန္တပ္ေတြကို ၃ ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ခုခံေမာင္းထုတ္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီတိုက္ပြဲေတြအတြက္ အေလာင္းဘုရားဟာ သူ႔ရဲ႕ လက္တြဲေဖာ္ေတြနဲ႔ ျမင္းရည္တက္သူရဲေကာင္း ၆၈ ဦးကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့တယ္။ အဲဒီစစ္သူရဲေကာင္းေတြဟာ မၾကာမီမွာပဲ အေလာင္းဘုရားရဲ႕ မ်ိဳးခ်စ္တပ္ေတာ္မွာ တပ္မႉးစစ္ကဲႀကီးေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဦးေအာင္ေဇယ်ဟာ သူ႔ကိုယ္သူ ဗမာတႏိုင္ငံလံုးရဲ႕ ဘုရင္အျဖစ္ ေၾကညာခဲ့ၿပီး ေနာင္လာလတၱံ႔မွာ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ျဖစ္လာမယ့္သူလို႔ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ အေလာင္းဘုရားဘြဲ႔ကို ခံယူခဲ့တယ္။ သူ႔ရဲ႕ဇာတိရြာကို အမည္ ၅ မ်ိဳး… မုဆိုးဘို၊ ေရႊဘို၊ ကုန္းေဘာင္၊ ရန္ႀကီးေအာင္၊ ရတနာသိဃၤလို႔ နာမည္ေပးၿပီး ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ တည္ခဲ့တယ္။ အေလာင္းဘုရားဟာ ေရက်ံဳး၊ အုတ္ၿမိဳ႕႐ိုး၊ နန္းေတာ္၊ ျပအိုး၊ ျပာသာဒ္ေတြသာမက ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးႏိုင္ေအာင္ ၿမိဳ႕ျပင္မွာလည္း နႏၵာကန္လို႔ အမည္ရွိတဲ့ ႀကီးမားတဲ့ ေရကန္ကို တူးေစၿပီး မုဆိုးဘိုရြာကို ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစလို႔ သူ႔ဘဝကို ေသသည့္တိုင္ အနားမယူတဲ့ စစ္ဘုရင္ႀကီးဘဝကို စတင္ခဲ့တာပါပဲ။ အေလာင္းဘုရားရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္မဟာဗ်ဴဟာမွာ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္း ပါဝင္တယ္။ ပထမပိုင္းကေတာ့ က်န္စစ္သားမင္းလို ျပန္႔က်ဲေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ကို စုစည္းဖို႔ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယပိုင္းကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ လံုၿခံဳေရးကို အစဥ္တစိုက္ ေႏွာင့္ယွက္ေနတဲ့ အိမ္နီးခ်င္း တိုင္းျပည္ေတြကို သိမ္းပိုက္ႏွိမ္နင္းဖို႔ပါပဲ။ တိုက္ပြဲတိုင္းကို လြယ္လင့္တကူ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ ေအာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔လည္း လြန္ေဆးအရပ္ကိုေတာင္ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ေအာင္ႏိုင္ခဲ့လို႔ ‘ျမန္ေအာင္’၊ ရန္သူေတြကုန္သြားတဲ့ ဒဂံုအရပ္ကို ‘ရန္ကုန္’လို႔ နာမည္ေျပာင္းလဲေပးခဲ့တယ္။ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ မဏိပူရနယ္ အပါအဝင္ တႏိုင္ငံလံုးကို စုစည္းသိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့႐ံုမက ဗမာပိုင္နက္မွာ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈ ေျခကုပ္စခန္းေတြကို ေမာင္းထုတ္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ ေအဒီ ၁၇၆၀ မွာ အေလာင္းဘုရားဟာ သူ႔ရဲ႕အင္ပါယာကို ယိုးဒယားနယ္ထဲအထိ ခ်ဲ႔ထြင္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွစြာနဲ႔ အေလာင္းဘုရားဟာ နန္းစံသက္ ၈ ႏွစ္ ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္ နာမက်န္းျဖစ္ပြားလို႔ ကံေတာ္ကုန္ခဲ့တယ္။ သူ နန္းမတက္ရေသးခင္ ေအဒီ ၁၇၅၂ ခုႏွစ္ကာလတုန္းကေတာ့ သူ႔ႏိုင္ငံနဲ႔ သူ႔လူမ်ိဳးေတြဟာ အကြဲကြဲအျပားျပား ဖိႏွိပ္အႏိုင္က်င့္ခံရလို႔ အရွက္တကြဲ အက်ိဳးနည္း ျဖစ္ခဲ့ရေပမယ့္ သူ နတ္ရြာစံ ကံေတာ္ကုန္ခဲ့ရတဲ့ ေအဒီ ၁၇၆၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ သူ႔ျပည္သူေတြကို စုစည္းႏိုင္ခဲ့႐ံုမက သူ႔ကို ဆက္ခံမယ့္သူနဲ႔တကြ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ ဂုဏ္အရွိန္အဝါကိုပါ ထားရစ္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ အေလာင္းဘုရားနဲ႔ ေသြးေသာက္ရဲဘက္ေတာ္ေတြ ရရွိခဲ့တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈေတြထဲက ထင္ထင္ရွားရွား ျပသႏိုင္ခဲ့တာေတြကေတာ့ ဗမာ့ဒီမိုကရက္တစ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းသေဘာ ပံုစံျဖစ္တဲ့ လူတန္းစား မခြဲျခားမႈ၊ အမ်ိဳးသားနဲ႔ အမ်ိဳးသမီး တန္းတူရည္တူ ရွိမႈေတြပါပဲ။ ဆင္ျဖဴရွင္မ်ားရွင္ ယိုးဒယားျပည္ အယုဒၶယကို ေအဒီ ၁၇၆၇ မွာ သိမ္းယူခဲ့သလို ဟန္တ႐ုတ္ေတြကလည္း ေအဒီ ၁၇၆၃ ကေန ၁၇၆၉ ခုႏွစ္အတြင္း ေလးႀကိမ္တိုင္တိုင္ ဗမာႏိုင္ငံေတာ္ကို က်ဴးေက်ာ္ခဲ့ၿပီးမွ ေအဒီ ၁၇၆၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၃ ရက္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့တယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ေအဒီ ၁၇၅၂ ခုႏွစ္မွာ အေလာင္းဘုရား တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ တတိယဗမာႏိုင္ငံေတာ္ဟာ မင္းဆက္ေပါင္း ၁၁ ဆက္ စိုးစံခဲ့ၿပီး ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ထိ တည္တံ့ခဲ့တယ္။ တကယ္လို႔ အေလာင္းဘုရားသာ ေနာက္ထပ္ ၈ ႏွစ္ အသက္ရွည္ႏိုင္ခဲ့ရင္ ဗမာႏိုင္ငံေတာ္ဟာ လက္ရွိႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ထက္ ဘယ္ေလာက္ထိ ပိုမိုႀကီးမား က်ယ္ျပန္႔ေနမလဲလို႔ ဘယ္သူမ်ား သိႏိုင္မွာလဲ။ တတိယဗမာႏုိင္ငံေတာ္ေခတ္မွာ ဗမာစာေပဟာ မ်ားစြာ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ခဲ့တယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္မွာ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ အမ်ိဳးသားစာဆို၊ အမ်ိဳးသမီးစာဆိုမ်ားစြာ ေပၚထြန္းခဲ့တယ္။ သူတို႔ထဲက အမ်ားစုဟာ နန္းေတာ္တြင္းမွာသာမက အရပ္သား ျပည္သူေတြၾကားထိ လူသိမ်ား ထင္ရွားခဲ့တယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ေဖာ္ျပရရင္ လက္ဝဲသုႏၵရ၊ ဦးစ၊ ဦးၾကင္ဥ၊ ပေဒသရာဇာ၊ လိႈင္ထိပ္ထား၊ ခင္ဆံု၊ က်ည္းကန္ရွင္ႀကီး၊ ရကန္ဦးတိုး၊ ဦးပုည၊ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖ စတဲ့ စာဆိုေတာ္ႀကီးေတြ ျဖစ္တယ္။ ဗမာဘုရင္ေတြထဲက