"ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ဇူလိုင္လ ၂၉ ရက္ေန႔က အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရဟာ ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးမူ၀ါဒ ၁၂ ခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ၁၂ ခ်က္ကို ထုတ္ျပန္တဲ့အခါမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ သယံဇာတစြမ္းအင္၊ အေျခခံအေဆာက္အအံုနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ လုပ္ငန္းေတြက အေရးႀကီးတဲ့အတြက္ သီးသန္႔မူခ်မယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ အျခား က်ေနာ္တို႔ ဗမာျပည္မွာ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမယ့္သူေတြ၊ စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြကေတာ့ အခုထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ စီးပြားေရးမူ၀ါဒ ၁၂ ခ်က္ဟာ ေယဘုယ်ဆန္လြန္းတယ္။ တခ်ဳိ႕ တိတိက်က် ဘယ္ဟာကို ဦးစားေပးဆိုတာ မပါဘူးလို႔ ေ၀ဖန္မႈေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးေဆာင္းပါးရွင္ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းနဲ႔ စီးပြားေရးေဆာင္းပါးရွင္ မယမင္းျမတ္ေအးတုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲေတာ့ မယမင္းကို ပထမဆံုး ေမးခ်င္ပါတယ္။ အခုအသစ္ထြက္လာတဲ့ စီးပြားေရးမူ၀ါဒေတြဟာ က်ေနာ္တို႔ ဘာေတြေမွ်ာ္လင့္လို႔ရလဲ၊ ဘာေတြလိုေနေသးလဲ၊ ဘာေတြလုပ္ဖို႔လိုလဲ၊ အဲဒါေလး ပထမဦးဆံုး စေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။" မယမင္းျမတ္ေအး (စီးပြားေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “မူ၀ါဒထြက္လာတဲ့ အခ်ိန္မွာပဲ ေ၀ဖန္သံေတြ ထြက္ေပၚလာတယ္ေပါ့။ ေစာေစာက ေျပာသလို ဒါက သိပ္ၿပီးေတာ့ General ဆန္ေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒီမူ၀ါဒနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အစိုးရပိုင္းက ဘယ္က႑မွာေတာ့ ဘယ္လိုလုပ္သြားမယ္ဆိုတာ မပါဘူးေပါ့။ ေနာက္တခုက တိုင္းျပည္တျပည္ရဲ႕ Economic Development ေပါ့၊ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အဓိက အေရးႀကီးဆံုးကေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈပဲ။ ဒီရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ မူ၀ါဒေတြ သူတို႔က ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနတာ။ ဒါကို ေစာင့္ေမွ်ာ္တယ္။ ဒီမူ၀ါဒရဲ႕ အေနအထားက ဘယ္က႑ေတြ ဦးစားေပး ဖိတ္ေခၚထားတာလဲ။ သယံဇာတကို ဖိတ္ေခၚထားတာလား၊ စြမ္းအင္ကို ဖိတ္ေခၚထားတာလား၊ အိမ္ရာအေဆာက္အအံုကို ဖိတ္ေခၚထားတာလား၊ စက္မႈက႑အတြက္ကို ဦးစားေပးၿပီးေတာ့ ဖိတ္ေခၚထားတာလား၊ အဲဒီ အစိုးရရဲ႕ မူ၀ါဒကို ၾကည့္ၿပီးကာမွ သူတို႔ဟာ ဘယ္က႑မွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသင့္သလဲဆိုတာကို ဆံုးျဖတ္ၿပီးကာမွ သူတို႔က တိုင္းျပည္ထဲကို ၀င္လာမွာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈက အရမ္းအေရးႀကီးတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမယ့္ ေလာေလာဆယ္မွာ ဒီ Economic Policy ထဲမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနဲ႔ ပတ္သက္တာ မပါေသးဘူး။ ေနာက္ထပ္ ပါမယ္ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမွာ ေပၚလစီပိုင္းမွာေတာ့ နည္းနည္းအားနည္းေနတဲ့ အပိုင္းေတာ့ ရွိတာေပါ့။ သူတို႔ Expectation ကို အမီမျဖစ္ဘူးေပါ့။" ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) "ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်ာ။ မယမင္းကေတာ့ တကယ္တမ္း လူေတြဟာ ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လုပ္ငန္းကို ဘယ္လိုလုပ္ခြင့္ရွိမလဲဆိုတဲ့ တိက်တဲ့ အခက္အလက္ေတြ မပါလာေသးဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းအေနနဲ႔ေကာ ဒီဟာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုမ်ား သံုးသပ္လိုပါလဲခင္ဗ်။" ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း (ႏိုင္ငံေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရးမူ၀ါဒကို ထုတ္ျပန္တာဟာ အစိုးရသစ္အေနနဲ႔ အေတာ္ေလးကို ေနာက္က်တယ္လို႔ က်ေနာ္ကျမင္တယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေျပာတဲ့ စကားနဲ႔ေျပာရင္ က်ေနာ္တို႔က သူမ်ားတလွမ္းလွမ္းရင္ ကိုယ္က ေလးငါးဆယ္လွမ္း လွမ္းႏိုင္မွ ေတာ္မယ့္ အေျခအေနမ်ဳိးမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရးမူ၀ါဒဆိုတာကို ရက္ေပါင္း ၁၀၀ ျပည့္ခါနီးေတာ့မွ ထုတ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ အင္မတန္မွ ဒါ ႐ုပ္ဆိုးတယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ျမင္တယ္။ ေနာက္တခ်က္ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ဒီမူ၀ါဒမွာ သူက ဘာလဲဆုိေတာ့ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို အေထာက္အကူ ရရွိႏိုင္မယ့္ မူ၀ါဒမ်ဳိးျဖစ္ဖို႔ ဦးတည္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။ က်ေနာ္တို႔က အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးလို႔ စဥ္းစားရင္ လူတစုနဲ႔ သင့္ျမတ္ေရးကို ေျပာမွာလား၊ အဖြဲ႔အစည္းတခုနဲ႔ သင့္ျမတ္ေရးကို ေျပာမွာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ခ႐ိုနီေတြနဲ႔ သင့္ျမတ္ေရးကိုေျပာမွာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းရင္းသား ျပည္သူလူထု တရပ္လံုးနဲ႔ သင့္ျမတ္ေရးကို ေျပာမွာလား ဆိုတာကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ျမင္တယ္။ ေနာက္တခ်က္ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ေျပာတယ္။ ဒီမူ၀ါဒဟာ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ ပိုၿပီးရလာဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီးေတာ့ ေရးဆြဲတဲ့ မူ၀ါဒလို႔ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔က အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း ရရွိဖို႔ဆိုတာက ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း အစိုးရေတြက အာဏာရလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ေျပာတာပဲ။ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာလည္း အရင္အစိုးရေတြက အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ ရရွိဖို႔ဆိုၿပီး ေျပာတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ အေရးႀကီးတာက ဘာလဲဆိုေတာ့ တကယ္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြကို ဖန္တီးေပးႏိုင္ဖို႔လိုတယ္။ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ျပႆနာက က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္က လူငယ္ေတြဟာ ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္သြားလုပ္တယ္ဆိုတာ ဒီတိုင္းျပည္ထဲမွာ တလကို ၂ သိန္းေလာက္ မရႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔ ႏိုင္ငံျခားမွာထြက္ၿပီး အလုပ္သြားလုပ္ေနတာ။ အဲဒီေတာ့ အဲဒီလူငယ္ေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ေတြကို ဖန္တီးေပးဖို႔ကို က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ စနစ္တက် စဥ္းစားၿပီးေတာ့ အျမန္ဆံုး ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ သံုးသပ္တယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ် ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းကေတာ့ တခ်ဳိ႕စီးပြားေရးေပၚလစီက ႏိုင္ငံေရးသိပ္ႏြယ္တဲ့ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ထားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ဒီဟာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ စီးပြားေရးပညာရွင္ ေရွာင္တာနာကေတာ့ ေျပာဖူးပါတယ္။ သူက ဘာေျပာထားလဲဆိုေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ တည္ၿငိမ္မႈကိုၾကည့္ၿပီးေတာ့ လူေတြက စီးပြားေရးလုပ္တယ္ဆိုတဲ့ဟာ ဆက္စပ္မႈတခုေတာ့ ေျပာပါတယ္။ ခုနကေျပာတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ အဲလိုပဲ က်ေနာ္တို႔ ဘ႑ာေရးေပါ့ေနာ္။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဘ႑ာေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ေရြးေကာက္ပြဲ ေၾကညာစာတမ္းမွာ လြတ္လပ္စြာ လုပ္ကိုင္ခြင့္ျပဳမယ္။ ၿပီးေတာ့မွ က်ေနာ္တို႔ ဘဏ္အတိုးႏႈန္းတို႔၊ ဘ႑ာေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အခုအသစ္ထြက္လာတဲ့ စီးပြားေရးမူ၀ါဒကလည္း တိတိက်က် ျပ႒ာန္းမႈ မရွိဘူးလို႔ ေ၀ဖန္မႈေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဗမာျပည္ရဲ႕ ဗဟိုဘဏ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ က်ေနာ္တို႔ Monetary Policy ေပါ့။ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ေပၚလစီကေကာ ဘယ္လိုေတြရွိသင့္လဲ၊ ဘယ္လိုမ်ဳိး တိတိက်က်ေျပာသင့္လဲ အဲဒါေလးလည္း ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးေပးပါဦး။” မယမင္းျမတ္ေအး (စီးပြားေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “ႏွစ္ပိုင္းရွိတာေပါ့ေနာ္။ တခုကေတာ့ ဘ႑ာေရးေပၚလစီေပါ့။ ေနာက္တခုကေတာ့ ေငြေရးေၾကးေရးေပါ့ေနာ္။ Monetary Policy ရွိမယ္။ ဗဟိုဘဏ္က ကိုင္တြယ္တာကေတာ့ Monetary Policy ကုိ ကုိင္တြယ္တာေပါ့။ အဲဒီမွာ ျပႆနာရွိတာက ေစာေစာတုန္းက ဗဟိုဘဏ္ကေနၿပီးေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားပဲ ေျပာၾကပါတယ္။ ဒီဘဏ္တိုးႏႈန္းေတြ ျမင့္တ့ဲကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဗဟိုဘဏ္က သတ္မွတ္ထားတဲ့ ၁၂ ရာခိုင္ႏႈန္းဆိုတာ ျမင့္တယ္။ တဘက္က ျပန္ၾကည့္လိုက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ က်မတို႔က Inflation Rate က အရမ္းတက္ေနတယ္။ မႏွစ္တုန္းကဆိုရင္ Inflation Rate က ဘယ္ေလာက္တက္သြားလဲဆိုရင္ ၾသဂုတ္လေလာက္မွာ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိ တက္တယ္။ ဒါ Double Digit ျဖစ္သြားၿပီေပါ့။ ဒါဆိုရင္ အခုဒီႏွစ္ထဲမွာက်ေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ေအဒီဘီကေနၿပီးေတာ့ ထုတ္ျပန္ေၾကညာသြားတဲ့ဟာမွာေတာ့ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ပဲ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ အျပင္မွာေ၀ဖန္တာ ဒီေလာက္မကဘူးလို႔ ေျပာတယ္။ ဥပမာစဥ္းစားၾကည့္ ေစ်းသြားမယ္ဆုိရင္ အရင္တုန္းက ေဂၚဖီထုပ္တထုပ္က ၅၀၀ ရွိတယ္ဆိုရင္ အခု ၁၅၀၀ ရွိတယ္။ အဲေတာ့ Inflation Rate အရမ္းတက္ေနတာေပါ့ေနာ္။ ဒီ Inflation Rate တက္ေနတဲ့အခ်ိန္အခါမွာ ဗဟိုဘဏ္ကလည္း ဒါကို အတိုးႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်လို႔မရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီ Inflation Rate ကလည္း ဘာေၾကာင့္တက္ရတာလဲဆိုေတာ့ ဥပမာ ၿပီးခဲ့တဲ့အစိုးရ လက္ထက္တုန္းကဆိုရင္ ငါးႏွစ္တာကာလမွာ သူတို႔အုပ္ခ်ဳပ္သြားတဲ့ အခ်ိန္အခါမွာ ကုန္သြယ္မႈ လုိေငြေတြက ဆက္တိုက္ျပတယ္။ ႏိုင္ငံျခားကေနၿပီးေတာ့ ကုန္ေတြကို ကိုယ္ကပို႔ႏိုင္တာ ဆန္နဲ႔ပဲေလာက္ပဲရွိတယ္။ ေရထြက္ပစၥည္းဆိုတာလည္း က်ေနၿပီ။ ဟိုကေနၿပီးေတာ့ ျပန္ၿပီး တင္သြင္းလာတယ္။ သြင္းကုန္ေတြက အရမ္းမ်ားတဲ့အခါက်ေတာ့ စုစုေပါင္း ၁၂ ဘီလီယံ ရွိေနတယ္။ ဒါဟာ ကုန္သြယ္မႈလိုေငြပဲ ရွိေသးတယ္။ ေနာက္တခုက ဘတ္ဂ်က္လိုေငြရွိတယ္။ အစိုးရအသံုးစရိတ္ေတြ အရမ္းျမင့္တက္တယ္။ တည္ေဆာက္ေရးေတြ လုပ္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒါက ဘယ္ေလာက္ရွိလဲဆိုေတာ့ က်ပ္ဘီလီယံ ၁၁၀၀၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဘတ္ဂ်က္လိုေငြျပတယ္။ ကုန္သြယ္ေရး လိုေငြျပတဲ့ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေဒၚလာေစ်းေတြ အရမ္းတက္သြားတယ္။ အရင္တုန္းက ၁ ေဒၚလာကို ၉၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ ေဒၚလာေစ်းက ၁၃၀၀ ေလာက္အထိကို တက္သြားတယ္။ ၁၃၀၀ ေက်ာ္သြားတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ Inflation က အရမ္းတက္လာတယ္။ အဲေတာ့ က်မတို႔က ဒီ Inflation ကို ဘယ္လိုေလွ်ာ့ခ်မလဲဆိုတဲ့ ျပႆနာ ရွိတယ္။ Inflation ေလွ်ာ့ခ်ရေအာင္လည္း ေစာေစာက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကုိပဲ ေခၚရမွာပဲ။ ဒီရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ၀င္လာမွ က်မတို႔က အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ ရလာမွာရွိတယ္။ အဲဒါမွ အိတ္စပို႔ကို တိုးျမႇင့္ ပ႐ိုမုတ္လုပ္ႏိုင္မယ္။ အဲလို အိတ္စပို႔ကို ပ႐ိုမုတ္မလုပ္ႏိုင္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒီ Inflation ျပႆနာကလည္း ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ဆိုတာက ေတာ္ေတာ္မလြယ္ဘူး။ အခုကေတာ့ ဗဟိုဘဏ္မွာ Reserve Money ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာလည္း က်မတို႔မသိရဘူး။ ဒီၾကားထဲမွာ သတင္းတခုရထားတာ က်မ ဟိုေန႔ကတုန္းက ေမးၾကည့္တယ္။ စီးပြားေရးပညာရွင္ တေယာက္ကို။ ဗဟိုဘဏ္က Reserve Money ဘယ္ေလာက္ရွိလဲ၊ ေရႊဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆုိတာ မေၾကညာဘူး။ ၂၀၁၃ တုန္းက ေနာက္ဆံုးေၾကညာခဲ့တာရွိတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အခုက သူက ဘာကိုေထာက္ျပလဲ ဆိုေတာ့ ျမစ္ဆံုကိစၥကို ေထာက္ျပတယ္။ ျမစ္ဆံုကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အခု သန္း ၈၀၀ ေလ်ာ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အသံမ်ဳိးေတြ ထြက္လာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဗဟိုဘဏ္က Reserve Money ကို မေၾကညာတာလားဆိုေတာ့ ျဖစ္ေနတာက အစိုးရမွာလည္း ေဘးၾကပ္နံၾကပ္ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥရွိတယ္။ ရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတဲ့ကိစၥမွာ ေစာေစာက အစ္ကိုေျပာသြားတယ္၊ ႏိုင္ငံေရးအရ ရင္ၾကားေစ့ဖို႔ေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလး လုပ္ေနရတဲ့ေနရာမွာ စီးပြားေရးက က်မတို႔က ဘယ္လိုလုပ္ ရင္ၾကားေစ့မွာလဲဆိုတဲ့ ျပႆနာက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ႀကီးေနတဲ့ျပႆနာပါ။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်ာ။ ဒါကေတာ့ ေငြေၾကးက႑တခုေပါ့။ ေနာက္တခုက ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း ေျပာသြားသလိုပဲ။ လူငယ္ေတြ ဘယ္လိုအလုပ္အကိုင္ရေအာင္ လုပ္မွာလဲ။ အဲလိုပဲ က်ေနာ္တို႔ အရင္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ လက္ထက္က ဆင္းရဲမႈကိုေတာ့ ဘယ္ႏွႏွစ္အတြင္းမွာ ဘယ္ေလာက္ ရာခိုင္ႏႈန္း ေလွ်ာ့ခ်မယ္။ အဲလိုမ်ဳိး တိတိက်က် မပါလာဘူးေပါ့။ ေနာက္တခုကလည္း ဘယ္က႑ကိုေတာ့ ဦးစားေပးၿပီးေတာ့ လုပ္မယ္။ ဘယ္ဟာကိုေတာ့ အထူးဦးစားေပး လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ ငါးႏွစ္စီမံကိန္း၊ တႏွစ္၊ ေရတိုေရရွည္ အဲဒါေတြလည္းမပါဘူး။ တကယ္တမ္း အေစာကေျပာတဲ့ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ ကုန္ေစ်းႏႈန္းက်ဆင္းေရး၊ အဲဒါေတြကို ထင္ဟပ္မယ့္ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္မႈမ်ဳိးေတြ တကယ္တမ္း ပါသင့္တယ္။ ေနာက္ထပ္က်န္ေနတဲ့ဟာေတြကိုလည္း အခ်ိန္မီအတြင္း ဘယ္လိုမ်ဳိး ဦစားေပးေဖာ္ျပသင့္လဲဆိုတာကို ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါဦးခင္ဗ်။” ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း (ႏိုင္ငံေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ခုနေဆြးေႏြးသြားတဲ့အထဲမွာ က်ေနာ္နားမလည္တာက လက္ရွိ အစိုးရသစ္ေပၚလာၿပီးေတာ့ ရက္ ၁၀၀ ရွိၿပီ။ အဲဒီအခ်ိန္ထိ ဘာလို႔ဗဟိုဘဏ္ရဲ႕ ဥကၠ႒ကို အသစ္မခန္႔ႏိုင္တာလဲ။ အဲေတာ့ ဗဟိုဘဏ္က က်ေနာ္တို႔ ခုနေျပာတဲ့ ဒီေငြေၾကးမူ၀ါဒကို ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ေနရာမွာ အရမ္းကို အေရးႀကီးတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔က အခုခ်ိန္ထိ ဗဟိုဘဏ္ဟာ အရင္အစိုးရလက္ထက္က လူေတြနဲ႔ပဲ ဆက္ၿပီးေတာ့ အလုပ္လုပ္ေနတယ္ ဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါကလည္း အင္မတန္မွ က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ အ႐ုပ္ဆိုးတယ္လို႔ျမင္တယ္။ အဲေတာ့ ႏိုင္ငံတကာအျမင္မွာက်ေတာ့ ေျပာစရာျဖစ္တယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ၊ လက္ရွိအစိုးရမွာ လူမရွိလို႔လားဆိုတဲ့ ေမးစရာေမးခြန္းေတြ ျဖစ္လာတယ္။ အဲေတာ့ တဘက္က က်ေနာ္ျပန္ၾကည့္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ဘာသြားေတြ႔လဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းကေန အခုခ်ိန္ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ျပန္ၾကည့္တဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ဟာ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံ ဘ၀ကို ေရာက္ေနၿပီ။ အဲဒီလိုျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ေတာ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈညံ့ဖ်င္းတာ၊ မူ၀ါဒပိုင္းမွာ အားနည္းခ်က္ေတြရွိတာ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အဂတိလိုက္စားမႈေတြ အရမ္းကိုျမင့္မားတာ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဆရာေမြး၊ တပည့္ေမြးတဲ့စနစ္က အရမ္းကို ႀကီးထြားတာ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒီ ခ႐ိုနီစနစ္ဟာ အရမ္းကို အားေကာင္းတာ။ ဒီအခ်က္ေတြကို သြားေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ လက္ရွိ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးကို ျပန္ၿပီးေခါင္းေထာင္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္မယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ဟာ လက္ရွိ ရွိေနတဲ့ အေျခအေနကေန ျပန္ၿပီးစဥ္းစားႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ျမင္တယ္။ ဥပမာ ခ႐ိုနီစနစ္ကို က်ေနာ္တို႔ ဘယ္လိုထိန္းေက်ာင္းမလဲ။ ဆရာတပည့္ေမြးတဲ့စနစ္ကို ဘယ္လိုဖ်က္မလဲ။ အဂတိလိုက္စားမႈကို ဘယ္လိုတိုက္ဖ်က္မလဲ။ လက္ရွိအေျခအေနမွာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး ေကာ္မရွင္ဆိုတာ ဖြဲ႔ေတာင္မဖြဲ႔ႏိုင္ေသးဘူး။ အဲေတာ့ ဒီလိုအေျခအေနေတြေအာက္မွာ က်ေနာ္တို႔က စီးပြားေရးကို အတင္းဇြတ္တိုးၿပီး လုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီစီးပြားေရးဟာ အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးကို ပိုၿပီးေတာ့ အားေပးတဲ့၊ ခ႐ိုနီစနစ္ကို ပိုၿပီးေတာ့အားေပးတဲ့ စီးပြားေရးစနစ္ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္သြားမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ျပည္သူလူထုဟာ ပိုၿပီးေတာ့ ဆင္းရဲသြားႏိုင္တယ္။ ပိုၿပီးေတာ့ ၾကပ္တည္းသြားႏိုင္တယ္။ ပိုၿပီးေတာ့ ဒုကၡေတြ ပင္လယ္ေ၀သြားႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ျမင္ပါတယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်ာ။ ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္းကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အရင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ Crony Capitalist ေပါ့ဗ်ာ။ ခ႐ိုနီေပၚအေျခခံတဲ့ အရင္းရွင္စီးပြားေရးစနစ္ကေန ဘယ္လိုကူးေျပာင္းတဲ့ စနစ္တခု လုပ္မလဲေပါ့။ နီးစပ္ရာ စားေတာ္ေခၚတဲ့ကိစၥ၊ ၿပီးေတာ့ ပုဂၢိဳလ္ခင္မွ တရားမင္တယ္။ အဲလိုေတြနဲ႔ပဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း လည္ပတ္ခဲ့တာေပါ့ေနာ္။ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာ လူအမ်ားက အဲဒါေတြကို ေျပာင္းလဲဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္တယ္။ အဲေတာ့ တကယ့္စီးပြားေရး အေဆာက္အအံုမွာ လည္ပတ္ေနတာကေတာ့ ဒီအေသးစားလုပ္ငန္းေတြ၊ အလတ္စားလုပ္ငန္းေတြ SME ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔လည္း ေသေသခ်ာခ်ာ ဘာမွမေျပာခဲ့ဘူး။ မွ်တေအာင္လုပ္ေပးမယ္လို႔သာ ေျပာတာ။ အထူးသျဖင့္ အေရးပါတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ေၾကညာစာတမ္းမွာလည္း အဲဒါကို ကတိျပဳထားပါတယ္။ စြန္႔ဦးတီထြင္သူေတြ၊ အေသးစား အလတ္စားေတြရဲ႕ ေငြေၾကးရင္းႏွီးမႈ၊ လည္ပတ္ႏိုင္ေအာင္ အရင္းအႏွီး လုပ္ေပးမယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေရာ တကယ္ျဖစ္သင့္တာက ဘာလဲ၊ တိတိက်က် ေစာေစာကေျပာတဲ့ အေသးစား အလတ္စား