ေျမာက္ကိုရီးယားနုိင္ငံကို ၁၅ နွစ္ၾကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ကင္မ္ဂ်ံုအီ အသက္ ၆၉ နွစ္ဟာ နွလံုးေရာဂါနဲ့ ေသဆံုသြားတဲ့အေၾကာင္း အစိုးရမီဒီယာက ဒီကေန့ အတည္ျပု ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ကင္မ္ဂ်ံုအီဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ၁၉၈၃ ခုနွစ္တုန္းက ေတာင္ကိုရီယားအရာ႐ွိ ၁၇ ဦး ေသဆံုးခဲ့ရတဲ့ အာဇာနည္ကုန္း ဗံုးေပါက္မႈကို အမိန့္ေပးခဲ့သူျဖစ္ျပီး အဲဒီ အျဖစ္အပ်က္​ ​ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာက ေျမာက္ကိုရီးယားကို သံတမန္ ဆက္ဆံေရး ျဖတ္ေတာက္ခဲ့ပါတယ္။ မၾကာေသးခင္နွစ္ေတြ​ အတြင္းမွာ နွစ္နုိင္ငံဆက္ဆံေရး​ ​ျပန္စခဲ့ျပီး​ ​ေျမာက္ကိုရီးယားက ျမန္မာစစ္အစိုးရကို န်ဴးကလီးယားနဲ့​ ​လက္နက္နည္းပညာေတြ၊​ ​ေျမ​ေအာက္လုိဏ္ေခါင္း နည္းပညာေတြ ကူညီေပးေနတယ္ဆုိတဲ့ သတင္းေတြဟာလည္း ကမၻာ့မီဒီယာေတြမွာ ေခါင္းၾကီး သတင္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အေမရိကန္ သမၼတဘု႐ွ္ အစိုးရလက္ထက္က မင္းဆုိးမင္းညစ္ေတြရဲ့ ေျခကုပ္စခန္း (Outposts of tyranny) ၆ စာရင္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ့့ပါတယ္။ ကုလသမဂၢနဲ့ အေနာက္နုိင္ငံေတြရဲ့ ကန့္ကြက္မႈေတြကို အာခံျပီး ျမန္မာျပည္နဲ့ လွ်ဳိ့၀ွက္ ဆက္သြယ္မႈေတြလုပ္ခဲ့တဲ့ ေျမာက္ကိုရီးယားေခါင္းေဆာင္ ကင္မ္ဂ်ံုအီ အေၾကာင္း ျမန္မာဘာသာနဲ့ “ကင္မ္ဂ်ံုအီ သို့မဟုတ္ ေျမာက္ကိုရီယား၏ ခ်စ္လွစြာေသာေခါင္းေဆာင္ၾကီး” စာအုပ္ေရးသားခဲ့သူ စာေရးဆရာ ဟိန္းလတ္ကို ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ကင္မ္ဂ်ဳံအီက ဘယ္လိုလူမ်ိုးလဲ။ ဒီစာအုပ္ကုိ ဆရာဘာသာျပန္တာ ဘယ္လိုရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ့ ျပန္တာလဲ။ “ဘာသာျပန္တာမဟုတ္ဘူးေပါ့။ စာအုပ္ ၂၀ ေလာက္ကုိ ဖတ္တယ္။ ဖတ္ျပီးေတာ့ ျမင္တဲ့ဟာကို က်ေနာ္ေရးတယ္။ က်ေနာ္က နုိင္ငံေရးစာအုပ္ေတြ နုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ အေၾကာင္းကုိ အမ်ားၾကီးေရးတာကို။ ကင္မ္ဂ်ံုအီကုိ အေနာက္အုပ္စု အမ်ားစုက၊ ကမၻာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အယူသီးတဲ့ တဖက္စြန္းေရာက္တဲ့သူ အေနနဲ့ အဲလုိစြပ္စဲြေနတဲ့ကာလမွာ သူေျမာက္ကုိရီးယား အတြက္ ဘာေတြလုပ္ေပးလဲ။ ေနာက္ သူ့ရဲ့ ေကာင္းကြက္တခ်ို့နဲ့ သူ့ရဲ့အားနည္းခ်က္ တခ်ို့ကို တင္ျပရင္ေတာ့ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာနုိင္ငံေရးကုိ ေလ့လာေနတဲ့ ျမန္မာလူမ်ိုးေတြအတြက္၊ လူငယ္ေတြအတြက္ အက်ိုး႐ွိမယ္လို့ ထင္လို့ေရးတာပါ။” ေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြက ဘာေတြျဖစ္မလဲဆရာ။ “ကင္မ္ဂ်ံုအီက သူ့ဖခင္ ကင္မ္ယူအီစုန္းရဲ့ အ႐ုိက္အရာကို ခံစားဆက္ခံတယ္။ တုိင္းျပည္စီးပြားေရးကေတာ့ ထုံးစံအတုိင္းပဲ မေကာင္းဘူးေပါ့။ ဒီေန့ခ်ိန္ထိ မေကာင္းေသးဘူး။ သုိ့ေသာ္ သူ့နုိင္ငံတည္ျမဲေရးကေတာ့ ေကာင္းေကာင္း ဦးေဆာင္ခဲ့တာ။ ျပည္သူအမ်ားစုကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္အစစ္အမွန္လုိ့ပဲ ယုံၾကည္တယ္။ ေတာင္ကိုရီးယားနဲ့ ေစ့စပ္ဖုိ့ကိစၥေတြ အားလုံးမွာလည္း သူ့အဆုံးအျဖတ္က တခါတေလ မွားခ်င္မွားမယ္၊ မွန္ခ်င္မွန္မယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ့ျပည္သူ တရပ္လုံးက သူ့ေနာက္က တညီတညြတ္တည္း လုိက္ၾကတယ္။ အဲဒီေနရာေတြမွာေတာ့ သူစည္း႐ုံးေရးေကာင္းတယ္ေပါ့။ တဘက္က ၾကည့္ရင္ေတာ့ မလြတ္ေတာ့ မလြတ္လပ္တဲ့ စနစ္ျဖစ္တယ္။ ပထမဆုံးအၾကိမ္ န်ဴကလီးယား စမ္းသပ္တာ အားလုံးသိတဲ့​ အတုိင္းပဲ။ ၂၀၀၆ ခုနွစ္ေလာက္တုန္းက စစမ္းတယ္။ သေဘာအရ န်ဴကလီးယား စမ္းသပ္မႈကို ဟန္ျပလုပ္ျပီး သံတမန္နည္းအရ အသာရေအာင္ လုပ္လုိက္တဲ့သေဘာ။ အဲဒါကုိ သူ့ျပည္သူက နည္းနည္း နားလည္တယ္။ အျပင္ကလူေတြကေတာ့ သိပ္လက္မခံၾကဘူးေပါ့။ အဲဒီအပုိင္း ႐ွိတယ္။ ေနာက္ စီးပြားေရး​ ပုံစံအရေတာ့ ပိတ္ထားတယ္။ သူ့နုိင္ငံအေနနဲ့ စား၀တ္ေနေရးက အစ ခက္ခဲတယ္။ အာဏာ႐ွင္ဆန္တယ္။ လုပ္တဲ့ကိုင္တဲ့ေနရာမွာ Transparency မ႐ွိဘူးေပါ့။ သံခင္း တမန္ခင္း မဟာဗ်ဴဟာေတြကုိ ကင္မ္ဂ်ဳံအီကေတာ့ ေခါင္းမာေနတယ္။ သူ့ဘက္က​ ​ျဖစ္ခ်င္တာေတြကိုပဲ ေစ့စပ္ေဆြးေနြးမႈ မ႐ွိတဲ့အတြက္ လက္႐ွိ ၆ နုိင္ငံေဆြးေနြးပဲြၾကီးက ခုထက္ထိ မေအာင္ျမင္ဘူး။ ဒါေတြကေတာ့ တပါတီ အာဏာ႐ွင္စနစ္ ေအာက္မွာေတာ့ မထူးပါဘူး။ ဒီလုိပုံစံေတြပါပဲ။” သူက စစ္တပ္အားနဲ့ ထိိန္းထားတာလား။ တကယ္ပဲ သူ့အေပၚမွာ​ ​ေခါင္းေဆာင္တေယာက္အေနနဲ့ ယုံယုံၾကည္ၾကည္ ႐ွိၾကသလား ဆုိတာ။ အဲဒါကုိ ဆရာေလ့လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ဘယ္လိုေတြ့ရလဲ။ “က်ေနာ္ေတာ့ ၂ မ်ိုးလုံး ေတြ့ရတယ္။ စစ္တပ္အားကလည္း က်ိန္းေသပါတယ္။ သူတုိ့ေတြက တုိင္းျပည္ကုိ ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္တာ။ ဒါေပမယ့္ တပိုင္း။ အဲဒါလည္း သူတုိ့က လြတ္လပ္ေရး အစီအစဥ္မွာ ေခါင္းေဆာင္ ၂ ေယာက္ပဲ ႐ွိတယ္ေလ။ ကင္မ္ယူအီစုန္းနဲ့ ကင္မ္ဂ်ဳံအီ ၂ ေယာက္ပဲ႐ွိတယ္။ ကင္မ္ဂ်ဳံအီက အ႐ုိ္က္အရာကို ဆက္ခံျပီးေတာ့ ကင္မ္ယူအီစုန္း လမ္းစဥ္ကုိ လုိက္ျပီး လုပ္တယ္ ထင္တဲ့အတြက္လည္း ျပည္သူအမ်ားစုက လက္နက္အင္အား စစ္တပ္အင္အား မပါေပမယ့္လည္း ေထာက္ခံၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ တခ်ဳိ့သိတယ္။ ေတာင္ကိုရီးယားက စီးပြားေရးအင္အား အရမ္းထြန္းကားေနျပီ။ ကမၻာ့နုိင္ငံ အလယ္မွာလည္း တင့္တယ္ေနျပီ။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုက လက္႐ွိ ေပါင္းစည္းေရးကို မလုပ္ခ်င္ၾကတဲ့ သေဘာေတြ ႐ွိေနတာလည္း သူတုိ့ ေခါင္းေဆာင္ရဲ့စကားကုိ နာယူခ်င္တဲ့သေဘာေတြ ေတြ့ရပါတယ္။ တခ်ိန္ခ်ိန္က်ရင္ ေနာက္ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္က ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ျပနုိင္ရင္ေတာ့ ျဖစ္တာေပါ့။ တ႐ုတ္ျပည္မွာ ေမာ္စီတုန္းလက္ထက္နဲ့ တိန့္ေ႐ွာင္ဖိန္လက္ထက္၊ ကြာသြားသလုိ၊ အဲလိုလုပ္နုိင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ အေနနဲ့ေတာ့ မ႐ွိဘူးေပါ့။” ကမၻာ့မီဒီယာေတြမွာ ေျပာလုိ့႐ွိရင္ အဆုိးဆုံး​ နုိင္ငံေတြထဲမွာ ျမန္မာပါတယ္။​ ​ေျမာက္ကုိရီးယားပါတယ္။ ဇင္ဘာေဘြ စသည္ျဖင့္ေပါ့။ ျမန္မာျပည္ရဲ့ အေျခအေနကေကာ အခု အစုိးရသစ္ေတြဘာေတြ ေျပာင္းသြားျပီးေနာက္ပုိင္းမွာ ေျမာက္ကုိရီးယားကေန ဘာေတြမ်ား သင္ခန္းစာ ယူနုိင္တာ႐ွိမလဲ။ “ေျမာက္ကုိရီးယားက ခုထိ ကင္မ္ဂ်ံုအီ ဘ၀ထဲမွာပဲ ေသာင္တင္ေနတယ္။ က်ေနာ္တုိ့ဆီက ေျပာင္းစျပုျပီေပါ့။ ဒါခုနက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကုိယ္တုိင္လည္း ေျပာေနတာပဲ။ အဲေတာ့ မတူတာေတြကုိ ခဏေဘးဖယ္ထားပါ။ တူတာေတြကုိ လုပ္ခြင့္ရသမွ် လုပ္မယ္ဆုိျပီးေတာ့ လုပ္မယ့္ပုံစံမ်ိုးေပါ့။ အဲလို ညီညြတ္ေရး တခ်ို့ရတယ္။ ေျမာက္ကုိရီးယားေလာက္ေတာ့ မဆုိးဘူး။ ရလဒ္က အျမန္ျဖစ္မလား။ နည္းနည္းၾကာမလား ဆုိတာပဲ ေစာင့္ၾကည့္ရမွာပဲ။ လမ္းကေတာ့ စပြင့္ျပီ၊ စဖြင့္ျပီေပါ့။ အဲဒီအေပၚမွာ မူတည္ျပီးေတာ့ လက္႐ွိအေနအရေတာ့ အေကာင္းျမင္႐ႈရမွာပဲ။ အစုိးရသစ္ ၈ လ၊ ၉ လ အဲဒီအခ်ိန္နဲ့ အရင္ အေျခအေနနဲ့ေတာ့ ကြာသြားျပီ။ အရင္က ဒီေလာက္ေတာင္မွ မျဖစ္တာ။ အဲေတာ့ ကင္မ္ဂ်ံုအီေလာက္နဲ့ ေျမာက္ကုိရီးယားေလာက္နဲ့ေတာ့ က်ေနာ္တုိ့ အေျခအေနက မတူေတာ့ပါဘူး။”