၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ အႏိုင္ရၿပီး တက္လာတဲ့ အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရဟာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ကို စိန္ေခၚမႈမ်ားစြာ၊ ဖိအားေပါင္းစံုနဲ႔ ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကိစၥေတြမွာ ေအာင္ျမင္တာရွိသလို ၂၀၁၇ အထိ ဆက္လက္သယ္ေဆာင္ၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ့္ လုပ္ငန္းအမ်ားအျပားလည္း ရွိေနပါေသးတယ္။ ဒီေန႔ အယ္ဒီတာစကားဝိုင္း အစီအစဥ္မွာ ၂၀၁၇ အလားအလာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးထဲက ေကာင္းႏိုးရာရာေလးေတြ ေကာက္ႏုတ္ၿပီး တင္ဆက္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသံုးသပ္သူ ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္နဲ႔ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ဆရာေဇယ်ာလိႈင္တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးခင္သန္း (ဒီဗြီဘီ) "၂၀၁၆ တႏွစ္တာကာလကေတာ့ ၿပီးသြားၿပီေပါ့ေနာ္။ ဒီကာလထဲမွာလည္း ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ အသစ္တက္လာတဲ့ အစိုးရအေနနဲ႔ ခက္ခက္ခဲခဲ ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ရတာလည္း အမ်ားႀကီးပဲ။ ဆက္လက္ၿပီးေတာ့လည္း ျပႆနာေတြကလည္း ရွိေနတုန္းပဲ။ အဲဒီေတာ့ ၂၀၁၇ ကို ဘယ္လို အေျခအေနရွိမလဲလုိ႔ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးသြားၾကမွာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ပထမဆံုး ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ကို ေမးခ်င္ပါတယ္။ အခု က်ေနာ္တို႔ ေရြးေကာက္ပဲြ ၁ ႏွစ္ၾကာၿပီေပါ့ေနာ္။ အစိုးရလည္း တက္ေနၿပီ။ ေရြးေကာက္ပဲြ မဲဆြယ္စဥ္ကာလတုန္းက အန္အယ္လ္ဒီရဲ႕ ဦးစားေပးအစီအစဥ္တခုက ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဒီကေန႔ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ၂၀၁၆ တႏွစ္လံုးမွာ ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘာသံမွထြက္မလာဘူး။ ျပည္သူလူထုတခ်ဳိ႕က ေမွ်ာ္လင့္ေနတာေပါ့။ ဘယ္လိုျပင္မလဲ၊ ဘယ္လိုအလားအလာ ရွိမလဲေပါ့ေနာ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ၂၀၁၇ မွာေရာ ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုအလားအလာရွိႏိုင္မလဲဆိုတာ ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “၂၀၁၆ ကေတာ့ ကုန္သြားၿပီေပါ့ေနာ္။ ၂၀၁၇ ႏွစ္ဆန္းမွာ ႏွစ္သစ္ကူးမိန္႔ခြန္းေတြ က်ေနာ္တို႔ ၾကားရတယ္ေပါ့ေနာ္။ သမၼတႀကီး ဦးထင္ေက်ာ္ ေျပာတယ္။ လြတ္လပ္ေရးေန႔ အထိမ္းအမွတ္ စကားဝိုင္းမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာတာေတြ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီမွာ ၿခံဳၾကည့္လိုက္ရင္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ေျပာတဲ့အထဲမွာေတာ့ အခ်က္ ၄ ခ်က္ပဲဗ်။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရယ္၊ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးရယ္၊ ဒီမိုကေရစီဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရးရယ္၊ ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးဆုိတာ ပါတယ္။ ၂၀၁၆ တႏွစ္လံုးကေတာ့ ေစာေစာကေျပာသလို တကယ့္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ျဖတ္သန္းလာခဲ့တယ္။ က်ေနာ္တို႔လည္း အားလံုး ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရတယ္ေပါ့ေနာ္။ ျပည္သူလူထုတရပ္လံုး၊ ကမာၻကပါ စိတ္ဝင္တစား ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ျဖစ္စဥ္ပဲ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္တုန္းကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေတာ္ေတာ္ဦးစားေပး ႀကိဳးစားခဲ့တယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ မထင္မွတ္ဘဲ ေပၚလာတဲ့ျပႆနာက ႐ိုဟင္ဂ်ာလို႔ေခၚတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းက ကိစၥေတြေပါ့ေနာ္။ ဒါေတြ ေတာ္ေတာ္အက်ပ္အတည္းေတြ ႀကံဳခဲ့တယ္။ ဒါေတြကို ေျဖရွင္းရင္းနဲ႔ ဆက္ၿပီးေတာ့ ပါလာမယ့္ျပႆနာေတြလ႔ို က်ေနာ္ေတာ့ ျမင္တယ္။ ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးဆိုတာက က်ေနာ္ထင္တာေတာ့ေလ၊ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ မိန္႔ခြန္းမွာလည္း နံပါတ္ ၄ မွာရွိတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြကာလတုန္းက ေျပာတာရွိတာေပါ့။ တကယ့္လက္ေတြ႔မွာေတာ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကို ျပန္ၿပီး ဘယ္လိုတည္ေဆာက္မလဲဆိုတဲ့အခါမွာ ေနရွင္နယ္ ဒိုင္ယာေလာ့ဂ္ေပါ့ေနာ္။ အမ်ဳိးသားညီလာခံႀကီးက ခ်မွတ္တဲ့လမ္းစဥ္အတိုင္း ေပၚထြန္းလာတဲ့ ဖဲြ႔စည္းပံုနဲ႔ သြားမယ္ဆုိတဲ့ မူတခုရွိတယ္။  သီးျခား က်ေနာ္ ထင္တယ္ေလ။ ဖဲြ႔စည္းပံု ဟိုအခ်က္ကို ျပင္လိုက္ပါ၊ ဒီအခ်က္ကို ျပင္လိုက္ဖို႔ စသျဖင့္ တင္သြင္းတာ ျဖစ္လာမယ္လို႔ေတာ့ က်ေနာ္ မထင္ဘူးဗ်။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ တဘက္က ၾကည့္မယ္ဆိုလည္း ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးက ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ဆက္စပ္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ အခုနက ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ ေျပာတဲ့အထဲမွာလည္း ပါတယ္။ ၂၀၁၆ ထဲမွာ အႀကီးမားဆံုး ျပႆနာက က်ေနာ္တို႔ အေနာက္ဘက္ျပႆနာလည္း ရွိသလို အေရွ႕ေျမာက္ဘက္က ျပႆနာပါ အခု ရွိလာတယ္။ အဲဒီေတာ့ တဘက္ကလည္း ဖဲြ႔စည္းပံုျပင္ဖုိ႔ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္ျပင္ပမွာ လုပ္တာအျပင္ တျခားနည္းလမ္းေတာ့ သိပ္မေတြ႔ရဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ကိုေဇယ်ာလိႈင္ကေရာ ၂၀၁၇ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးအလားအလာ ဘယ္လိုရိွႏိုင္မလဲ။” ကိုေဇယ်ာလိႈင္ (အယ္ဒီတာ၊ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း) “က်ေနာ္ျမင္တာကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က လုပ္ခဲ့တဲ့ ၂၁ ရာစုပင္လံုေပါ့ေနာ္။ အဲဒါၿပီး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ တိုက္ပဲြေတြျဖစ္တယ္။ ဒါႀကီးက အရမ္းကို ဆိုးဝါးၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ စိုးရိမ္တာက ၂၀၁၇ ထဲမွာ အဲဒီလို ေနာက္ဆက္တဲြ အစည္းအေဝးေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါ့မလားေပါ့ေနာ္။ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္းၾကားထဲမွာလည္း လက္မွတ္ထုိးတဲ့အဖဲြ႔နဲ႔ မထိုးတဲ့အဖဲြ႔နဲ႔။ အခု တိုက္တဲ့အဖဲြ႔နဲ႔ မတိုက္တဲ့အဖဲြ႔နဲ႔ ထပ္ၿပီးေတာ့ကဲြတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီလိုမ်ဳိး ဆက္ၿပီးသြားႏိုင္ပါ့လားဆိုတဲ့ ျပႆနာ က်ေနာ္ကေတာ့ ျမင္ပါတယ္။  ေနာက္တခုကလည္း ဖဲြ႔စည္းပံုဥပေဒ ျပင္မယ္ဆိုေတာ့ သူ႔ရဲ႕ Election Manifesto ေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ အခုေလာေလာဆယ္မွာ ေသးေသးမႊားမႊားေလးေတြေတာင္ ျပင္ဖို႔ သူတို႔အေနနဲ႔ မျပင္ႏိုင္ဘူးေလ။ ဥပမာအားျဖင့္ အမ်ားနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ၆၆(ဃ) လိုဟာမ်ဳိး။ ျပင္မယ္ ဆင္မယ္ ေျပာေပမယ့္လည္း လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေဆြးေႏြးတာ မေတြ႔ရဘူးေပါ့ေနာ္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ယံုၾကည္ရတဲ့ ပုဂိၢဳလ္အမ်ားစု ဝင္သြားတဲ့ လႊတ္ေတာ္မွာ ျပည္သူအမ်ားနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အရင္တုန္းက အစိုးရအေဟာင္းက ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့ ဒီလိုမ်ဳိး ဥပေဒေတြေပါ့ေနာ္။ ဒီဥပေဒဟာ က်ေနာ္ထင္တယ္၊ ဖဲြ႔စည္းပံုဥပေဒနဲ႔ယွဥ္မယ္ဆိုရင္ ဒီဥပေဒက ေသးပါတယ္။ အဲဒီလိုေလးေတာင္မွ ျပင္မယ္မရွိဘဲ သူတို႔ကိုယ္တိုင္က ဒါကို က်င့္သံုးေနတာျမင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က ေနရာေျပာင္းလုိ႔ပဲ အေတြးအေခၚ အျမင္ေတြ ေျပာင္းသြားသလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ္မႈေတြ ရွိတယ္။ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။ လက္ရွိအစိုးရမွာလည္း တပ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေပးအယူကိစၥေတြ ႀကီးထားတဲ့အခါက်ေတာ့ သူတုိ႔အေနနဲ႔ ေျပာရဆိုရ ခက္လိမ့္မယ္။ ဒီေနရာမွာ က်ေနာ္ကေတာ့ လူထုနဲ႔ က်န္တဲ့အဖဲြ႔အစည္းေတြကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႔ ဆက္ဆံေပးရင္ ပိုေကာင္းမယ္လို႔ က်ေနာ္က ျမင္တယ္။ ၿပီးေတာ့မွ အကူအညီလိုတယ္ဆိုရင္လည္း အကူအညီလိုတဲ့အေၾကာင္းကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ကို ရွင္းျပေပးမယ္ဆုိရင္ က်န္တဲ့ ဒီအစိုးရအဖဲြ႔မွာ မပါတဲ့ ပညာရွင္ေတြ၊ က်န္ တတ္သိပညာရွင္ေတြက ဝိုင္းၿပီးကူႏုိင္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ခုနကေျပာတဲ့ ဖဲြ႔စည္းပံု ျပင္ဆင္ေရးမွာ အေထာက္အကူျဖစ္မလားလို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ျမင္ပါတယ္။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “လႊတ္ေတာ္တြင္းလည္း နည္းနည္းပါလာတယ္။ ၂၀၁၆ လႊတ္ေတာ္ကေတာ့ မ႑ိဳင္ႀကီး ၃ ရပ္ထဲမွာဆိုေတာ့ လႊတ္ေတာ္က ေတာ္ေတာ္လုပ္ခဲ့တာ အသိအမွတ္ျပဳရမယ့္ အခ်က္ေလးေတြ ရွိတယ္။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ၅(ည) ကို ဖ်က္လိုက္တာမ်ဳိး။ ဒါ ေကာင္းပါတယ္။ ၁၀(ခ) ကိစၥဆိုလည္း ဒီလုိပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒီ ၂၀၁၆ လႊတ္ေတာ္ကို ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ ႐ုပ္သိမ္းတာနဲ႔ ျပင္ဆင္တာပဲ ဦးစားေပးသြားခဲ့တာ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႔ရတယ္။ အခု ၂၀၁၇ မွာ  သူတို႔ရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ အသစ္ျပ႒ာန္းမယ့္ဟာေတြလည္း ပါလာမယ္လို႔ အသံေတြေတာ့ ထြက္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ၂၀၁၇ ဥပေဒျပဳေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ ဘယ္လိုမွတ္ခ်က္ေပးခ်င္ပါလဲ။” ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္က အခုဟာက အစိုးရနဲ႔ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္က အန္အယ္လ္ဒီအေနနဲ႔ Majority ရထားတာေပါ့ေလ။ Majority ျဖစ္ေနတဲ့အခါက်ေတာ့ အတိုက္အခံသေဘာထက္ အျပန္အလွန္ အားေပး ထိန္းေက်ာင္းတဲ့သေဘာ ေတြ႔ရတယ္ေပါ့ေနာ္။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ အသံထြက္ေနတာက လႊတ္ေတာ္နဲ႔ အစိုးရ အခုေနာက္ပိုင္းက Check and Balance ေပ်ာက္ဆံုးေနတယ္လို႔ေတာင္မွ အသံေတြ ထြက္ေနတယ္ ဆရာ။” ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “ဟုတ္တယ္။ အဲဒီ Check and Balance ကလည္း ဘယ္ဟာကို Check လုပ္မလဲဆိုတာ ရွိေသးတာကိုး။ ဒီမွာက တကယ္တမ္းကေတာ့ဗ်ာ ဥပေဒျပဳအဖဲြ႔ဆိုတာက က်ေနာ္တို႔လို ႏိုင္ငံေတြမွာ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားက လာတာပဲမ်ားတယ္။ ဥပေဒေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားက လာတာမ်ားတယ္။ အခု လႊတ္ေတာ္ရဲ႕သက္တမ္းက က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံ ျပန္ၾကည့္ရင္ အရမ္းႏုနယ္တယ္ေလ။ လႊတ္ေတာ္ေတြက ခဏတျဖဳတ္ပဲ ရွိခဲ့တယ္။ အသက္မဝင္တာေတြမ်ားတယ္။ ဥပမာ ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္က လႊတ္ေတာ္ေတြက ထည့္တြက္လို႔မရဘူး။ ဒါေပမယ့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားၾကေတာ့ ကိုလိုနီေခတ္တေလွ်ာက္လံုး ရွိတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားက အရမ္းခိုင္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ အစဥ္အဆက္ေတြ ဥပေဒေတြေရာ အကုန္လံုးရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆိုေတာ့ သူက အဲဒီကေန လာတာမ်ားေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဥပေဒျပဳအမတ္ေတြက ဒီ Capacity အရ ျမႇင့္ဖို႔လည္း အမ်ားႀကီးလိုတယ္။ ခုနကေျပာတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားကို ထိန္းေက်ာင္းဖို႔ဆိုရင္ သူတို႔ဘက္က လုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးလိုတယ္။ ေနာက္တခုက ေျမျပင္အခ်က္အလက္ေတြေပါ့ေနာ္။ ေျမျပင္အခ်က္အလက္ေတြကို ကိုးကားၿပီးေတာ့ လႊတ္ေတာ္မွာတင္ဖုိ႔။ အဲဒီကမွတဆင့္ အစိုးရကို ျပန္ထိန္းေက်ာင္းဖို႔ဆိုတာ ဒါက တပိုင္းေပါ့။ ေနာက္တခုက လႊတ္ေတာ္မွာ ျပဳစုတဲ့ ဥပေဒေပါ့၊ ဥပေဒထဲမွာ အခုနေျပာတဲ့ ၅(ည) တုိ႔ ဘာတုိ႔ဆုိတဲ့ ဥပေဒတခုရွိတယ္။ ေနာက္ ေကာင္းတာတခုက ပုဂိၢဳလ္ေရးလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုင္ရာ လံုၿခံဳမႈကာကြယ္ေပးတဲ့ ဥပေဒတခုေပါ့။ ဒါ ေဆြးေႏြးေနဆဲ ျဖစ္တယ္ေပါ့။ ဒီလာမယ့္ႏွစ္မွာ ဒါ ေပၚလာဖို႔ရွိတယ္။ အဲဒီဥပေဒကို က်ေနာ့္သေဘာကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ႀကိဳက္တယ္ဗ်။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ေနာက္ေယာင္ခံလိုက္တာကအစ သူ ကာကြယ္ေပးမယ္။ တဘက္ကက်ေတာ့ ဒါလုပ္လိုက္ရင္ အမ်ဳိးသားလံုၿခံဳေရးစည္း ေပါက္မလားဆိုၿပီး ထင္စရာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲဒီလို မထင္ဘူးဗ်။ အဲဒါက လိုအပ္တယ္လို႔ ထင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔မွာ အခုထိ လူတိုင္းမွာ စိုးရိမ္စိတ္ေတြရွိတယ္။ ဒါေတြ လြတ္ကင္းသြားဖို႔ လိုတယ္။ တနည္းျပန္ခ်ဳပ္ကိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကေတာ့ ရဲတို႔၊ စုံစမ္းေထာက္လွမ္းေရးတို႔ Surveillance ေပါ့ေနာ္။ ဒါေတြက သတ္သတ္ တဘက္တလမ္းက လုပ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္ထင္တာကေတာ့ ဒီဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္ကေတာ့ ၂၀၁၆ လိုပဲ ဆက္သြားလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “အခု ၂၀၁၇ ထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ မလဲြမေသြ ျဖတ္သန္းရမယ့္တခုကေတာ့ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြေပါ့ေနာ္။ အခု ေကာ္မရွင္ကလည္း ဧၿပီလ ၁ ရက္ေန႔မွာ ေရြးေကာက္ပဲြလုပ္မယ္လို႔ ေၾကညာထားၿပီး ျဖစ္တယ္။ အခုဆိုရင္ တခ်ဳိ႕ဝင္ၿပိဳင္မယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြ နာမည္စာရင္းေတာင္မွ ထြက္ၿပီေပါ့ေနာ္။ အဲဒီေတာ့ ကိုေဇယ်ာလိႈင္ေရ၊ လာမယ့္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြအေၾကာင္းနဲ႔ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ႏုိင္ေျခ အလားအလာ၊ လက္ရွိအျပင္အဆင္၊ အဲဒါေလး မွတ္ခ်က္ေပးပါဦး။” ကိုေဇယ်ာလိႈင္ (အယ္ဒီတာ၊ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း) “ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရရင္ လာမယ့္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြကို လူေတြက စိတ္ဝင္စားမႈ တအားနည္းေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္ေတာ့လုပ္မလဲဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ မီဒီယာထဲမွာေတာင္ မသိတဲ့လူေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အဓိကကေတာ့ ဒီကလည္း သူ႔ရဲ႕ Procedure အရ လြတ္တဲ့ေနရာကို ျပန္ၿပီးလုပ္ရမယ္ဆုိတဲ့ပံုစံအရ သူ႔ရဲ႕ Schedule အရ လုပ္တယ္ဆိုေပမယ့္ စိတ္ဝင္စားမႈနည္းသလို ဒီေနရာမွာ Majority ရထားတဲ့ပါတီအေနနဲ႔ ဝင္မၿပိဳင္ဘူးဆိုရင္ေတာင္မွ ခုနက က်ေနာ္တုိ႔ ေျပာခဲ့သလို ဘာမွ အေထြအထူး မရွိေလာက္ပါဘူး။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္ သူ႔ရဲ႕ Schedule အရသာလုပ္တဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြျဖစ္ၿပီး သိပ္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းကို ေျပာင္းလဲႏိုင္တဲ့ အင္အားစုေတြလာမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြလုိ႔ က်ေနာ္ကေတာ့ မျမင္ဘူးေပါ့ေလ။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့။ ဒါေပမယ့္ တခုစဥ္းစားစရာရွိတာက က်ေနာ္တို႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ ပထမတႀကိမ္ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္းနဲ႔ ဒုတိယအႀကိမ္ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္း ႏိႈင္းယွဥ္လိုက္ရင္ အရင္က အာဏာရခဲ့တဲ့ပါတီက အခုက ေျပာင္းျပန္ျဖစ္သြားတာေပါ့။ လူေတြေမွ်ာ္မွန္းသေလာက္ေတာ့ သူတုိ႔က အတိုက္အခံအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတာ့ သိပ္မေတြ႔ရဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြဆိုတာ သိတဲ့အတိုင္း တကယ္လိ႔ုမ်ား ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ဒီေနရာေတြမွာ အတိုက္အခံျဖစ္ေစ၊ တိုင္းရင္းသားပါတီေတြကျဖစ္ေစ အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္ရွိေသာ္ အတိုက္အခံလုိ အင္အားစုတစု ျဖစ္မလာႏိုင္ဘူးလား ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္။” ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “အဲဒါကေတာ့ ဒီေရြးေကာက္ပဲြက ၁၉ ေနရာပဲရွိတာ။ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္နဲ႔ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္မွာလည္း နည္းနည္းပဲ ပါတယ္ေလ။ ခုနကေျပာတဲ့ Majority ကို ဘယ္လိုမွ ေျပာင္းႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူး။ မေျပာင္းႏိုင္ဘူးဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါက သိပ္ႀကီးထူးျခားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအတိုက္အခံအေနနဲ႔ ေပၚထြက္လာမွာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္လို႔ ပါတီေတြအေနနဲ႔ေတာ့ ကိုယ့္ဂုဏ္သိကၡာအတြက္ေတာ့ ဝင္ၿပိဳင္ၾကမွာပဲ။ အဲဒီထဲမွာေတာ့ က်ေနာ္ထင္တာက တိုင္းရင္းသားပါတီေတြေတာ့ အႏိုင္ရစရာ အလားအလာရွိပါတယ္။ ေနာက္ ခုနေျပာတဲ့ အာဏာရပါတီအေနနဲ႔ေတာ့ သိပ္ၿပီးေတာ့ မထင္ဘူး။ ဆိုေတာ့ ခုနကေျပာသလို ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြက လိုအပ္ခ်က္အရ သူ႔ရဲ႕ဖဲြ႔စည္းပံုပါအတိုင္း လုပ္ၾကတာ။ စိတ္ဝင္စားမႈကေတာ့ နည္းတယ္ေပါ့ေလ။ နည္းေသာ္ျငားလည္း အဓိက က်ေနာ္တို႔လုပ္ရမွာက ကိုယ့္ပါတီဂုဏ္သိကၡာ၊ ပါတီေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈ လုပ္ေဆာင္တဲ့ အစဥ္အလာ၊ ဒါေတြကို လုပ္တဲ့သေဘာပါပဲ။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့။ အခု က်ေနာ္တို႔ ၂၀၁၆ တႏွစ္လံုး ျဖတ္သန္းခဲ့တာ က်ေနာ္တို႔ ၾကည့္လိုက္ရင္ စီးပြားေရးေပါ့။ ဒါ အစိုးရအေနနဲ႔ လုပ္ခဲ့တာေတြ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးကိုေတာ့ ဦးစားေပးတာ လူတိုင္းကလည္း ေအာင္ျမင္တာရွိမယ္၊ မေအာင္ျမင္တာရွိမယ္ဆိုတာ နားလည္မႈရွိႏုိင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ စီးပြားေရးက ေတာ္ေတာ္ေလးကို အေျခအေန က်ဆင္းသြားတာေတာ့ လူေတြက စိတ္ထဲ သိပ္ၿပီး ဘဝင္မက်ၾကဘူးေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ကိုေဇယ်ာလိႈင္၊ ၂၀၁၇ စီးပြားေရးကေရာ ၂၀၁၆ ထက္ အလားအလာ ပိုေကာင္းႏုိင္ပါ့မလား။” ကိုေဇယ်ာလိႈင္ (အယ္ဒီတာ၊ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း) “စီးပြားေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ခိုင္မာတဲ့မူဝါဒမ်ဳိး က်ေနာ္တို႔ မျမင္ရေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ ဆင္းရဲမဲြေတမႈပေပ်ာက္ေရး