Water water every where not a drop to drink ေရေတြ ေရေတြ ေနရာတကာမွာ အမ်ားၾကီးပဲ။ ေသာက္သံုးစရာတစက္မွ မ႐ွိပါလား။ အရင္ေခတ္က အညာထန္းေတာေတြမွာ ေရေတာင္းေသာက္ရင္ စိတ္ဆိုးတယ္။ ထန္းေရေတာ့ ေတာင္းေသာက္လို့ရတယ္တဲ့။ ဒီေန့ကမၻာမွာ ေသာက္စရာေရဆုိလုိ့ ေတာ္ေတာ္ ႐ွားပါလားလို့ ညည္းညူသံကို ၾကားဖူးတယ္။ အဲဒါက ၀ါးခယ္မခရီး သေဘၤာေပၚမွာ ဆရာမင္းယုေ၀ ေျပာတာပါ။ တကယ္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ့ နိုင္ငံမွာ ေရခ်ဳိလို့ေခၚၾကတဲ့ ေသာက္သံုးနုိင္တဲ့ ေရ အင္မတန္ ေပါမ်ားပါတယ္။ ဧရာ၀တီျမစ္၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္၊ သံလြင္ျမစ္၊ ေနာက္ မဲေခါင္ျမစ္လည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ့ တပုိင္းတစပုိင္တာပဲ။ ျမစ္ေရမ်ားဟာ ေရခ်ဳိမ်ားသာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ျမစ္ညာကလူေတြ ဆင္ျခင္ၾကရင္ေတာ့ ဒီျမစ္ေတြဟာ ထာ၀စဥ္သန့္႐ွင္းေနမွာပါ။ ညစ္ညမ္းေတာ့တာပဲေပါ့။ ၀ါးခယ္မေရာက္ေတာ့ သူတုိ့တေတြဟာ ျမစ္ေရကုိ ခ်ဳိးဖုိ့ ေဆးေၾကာဖုိ့ သံုးစြဲတာကုိေတြ့တယ္။ ျမစ္ေရေတြက ေရငန္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ ျမို့ခံလူေတြက ေျပာျပတယ္။ ေသာက္ေရကုိေတာ့ ေရသန့္ဘူးေတြ ၀ယ္သံုးၾကပါတယ္။  ဒါေပမယ့္ ေရသန့္ကို လူတိုင္း သံုးနုိင္ၾကရဲ့လား။ ျမစ္ေရေတြ ညစ္ညမ္းေနရင္ က်န္းမာေရး ထိခုိက္ေတာ့တာပါပဲ။ အသား၀ါေစတဲ့ ဘီပုိးေတြ၊ ကုရခက္တဲ့ စီပုိးေတြနဲ့ ဆုိင္တဲ့ အသည္းေရာဂါ အျဖစ္မ်ားတယ္တဲ့။ နုိင္ငံတကာ႐ႈခင္းကုိ ျပန္ၾကည့္မိတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္က တ႐ုတ္ျပည္ ယန္စီျမစ္ေရေတြ ျပဿနာ တက္တယ္။ ယန္စီျမစ္ရဲ့ အလ်ားဟာ (၃၉၀၀ မိုင္) ႐ွည္လ်ားတယ္။ အာ႐ွတိုက္မွာ အ႐ွည္ဆံုးျမစ္ ျဖစ္ျပီး ကမၻာမွာ တတိယအ႐ွည္ဆံုးျမစ္ ျဖစ္တယ္။ သူဟာတိဘက္ ကုန္းျမင့္က ျမစ္ဖ်ားခံတယ္။ ဒီျမစ္က စိုက္ပ်ိုးေရးအတြက္နဲ့ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အတြက္ အေရးပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း Thee Gorges Dam ေဆာက္ျပီးတဲ့အခါ ေရအားလွ်ပ္စစ္လည္း ရလာေတာ့ အင္မတန္ အဆင္ေျပ သြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ စက္မႈလက္မႈ အင္မတန္ ထြန္းကားျပီး စည္းမ႐ွိကမ္းမ႐ွိ လုပ္တတ္တဲ့ တ႐ုတ္ေတြရဲ့ အေလ့အက်င့္ေၾကာင့္ ခုလို ျမစ္ေရေတြမွာ ျပဿနာ တက္ရတာပါပဲ။ ပထမဦးဆံုး ျဖစ္တာကေတာ့ စက္ရံုတရံုက အဆိပ္သတၱု တမ်ိုးျဖစ္တဲ့ ကက္ဒမီယမ္ (cadmium) ကို ျမစ္ထဲ စြန့္သတဲ့။ ဒီလိုစြန့္တဲ့ စက္ရံုက တာ၀န္႐ွိသူ ၆ ဦးကို ဖမ္းဆီးလိုက္တယ္။ ေနာက္ ရက္သတၱပတ္မွာပဲ ေနာက္ထပ္ ယန္စီျမစ္မွာ ဓာတုပစၥည္းေတြ ဖိတ္စင္တယ္။အဲဒါက ကုန္တင္ သေဘၤာတစီးက ေခ်းခၽြတ္ဆပ္ျပာ ထုတ္လုပ္ဖို့ သယ္ေဆာင္လာတဲ့ ဖီေနာေတြ ျမစ္ထဲ ဖိတ္စင္လို့ပါပဲတဲ့။ တကယ္ေတာ့ ႐ွန္ဟိုင္းရဲ့ ေသာက္သံုးေရမ်ားကို ယန္စီျမစ္ကေန ရ႐ွိတာ ျဖစ္တယ္။ အေျခေနဆိုးလာရင္ေတာ့ ေရေပးေ၀မႈကို ပိတ္လိုက္မယ္လို့ တာ၀န္႐ွိသူမ်ားက ဆိုတယ္။ ဒါဆိုရင္ ျပည္သူေတြ ေရငတ္ကုန္ေတာ့မွာေပါ့။ ႐ွန္ဟိုင္းမွာ လူဦးေရ ၁၃ သန္းေက်ာ္ ႐ွိတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရ႐ွားတဲ့နိုင္ငံေတြမွာ စံနမူနာ တင္ရမွာကေတာ့ စင္ကာပူပါပဲ။ စင္ကာပူဟာ မေလး႐ွားနုိင္ငံက ေရကုိ ၀ယ္ယူ သံုးစြဲေနရတယ္။ စင္ကာပူမွာ Technology ႐ွိတယ္။ သူတုိ့ဟာ ေရသန့္ကုိ မေလး႐ွားမွ ၀ယ္ယူေနရာက မိမိတုိ့ကုိယ္တုိင္ ေရကုိျပန္လည္ အသံုးျပုနုိင္ေအာင္ ေဆာင္႐ြက္မယ္လုိ့ ေၾကညာတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ မေလး႐ွားက သူရဲ့ ေရကုိ ေဈးတုိးျမွင့္ ယူလုိတာေၾကာင့္ပါပဲ။ ၁၉၆၁-၆၂ စာခ်ဳပ္အရ ေရတန္ဖုိး တုိးယူနုိင္တယ္လုိ့ သိရတယ္။ ကမၻာ့ေရျပဿနာဟာ အေတာ္ေလး ရင္ေလးစရာ ေကာင္းေနျပီလုိ့ ဆုိတယ္။ ၂၀၀၂ ခုနွစ္က စင္ကာပူရဲ့ ျပဿနာ ေျဖ႐ွင္းပံုေလးကုိ ၾကည့္ၾကပါစုိ့။ စင္ကာပူရဲ့ အမ်ဳိးသားေန့မွာ ဒု-၀န္ၾကီးခ်ဳပ္လီခ်န္လြန္းက သူ့ရဲပြဲကို တက္ေရာက္လာတဲ့ လူေတြကုိ ေရတခြက္စီ တုိက္တယ္။ အဲဒီေရကို ေရသစ္(New Water)လုိ့ သူက နာမည္ေပးထားတယ္။ အဲဒီေရဟာ လက္ေဆးကန္က ထြက္တဲ့ေရ၊ ပန္းကန္ေဆးေရနဲ့ အိမ္သာကထြက္တဲ့ ေရေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေရေတြကုိ သန့္စင္ထားရာက ေရသစ္ကုိရတယ္။ အဲဒီေရသစ္ကုိ ေသာက္တဲ့လူေတြရဲ့မ်က္နွာေတြကုိ သတင္းေထာက္ေတြက တီဗီြကင္မရာနဲ့ မွတ္တမ္းတင္တယ္။ လူငယ္ေတြလည္း မေၾကာက္မ႐ြံ့ ေနာက္မတြန့္ဘဲ ေရကုိ ေက်ေက်နပ္နပ္ ေသာက္တယ္။ နုိင္ငံေရးနဲ့ အမ်ဳိးသားေရးအျပင္ ပတ္၀န္းက်င္ေရးအတြက္ အင္မတန္ အေရးၾကီးတဲ့ ေဆာင္႐ြက္ခ်က္ တခုလုိ့ စင္ကာပူနုိင္ငံေရး အကဲျဖတ္သမားေတြက ဆုိတယ္။ တကယ္ေတာ့ စင္ကာပူ တနုိင္ငံတည္းက ေရကို ဒီလုိ ျပန္လည္သန့္စင္ျပီး သံုးစြဲတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ေတာင္ပုိင္း ကယ္လီဖုိးနီးယားက ေအာရိန္းေကာင္တီ (Orange County) ဆုိရင္ ၁၉၇၆ ခုနွစ္ကတည္းက အသံုးျပုျပီး ေရကုိ နက္ရိႈင္းတဲ့ ေနရာအထိ ေရာက္ေအာင္ ေျမၾကီးထဲ ထုိးသြင္းကာ  အင္မတန္သန့္တဲ့ ေရအေနနဲ့ ျပန္လည္ အသံုးျပုၾကတယ္။ စင္ကာပူမွာ ဘံုဘုိင္ေရနဲ့ အိမ္သာသံုးေရေတြကုိ သန့္စင္ အသံုးျပုတဲ့ ေရသစ္ဟာ စင္ကာပူကုိ မေလး႐ွားနဲ့ တန္းတူရည္တူ ျဖစ္သြားေစတယ္။ ေရသစ္ဟာ ေလာေလာဆယ္ စင္ကာပူမွာ လုိအပ္တဲ့ ေသာက္သံုးေရရဲ့ ထက္၀က္ကုိ ျဖည့္တင္းေပးတယ္။ ဒီလုိ ေဆာင္႐ြက္ခ်က္ဟာ ခ်ီးက်ဴးစရာ ေကာင္းတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ကမၻာမွာ ေရ႐ွားပါးမႈျပဿနာနဲ့ ရင္ဆုိင္ေနရေၾကာင္း ကမၻာ့ဘဏ္က သတိေပးထားတာေၾကာင့္ပဲ။ ေရ႐ွားပါးမႈဟာ ပုိျပီး ဆုိးလာစရာ႐ွိေၾကာင္း ကမၻာ့ကုလသမဂၢရဲ့ အစီရင္ခံစာမွာလည္း ေဖာ္ျပထားတယ္။ ကုလသမဂၢနဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုတုိ့ရဲ့ ခန့္မွန္းခ်က္အရ ၂၁ ရာစု အစပုိင္းကေနစျပီး ကမၻာ့လူဦးေရ ၄၀ ရာခုိင္နႈန္းဟာ အေျခခံ ေသာက္သံုးေရ လုိအပ္ခ်က္ကုိ ရ႐ွိနုိင္ေတာ့မွာ မဟုတ္ဘူးလုိ့ ဆုိထားတယ္။ ကနဦးအေနနဲ့ စင္ကာပူဟာ ေရသစ္ကုိ စက္မႈလုပ္ငန္းသံုး အတြက္ စတင္ သံုးစြဲသြားမွာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အဲဒီေရသစ္ကုိ ဆည္ေတြထဲကုိ ထည့္ေပးျပီး ဘုံဘိုင္ေရအေနနဲ့ သံုးစြဲသြားဖုိ့ စီစဥ္ထားတယ္။ ျပည္သူလူထု ေရရ႐ွိေရးအဖြဲ့က လာမယ့္နွစ္မွာ ေရသစ္စက္႐ုံ နွစ္႐ုံကုိ ေဆာက္လုပ္သြားဖုိ့ စီစဥ္ထားေၾကာင္း သိရတယ္။ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာအဖြဲ့က ေၾကညာတာကေတာ့ ေရသစ္ဟာ ဘံုဘုိင္ေရထက္ ေကာင္းတယ္။ ပုိျပီး အနၱရာယ္ကင္းတယ္လုိ့ ဆုိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရသစ္ဟာ သူ့ရဲ့နာမည္ဆုိးျဖစ္တဲ့ ေရဆုိးဆုိတဲ့ နာမည္ကုိ ေခ်ဖ်က္နုိင္ပါ့မလားဆုိတဲ့ သံသယ ႐ွိေနၾကတယ္။ စင္ကာပူဟာ မေလး႐ွားဂ်ိုးေဟာ့ ကေန ေရဂါလန္ ၁ ေထာင္ကုိ မေလး႐ွားရင္းဂစ္ ၃ ဆင့္နဲ့ ၀ယ္တယ္။ ဒီေရကိုပဲ စင္ကာပူက သန့္စင္ပုိးသတ္ျပီး မေလး႐ွားကုိ ဂါလန္ ၁ ေထာင္လွ်င္ ဆင့္ ၅၀ နဲ့ ျပန္ေရာင္းတယ္။ (ဒါကစီးပြားေရးေပါ့) စင္ကာပူဟာ ေရသစ္နဲ့ အတူ မေလး႐ွားမွေရ၊ ပင္လယ္မွ သန့္စင္ထားတဲ့ မုိးေရ စုစုေပါင္းဟာ စင္ကာပူကုိ  အတိုင္းအတာ တခုအထိ လံုေလာက္ေစမွာ ျဖစ္တယ္။ ၂၀၁၁ နွစ္မွာ မေလး႐ွားနဲ့ ခ်ဳပ္ဆုိထားတဲ့ ေရအေရာင္းအ၀ယ္ စာခ်ဳပ္နွစ္ခု ပ်က္ျပယ္တယ္။ ေနာက္စာခ်ဳပ္တခုကေတာ့ ၂၀၆၁ ခုနွစ္မွာမွ ပ်က္မယ္။ နိဂံုးအေနနဲ့ ေျပာရလို့႐ွိရင္ ကမၻာၾကီးဟာ လုိတာေတြအားလံုး ေပးတယ္ မထင္ပါနဲ့။ ဂ်ဳိးျဖူနဲ့ ေလွာ္ကားေရကုိ အခမဲ့နီးပါး သံုးေနၾကတဲ့ ရန္ကုန္သူ ရန္ကုန္သားေတြဟာလည္း ေရရဲ့ တန္ဖုိးကုိ မေမ့သင့္ပါဘူး။ ဧရာ၀တီ၊ ခ်င္းတြင္း၊ သံလြင္စတဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြရဲ့ တန္ဖုိးကို လည္း သေဘာေပါက္ပါ။ အထူးသျဖင့္ ျမစ္ေတြဟာ အမႈိက္ပစ္စရာ အမႈိက္ပံုးေတြ မဟုတ္ေၾကာင္း သတိျပုၾကပါလို့ ေမတၱာရပ္ခံပါတယ္။