ဒလိုင္းလားမား ႏိုင္ငံေရးခုိလံႈစဥ္က ျမန္မာျပည္ကို ဦးစားေပး စဥ္းစားခဲ့သလား။ ဤစကားမွာ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္က သူ၏ ျပည္ေျပးဘဝ ၂၅ ႏွစ္ေျမာက္ အခမ္းအနား က်င္းပစဥ္ ေအးရွားတိုင္းမ္စ္ သတင္းေထာက္ ဘာေတးလင့္နာႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးတြင္ တိဘက္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ဘုန္းေတာ္ႀကီးက ေျပာၾကားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ထိုသို႔သာ ျဖစ္ခဲ့မည္ဆုိပါက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ယေန႔ျဖစ္ပြားေနေသာ ဘာသာေရးပဋိပကၡမ်ားတြင္ မြတ္ဆလင္လူနည္းစုတို႔အတြက္ တန္းတူအခြင့္အေရးရရိွရန္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေျပာၾကားေနသည့္ ကမာၻ႔ဗုဒၶဘာသာေခါင္းေဆာင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတပါး ျဖစ္ေသာ ဒလိုင္းလားမားအတြက္ အေျခအေန တမ်ိဳးတဖံု ျဖစ္ေစလိမ့္မည္။ ဒလိုင္းလားမားကို က်ေနာ္တို႔ ပထမဦးဆံုး ေတြ႔ၾကသည့္အခိ်န္မွာ တိဘက္အား သိမ္းပိုက္ထားသည့္ တ႐ုတ္အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ပုန္ကန္မႈ ႐ံႈးနိမ့္သြားၿပီး အိႏိၵယသို႔ ထြက္ေျပးလာသည့္ ၂၅ ႏွစ္ေျမာက္ ႏွစ္ပတ္လည္အခမ္းအနား က်င္းပေနစဥ္ ျဖစ္သည္။ အိႏိၵယရိွ တိဘက္ျပည္ေျပးမ်ားႏွင့္ တိဘက္မွ ျပည္သူမ်ား စု႐ံုးၾကၿပီး အခမ္းအနားကို က်င္းပေနၾကသည့္အခိ်န္ ျဖစ္သည္။ က်ေနာ္႔ဇနီးသည္ ဓာတ္ပံုဆရာနဲ႔ က်ေနာ္တို႔သည္ ဒလိုင္းလားမားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုခြင့္ရရန္ တိဘက္ျပည္ေျပးအစိုးရ၏ လူထုဆက္ဆံေရး အရာရိွထံ ခြင့္ေတာင္းခဲ့သည္။ သူတို႔က ျမင့္ျမတ္ေသာအရွင္ဟု ေလးေလးစားစား ေခၚေဝၚေသာ ဒလိုင္းလားမားက အလြန္ အလုပ္မ်ားျပားေသာေၾကာင့္ ေတြ႔ဆံုခ်ိန္ကို မိနစ္ ၃၀ သာ ခြင့္ျပဳခဲ့ေလသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဒလိုင္းလားမားက က်ေနာ္႔ဇနီးသည္မွာ ျမန္မာ (ထိုစဥ္က ဘားမား) ျပည္သူတေယာက္ျဖစ္မွန္း သိရိွသြားသည့္အခါ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလိုပင္ တိဘက္တိုဘားမင္း အုပ္စုတစုထဲဝင္ ျဖစ္ေသာ၊ တိဘက္စကားႏွင့္ ဗမာစကားတို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေျပာၾကားရင္း စကားလက္ဆံု က်ေလေတာ့သည္။ က်ေနာ္တို႔ ထိုင္စကားေျပာေနၾကသည့္ အခန္းတြင္းသို႔ စိ္တ္မရွည္ဟန္၊ စိတ္ကသိကေအာင့္ျဖစ္ဟန္ အသံျပဳလ်က္ သတိေပးေနေသာ သူ႔တပည့္မ်ားကို မသိက်ိဳးကြၽံျပဳကာ ဒလိုင္းလားမားက တနာရီခဲြေက်ာ္ၾကာေအာင္ က်ေနာ္တုိ႔ကို ဧည့္ခံစကား ေျပာခဲ့ေလသည္။ ဒလိုင္းလားမားအေနျဖင့္ အမွန္စင္စစ္ အိႏိၵယႏိုင္ငံထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ခိုလံႈရန္ ႀကံရြယ္ခဲ့ေၾကာင္း အံ့အားသင့္ဖြယ္ကိစၥကို ျပန္လည္ေျပာျပသည္မွာ အဆိုပါစကားဝုိင္းတြင္ ျဖစ္သည္။ သူ႔အေနျဖင့္ အိႏိၵယႏွင့္ တ႐ုတ္တို႔အၾကား ဆက္ဆံေရးတြင္ ျပႆနာ ဖန္တီးမိျခင္းမ်ိဳးကို