အေမရိကန္ႏိုင္ငံသမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ အမ်ိဳးသားေရးအစြန္းေရာက္ စကားေတြေျပာၿပီး မဲဆြယ္ခဲ့တဲ့ ရီပတ္ဘလန္ကင္ပါတီ သမၼတေလာင္း ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြက သမၼတအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္လိုက္ၾကပါၿပီ။ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြ ဘာလို႔ မဲေပး ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကတာျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက လူပုဂိုလ္တခ်ဳိ႕ရဲ႕ အျမင္သေဘာထားမ်ားကို စုစည္း တင္ဆက္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ရခိုင္အမ်ိဳးသားပါတီဥကၠ႒ ေဒါက္တာေအးေမာင္ကေတာ့ ေဒၚနယ္ထရမ့္ထံ စာေရးသားေပးပို႔ၿပီး အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳမႈကို အေလးထားတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြမွာ ထပ္တူက်တယ္လို႔ စာထဲမွာ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္သူေတြကလည္း ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရး အေလးထား လုပ္ေဆာင္မယ္ဆိုတာေၾကာင့္ မဲေပး ေရြးခ်ယ္လိုက္တာျဖစ္မယ္လို႔ သံုးသပ္ ေျပာပါတယ္။ “ကမာၻႀကီးက ေျပာင္းလာၿပီဗ်၊ ဥေရာပလည္း ေျပာင္းလာၿပီ၊ ေၾကာက္လာၿပီေလ၊ ေနရပ္စြန္႔ခြာလာၾကတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ကို သေဘာေပါက္လာၾကၿပီ။ အဂၤလန္ႀကီးေတာင္ ေၾကာက္လာၿပီေလ။ ဒါေၾကာင့္လည္း အီးယူကေန ထြက္တာေပါ့။ အကုန္လံုးကို ျပန္ၾကည့္ရင္ ကမာၻႀကီးမွာ အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳမႈစည္းကို လံုဖို႔ ကိုယ္တံတိုင္းကိုယ္ ကာဖို႔ လိုၿပီဆိုတဲ့သေဘာ၊ ႏိုင္ငံတိုင္း သေဘာေပါက္လာၾကတယ္။ အမ်ိဳးသားေရးစြမ္းအားအျပည့္နဲ႔ လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လိုအပ္သလို လူထုၾကားထဲမွာ စည္း႐ံုးႏိုင္ခဲ့တဲ့ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို အထူးသျဖင့္ အသက္အရြယ္ႀကီးရင့္တဲ့ ပုဂိၢဳလ္ေတြက ႏိုင္ငံ့အနာဂတ္ကို စိုးရိမ္လာလို႔ မဲထည့္ၾကတယ္။ အဲဒီလိုပဲ အေမရိကန္ကေန လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက စြန္႔ခြာသြားခဲ့ၾကတဲ့ လုပ္ငန္းရွင္ေတြကို ျပန္ေခၚၿပီးလူလတ္တန္းစားေတြ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းရေအာင္ ဖန္တီးေပးမယ္ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရးစည္းအတြင္းကေန ႏိုင္ငံဖြ႔ံၿဖိဳေရးကို ျပန္တည္ေဆာက္မယ္ဆိုတဲ့ သူ႔ရဲ႕ စီးပြားေရးအျမင္ေတြကို အေမရိကန္ျပည္သူက သေဘာေပါက္လို႔ ဒီကာလမွာ ထရမ့္ တည္ေဆာက္မွပဲ အေမရိကန္ျပည္ႀကီးဟာ ျပန္ၿပီးေတာ့ စည္ပင္၀ေျပာလာမယ္။ လံုၿခံဳလာမယ္ဆိုတာကို လူထုက လက္ခံသေဘာေပါက္လို႔ မဲေပးခဲ့ၾကတယ္။” ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉး ဦးစိုင္းညြန္႔လြင္ကေတာ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြဟာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္တခုတည္းနဲ႔ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို ေရြးေကာက္ခဲ့ၾကတာလို႔ ေျပာပါတယ္။ “က်ေနာ္ထင္တာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားေတြကေတာ့ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ သိပ္ ဟိုဟာျဖစ္သြားတယ္ထင္တယ္၊ ပထမအႀကိမ္၊ အဲဒီအေပၚမွာပဲ လုပ္လိုက္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီတခ်က္ပဲ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တယ္။ က်န္တာက အေမရိကန္လို ႏိုင္ငံမ်ိဳးႀကီးမွာ ဒီလို စိတ္ကူးတယ္ဆိုတာကိုလည္း ေတာ္ေတာ္ အံ့ၾသတယ္။ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာလည္း ဒါမ်ိဳး မျဖစ္ဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ဘူး။ ေဒၚနယ္ထရမ့္က ျမန္မာျပည္ကို သိပ္စိတ္မ၀င္စားဘူးထင္တယ္။ သူ သိေတာင္ သိရဲ႕လား မေျပာတတ္ဘူး။ က်ေနာ့္အယူအဆကေတာ့ မဲဆြယ္တုန္းက ေျပာတဲ့ဟာေတြကို အာဏာရတဲ့အခါက် မလုပ္ပါဘူးဗ်။ မဲဆြယ္တုန္းကအတိုင္း လိုက္ မလုပ္ပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံပဲ ၾကည့္ေလဗ်ာ။ သူ မဲဆြယ္စဥ္ကတည္းက သူ မလုပ္ႏိုင္တဲ့ဟာေတြ ေျပာခဲ့တယ္ေလ။ ဥပမာဗ်ာ မကၠဆီကို တံတိုင္းႀကီးခတ္မယ္တို႔ မကၠဆီကိုက က်ခံေပးပါတို႔ ဆိုတာမ်ိဳးေတြေပါ့။” ရန္ကုန္တိုင္း၊ ရန္ကင္းၿမိဳ႕နယ္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေဒၚဇင္မာေအာင္ကလည္း ေဒၚနယ္ထရမ့္ရဲ႕ အမ်ိဳးသားေရးနဲ႔ အလုပ္အကိုင္ဖန္တီးေပးမယ္ဆိုတဲ့ ေျပာဆိုခ်က္ေတြေၾကာင့္ သူ အေရြးခံရတာလို႔ ေျပာပါတယ္။ “အမ်ိဳးသားေရးေပါ့ေနာ္။ သူ အဓိက စည္း႐ံုးသြားတာက အေမရိကန္ ျပန္ၿပီး အင္အားေတာင့္တင္းေအာင္ လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ သူ႔ရဲ႕ မက္ေဆ့ေပါ့။ အဲဒီ မက္ေဆ့ကလည္း လူျဖဴအေမရိကန္ေတြကို ပိုၿပီးေတာ့ ဆြဲေဆာင္မႈ ရွိေစတယ္လို႔ ျမင္တယ္။ ေနာက္တခုက အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေပါ့၊ မကၠဆီကန္ေတြ အာဖရိကန္အေမရိကန္ေတြရယ္ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အာရွဘက္ကလာတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြေပါ့ သူတို႔ေတြေၾကာင့္မို႔လို႔ အေမရိကန္ေတြရဲ႕ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြဟာ ဖဲ့ယူသြားၾကတယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ခံစားမႈမ်ိဳးေတြ တခ်ိဳ႔ ျပည္နယ္ေတြမွာ ရွိေနတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာလည္း သူက ယံုၾကည္မႈတခုကို ယူသြားႏိုင္တယ္လို႔ က်မထင္တယ္ရွင့္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ရသြားတာပါ။” ရန္ကုန္ႏိုင္ငံေရးသိပံၸေက်ာင္းတာ၀န္ခံ ဦးျမတ္သူကေတာ့ ေဒၚနယ္ထရမ့္ရဲ႕ မဲဆြယ္စည္း႐ံုးေရးမွာ အေမရိကန္ျပည္သူေတြရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈကို ဒဲ့ ပစ္ၿပီး စည္း႐ံုးႏိုင္ခဲ့တာေၾကာင့္လို႔ သံုးသပ္ပါတယ္။ “လူေတြရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈကို သူက ဒဲ့ ပစ္လိုက္တဲ့ သေဘာေပါ့။ တဖက္မွာက ဘာေတြ႔ရသလဲဆိုေတာ့ ဒီလူေတြက ေအာက္ေျခကလူေတြ ပိုမ်ားတယ္လို႔ က်ေနာ္မွန္းမိတယ္။ က်ေနာ့္မွာ အခ်က္အလက္ေတာ့ မရွိဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းထားတာက ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြ တက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ ေအာက္ေျခလူထူထဲကို ဆိုရွယ္မီဒီယာေတြ စိမ့္၀င္တဲ့အခါမွာ သူတို႔ေတြရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မႈက ပိုမ်ားလာတယ္။ ေနာက္တခုက ေဒၚနယ္ထရမ့္ ႏိုင္တဲ့အခါမွာ လူျဖဴအမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ မဲက အဓိကက်တယ္။ လူျဖဴေတြအားလံုးပါပဲ။ သူတို႔ေတြက တကမာၻလံုးမွာ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ အၾကမ္းဖက္လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာေတြ၊ဒုကၡသည္ျပႆနာေတြ၊ အဲဒါေတြအေပၚ မေက်နပ္ခ်က္ေတြက ရွိေနတယ္။ အဲဒီ မေက်နပ္ခ်က္ေတြကို အရင္ သမၼတ အဆက္ဆက္က စံႏႈန္းေတြအရ မသံုးခဲ့ၾကဘူး။ လူေတြရဲ႕ တန္းတူညီမႇ်မႈအေၾကာင္းေတြေျပာေတာ့ ဒီမိုကရက္ေတြက ေျပာလို႔ မရဘူး။ သူက်ေတာ့ အဲဒီ စိတ္ခံစားမႈကို တန္းပစ္လိုက္ေတာ့ စံႏႈန္းေတြကို သိပ္မၾကည့္ဘဲနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈကို တန္းပစ္လိုက္တဲ့အတြက္ သူ ႏိုင္တယ္လို႔ ထင္တယ္” အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာေနတဲ့ ၁၉၉၀ အမတ္ ေဒါက္တာတင့္ေဆြကေတာ့ ကမာၻ႔အခင္းအက်င္းေၾကာင့္လို႔ ဆိုပါတယ္။ “က်ေနာ္ျမင္တာက ကမာၻ႔အခင္းအက်င္းျဖစ္ပါတယ္။ ထရမ့္က စီးပြားေရးသမားျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္စီးပြားေရးႀကီးထဲကို တ႐ုတ္ႀကီးက ထိုးေဖာက္႐ံုသာမက တဖက္ေစာင္းနင္း အသာစီးရေနတယ္လို႔ျမင္တာကို မလိုလားသူ မ်ားလို႔။ ထရမ့္က ကုန္သြယ္ေရးစာခ်ဳပ္ေတြကို ျပန္ျပင္ပါမယ္။ သူနဲ႔သေဘာတူသူေတြ မ်ားလို႔။ “ေနာက္တခ်က္က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကို ဗဟိုျပဳထားတဲ့ ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္မႈကို တကယ္ စိုးရိမ္သူေတြ မ်ားလာလို႔ ျဖစ္တယ္။ ေဒၚနယ္ထရမ့္ ဘယ္လိုစကားေျပာၾကမ္းၾကမ္း၊ ဘယ္လို ေတာင္စဥ္ေရမရေျပာေျပာ ဒီမိုကရက္ေတြရဲ႕ အၾကမ္းဖက္မႈကိုႏွိမ္နင္းရာမွာ ခပ္ေပ်ာ့ေပ်ာ့နည္းကို အားမရၾကသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္ခင္ၾကားထဲမွာ အစၥလာမၼစ္အစြန္းေရာက္တိုက္ခိုက္မႈတခုခုသာျဖစ္ခဲ့ရင္ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို သမၼတ တင္ၾကလိမ့္မယ္ဆိုတဲ့သံုးသပ္ခ်က္ကို က်ေနာ္ အေစာႀကီးကတည္းကေရးခဲ့တာပါ။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ (ဘရစ္ဆစ္) ေခၚ (အီးယူ) ထဲကေန ၿဗိတိန္ခြဲထြက္တာရဲ႕ ႐ိုက္ခတ္မႈ။ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားကို ေနာက္ အဓိပၸာယ္ထပ္ဖြင့္လာတာျဖစ္ပါမယ္။ အဲဒါမွန္ရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအတြက္ အလားအလာမေကာင္းပါ။ ေန႔ခ်င္းပဲ ဒီမိုကရက္ေတြရဲ႕အခိုင္အမာ ကယ္လီဖိုးနီးယားမွာ အသံထြက္လာပါေတာ့တယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈအေျခခံ တုန္႔ျပန္ခ်က္ေတာ့ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကို လူျဖဴေတြနဲ႔ အရြယ္ေရာက္ၿပီး ေယာက္်ားေတြက အမ်ားဆံုးမဲေပးခဲ့ၾကတာပါ။ ဥေရာပကေနလာၾကတဲ့ လူျဖဴေတြသာနဲ႔ တည္ေထာင္ထားတဲ့ အေမရိကန္ေတြရဲ႕ လူျဖဴအတၱႀကီးမားမႈနဲ႔ အင္အားႀကီးျခင္းမာနကို ေရႊရည္စိမ္ခ်င္လို႔ု ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းခ်က္ေတြ မွားကုန္တာဟာ ဘယ္သူ႔ကိုမဲေပးမလဲ မွန္းလို႔မရတဲ့ ရာခိုင္ႏႈန္းက မ်ားလို႔လည္းပါတယ္။ အဲလို မွားေစတဲ့အခ်က္တခုက ေနာက္ကြယ္က လက္ျဖဴႀကီးျဖစ္ပါတယ္။ (ေကေကေက) ေခၚ လူျဖဴအစြန္းေရာက္အဖြဲ႔ဟာ ထရမ့္ အႏိုင္ရရွိမႈရဲ႕ေနာက္ကြယ္မွာ သူတို႔အစြမ္းႀကီးတယ္လို႔ ထုတ္ၿပီးဝန္ခံလိုက္ပါတယ္။”