ၾသဂုတ္ ၂၄ ရက္ ညေနပိုင္းက မေကြးတိုင္း၊ ေခ်ာက္ၿမိဳ႕အနီး ဗဟိုျပဳလႈပ္သြားတဲ့ ၆.၈ ရစ္ခ်္စတာစေကးရွိ  ျပင္းအားႀကီး ငလ်င္ဟာ ေဇာက္လတ္ အမ်ိဳးအစား ငလ်င္ျဖစ္တယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ငလ်င္လႈပ္တာ နည္းတယ္လို႔ မိုးေလ၀သနဲ႔ဇလေဗဒညႊန္ၾကားမႈ ဦးစီးဌာန၊ ေျမငလ်င္ဌာနခြဲက လက္ေထာက္ညႊန္ၾကားေရးမႉး ေဒါက္တာယဥ္မ်ိဳးမင္းေထြးက ေျပာပါတယ္။ ငလ်င္မွာ ေဇာက္တိမ္၊ ေဇာက္လတ္နဲ႔ ေဇာက္နက္ ငလ်င္ဆိုၿပီး ၃ မ်ိဳးရွိရာမွာ ေဇာက္တိမ္ငလ်င္လွုပ္ရင္ ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္လႈပ္တဲ့ အႀကိမ္ေရ မ်ားတယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕ငလ်င္ေၾကာရဲ႕ အလယ္ပိုင္းေဒသျဖစ္တဲ့ ပ်ဥ္းမနားနဲ႔ သာစည္ၾကား ငလ်င္လႈပ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔လည္း ေဒါက္တာယဥ္မ်ိဳးမင္းေထြးက ေျပာပါတယ္။ ေျမငလ်င္ဌာနခြဲက လက္ေထာက္ညႊန္ၾကားေရးမႉး ေဒါက္တာယဥ္မ်ိဳးမင္းေထြးကို ဒီဗီြဘီက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။ မေန႔က ေခ်ာက္နားမွာ ဗဟိုျပဳၿပီး လႈပ္သြားတဲ့ငလ်င္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ေဒါက္တာတို႔ ေယဘုယ် ဘယ္လို ရွင္းျပႏိုင္မလဲခင္ဗ်။ “သူ႔ေျမငလ်င္ရဲ႔ ေျမျပင္ဗဟိုခ်က္က ၈၄ ကီလိုမီတာရွိNပီး ေဇာက္လတ္ငလ်င္အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမငလ်င္မွာ သူ႔ရဲ႕ ေျမငလ်င္ဗဟိုခ်က္ အတိမ္အနက္ေပၚမူတည္ၿပီး ၃ မ်ိဳး ခြဲထားပါတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ ေဇာက္တိမ္ရယ္၊ ေဇာက္လတ္ရယ္၊ ေဇာက္နက္ရယ္ ဆိုၿပီးေတာ့ရွိတယ္။ မေန႔က ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ ငလ်င္က ၈၄ ကီလိုမီတာရွိတဲ့အတြက္ ေဇာက္လတ္ အမ်ိဳးအစား ငလ်င္ျဖစ္တယ္၊ ေနာက္ သူက ေဘးတင္ျပတ္ေရြ႕ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။” ဆရာေျပာတဲ့ထဲလည္းပါတယ္၊ ေဘးတင္ျပတ္ေရြ႕ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ေျပာေျပာေနတဲ့ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕တို႔ ဘာတို႔နဲ႔ ဆိုင္လား၊ မေန႔က လႈပ္တဲ့ငလ်င္က ဘယ္ ျပတ္ေရြ႕မွာ ပါတာလဲ။ “စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕နဲ႔ေတာ့ မဆိုင္ပါဘူးခင္ဗ်။ သူ႔ရဲ႕ အေနာက္ဘက္ျခမ္းမွာရွိတဲ့ ေနရာမွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့တာပါ။” အဲ့ဒီေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ရွိေနတဲ့ ျပတ္ေရြ႕ေတြနဲ႔ မဆိုင္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာလား။ “မဟုတ္ဘူးခင္ဗ်။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ေျမငလ်င္ ေျမျပင္ ဗဟိုခ်က္အရေတာ့ မန္းအပိုင္းနဲ႔ ေရနံေခ်ာင္းျပတ္ေရြ႕ အဲ့ဒီ ၂ ခုအၾကားထဲမွာေတာ့ ရွိေနတယ္ခင္ဗ်။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႔က က်ေတာ့လည္း တူရြင္းေတာင္ျပတ္ေရြ႕ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚခဲ့တယ္ဆိုတာမ်ိဳးလည္း ရွိတယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ကြင္းဆင္းၾကည့္မယ္၊ ဆာေဗး ဆင္းၾကည့္မွပဲ ေသခ်ာ သိရမွာပါ။” ေနာက္တခုက မေန႔က လႈပ္သြားတဲ့ ငလ်င္မွာ ဘာ ထူးျခားခ်က္ေတြ ေတြ႔လိုက္ရလဲ။ “ပံုမွန္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ေျမငလ်င္ႀကီးတခု လႈပ္ရွားၿပီးတယ္ဆိုလို႔ရွိရင္္ ေနာက္ဆက္တြဲ ေျမငလ်င္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ လာတယ္။ မေန႔ကဆိုရင္ ၆.