ေရွာင္ရွားလိုသည့္အတြက္ ကခ်င္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း ပူတာအုိ ေျမာက္ဘက္ရိွ တိုင္းရင္းသား တိဘက္ရြာမ်ားအနက္မွ တရြာရြာတြင္ အေျခခ် ေနထိုင္လိုခဲ့ေၾကာင္း ေျပာျပခဲ့ေလသည္။ သူ႔လူမ်ားအၾကား အတူေနလိုၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေဒသတြင္း အင္အားႀကီးမ်ား၏ ကစားကြက္မ်ားအၾကား ဘက္မလိုက္ ၾကားေနေသာ ရပ္တည္ခ်က္ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ တိုင္းျပည္တခု ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ သူ လာေရာက္ေနထိုင္မည့္အေပၚ အျပဳသေဘာ တံု႔ျပန္လိမ့္မည္ဟု ထင္ခဲ့မိသည္ဟုလည္း ေျပာျပပါသည္။ ဒလိုင္းလားမား၏ အဆိုအရ သူ ထြက္ေျပးလာသည့္အခိ်န္တြင္ ျမန္မာေခါင္းေဆာင္မ်ားထံ သေဘာထား တီးေခါက္သူမ်ားကို ေစလႊတ္ခဲ့ရာ “သူ႔ကုိ ႀကိဳဆုိလိုပါေၾကာင္း၊ သုိ႔ေသာ္လည္း ျမန္မာႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္အၾကားတြင္ အေရးႀကီးေသာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္ကိစၥ ေဆြးေႏြးေနခ်ိန္ ျဖစ္ေနသျဖင့္ ေလ်ာ္ကန္သင့္ျမတ္ေသာအခိ်န္ မဟုတ္ပါေၾကာင္း” ျပန္ၾကားခဲ့သည္ဟု ဆိုေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွာ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ မတ္လ ျဖစ္သည္။ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ျမန္မာဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးႏုက တ႐ုတ္-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္စာခ်ဳပ္ကို ပီကင္းတြင္ အခမ္းအနားျဖင့္ အတည္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ကာ စုစုေပါင္း ၂၁၈၅ ကီလိုမီတာ ရွည္ေသာ ႏွစ္ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္ကို တိုင္းတာ ေရးဆဲြႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ၁၉၈၄ ခုႏွစ္က မက္ေလ်ာ့ဂင့္ဂ်္ (McLeod Ganj) တြင္ က်ေနာ္တို႔ စကားေျပာၾကားသည့္ အခိ်န္တြင္မူ ဒလိုင္းလားမားအေနျဖင့္ သူ ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည့္ ခိုလံႈရန္ ေနရာအတြက္ စိတ္ေက်နပ္မႈ ရိွေနမည္မွာ သံသယရိွစရာလိုမည္ မထင္ေပ။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္က စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္ မည္သည့္ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ကုိမွ သည္းမခံခဲ့ေခ်။ အိႏိၵယတြင္မူ တိဘက္မ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ သူတို႔ကိုယ္ပိုင္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားကိုပင္ ထူေထာင္ခြင့္ရၾကၿပီး ဘာသာေရးစာေပမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးစာေပမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝခြင့္ ရၾကေလသည္။ အကယ္၍သာ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္က ဒလိုင္းလားမားအေနျဖင့္ ပူတာအုိေျမာက္ပိုင္းတြင္ အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့မည္ဆိုပါက ပီကင္းအစိုးရက ျမန္မာအေပၚ ေဒါသအမ်က္ေခ်ာင္းေခ်ာင္း ထြက္မည္မွာ သံသယရိွစရာမလိုဘဲ ၁၉၆၀ ႏွင့္ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားဆီက ဗမာျပည္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ ပုန္ကန္တိုက္ခိုက္မႈကို ေထာက္ခံအားေပးခဲ့သည္ထက္ ပိုမိုဆိုးရြားစြာ ဒုကၡေပးေကာင္း ေပးေပလိမ့္မည္။ က်ေနာ္တို႔သည္ ဒလိုင္းလားမားႏွင့္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ ထပ္မံေတြ႔ဆံုခဲ့ၾကျပန္သည္။ ထိုစဥ္က က်ေနာ္က ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံျခားသတင္းေထာက္မ်ား ကလပ္ (FCCT) တြင္ ဥကၠ႒တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနၿပီး သူက ဘန္ေကာက္သို႔ ေခတၱ လာလည္စဥ္ ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ ၈ ဦးမွာ ထိုင္းႏိုင္ငံသုိ႔ လာေရာက္၍ ရန္ကုန္တြင္ တပ္မေတာ္၏ အက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ထားျခင္း ခံေနရေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ လံႈ႔ေဆာ္မႈျပဳလုပ္ရန္ လာေရာက္ၾကခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ အၾကမ္းမဖက္သည့္နည္းျဖင့္ ႏိုင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ ဒီမိုကေရစီေရး လႈပ္ရွားသူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္မွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ထားခံရစဥ္အတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုကို လက္ခံရရိွခဲ့ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ကမာၻတဝန္းမွ ထင္ရွားေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးခ်န္ပီယံမ်ားက ထုိသို႔ စုေဝးခဲ့ျခင္းမွာ ထူးျခားသည္။ ေမၽွာ္လင့္ထားသည့္အတိုင္းပင္ ထိုစဥ္က ျမန္မာစစ္အစိုးရသည္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လႊတ္ေပးရန္ သူတို႔အေပၚ ဖိအားေပးမႈကို မလိုက္ေလ်ာခဲ့ၾကေခ်။ ထိုစဥ္က ေၾကာက္စရာေကာင္းသည့္ ေထာက္လွမ္းေရးအဖဲြ႔ အႀကီးအကဲ ဒု-ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးခင္ညြန္႔ ေခါင္းေဆာင္သည့္ စစ္အစိုးရ မီဒီယာမ်ားက ထုိအခြင့္အေရးကို အသံုးခ်ကာ ဒလိုင္းလားမားကို “ခဲြထြက္ေရးသမား” ဟု ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ သူက တိဘက္လြတ္လပ္ေရးကို လိုလားခဲ့သူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံေရးတြင္ ခင္ညြန္႔ႏွင့္ သူ႔လူမ်ားသည္ တ႐ုတ္ျပည္ကို အျပည့္အဝ ေထာက္ခံသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ ၈ ဦးတြင္ ဒလိုင္းလားမား ပါဝင္ေနသည့္အတြက္ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ သံေရး၊ တမန္ေရး ဝဲဂယက္ ထန္ခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ထိုင္းအစိုးရကို ႏွစ္ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ကန္႔ကြက္ခဲ့သလို