လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၉၄၇ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၂ ရက္ေန့က ႐ွမ္းျပည္နယ္ ပင္လံုျမို့မွာ  ဗိုုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနဲ့ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ​ ​ျမန္မာနိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး အတူတူ ရယူဖို့၊ လြတ္လပ္ေရးရျပီးလို့ ဆယ္နွစ္ၾကာရင္ ခြဲထြက္လိုက ခြဲထြက္နိုင္တယ္လို့​ ​ေတာင္တန္းျပည္မ ပူးေပါင္းစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုျပီး လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္  ဆယ္နွစ္ေက်ာ္ၾကာလာတဲ့အခါ အာဏာရအစိုးရေတြရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဟာ တန္းတူညီမွ်မႈမ႐ွိတာ၊ ခြဲျခားအုပ္ခ်ဳပ္တာ၊ လူ့အခြင့္အေရးခ်ိုးေဖာက္မႈေတြ ခံရတာ၊ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ပါ ကတိက၀တ္ေတြကို အစိုးရက ေဖာက္ဖ်က္တာ ခံစားရတဲ့အတြက္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ့ေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး ျပည္တြင္းစစ္ေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ရပါတယ္။ ၂၀၁၁  ခုနွစ္မွာ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရ တက္လာျပီးေနာက္ပိုင္း တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ့ေတြနဲ့ အပစ္အခတ္ရပ္ေရး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေနြးပြဲေတြ လုပ္ေဆာင္လာခဲ့တယ္။ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ့အားလံုးနဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတူညီခ်က္ ရျပီးရင္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ့၊ နိုင္ငံေရးပါတီအဖြဲ့၊ အစိုးရကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့ ျပည္သူ့ကိုယ္စားလွယ္ေတြပါ အားလံုး ပါ၀င္တဲ့ ပင္လံုညီလာခံနဲ့ တူတဲ့ ညီလာခံၾကီးကို ေနျပည္ေတာ္မွာ က်င္းပမယ္လို့ အစိုးရဘက္က   ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဒါနဲ့ပတ္သက္ျပီးေတာ့ လက္လွမ္းမီသမွ် တိုင္းရင္းသား နိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ အျမင္ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ဦးပူက်င့္႐ွင္းထန္ (ဇိုမီးခ်င္းအမ်ိုးသားကြန္ဂရက္-ဥကၠ႒) “သေဘာတူတဲ့အတုိင္း မျဖစ္လာေသးလုိ့ မျပီးျပတ္တဲ့ သေဘာတူညီမႈလို ျဖစ္ေနေတာ့ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာနုိင္ငံမွာ ေသနတ္သံေတြမစဲပဲ ျဖစ္ေနတာေတြကို တိတ္ေအာင္ က်ေနာ္တုိ့ ဒီကိစၥကို အစသေဘာတူတဲ့အတုိင္း ျပန္လည္ေျဖၾကား ေဆြးေနြးတုိင္ပင္ျပီးေတာ့ လုပ္ရေအာင္ဆုိျပီးေတာ့ ၂၀၁၁ ညီလာခံမွာ ေၾကညာထားထာပါ။ က်ေနာ္တုိ့ထက္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဆက္လက္ျပီးေတာ့ ေဆာင္႐ြက္ပါဆုိတာ သူ့လက္ထဲကို က်ေနာ္ကိုယ္တုိင္အပ္ျပီးေတာ့ လုပ္ထားတာပါ။ ဒါမွတပါး က်န္တဲ့ဥစၥာ ဘာမွမ႐ွိပါဘူး ဆုိတာ အခုထိ က်ေနာ္တုိ့ အဲလိုပဲ ခံယူေနတာပါ။” ဦးခြန္ထြန္းဦး (႐ွမ္းအမ်ဳိးသားမ်ား ဒီမုိကေရစီအဖြဲ့ခ်ဳပ္ ဥကၠ႒) “ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရင္ ဒုတိယအၾကိမ္မကလုိ့ ဘယ္နွၾကိမ္ပဲေခၚေခၚ လြတ္လပ္ျခင္းရဲ့ အနွစ္သာရကေတာ့ ေပၚလြင္ဖုိ့အေရးၾကီးတယ္။ အဓိကေတာ့ ႐ုိးသားျဖူစင္ဖုိ့ပဲ။ နွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ခဲ့ျပီ။ အနာသိေဆး႐ွိ ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ အေျခခံဥပေဒအရ တုိင္းရင္းသားေတြအားလုံး ရခ်င္တဲ့အေျခခံဥပေဒမ်ိုး ျပုလုပ္တာ ေရးကိုေရးရမယ္။ မေရးလုိ့ကို မျဖစ္ဘူး။” ပဒိုေဒးဗစ္သာကေပါ (ကရင္အမ်ိုးသားအစည္းအရံုး ဒုဥကၠ႒) “ညီလာခံလုပ္မယ္လုိ့ တဖြဖြ ေျပာေနတာပဲ။ က်ေနာ္တုိ့နဲ့ေတြ့တဲ့ ၀န္ၾကီးကေတာ့၊ လုပ္ျပီးေတာ့ အေျခခံဥပေဒ ေျပာင္းစရာ႐ွိလည္း ေျပာင္းေပါ့။ အေျခခံဥပေဒ ေျပာင္းဖုိ့က ၇၅ ရာခုိင္နႈန္းေက်ာ္ရမယ္။ ေနာက္ျပီး က်ေနာ္တုိ့ ကိုယ္စားျပုတဲ့ ပါလီမန္မွာ အမတ္ေတြမွမ႐ွိဘဲ။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တုိ့က လုပ္ၾကည့္ရမွာေပါ့။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္က တြန္းၾကည့္ရမွာေပါ့။ က်ေနာ္တုိ့က လုိခ်င္တာက တုိတုိလုိရင္းေျပာရရင္ စစ္မွန္တဲ့ျပည္ေထာင္စုေပါ့။ အတုအေယာင္ ျပည္ေထာင္စု၊ နာမည္ခံျပည္ေထာင္စု မဟုတ္ဘူး။ စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုအတြက္ က်ေနာ္တို့က တုိက္ပဲြဆက္၀င္ရမွာပဲ။ စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စု ေပၚေပါက္လာရင္ေတာ့ တကယ့္ခုိင္မာတဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္လာမွာ။” ခူးဦးရယ္ (ကရင္နီအမ်ိုးသား တိုးတက္ေရးပါတီ - အေထြေထြအတြင္းေရးမႉး) “သမၼတဦးသိန္းစိန္ ဦးေဆာင္တဲ့အစိုးရက ပင္လုံညီလာခံတဲ့၊ က်ယ္ျပန့္တဲ့ ေတြ့ဆုံေဆြးေနြးမႈေတြ ျဖစ္ေပၚဖုိ့၊ ညီလာခံမ်ိုး ျဖစ္ေပၚဖုိ့ သူတုိ့က ေလသံထြက္ေနတာ ဆုိေတာ့ က်ေနာ္တုိ့က သူတုိ့ရဲ့ လုိခ်င္တဲ့ပုံသဏၭာန္အတုိင္းပဲ သြားဖို့မ်ားပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ့ျမင္ခ်င္တဲ့ ဒုတိယ ပင္လုံညီလာခံမ်ိုး ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မွာပါ။ က်ေနာ္တုိ့ ျဖစ္ခ်င္တာကေတာ့ ကုိယ္စားျပုတဲ့ အေနအထား႐ွိတဲ့ သက္ဆုိင္ရာ အဖဲြ့အစည္းေတြက ကိုယ္စားျပု ေဆြးေနြးနုိင္တဲ့ ညီလာခံမ်ိုးကို လုိခ်င္တာပါ။ ကုိယ္စားျပုမႈအရဆုိတာ လူမ်ိုးအရေကာ၊ ပထ၀ီအေနအထားအရ၊ ျပည္နယ္ အေနအထားအရ၊ သမုိင္းေၾကာင္းအရ အေျခခံ႐ွိတဲ့ အေနအထားမ်ိုးနဲ့ ပါ၀င္သင့္ပါ၀င္ထုိက္တဲ့ အစုအဖဲြ့ေတြ ပါ၀င္နုိင္တဲ့၊ ေဆြးေနြးပို္င္ခြင့္႐ွိတဲ့ ကုိယ္စားျပုမႈမ်ိုး ပါ၀င္တဲ့ ညီလာခံမ်ိုးကို ဆုိလုိတာပါ။” နိုင္ေငြသိန္း (မြန္ေဒသလံုးဆိုင္ရာ ဒီမိုကေရစီပါတီ - ဥကၠ႒) “ပင္လုံအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ျပည္ေထာင္စုကို လုိခ်င္ပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆုိရင္ ပင္လုံအေျခခံကေတာ့ တန္းတူအေရး၊ တုိင္းရင္းသားေတြ ကိုယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္၊ စစ္မွန္ေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို သြားခ်င္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခါမွလည္း မရခဲ့ဘူးေလ။ ဒီလိုေခၚမယ္ဆုိရင္ အားရ၀မ္းသာနဲ့ ၾကိုဆုိမွာပဲ။” ဦးသာဘန္း (ရခိုင္ဒီမိုကေရစီအဖြဲ့ခ်ဳပ္ ယာယီဥကၠ႒) “တုိင္းရင္းသားေတြ လုိလားတဲ့ စစ္မွန္တဲ့ျပည္ေထာင္စု ရေရးအတြက္ ဒုတိယ ပင္လုံပဲေခၚေခၚ၊ သူတုိ့က်င္းပမယ့္ ပင္လုံထက္က်ယ္ျပန့္တဲ့ ညီလာခံပဲေခၚေခၚ က်ေနာ္တုိ့ တုိင္းရင္းသားေတြက ဒီေန့အခ်ိန္မွာ ခဲြထြက္ေရးကို ေျပာေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပည္ေထာင္စု အတြင္းမွာ တန္းတူေရးနဲ့ ကိုယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္ ရ႐ွိေရးကို ေဆြးေနြးၾကမယ္။ က်ယ္ျပန့္စြာ ညွိနႈိင္းျပီးေတာ့ ရင္ထဲမွာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဆြးေနြးမယ္ဆုိရင္ ၾကိုဆုိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေကာက္က်စ္တဲ့ပုံစံနဲ့ လုပ္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ ကန့္ကြက္တယ္။” ဗိုုလ္မႉးၾကီး ဂ်ိမ္း(စ္)လြမ္ေဒါင္ (ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ့ ဒု-နိုင္ငံျခားေရးတာ၀န္ခံ ) “ယုံၾကည္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို့အခ်င္းခ်င္း ဘယ္ေတာ့မွ လက္ေတြ့မက်တဲ့ကိစၥ၊ က်ေနာ္တုိ့ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေျပာတဲ့အတုိင္း လုပ္ေတာ့မွ အဲဒါ လက္ေတြ့က်လာပါလိမ့္မယ္။ ကမၻာေပၚမွာ ထည္ထည္၀ါ၀ါ တျခားတုိင္းျပည္လို က်ေနာ္တို့ ေနရဖုိ့က အခ်ိန္ေရာက္ပါျပီ။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ့အားလုံးလည္း အဲဒါကို ဆနၵျပုရင္းနဲ့ ဆုေတာင္းေမတၱာ ၀ုိင္းပို့ရေအာင္ ေဆာ္ဩခ်င္ပါတယ္။”