ျမန္မာနိုင္ငံကုိေရာက္ေနတဲ့ အေမရိကန္အထူးကိုယ္စားလွယ္  ဒဲရက္ခ္ မစ္ခ်ဲလ္ (Derek Mitchell) နဲ့အဖြဲ့ဟာ ရန္ကုန္ျမို့မွာ လူ့အခြင့္အေရးကာကြယ္ျမွင့္တင္သူမ်ားကြန္ရက္က ဦးေမာင္ေမာင္ေလး၊ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ေ႐ွ့ေန ဦးေအာင္သိန္း၊ အဆိုေတာ္ေဇယ်ာေသာ္၊ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသား ကိုျမတ္သူတို့ကုိ ဒီေန့ ေတြ့ဆုံပါတယ္။ [caption id="attachment_15458" align="alignright" width="310" caption="အေမရိကန္အထူးကိုယ္စားလွယ္ ဒဲရက္ခ္ မစ္ခ်ဲလ္ "][/caption] ဒီလိုေတြ့ဆုံရာမွာ ဒဲရက္ခ္ မစ္ခ်ဲလ္က ျမန္မာျပည္တြင္း လက္႐ွိ လူ့အခြင့္အေရး အေျခအေန၊ ၂၀၀၈ ဖြဲ့စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအေပၚ အျမင္ေတြကုိ ေမးျမန္းပါတယ္။ ေတြ့ဆုံမႈနဲ့ပတ္သက္လို့ လူ့အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမွင့္တင္သူမ်ားကြန္ရက္ ေျပာခြြင့္ရသူ ဦးေမာင္ေမာင္ေလးကို ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ကိုေမာင္ေမာင္ေလးကို အဓိက လူ့အခြင့္အေရး ကိစၥနဲ့ပတ္သက္ျပီး ဘာေတြမ်ား ေမးျမန္းသြားပါလဲ။ “ျမန္မာျပည္က လူ့အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြနဲ့ ပတ္သက္ျပီး သူသိခ်င္ တယ္လုိ့ ေျပာတယ္။ အဲ့ေတာ့ အခုလက္႐ွိ ျမန္မာျပည္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ လူ့အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြျဖစ္တဲ့ လယ္ယာေျမသိမ္းခံရမႈေတြ၊ တက္ၾကြလႈပ္႐ွားသူေတြအတြက္ ဥေပဒအရ ကာကြယ္ေပးမႈ မ႐ွိတာေတြ၊ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းေနမႈကိစၥေတြ၊ မိမိရဲ့လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္၊ ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ အက်ဥ္းက်ခံေနရတဲ့သူေတြ ခုထိ ျပန္မလြတ္ေသးတာေတြ၊ တုိင္းရင္းသားေတြနဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနတာေတြ ေျပာတယ္။ “အေျခခံဥပေဒသည္ပင္ လူ့အခြင့္အေရးေတြအေပၚ အေျခခံေပၚေပါက္လာတာ မဟုတ္ဘူး။ အစုိးရသစ္ လက္ထက္မွာလည္း ဒီဥပေဒေတြကုိ ျပင္ဆင္ဖုိ့ အလားအလာ မ႐ွိေသးဘူး ဆိုတာလည္း ေတြ့ရတယ္၊ ဒါေတြ ေျပာျပခဲ့တယ္။” ဒီလ ၈ ရက္ေန့က ဖြဲ့စည္းလုိက္တဲ့ အမ်ဳိးသားလူ့အခြင့္အေရးေကာ္မ႐ွင္နဲ့ ပတ္သက္လုိ့ သူစိတ္၀င္စားမႈ႐ွိလား၊ ဒါနဲ့ပတ္သက္ျပီး ဘာေတြေျပာၾကားပါေသးလဲ။ “လူ့အခြင့္အေရးေကာ္မ႐ွင္ေပၚလာတာကို သူ့အေနနဲ့ ၾကိုဆိုပါတယ္။ ေ႐ွ့ဆက္ျပီး ဒီေကာ္မ႐ွင္က ဘာေတြျပုလုပ္ေပးနုိင္မလဲဆိုတာကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္သြားရမွာ ျဖစ္တယ္လုိ့ ေျပာပါတယ္ဗ်။” ကုိေမာင္ေမာင္ေလးတုိ့ လူ့အခြင့္အေရးလႈပ္႐ွားမႈကြန္ရက္ကုိယ္တုိင္ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လႈပ္႐ွားမႈ ရ႐ွိရဲ့လား။ ဒါနဲ့ပတ္သက္ျပီး တင္ျပခဲ့ေသးလား။ “သူကိုယ္တုိင္ စိတ္၀င္တစားေမးျမန္းတယ္ဗ်။ ဒါေလာက္ က်ပ္တည္းေနတဲ့ ၾကားထဲက လူ့အခြင့္အေရးလႈပ္႐ွားမႈေတြ ျပုလုပ္နုိင္တာ သူအံ့ဩမိတယ္တဲ့။ က်ေနာ္တုိ့ ကလည္း လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကုိ သူ့ကို႐ွင္းျပခဲ့ပါတယ္။ အက်ပ္အတည္းၾကားကပဲ လႈပ္႐ွားေဆာင္႐ြက္ရတဲ့အေၾကာင္း၊ ဘယ္ေနရာသြားသြား ေစာင့္ၾကည့္ခံရမႈေတြ႐ွိတယ္၊ ေနာက္ကလုိက္လာတာတို့ ဓာတ္ပံုခုိးရိုက္တာ ခံရတဲ့အေၾကာင္းေတြေရာေပါ့ဗ်ာ။” ဦးသိန္းစိန္သမၼတ အစိုးရ လက္ထက္မွာ လူ့အခြင့္အေရး အေျခအေနေတြကေရာ ဘယ္လိုမ်ဳိး တင္ျပလိုက္လဲ။ “ဟိုဘက္အစိုးရလက္ထက္နဲ့ ဒီဘက္အစိုးရလက္ထက္မွာေတာ့ လူ့အခြင့္အေရး အေျခအေနေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ သီးသီးျခားျခား ေကာင္းမြန္လာတာကေတာ့ မ႐ွိေသးဘူး အရင္အတုိင္းပဲ ႐ွိေနတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း က်ေနာ္ေျပာျပပါတယ္။” သူက ဘာအၾကံဥာဏ္ေတြ ေပးသလဲ။ ဘယ္လိုမ်ဳိး ကူညီမႈေတြ ကမ္းလွမ္းသလဲ။ “အၾကံဥာဏ္ေပးမႈ၊ ကူညီမႈဆိုတာေတာ့ မ႐ွိပါဘူး။ သူကိုယ္တိုင္က လာရတဲ့ အေနအထားက မူ၀ါဒေရးနဲ့ ညိွနိႈင္းေရး ကိုယ္စားလွယ္၊ သူ့ခရီးစဥ္က ပထမအၾကိမ္ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ သူေျပာခဲ့ဆိုခဲ့တာေတြ ႐ွိပါတယ္ေပါ့။ ဗမာျပည္နဲ့ပတ္သက္လို့ လူ့အခြင့္အေရး၊ ဒီမုိကေရစီအေရး၊ ဖြံ့ျဖိုးတိုးတက္ေရး၊ တိုင္းရင္းသားကိစၥေတြအေပၚမွာ အေျဖ႐ွာရမယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အပါအ၀င္ေပါ့။ ဒါေတြနဲ့အညီ ေဆာင္႐ြက္နိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး၊ ေကာင္းမြန္တဲ့ အေျခအေနတရပ္ေရာက္လာတဲ့ အခါမွာ၊ လံုး၀အဓိပၸာယ္ျပည့္၀တဲ့ ေဆြးေနြးပြဲတခု ျဖစ္လာမွ စီးပြားေရးပိတ္ဆုိ့ဒဏ္ခတ္မႈလို ကိစၥမ်ဳိးေတြ၊ သူတို့ဘက္က မူ၀ါဒ ေျပာင္းလဲမယ့္ပံုစံမ်ဳိးကို သူေျပာျပတယ္လို့ ေျပာပါတယ္။” ဒီခရီးစဥ္နဲ့ ပတ္သက္လို့ ကိုေမာင္ေမာင္ေလး ဘယ္လိုျမင္လဲ။ “က်ေနာ္တို့ ျမင္တာက ဒီလိုထိေတြ့ဆက္ဆံမႈက ေကာင္းပါတယ္ဗ်။ သူတို့ ထိေတြ့ဆက္ဆံမႈဘက္ကေနျပီးေတာ့ တဘက္ကလည္း လူ့အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ၊ ျပည္တြင္းမွာ မမွ်မတျဖစ္ေနတဲ့ ဥပေဒေတြ ျပုျပင္နိုင္ေအာင္ သူတို့ဘက္ကလည္း တစံုတရာ ဖိအားေပးနိုင္တဲ့ အေျခအေနတရပ္ကို ေရာက္လာနိုင္တဲ့ အခြင့္အေရး တရပ္ေလာက္ေတာ့ က်ေနာ္တို့ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။ အေရးတၾကီး ဘာေတြေျပာခ်င္တာ ႐ွိေသးလဲ။ “က်ေနာ္က ေျပာျပပါတယ္။ အစိုးရကေရာ၊ လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကေရာ၊ တျခား နိုင္ငံေရးအင္အားစုေတြကေရာ လက္႐ွိ ျဖစ္ေနတဲ့ တူတာေတြ တြဲလုပ္၊ မတူတာေတြ ခ်န္ထား ဆိုတာမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီကိစၥက အင္မတန္ အေရးၾကီးပါတယ္လို့။ က်ေနာ္တို့ ျမန္မာျပည္မွာ တူတာေတြ တြဲလုပ္တာကို ၾကိုဆိုတယ္။ ျမန္မာျပည္ရဲ့ ကိစၥအရပ္ရပ္က မတူတာေတြကို ခ်န္ခဲ့လို့ ျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥပါလို့။ အဲဒီေတာ့ မတူတာေတြကို ညိွနိႈင္းဖို့ အင္မတန္ အေရးၾကီးပါတယ္လို့။ ဒါမွသာ ျမန္မာျပည္ရဲ့ ကိစၥ အရပ္ရပ္က ေျပလည္နိုင္မယ့္ လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္နိုင္မယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥကို ထည့္သြင္းေဆြးေနြးပါတယ္။”