လုပ္မယ္လို႔ ေလပဲရွိခဲ့တာေပါ့ေနာ္။ တကယ္တမ္း ဘယ္လုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္ဆိုတာ မျမင္ခဲ့ရဘူး။ အဓိက ထင္သာျမင္သာရွိတဲ့ မူဝါဒေတြနဲ႔ ဘယ္လို အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္ဆိုတာေတြ မျမင္ရေသးသ၍ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ ေကာင္းလာမယ္လို႔ မျမင္ပါဘူး။” ဆရာေအးေမာင္ေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္) “စီးပြားေရးအရ ဟုတ္တယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္လည္း ေႏွးေကြးသြားတယ္၊ တံု႔ဆိုင္းသြားတယ္လို႔ ေျပာဖူးတာရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးကလည္း ထူးျခားခ်က္ေတြရွိတယ္။ တရားမဝင္စီးပြားေရးက တဝက္ေလာက္ရွိေနတယ္ ဆုိတာမ်ဳိးေတြလည္း ရွိတယ္။ ေျမယာေတြမွာလည္း ဧကေပါင္း ၅ သန္းေလာက္က အလုပ္မလုပ္တဲ့ ပုဂၢလိကေတြလက္ထဲ ေရာက္ေနတာမ်ဳိးေတြ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ တိုင္းျပည္မွာက အခြန္မရတဲ့ကိစၥေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္ေလ။ ျဖစ္သင့္တာကေတာ့ အဲဒီကိစၥေတြကို အခြန္ေဆာင္တဲ့အထဲကို ျပန္ေရာက္လာေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္တယ္။” ဦးခင္သန္း (ဒီဗီြဘီ) “ေနာက္တခုက ကိုေဇယ်ာလိႈင္၊ တရားေရးမ႑ိဳင္ ေစာင္းေနတာက ေတာက္ေလွ်ာက္ပဲ။ ၂၀၁၇ မွာေရာ တရားေရးမ႑ိဳင္ ျပန္တည့္မယ္လို႔ ယူဆလား။” ကိုေဇယ်ာလိႈင္ (အယ္ဒီတာ၊ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း) “က်ေနာ္ထင္တယ္။ ခုနကေျပာသလို လႊတ္ေတာ္နဲ႔ အစိုးရအဖဲြ႔ေတာ့ လူေတြ ေျပာင္းႏိုင္တယ္ေပါ့ေနာ္။ တရားေရးက်ေတာ့ အခုထက္ထိ အရင္လူေဟာင္းေတြနဲ႔ပဲ သြားေနတုန္းပဲ။ အဲဒီထက္ဆိုးတာက တရားေရးက ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အနည္းဆံုး၊ အသံအတိတ္ဆံုးပဲ။ က်ေနာ္တို႔ မီဒီယာေတြကလည္း တကယ့္ကို Access လုပ္ဖို႔ အရမ္းခက္တဲ့ အေနအထားေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးတဲ့အခါမွာလည္း တရားသူႀကီးေတြက က်ေနာ္တို႔ မီဒီယာနဲ႔ ထိေတြ႔ဆက္ဆံဖို႔ သိပ္မလိုလားၾကဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီျပႆနာေတြကို လြယ္လြယ္နဲ႔ေတာ့ ရွင္းလုိ႔မရေလာက္ဘူးေပါ့။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဥပေဒျပဳမ႑ိဳင္က ႏိုင္ငံမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္း။ ေနာက္တခုက လူေတြ မယံုၾကည္ဆံုး အစိတ္အပိုင္းကလည္း အဲဒီအစိတ္အပိုင္း ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာင္းလဲေရးက လႊတ္ေတာ္ၾကည့္လည္း ျမင္ရတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးၾကည့္လည္း ျမင္ရတယ္။ တရားစီရင္ေရးဘက္က ေျပာင္းဖုိ႔ သူတို႔ကိုယ္တိုင္မွာလည္း အခက္အခဲေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ေနာက္ ပညာရွင္ေတြလည္း လိုမယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ သြားေနတဲ့ ျခစားမႈေပါ့ေနာ္။ ဒါႀကီးကို မတိုက္ႏိုင္ေသးသ၍ေတာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကို သြားလုပ္ဖို႔က ေတာ္ေတာ္ေလး ခက္ခဲေနဦးမယ္လုိ႔ က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္။”