၈ အင္အားျပင္းတဲ့ ငလ်င္လႈပ္တယ္။ လႈပ္ၿပီးေတာ့ေနာက္ အခုခ်ိန္ထိ ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္ မလာေသးဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ တခ်ိဳ႔က ထူးဆန္းတယ္ဆိုၿပီး ေျပာေနၾကပါတယ္၊ ဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေဇာက္လတ္ ငလ်င္အမ်ိဳးအစား့ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေဇာက္တိမ္ ငလ်င္ေတြထက္ ေနာက္ဆက္တြဲ ငလ်င္နည္းပါးတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ငလ်င္ျပင္းအားလည္းမ်ားတယ္၊ ေဇာက္တိမ္ ငလ်င္မ်ိဳးလည္း ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္ေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္လႈပ္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အခုကေတာ့ ေဇာက္လတ္ ငလ်င္ျဖစ္လို႔ ေနာက္ဆက္တြဲ ငလ်င္ နည္းပါးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။” က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ခုလို အင္အားျပင္းတဲ့ ငလ်င္ မလႈပ္ခင္ ဒီလဆန္းပိုင္းေလာက္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ ကုိလံဘီယာတကၠသုိလ္က ဘူမိ႐ူပ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ငလ်င္ႀကီးတခု လႈပ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး သတိေပး ေျပာခဲ့တာ ရွိတယ္။ အဲ့ဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဆရာတို႔ ဘာေျပာႏိုင္မလဲ။ “ကုိလံဘီယာတကၠသုိလ္က သူ႔ရဲ႕ GPS နည္းပညာအရ ေလ့လာေတြ႔ရွိတာက က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္မွာ မဟုတ္ပါဘူးခင္ဗ်၊ ေျမျပင္ဗဟိုခ်က္က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံပါ။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္မွာျဖစ္ၿပီးေတာ့ အဲ့ဒီအပိုင္းက ေျမငလ်င္ မလႈပ္ရွားတာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ ၾကာေနၿပီ။ အဲ့ဒီေတာ့ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေလာက္အတြင္းမွာ ေျမငလ်င္ႀကီး တေက်ာ့ျပန္ လာႏိုင္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးကို ေလ့လာေတြ႔ရွိခဲ့တယ္။ ဒီ ေျမငလ်င္ႀကီးဟာ ျပင္းအား ၈.၂ကေန ၉ ေလာက္ထိ လွုပ္ခတ္ႏိုင္တယ္၊အဲ့ေလာက္ျပင္းတဲ့ငလ်င္ႀကီး လႈပ္ရွားခဲ့မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တခုတင္ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ အိႏိၵယေရာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာပါ ေျမငလ်င္ဒဏ္ သက္ေရာက္ႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း သူ႔ရဲ႕ သုေတသနက ေတြ႔ရွိခဲ့တယ္ဆိုတဲ့အေၾကင္းကို ၁၁ ရက္ ၇ လပိုင္းမွာ သူက အြန္လိုင္းမွာ public လုပ္လိုက္တာပါ။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ကအပိုင္းကို ေလ့လာတာပါ၊ က်ေနာ္တို႔ဘက္ပိုင္းကို ေလ့လာတာ မဟုတ္ပါဘူး၊ အခု ငလ်င္နဲ႔ မဆိုင္ပါဘူးခင္ဗ်။” ေနာက္တခု သူတို႔ ေျပာထားေသးတယ္။ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံေတြကုိ ဆယ္ႏွစ္ၾကာ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး အေျဖထုတ္ခ်က္ေတြ အရလည္း အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ ေက်ာက္ထုခ်ပ္နဲ႔ ျမန္မာ ေက်ာက္ထုခ်ပ္ႏွစ္ခု မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ တုိက္ႏုိင္တဲ့ အေနအထားဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ ေလာက္ ၾကာေနၿပီ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ငလ်င္လႈပ္ခတ္ႏုိင္ေျခ ရွိတယ္တဲ့။ အဲ့ဒါကေရာ ဘယ္ေလာက္ မွန္ႏိုင္ေျခ ရွိလဲ။ “က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံက ဘားမားေက်ာက္ထုခ်ပ္ေပၚ ရွိတယ္၊ ဘားမားေက်ာက္ထုခ်ပ္နဲ႔ အိႏၵိယေက်ာက္ထုခ်ပ္က ေရြ႔လ်ားေနတယ္။ အဲ့ဒီလို ေရြ႕လ်ားေနတဲ့အတြက္ အဲ့ဒီတေလွ်ာက္မွာ ငလ်င္ေတြ မၾကာခဏျဖစ္ေပၚတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုလို႔ရွိရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္ဘက္အျခမ္း၊ ခ်င္းျပည္နယ္တို႔ ဘာတို႔ အဲ့ဒီဘက္ေတြမွာ ေတာက္ေလွ်ာက္ ငလ်င္လႈပ္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ၁၉၆၀ ေနာက္ပိုင္း ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အခု ၂၀၁၆၊ ဇြန္လေလာက္အထိကို အဲ့ဒီေတာက္ေလွ်ာက္ ငလ်င္ ေတာ္ေတာ္လႈပ္တယ္၊ ၿပီး လႈပ္တဲ့အခါမွာလည္း အနက္ဆံုးထိက ၈၀ ေက်ာ္ ၉၀၊ ေဇာက္လတ္ငလ်င္ထိပဲ လႈပ္တယ္၊ တအားနက္တဲ့ငလ်င္မ်ိဳး မလႈပ္ဘူးဆိုတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။” က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ဘယ္လို ငလ်င္မ်ိဳး လႈပ္ဖုိ႔ ရွိေသးတယ္လို႔ ခန္႔မွန္းသံုးသပ္ၾကည့္လို႔ ရေသးလဲဗ်။ “ငလ်င္ကေတာ့ ႀကိဳတင္ၿပီး အတိအက်ခန္႔မွန္းလို႔ေတာ့ မရဘူးေပါ့၊ အခ်ိန္နဲ႔ ျပင္းအား ဘယ္ေလာက္ရွိမယ္ဆိုတာမ်ိဳးလည္း မခန္႔ႏိုင္ဘူးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္မယ့္ အလားအလာ၊ ငလ်င္လႈပ္ႏိုင္မယ့္ အေျခအေန ရွိ မရွိ ဆိုတာမ်ိဳးကိုေတာ့ အခု ေခတ္မီတဲ့နည္းပညာေတြကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။ အဲ့ဒီလို ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဆိုလို႔ရွိရင္ အဓိက စစ္ကိုင္းေျမငလ်င္ေၾကာ ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ စစ္ကိုင္းေျမငလ်င္ေၾကာကို အပိုင္း ၅ ပိုင္းပိုင္းၿပီး ေလ့လာလိုက္တဲ့အခါမွာ အလယ္ပိုင္းျဖစ္တဲ့ ပ်ဥ္းမနား-သာစည္အပိုင္းဟာ ငလ်င္ မလွုတ္တာ ေတာ္ေတာ္ၾကာေနတာ ေတြ႔ရတယ္၊ အဲ့ဒီအတြက္ေၾကာင့္ အဲ့ဒီေနရာကို ငလ်င္ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာရွိတယ္၊ လႈပ္မယ္လို႔ ေျပာတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး၊ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္ဆိုတာမ်ိဳး ေတြ႔ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္မို႔လည္း အဲ့ဒီေနရာကို သုေတသနျပဳ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ တျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ညႇိႏႈိင္း လုပ္ေဆာင္ေနပါတယ္။” က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အဲ့ဒီလို သုေတသနလုပ္ဖို႔ ေလ့လာဖို႔ ပစည္းကိရိယာ အစံုအလင္ ရွိေနၿပီလား။ “က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ပစၥည္းကိရိယာရယ္လို႔ သီးသန္႔ေတာ့ မရွိဘူး၊ ဒါေပမယ့္ သုေတသနလုပ္ငန္းေတြ သံုးဖို႔ဆိုၿပီးေတာ့ ေနာ္ေ၀က လႉထားတာ ရွိပါတယ္။” ေနာက္ဆံုးေမးခြန္းပါ။ ငလ်င္ႀကီး လႈပ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ေဒသခံလူထု သတိထားသင့္တာ ေရွာင္ရန္ ေဆာင္ရန္ေတြ ေျပာေပးပါ။ “ငလ်င္ကို ခံစားသိရွိလိုက္တဲ့ လူထုေတြအေနနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္ဆိုတာေတြ လႈပ္ရွားႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္အခ်ိန္လႈပ္ရွားႏိုင္တယ္ဆိုတာ မေျပာႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ အစိုးရကထုတ္ျပန္တဲ့ သတင္းေတြကို သတိျပဳ နားေထာင္ေစခ်င္တယ္။ ေျမငလ်င္ဒဏ္ခံလိုက္ရတဲ့ အေဆာက္အဦေတြ ဘယ္ေလာက္ထိ ႀကံ့ခိုင္မႈရွိသလဲးဆိုတာ ျပန္စစ္ေဆးၾကည့္သင့္ပါတယ္။ အဲ့ဒါမွသာ ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္ေဘးက လြတ္ကင္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။”