“ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ ေမွာင္ခိုလုပ္ငန္းလုပ္သူ အမ်ားစုအတြက္ ဒီေဈးကြက္က အျမတ္လည္း မ်ားမ်ားရသလို အႏၲရာယ္အနည္းဆုံးလည္း ျဖစ္ေနတယ္။ ဥပေဒပိုင္းအရလည္း ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ ေမွာင္ခိုကူးတာေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ အေရးယူမႈ မရွိေသးဘူး။ အျခားရာဇဝတ္မႈေတြနဲ႔ ႏွႈိင္းယွဥ္ရင္ ျပစ္ဒဏ္ကိုက အရမ္းသက္သာတဲ့ ျပစ္ဒဏ္ ျဖစ္ေနတယ္”လို႔ အင္တာပိုတာဝန္ရွိသူ မစၥတာစတီးဝတ္က ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ သူ႔ေျပာစကားအတိုင္း ရာဇဝတ္ဂိုဏ္းေတြပါ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ေမွာင္ခိုကူးတဲ့ တရားမဝင္ ေဈးကြက္ဆီကို အေျခခ် လုပ္ကိုင္ေနတာဟာ ဆယ္စုႏွစ္ေက်ာ္ခဲ့ပါၿပီ။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ရွားပါးဇီဝမ်ိဳးစိတ္ေတြလည္း မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္လုနီးနီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ ရွားပါးငွက္မ်ိဳးစိတ္ေတြ၊ ေတာ႐ိုင္းဆင္ေတြ၊ က်ားေတြ၊ ႀကံ့ေတြလို  အဏၰဝါဇီဝမ်ိဳးစိတ္ေတြဟာ ရွားပါးမ်ိဳးစိတ္အျဖစ္ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးေနၿပီလို႔ ပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ ကာကြယ္ေရးအက္ဥပေဒ (Wild Life Protection Act) ကို ၁၉၃၆ခု ႏွစ္မွာ စတင္ျပ႒ာန္းခဲ့တာပါ။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပိုင္း ၁၉၅၆ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ကာကြယ္ေရး အက္ဥပေဒကို ျပင္ဆင္တိုးခ်ဲ႕ ျပ႒ာန္းခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေတာ႐ိုင္း တိရစာၦန္နဲ႔ အပင္မ်ား  ကာကြယ္ေရးနဲ႔ သဘာဝနယ္ေျမမ်ား ထိန္းသိမ္းေရးဥပေဒ (Protection of wildlife  and conservation of  naturalareas law) ဥပေဒကို အသစ္ျပ႒ာန္းခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ထဲမွာေတာ့ ဒီဥပေဒကိုပဲ အေျခခံၿပီး ျပည္သူအမ်ား ေလ့လာႏိုင္ေအာင္ မၾကာေသးမီက ဥပေဒမူၾကမ္းအျဖစ္ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာခဲ့ျပန္ပါတယ္။၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာေတာ့ နည္းဥပေဒကို ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ေဘးမဲ့ေတာ၊ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမဆိုင္ရာ အမိန္႔ေတြကိုလည္း ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့တာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပေဒေတြ ဘယ္လိုေကာင္းစြာ ျပဳျပင္ေပၚထြက္လာခဲ့ေပမယ့္ သား႐ိုင္းတိရစာၦန္ေမွာင္ခိုဂိုဏ္းကေတာ့ ႀကီးထြားၿမဲ ႀကီးထြားေနဆဲပါပဲ။ ရွားပါးမ်ိဳးစိတ္အပင္္ေတြလည္း ေမွာင္ခိုေဈးကေန ျပည္ပကို ပို႔ၿမဲပို႔ေနၾကဆဲပါပဲ။ ဒါေတြ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ေနရသလဲဆိုတာကို ေလ့လာရင္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ ေတြ႔ရမွာပါ။ အေျခခံအေၾကာင္းတရားထဲမွာေတာ့ ဥပေဒရဲ႕ ေပးထားခ်က္ကို လက္ေတြ႔အေကာင္ထည္ေဖာ္မႈ အားနည္းခ်က္ကို ေတြ႔ရမွာပဲ ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔ လက္ေတြ႔အေကာင္ထည္မေဖာ္ႏိုင္ရသလဲ ဆိုရင္ေတာ့ လူအင္အား၊ ဘတ္ဂ်က္ လိုအပ္မႈ၊ တဦးခ်င္း ကိုယ္က်င့္တရားမဲ့မႈ (အဂတိလိုက္စားမႈ)နဲ႔ ဥပေဒရဲ႕ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈေတြကို ေတြ႔ရမွာပါ။ လူအင္အား ဆိုရာမွာ ေမွာင္ခိုသြားဖမ္းမယ့္ အင္အားစုက ေမွာင္ခိုသမားထက္ ခ်ည့္န႔ဲေနတတ္တာမ်ိဳး။ ဖြဲ႔စည္းမႈ အေနအထားအရ တႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာဟာ ရွိသင့္တာထက္ လူအင္အား နည္းတာမ်ိဳးေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဘတ္ဂ်က္ကိစၥကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ ဥပေဒရဲ႕ ခ်ဳိယြင္းမႈဆိုရာမွာ အခု မူၾကမ္းကို နမူနာထား ေျပာရရင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူကို ျပစ္ဒဏ္မ်ား