FCCT ႏိုင္ငံျခားသတင္းေထာက္မ်ား ကလပ္သည္လည္း မီးပူဟပ္ခံရသည္။ ဒလိုင္းလားမား ေရာက္မလာမီ က်ေနာ္တို႔႐ံုး၏ စကားေျပာစင္ျမင့္ ေနာက္ဘက္ရိွ နံရံေပၚတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ တႏွစ္ေက်ာ္ကတည္းက ခ်ိတ္ဆဲြထားခဲ့ေသာ သူ၏ ဓာတ္ပံုေဟာင္းကို ျဖဳတ္ခ်ေပးရန္ တ႐ုတ္သံ႐ံုးက က်ေနာ္တို႔ကို ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ က်ေနာ္က နံရံေပၚတြင္ FCCT အဖဲြ႔ဝင္မ်ားက ဓာတ္ပံုမ်ား ခ်ိတ္ဆဲြဆင္ယင္ထားျခင္းမွာ သတင္းမီဒီယာ ျပန္ၾကားေရးသေဘာအရ ျပသထားျခင္းျဖစ္ၿပီး အေရးေတာ္ပံုတခုကုိ ေထာက္ခံသည့္ ပံုရိပ္တခုအေနျဖင့္ မဟုတ္ပါေၾကာင္း တ႐ုတ္သံအရာရိွမ်ားကို ရွင္းျပခဲ့ရသည္။ အကယ္၍ တ႐ုတ္ေခါင္းေဆာင္ တိန္႔ေရွာက္ဖ်င္က FCCT သို႔ လာေရာက္ၿပီး မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားလိုပါကလည္း က်ေနာ္တို႔က သူ႔ဓာတ္ပံုကို က်ေနာ္တုိ႔နံရံေပၚတြင္ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ခ်ိတ္ဆဲြမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း ေျပာခဲ့ရသည္။ တ႐ုတ္ သံ႐ံုးအရာရိွမ်ားက သိပ္ေက်နပ္ပံု မရၾကေသာ္လည္း ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္မႈေတာ့ ဆက္မလုပ္ေတာ့ေခ်။ အခမ္းအနားတြင္ ပရိသတ္မ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေနေသာ ကလပ္အတြင္း က်ေနာ္က ဒလိုင္းလားမားသို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ေဘာင္ခတ္ထားေသာ ဓာတ္ပံုေပးအပ္ျခင္းသည္ ဆက္စပ္မႈမရိွသည့္ အစီအစဥ္ ျဖစ္ပါသည္။ မည္သို႔ဆိုေစ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ ေတြ႔ဆံု စကားေျပာခဲ့ရစဥ္က ျမန္မာျပည္တြင္ ခိုလံႈခြင့္ရခ်င္ခဲ့သည္ဟု သူ ေျပာၾကားခဲ့သည္ကို ျပန္လည္သတိရမိလိမ့္မည္ ဆိုသည္ကိုေတာ့ က်ေနာ္ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္မိသည္။ FCCT အခမ္းအနား ျဖစ္ေပၚလာေစသည့္ အေၾကာင္းအခ်က္ႏွင့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ေဒသတြင္း ျဖစ္ေပၚ ေျပာင္းလဲလာမႈမ်ားအရ ဒလုိင္းလားမားအေနျဖင့္ ပူတာအိုထက္ မက္ေလ်ာ့ဂင့္ဂ်္ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့ျခင္းအတြက္ ပိုမို ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္ေနမည္မွာကား ေသခ်ာပါသည္။ သု႔ိေသာ္လည္း အကယ္၍ ယေန႔အခိ်န္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ သူ ရိွေနခဲ့ပါက မြတ္ဆလင္ လူနည္းစုမ်ားအေပၚ ဗုဒၶဘာသာအစြန္းေရာက္ အုပ္စုမ်ား၏ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားက သူ၏ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းတြင္း သဟဇာတျဖစ္ေရး သေဘာထားမ်ားကို မည္သို႔ တံု႔ျပန္ၾကလိမ့္မည္ကိုကား မည္သူမၽွ မသိႏိုင္ပါေခ်။ ေမာင္တင္ထြန္း (ေအးရွားတိုင္းမ္ အြန္လိုင္းသတင္းစာပါ ဘာေတးလင့္တနာ၏ Did the Dalai Lama prefer exile in Myanmar to India? ကို ဘာသာျပန္ဆိုပါသည္။)