ဒုတိယေနာက္ဆံုးမင္းျဖစ္တဲ့ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေကာင္းမႈေတာ္နဲ႔ ၁၈၇၂ ခုႏွစ္ ရတနာပံု မႏၲေလးၿမိဳ႕မွာ ပၪၥမသဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူႏိုင္ခဲ့တယ္။ (၆) ကိုလိုနီစစ္ပြဲမ်ားမတိုင္မီ ဗမာျပည္ ေအဒီ ၁၈၁၉ ခုႏွစ္မွာ ဘိုးေတာ္ဘုရား လြန္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ေျမးေတာ္ ဘႀကီးေတာ္ဘုရား နန္းတက္ခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ယခင္ကရွိခဲ့တဲ့ ပိုင္နက္ နယ္နိမိတ္ထက္ ပိုမိုက်ယ္ေျပာလာေပမယ့္ တည္ၿငိမ္ေအးၿငိမ္းမႈေတာ့ မရွိခဲ့ပါဘူး။ လူသားေတြဟာ စစ္ပြဲေတြ ဆင္ႏႊဲေနရမွာထက္ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အႏုပညာ၊ စာေပ၊ ဂီတဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို စစ္နားခ်ိန္ေတြမွာ ေဇာက္ခ်လုပ္ကိုင္ဖို႔ တခါတရံ ပိုအားသန္တတ္ၾကတယ္။ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပါရမီရွင္ စာဆိုအႏုပညာရွင္ အတတ္ပညာရွင္ မ်ားစြာ အထင္အရွား ေပၚထြန္းလာခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံရဲ႕ အျပင္ဘက္မွာေတာ့ မန္ခ်ဴးမင္းဆက္ရဲ႕ အင္ပါယာဟာ အက်ပိုင္းထဲ ဝင္ေရာက္လာခ်ိန္ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ သစ္လြင္ၿပီး လြတ္လပ္တဲ့ ယိုးဒယားလူမ်ိဳးေတြဟာ ျပန္လည္ေတာင့္တင္းဖြံ႔ၿဖိဳးလာဖို႔ အားယူလာသလို ျပင္သစ္နဲ႔ ၿဗိတိသၽွ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႔ေတြဟာ လက္ဦးမႈရဖို႔ အၿပိဳင္အဆိုင္ ႀကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကတယ္။ အိႏၵိယဘက္မွာလည္း အထူးသျဖင့္ ၿဗိတိသၽွေတြဟာ ေတာင္အာရွနဲ႔ အေရွ႕ေတာင္အာရွကို ကိုလိုနီကြၽန္ျပဳဖို႔႔ အေကာင္းဆံုး ေျခကုပ္ယူႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပသား ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႔ေတြဟာ ပထမ သာသနာျပဳမစ္ရွင္လႊတ္မယ္၊ ဒုတိယ ကုန္သြယ္ေရးအေၾကာင္းျပလို႔ ေျခကုပ္ယူမယ္၊ တတိယအဆင့္ကေတာ့ စစ္တပ္ေတြနဲ႔ ဝင္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ျခင္း စတဲ့ Missionary, Merchant, Military ဆိုတဲ့ “မ” သံုးလံုး သီအိုရီကို သံုးၿပီး အေရွ႕တိုင္းကို သူတို႔ရဲ႕ ကိုလိုနီအင္ပါယာထဲ သြတ္သြင္းခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ဥေရာပ အေနာက္တိုင္းသားေတြျဖစ္တဲ့ အီတလီ၊ ေပၚတူဂီ၊ ဒတ္ခ်္၊ ျပင္သစ္၊ ႐ုရွား၊ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးေတြအတြက္ အေရွ႕တိုင္းအာရွႏိုင္ငံေတြဆီ ပင္လယ္လမ္း၊ ကုန္းလမ္း ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးက ေရာက္ႏိုင္တယ္။ အဲဒီဥေရာပသား အားလံုးဟာ ဗမာႏိုင္ငံနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရး အဆက္အသြယ္ျပဳခဲ့ၾကတာ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာကတည္းက ျဖစ္တယ္။ ကုန္သြယ္ေရးပစၥည္းေတြကေတာ့ အမ်ိဳးစံုပါပဲ။ စိုက္ပ်ိဳးေရးထြက္ကုန္အေနနဲ႔ ဝါဂြမ္း၊ ပိုးထည္၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဆန္စပါး စတာေတြနဲ႔ သစ္ေတာထြက္ကုန္ေတြျဖစ္တဲ့ ကြၽန္း၊ ပ်ဥ္းကတိုး၊ သစ္ေမႊး သစ္မာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဆင္နဲ႔ ဆင္စြယ္၊ က်ား၊ က်ားသစ္၊ သမင္၊ ဒရယ္၊ ျမင္း၊ စပါးႀကီးေႁမြ အစရွိတဲ့ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ အေရခြံအမ်ိဳးမ်ိဳးအျပင္ စဥ့္အိုးစဥ့္ထည္ပစၥည္းေတြနဲ႔ ေျမာက္ျမားလွတဲ့ ေဒသထြက္ကုန္မ်ိဳးစံု ပါဝင္တယ္။ ဥေရာပသားေတြ မ်က္စိအက်ဆံုး ဗမာ့ထြက္ကုန္ေတြကေတာ့ ပတၱျမား၊ နီလာ၊ ေက်ာက္စိမ္း၊ ေရႊ၊ ေငြ၊ ပယင္း စတဲ့ အဖိုးတန္ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဗမာလူမ်ိဳးေတြၾကား အရႊမ္းေဖာက္ ေျပာေလ့ရွိတဲ့ စကားတခြန္းရွိတယ္။ ဗမာျပည္ဟာ စစ္ဖိနပ္ေအာက္ ႏွစ္ ၅၀ ေက်ာ္ ေနခဲ့ရေတာ့ သယံဇာတေတြ ႂကြယ္ဝပါရက္နဲ ့  တိုင္းျပည္က ခ်မ္းသာၿပီး ျပည္သူေတြ မြဲေနရတာပါတဲ့။ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားလို႔ ေခၚၾကတဲ့ ဗီယက္နမ္၊ လာအို၊ ကေမာၻဒီးယားနယ္ကို ျပင္သစ္ေတြ ကိုလိုနီျပဳဖို႔၊ ဗမာႏိုင္ငံကိုေတာ့ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီျပဳဖို႔နဲ႔ ယိုးဒယားႏိုင္ငံကိုေတာ့ ၾကားခံနယ္အျဖစ္ ထားရွိဖို႔အတြက္ ကိုလိုနီအင္အားႀကီး ႏွစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ျပင္သစ္နဲ႔ အဂၤလိပ္ေတြၾကား သေဘာတူ ခြဲေဝသတ္မွတ္ထားခဲ့ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီသေဘာတူညီခ်က္က အဂၤလိပ္နဲ႔ ဗမာၾကား၊ ျပင္သစ္နဲ႔ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား ႏိုင္ငံမ်ားၾကားမွာ ခါးသီးတဲ့ ပဋိပကၡေတြ ပိုမိုတိုးပြားလာေစခဲ့တယ္။ ေအဒီ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္မွာ ဘိုးေတာ္ဘုရား ရခိုင္ျပည္ကို သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ရခိုင္ေဒသဟာ မၿငိမ္မသက္ ပိုျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒါအျပင္ ရခိုင္ျပည္က မဟာျမတ္မုနိဘုရား ႐ုပ္ပြားေတာ္ႀကီးကို ဘိုးေတာ္ဘုရားက မႏၲေလးၿမိဳ႕ကို ပင့္ေဆာင္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ ဗမာအုပ္စိုးသူေတြအေပၚ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ မုန္းတီးမႈက ပိုလို႔ႀကီးထြားလာခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ ရခိုင္လူမ်ိဳးေခါင္းေဆာင္ ခ်င္းပ်ံ ဦးစီးၿပီး ဗမာဘုရင္ကို ပုန္ကန္ထႂကြမႈအေပၚ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႔ အဂၤလိပ္ေတြက အားေပးအားေျမႇာက္ျပဳ ေထာက္ပံ့ေပးခဲ့တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ မဏိပူရ၊ အာသံနယ္ေတြပါမက်န္ ပုန္ကန္မႈေတြနဲ႔ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္လာျပန္ေတာ့တယ္။ အပိုင္း (၄) ဆက္ရန္ ...... မင္းေကာင္းခ်စ္