ခ်မွတ္ရာမွာ အျမင့္ဆုံးျပစ္ဒဏ္ပါရွိၿပီး အနိမ့္ဆုံး ျပစ္ဒဏ္ မပါရွိတာမ်ိဳးေပါ့။ ေနာက္တခ်က္ ေျပာစရာရွိတာက အခန္း(၁၁)၊ ပုဒ္မ(၄၁-ဂ) မွာပါတဲ့ “မ်ိဳးသုဥ္းမယ့္အႏၲရာယ္ရွိေနတဲ့ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္အျဖစ္ အကာအကြယ္ေပးထားတဲ့ တိရစာၦန္နဲ႔ အပင္ေတြရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းေတြနဲ႔ ေဖာ္စပ္ထားတဲ့ ေဆးဝါးကို လက္ဝယ္ထားရွိျခင္း၊ အသုံးျပဳျခင္း၊ ေရာင္းခ်ျခင္း၊ သယ္ေဆာင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ လႊဲေျပာင္းျခင္းမရွိေစရ”ဆိုတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ကို လက္တလံုးျခားလုပ္ၿပီး ျပစ္မႈက်ဴးေစတတ္တဲ့အတြက္၊ သတိထားသင့္တယ္။ ဒီလို ဥပေဒ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနရင္လည္း ျပ႒ာန္းခ်က္အတိုင္း အေကာင္ထည္ေဖာ္မႈမွာ အဟန္႔အတားျဖစ္မွာပါ။ ဒီလိုအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ဒီတပတ္ DVB ရဲ႕ Law Lawb (ပိုင္းျခားစိတ္ျဖာ ဥပေဒေရးရာ)အစီအစဥ္မွာ “ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္နဲ႔ သဘာဝအပင္မ်ားအတြက္ ဥပေဒအကာအကြယ္” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကဖို႔အတြက္ ဦးေနမ်ိဳးေရႊ(အစီအစဥ္ ညိႇႏႈိင္းေရးမႉး၊ တနသၤာရီထိန္းသိမ္းေရး)၊ ေဒါက္တာသိန္းေအာင္ (ဥကၠ႒ ျမန္မာ့ငွက္ႏွင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးအသင္း) ေဒၚစံပယ္မင္း(စီမံကိန္းမန္ေနဂ်ာ၊ သားငွက္ တရားမဝင္ ကုန္သြယ္မႈဌာန၊ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ရန္ပုံေငြအဖြဲ႔)တို႔ကို ဖိတ္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆုံး အစီအစဥ္တင္ဆက္သူ ဦးခင္သန္းက “ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ ကာကြယ္ေရးအတြက္ ဥပေဒေတြမွာ ျပစ္ဒဏ္တိုးျမႇင့္ရုံနဲ႔ ဥပေဒကိုမြမ္းမံ ျပင္ဆင္႐ံုနဲ႔ရပါ့မလား”  ဆိုတဲ့ အေမးကိုေတာ့ ဦးေနမ်ိဳးေရႊက ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ သူက “ျပစ္ဒဏ္တိုးျမႇင့္လာတာ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေကာင္ထည္ေဖာ္ရာမွာ အလိုအပ္ဆုံးက ေဈးကြက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔ပါပဲ”လို႔ ေျဖၾကားခဲ့တယ္။ ေဒါက္တာသိန္းေအာင္ကေတာ့ “ငွက္ေတြအပါအဝင္ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ေတြကို စားဖို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ျပန္လႊတ္ဖို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေဈးကြက္တင္လာကတည္းက ဆုံးရႈံးမႈျဖစ္တာပဲ။ ထိေရာက္တဲ့ အကာကြယ္လုပ္ေပးသင့္တယ္”လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေဒၚစံပယ္မင္းကေတာ့ “ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႔ေတြကို ေအာက္ေျခအထိ ဆင္းဖြဲ႔ဖို႔လိုတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ ေဒသခံေတြပါဖို႔ လိုတယ္။ ဒါမွ ထိထိေရာက္ေရာက္ကာကြယ္ႏိုင္မယ္”လို႔ ဆိုပါတယ္။ အားလုံးက တညီတညြတ္တည္း အႀကံျပဳေဆြးေႏြးသြားၾကတာကေတာ့ “သဘာဝဝန္းက်င္ရဲ႕ ေဂဟစနစ္နဲ႔ ဇီဝမ်ိဳးစိတ္ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ တတ္သိနားလည္တဲ့ ပညာရွင္ေတြ ထပ္မံျဖည့္စြက္ဖို႔လိုတယ္။ အခ်ိဳ႕ကိုပ ညာသင္လႊတ္ၿပီး ဒီထက္မက တိုးခ်ဲ႕သင့္တယ္” လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ျဖစ္ေနတဲ့ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္နဲ႔ အပင္ေတြ ကာကြယ္ဖို႔ဆိုရင္ သာမန္လုပ္ထုံးလုပ္နည္းအျပင္ ပိုမိုထိေရာက္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ကို ထပ္မံအေျဖရွာဖို႔ လိုအပ္ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္အရသာမကပဲ ပညာေပးစည္း႐ံုးမႈအရလည္း အေျခခံပညာအဆင့္မွ အစျပဳလုပ္ေဆာင္သင့္ပါေၾကာင္း၊ တရားမဝင္ ေတာ႐ိုင္းတိရိစာၦန္နဲ႔အပင္ေတြ ေရာင္းဝယ္ေနတဲ့ ေဈးကြက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရာလည္း လိုအပ္ေနပါေၾကာင္း အေလးအနက္တင္ျပ လိုက္ရပါတယ္။