စီးပြားေရး၊ တိုင္းရင္းသား အရင္းရွင္ေလးေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ေပးသင့္လဲ။ အဲဒါေလးကိုလည္း ျဖည့္စြက္ၿပီး ေျပာေပးပါဦး ဆရာမေရ။” မယမင္းျမတ္ေအး (စီးပြားေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “အေသးစား အလတ္စား လုပ္ငန္းေတြက ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ဆိုရင္ ႏွစ္ပိုင္းရွိတာေပါ့ေလ။ ဒီက႑က တကယ္လည္း အေလးထားၿပီး လုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အပိုင္းေပါ့။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဂ်ာမန္စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္သြားတယ္ဆိုတာက ဒီ အေသးစား အလတ္စား လုပ္ငန္းေတြေၾကာင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္သြားတာပဲ။ က်မတို႔အေနနဲ႔ အိႏၵိယႏိုင္ငံလို အေမရိကန္နဲ႔ ခ်ိတ္ၿပီး Outsourcing လုပ္ငန္းေတြ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူး။ ၀န္ေဆာင္မႈေတြ Technology ပိုင္းမွာ က်မတို႔ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူး။ မလုပ္ႏိုင္ေသးတဲ့အခါမွာ အေသးစား အလတ္စား လုပ္ငန္းေလးေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးဖို႔အတြက္ က်မတို႔ လုပ္ေပးရမွာ မွန္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဘာလိုလဲဆိုေတာ့ နံပါတ္ (၁) က နည္းပညာလိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿပီးခဲ့တဲ့ အစိုးရလက္ထက္မွာလည္း ဂ်ီအိုင္ဇက္က ၀င္ေနတာေတာ့ ရွိတယ္။ ဒါက ဂ်ာမန္အဖြဲ႔ကေနၿပီးေတာ့။ နံပါတ္ (၂) က အရင္းအႏွီးလိုတယ္။ အဲေတာ့ နည္းပညာကေတာ့ ဟုတ္တယ္။ နည္းပညာ ဂ်ီအိုင္ဇက္က ဘယ္ေလာက္အတိုင္းအတာအထိ လုပ္ေပးႏိုင္လဲဆိုတာေတာ့ မသိေသးဘူး။ အဲလိုပဲ အရင္းအႏွီးပိုင္းမွာက်တဲ့ အခါက်ေတာ့ တရား၀င္စာရင္း ေကာက္ယူထားတာေပါ့ေနာ္။ ဘယ္ေလာက္ရွိလဲေပါ့။ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္လို႔ေတာ့ သိရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္ႏွစ္ခုရွိလဲေပါ့၊ တိတိက်က်။ တခ်ဳိ႕ကလည္း အဲဒီအပိုင္းမွာ မွတ္ပံုမတင္ဘူးလို႔ေျပာတယ္။ သူက မွတ္ပံုတင္မွ သိရတာကိုး။ သူက စိုးရိမ္ေနတာက မွတ္ပံုတင္လိုက္ရင္ အစိုးရကမ်ား အခြန္ေကာက္မလား ဆိုတာမ်ဳိးကို သူတို႔က စိုးရိမ္ၿပီးေတာ့ မွတ္ပံုမတင္ဘူးလို႔ ေျပာတယ္။ အဲဒီေတာ့ အေသးစားလုပ္ငန္း စုစုေပါင္း ဘယ္ေလာက္ရွိလဲ။ ဒါေတြကို ဘယ္ေလာက္ ေထာက္ပံ့မွာလဲ။ ဒီေငြေၾကးက ဘယ္ကရမွာလဲ။ ဘယ္ႏိုင္ငံက ေခ်းမွာလဲ။ ODA Loans နဲ႔ သြားရမွာလား။ ဒါမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္။ တိတိက်က်လုပ္ဖို႔ေတာ့ လိုတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ တိုင္းျပည္မွာ ပိုက္ဆံ႐ိုက္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ဒါကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ကေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ အဲေတာ့ အခုခ်ိန္မွာ Development Loans ေတြ ယူေနတာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီ Development Loans ေတြကလည္း အေျခအေနကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ေပးတာ။ ၿပီးခဲ့တဲ့လတုန္းက ေအဒီဘီကေပးတယ္ ၁၅၀ နဲ႔ ၃၅၀ ၾကားမွာ ေပးမယ္ဆိုတာ ဒါက Conditional ေတြ။ အေျခအေနေကာင္းလို႔ရွိရင္ တႏွစ္ခ်င္းတႏွစ္ခ်င္း ေပးသြားမယ့္ Loans ေတြေပါ့။ အဲေတာ့ ODA ေခ်းေငြရရင္ေတာ့ ဒီခ်ိန္မွာ ယူသင့္တယ္။ အဲဒါနဲ႔ အေသးစား အလတ္စားစီးပြားေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ က်ားကန္ေပးသင့္တယ္။ အဲဒီလိုပဲ ျမင္တာေပါ့ေလ။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) “ဟုတ္ကဲ့ခင္ဗ်ာ ဆရာမကေတာ့ SME ကိစၥကို Detail ေျပာသလို ေဒါက္တာ ရန္မ်ဳိးသိမ္းေျပာတာ က်ေနာ္ျပန္ဆက္ပါဦးမယ္။ ဦးထင္ေက်ာ္ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဇြန္လမွာ ၁၁ ဦး ပါတဲ့ National Economic Coordination Committee ဆိုတဲ့တခုကို ဦးမ်ဳိးျမင့္ကို ဦးေဆာင္ၿပီး ဖြဲ႔ေပးတာ တခုပဲရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕ေ၀ဖန္သံုးသပ္မႈေတြက Institution ခိုင္ခုိင္မာမာမရွိဘူး။ ေလာေလာဆယ္ စီးပြားေရးနဲ႔ပတ္သက္ရင္ ဘယ္သူ႔ကို ခ်ဥ္းကပ္ရမွန္း မသိဘူး။ အေစာကလိုမ်ဳိး သိပ္ၿပီးေတာ့ Centralize မ်ားတယ္။ အရင္တုန္းကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲ ေၾကညာစာတမ္းေတြမွာ Decentralize လုပ္မယ္။ တကယ္လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ မေပၚေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ တကယ့္လက္ရွိ စီးပြားေရးမူ၀ါဒကို ေကာ္မရွင္တခုပဲ ရွိေသးတယ္။ က်န္တာကေတာ့ ၀န္ႀကီးဌာန ၂ ခုေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေကာ တကယ္တမ္း ဒီလိုက႑ေတြ Institutional Life ေပါ့ဗ်ာ။ တကယ္တမ္း က်ေနာ္တို႔ Institution တခု ခိုင္မာတဲ့ဟာျဖစ္လာေအာင္ ဘာေတြဆက္လုပ္ဖို႔လိုလဲ။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္တာေတြ ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေျပာေပးပါဦးခင္ဗ်။” ေဒါက္တာရန္မ်ဳိးသိမ္း (ႏိုင္ငံေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “က်ေနာ့္အျမင္ကေတာ့ ကိုတိုးေဇာ္လတ္ ခုနေဆြးေႏြးသလိုပဲ။ ဒီစီးပြားေရးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေဆာက္အအံုပိုင္းမွာ အင္မတန္မွ အားနည္းတယ္။ လက္ရွိအေျခအေနမွာၾကည့္ရင္ အစိုးရရဲ႕ ရက္ေပါင္း ၁၀၀ အတြင္းမွာ က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ အေတာ္ကို အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ျမင္တယ္။ အဲေတာ့ ပညာရွင္ေတြကို က်ေနာ့္အျမင္အားျဖင့္ စုစည္းဖို႔လိုအပ္တယ္။ စီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ စနစ္တက်စုစည္းဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဟာ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေနအထားအရ ႏိုင္ငံျခားက ပညာရွင္ေတြအေပၚမွာပဲ မွီခိုေနလို႔မရဘူး။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အမ်ားစုဟာ ျပည္တြင္းက ပညာရွင္ေတြျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေနအထားဟာ အဂၤလန္တို႔၊ အေမရိကန္တို႔ ဥေရာပတို႔မွာ လုပ္တဲ့ပံုစံကို က်ေနာ္တို႔က သိပ္ၿပီးေတာ့ အားကိုးလို႔မရဘူးလို႔ ျမင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေဒသတြင္းမွာရွိတဲ့ အျခားႏိုင္ငံေတြ၊ ဥပမာအားျဖင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ လုပ္ေနတဲ့ပံုစံမ်ဳိး၊ ဗီယက္နမ္မွာ လုပ္ေနတဲ့ပုံစံမ်ဳိး၊ ဒါေတြကို က်ေနာ္တို႔က ေသခ်ာေလ့လာၿပီးေတာ့ ပိုၿပီးေကာင္းမြန္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္မွ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ ရွိေနတဲ့ အေနအထားနဲ႔ ကိုက္ညီမယ္လို႔ျမင္တယ္။ ဥပမာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ေျပာခဲ့တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိစၥမွာ ေျမာက္အိုင္ယာလန္ကို ပံုစံယူတယ္ ဆုိတာမ်ဳိးဟာ လက္ရွိ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေနအထားနဲ႔က်ေတာ့ အံ၀င္ခြင္က် ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မယ္။ အဲဒီလိုပဲ က်ေနာ္တို႔ဟာ စီးပြားေရးမွာလည္း အဲလိုစဥ္းစားႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ျမင္တယ္။ အေရးႀကီးတာကေတာ့ က်ေနာ္တို႔က ဒီစီးပြားေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အႀကံေပးႏိုင္မယ့္ အဖြဲ႔အစည္းေပါ့ေလ။ အဲဒါကို အားေကာင္းေမာင္းသန္ေအာင္ လုပ္သင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ သံုးသပ္တယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္(ဒီဗီြဘီ) “ဆရာမ မယမင္းကိုလည္း ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ ေမးခ်င္တာေပါ့။ အခု ၁၂ ခ်က္ေတာ့ ထြက္လာၿပီ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ျပည္သူေတြ တကယ္ေမွ်ာ္လင့္တဲ့၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ေတြေရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမယ့္လူေတြေရာ အလုပ္အကိုင္မရွိေသးလို႔ အလုပ္အကိုင္ ေမွ်ာ္လင့္ေနတဲ့သူေတြေရာ၊ တကယ္တမ္း သူတို႔ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ သိပ္ႀကီးတယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ တကယ္ လက္ေတြ႔က်က် ႏိုင္ငံေတာ္စီးပြားေရးမူ၀ါဒအသစ္က ဘာရႏိုင္လဲ။ ဘာေတြေမွ်ာ္လင့္လို႔ရလဲ။ ေနာက္တခု အေရးႀကီးဆံုး ဘာလုပ္ဖို႔လိုတယ္ ဆုိတာေလးကို ေနာက္ဆံုး Comment အေနနဲ႔ ဆရာမေျပာေပးပါဦး။” မယမင္းျမတ္ေအး (စီးပြားေရး ေဆာင္းပါးရွင္) “ေနာက္ဆံုးက ေစာေစာက ကိုရန္မ်ဳိးသိမ္းေျပာတာနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ က်မတို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အစဥ္အဆက္ ျဖစ္လာခဲ့တာ Mismanagement ျပႆနာရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Corruption ျပႆနာ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအထုပ္အထည္ႀကီးက အခုေလာေလာဆယ္မွာ အန္အယ္လ္ဒီအေပၚမွာ လံုး၀ပံုၿပီးေတာ့ က်သြားတာေပါ့ေလ။ ဥပမာဆိုရင္ Conflict Business ေတြရွိတယ္။ က်မတို႔ ေျဖရွင္းရမယ့္ျပႆနာေတြက၊ မတည္မၿငိမ္ျဖစ္တယ္။ Conflict ေတြ ရွိေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လုပ္လို႔ရတဲ့ အက်ဳိးစီးပြားေတြ ရွိေနတယ္။ ဥပမာ မႏွစ္တုန္းကဆိုရင္ Global Witness ကေနၿပီးေတာ့ ဖြင့္ခ်သြားတဲ့ကိစၥရွိတယ္။ အဲေတာ့ ေက်ာက္စိမ္းေလာကမွာ လည္ပတ္ေနတဲ့ ပိုက္ဆံက ျမန္မာႏိုင္ငံဂ်ီဒီပီရဲ႕ ထက္၀က္ေက်ာ္ရွိတယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဂ်ီဒီပီက က်မထင္တယ္ ၆၇ ဘီလီယံေလာက္ရွိလိမ့္မယ္။ အဲေတာ့ ဘီလီယံ ၃၀ ေက်ာ္ေလာက္က ဒီေလာကမွာ ရွိေနတယ္ေပါ့ေနာ္။ ဒီေလာကမွာ လည္ပတ္ေနတဲ့ပိုက္ဆံ။ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္စဥ္ ၀န္ႀကီးဌာနေတြရဲ႕ ၀င္ေငြကို ျပန္ၾကည့္လိုက္။ သယံဇာတက ၀င္လာတဲ့ပိုက္ဆံ ဘယ္ေလာက္ရွိလို႔လဲ။ အဲေတာ့ ဒါေတြက ဒီ Conflict Business ေတြေပါ့။ သစ္ေတြသယ္တယ္ေပါ့ေနာ္။ သစ္ေတြခိုးခုတ္တာေတြ၊ ေက်ာက္စိမ္းေတြ ထြက္ေနတာေတြ ရွိတယ္။ ဒါေတြကို က်မတို႔ ရင္ၾကားေစ့တဲ့နည္းနဲ႔ သြားမွာလား။ ဘယ္လိုလုပ္မွာလဲ။ ဒါေတြကုိ က်မတို႔ လမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ ဘယ္လိုျပန္တင္မလဲ။ ဒါကလည္း Challenge တခု။ ေနာက္တခုက အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ ေစာေစာတုန္းက ထိုင္းႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ ျမန္မာအလုပ္သမားဆိုရင္ ၃ သန္းေက်ာ္ ၄ သန္းေလာက္ရွိတယ္။ အဲဒီထဲမွာ တရား၀င္ပတ္စ္ပို႔ကို ကိုင္ၿပီးေတာ့ လုပ္ႏိုင္တဲ့လူက ၁ သန္းေလာက္ပဲ ရွိတယ္။ က်န္တဲ့ ၂ သန္းေက်ာ္ေလာက္က တရားမ၀င္ဘူး။ အဲေတာ့ အခုျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာေတြက တရားမ၀င္တဲ့ ျပႆနာေတြ။ အဲဒီေတာ့ ျမ၀တီဘက္မွာေတာ့ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ Special Economic Zone လုိေပါ့ေနာ္။ အဲလိုဇုန္ေတြ ေဖာ္ေနတာရွိပါတယ္။ ဟိုဘက္ကလူေတြလာရင္ ဒီဘက္မွာ အလုပ္ရေအာင္ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ဳိးေပါ့။ ျဖစ္သင့္တာက ဒီစီးပြားေရးမူ၀ါဒထဲမွာ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္ေလာက္အာမခံခ်က္ေပးမယ္။ ဘယ္ေလာက္ေလွ်ာ့ခ်ေပးမယ္ေပါ့။ ႏိုင္ငံျခားကိုသြားေနတဲ့ သူေတြကို တရား၀င္လမ္းေၾကာင္းကို ေရာက္ေအာင္အတြက္ ဘယ္ေလာက္ အခ်ိန္ယူၿပီးေတာ့လုပ္မယ္။ Formal လမ္းေၾကာင္းကေန သြားၿပီးေတာ့ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းကို ဘယ္ေလာက္ထိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးမယ္။ ဥပမာ Per Capital GDP ေပါ့၊ လူတေယာက္က ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ သူ႔ရဲ႕ တႏွစ္လံုးမွာ ၀င္ေငြက ေဒၚလာ ၁၀၂၀ ပဲရွိတယ္။ အဲဒီ Per Capital GDP ကို က်မတို႔ဘယ္ေလာက္ထိ အန္အယ္လ္ဒီကေနၿပီးေတာ့ ၁၅၀၀ ထိတိုးေပးမယ္။ ၂၀၀၀ အထိတိုးေပးေအာင္ လုပ္မယ္ဆိုတာမ်ဳိးေတြေပါ့ေနာ္။ အဲဒါမ်ဳိးေတြေတာ့ မူ၀ါဒ တိတိက်က်နဲ႔ သြားသင့္တယ္လို႔ ထင္တာေပါ့။”