ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အရပ္ဖက္လူထု အေျချပဳအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ တင္ျပခ်က္ကို လႊတ္ေတာ္က ေခၚယူေမးျမန္းခဲ့ၿပီး မၾကာခင္လပိုင္းအတြင္း အေျပာင္းအလဲတခ်ဳိ႔ ရွိလာဖြယ္ ရွိပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ေမလဆန္းမွာ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း ၁၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က  ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ျပန္လည္ဖြဲ႔စည္းေပးဖုိ႔နဲ႔ ဥပေဒပိုင္းဆုိင္ရာေတြ ေျပာင္းလဲေပးဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ထံ အိတ္ဖြင့္ေပးစာနဲ႔ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ေကာ္မရွင္မွာ လက္သိပ္ထိုး ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့သူေတြ မဟုတ္ဘဲ ျပည္သူလူထုဆႏၵနဲ႔ အညီ တတ္သိပညာရွင္ေတြ ပါ၀င္ဖုိ႔၊ အမွီခိုကင္းတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတခုအျဖစ္ ျပန္လည္ ဖြဲ႔စည္းေပးဖုိ႔ကို အဓိကထား ေတာင္းဆိုၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေျခေနေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူျဖစ္တဲ့ ညီမွ်ျခင္း ျမန္မာ (Equality Myanmar) အဖြဲ႔ ဒါ႐ုိက္တာ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းကို ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ျပန္လည္စုဖြဲ႔ဖို႔ တင္ျပတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာျဖစ္ထြန္းမႈေတြ ရွိလဲ။ “က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ရွိေနတဲ့လူေတြရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဒါကို ျပင္ဆင္သင့္တဲ့အေၾကာင္း၊ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္သင့္တဲ့ အေၾကာင္း၊ အိတ္ဖြင့္ေပးစာ က်ေနာ္တို႔ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ လုပ္ခဲ့တ့ဲ့ေနရာမွာ ဥပေဒမ်ား ျပန္လည္သုံးသပ္ေရးေကာ္မတီကေန က်ေနာ္တို႔ကို အေသးစိတ္ထပ္မံေမးျမန္းမႈေတြ ရွိတယ္။” “ဘာေတြေၾကာင့္မို႔လို႔ ေျပာင္းသင့္တာလဲ၊ လက္ရွိလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ျပင္သစ္ ပဲရစ္မူ၀ါဒနဲ႔ မတိုက္ဆိုင္တာ ဘာေတြ ရွိလို႔လဲ၊ ဘာေတြလုပ္သင့္လဲဆိုတဲ့ေမးခြန္းေတြကို က်ေနာ္တို႔ကို အေသးစိတ္ျပန္ေမးပါတယ္ခင္ဗ်။ ေမးၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ သူတို႔ကလည္း ျပန္လည္သုံးသပ္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္ၿပီးေတာ့ လက္ရွိလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကိုလည္း ေခၚယူေမးျမန္းတယ္လို႔လည္း ၾကားပါတယ္။” “အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ တင္ျပခ်က္ကို သူတို႔အေနနဲ႔ လက္ခံရရွိေၾကာင္း စာေတြလည္း ေရာက္ရွိလာပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘာျဖစ္ႏိုင္လဲဆိုရင္ေတာ့ သူတို႔ သုံးသပ္မႈေတြ လုပ္ေဆာင္တာကေတာ့ အထင္အရွားပါပဲ။ သုံးသပ္မႈလုပ္ေဆာင္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီဟာကို တင္ျပတဲ့ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြေရာ၊ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကိုေရာ ႏွစ္ဘက္လုံး ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းတဲ့အခ်က္က က်ေနာ္တို႔ သေဘာက်ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဘက္ ၂ ဘက္စလုံးမွာ အျမင္မတူတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္၊ အယူအဆ မတူတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ မူတည္ခ်က္ကေတာ့ ပဲရစ္မူ၀ါဒကို အေျခခံၿပီးေတာ့ ဒါေတြေၾကာင့္ ေျပာင္းလဲသင့္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာႏိုင္ခဲ့တာ ဒါေနာက္ဆုံး အေျခအေနပါပဲခင္ဗ်။ အဲဒီေတာ့ က်ေန္ာတို႔ ေမွ်ာ္မွန္းတာကေတာ့ ဒီအခ်က္ေတြမွာ အက်ဳိးနဲ႔ အေၾကာင္းနဲ႔ အခ်က္နဲ႔ အလက္နဲ႔ ေျပာႏိုင္တဲ့အခ်က္ေတြကို အေျခခံၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ တင္ျပထားသလို လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို အားေကာင္းတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ ပဲရစ္မူ၀ါဒနဲ႔အညီလုပ္ေဆာင္ေပးဖို႔၊ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ရွိရင္ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ၿပီးေတာ့ ျပည္သူလူထု ေလးစားယုံၾကည္တဲ့လူေတြနဲ႔ တင္ေျမႇာက္တဲ့ အရာမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္သြားမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္္ပါတယ္။” ေပးပို႔တဲ့ အိတ္ဖြင့္ေပးစာပါ အခ်က္ေတြကို  အၾကမ္းဖ်င္းေျပာျပပါ။ “ဟုတ္ကဲ့၊ က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ အလႊာစုံပါ၀င္မႈေတြ၊ လြတ္လပ္မႈေတြ၊ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ သတင္းေတြကို ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိမႈေတြ၊ ျပည္သူလူထုနဲ႔ အထူးသျဖင့္ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ တိုင္ပင္ညိႇႏိႈင္းမႈေတြရွိရမယ္ဆိုတဲအခ်က္ေတြက ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံထားတဲ့မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေတြေျပာထားေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ဒီလိုမ်ဳိးေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ခ်ိန္မွာ ျပည္သူလူထု မသိတာေတြ၊ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ေရးေကာ္မတီမွာ ဘယ္သူေတြပါလို႔ပါမွန္းေတာင္ မသိတဲ့အျဖစ္ေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါေတြကို က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ျပပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ လုပ္ေဆာင္မႈလုပ္ေပမယ့္ ဒီလိုမ်ဳိးအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အားကိုးယုံၾကည္မႈေတြ ေလ်ာ့တယ္ဆိုတာကို အဓိက မီးေမာင္းထိုးတင္ျပထားပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို လူထုရဲ႕လက္ခံမႈေတြ ရရွိဖို႔အတြက္ လူထုကေန ေက်နပ္ၿပီးေတာ့ တကယ့္လုပ္ထုံးလုပ္နည္းအျပည့္အ၀နဲ႔ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တဲ့သူေတြ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ ဒါ က်ေနာ္တို႔ ေတာင္းဆိုထားပါတယ္။” “ေနာက္တခုကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ခုနေျပာသလို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပမႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိတာေၾကာင့္မို႔လို႔ ေကာ္မရွင္ထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့သူေတြရဲ႕ အက်င့္သိကၡာ၊ စြမ္းေဆာင္ႏို္င္မႈနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းေပၚမွာ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ စိတ္အာသီသ ျပည့္၀မႈအေပၚ အေျခခံၿပီး လိုအပ္ရင္ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ေပးဖို႔ အတြက္ တိုက္တြန္းခဲ့ ပါတယ္။ ” ေပးပို႔ခဲ့တာစာဟာ ဘယ္အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ကိုယ္စားျပဳၿပီးေပးပို႔ခဲ့ၾကတာလဲခင္ဗ်။ “အဖြဲ႔အစည္းေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ပါပါတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ စဥ္ဆက္မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့အဖြဲ႔ေတြ၊ အမ်ဳိးသမီးအဖြဲ႔၊ ေနာက္တခါ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြ ပါသလို ျပည္ပမွာ အေျခစိုက္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့အဖြဲ႔ေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ အဖြဲ႔အစည္းအားလုံးရဲ႕ ပုံစံက မတူညီေပမယ့္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ေကာင္းမြန္ေစခ်င္တဲ့စိတ္ဆႏၵ တူညီတဲ့အတြက္ အခုလို အဖြဲ႔အစည္းရာေက်ာ္ လက္မွတ္ထိုးၿပီးေတာ့ စုေပါင္းေတာင္းဆို၊ တင္ျပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။” အခုလို ေတာင္းဆိုေတာ့ လက္ရွိ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔၀င္ေတြဟာ စြမ္းေဆာင္ရည္၊ အရည္အေသြး နည္းတယ္ဆိုၿပီး ထင္ၾကမယ့္အေပၚ သူတို႔ဂုဏ္သိကၡာပိုင္းအတြက္ ဘယ္လို စဥ္းစားလဲ ခင္ဗ်။ “ဟုတ္ကဲ့၊ က်ေနာ္တို႔အတြက္က ရွင္းျပတာ လူကို မၾကည့္ပါဘူး။ လူတေယာက္ေပၚမွာ မၾကည့္ပါဘူး။ က်ေနာ္တို႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြရဲ႕ တာ၀န္ရွိတဲ့အပိုင္းကို လုပ္ေဆာင္ႏို္င္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံတကာမူကို ၾကည့္ၿပီး ေျပာတာပါ။ ေကာ္မရွင္ထဲမွာ ႀကိဳးစားမႈေတြ ရွိပါတယ္။ လက္ခံပါတယ္။ တိုးတက္မႈ တစုံတရာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္သူလူထု ယုံၾကည္မႈ မရရွိတဲ့အခ်က္က ဘာလဲ။ ဒီေကာ္မရွင္မွာ ပါ၀င္တဲ့သူေတြကို ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္မႈမွာ အားနည္းခဲ့တာေလး၊ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ျပခ်င္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္မႈလုပ္မယ္ဆိုရင္ အရည္အခ်င္းရွိတဲ့သူေတြက ျပန္ပါမွာပါ။ လူထုလက္ခံတဲ့သူေတြ ျပန္ပါမွာပါ။ အဲဒါမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲနဲ႔ ဘယ္သူက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္မွန္း မသိဘဲနဲ႔ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့လူေတြကိုပဲ က်ေနာ္တို႔ ရည္ရြယ္လုပ္ေဆာင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမၾကည့္ပါဘူးခင္ဗ်။ မူၾကည့္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္လာမွာပါ။ ဘယ္ေတာ့ေလာက္ အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ႏိုင္မယ္ခန္႔မွန္းလဲခင္ဗ်။ “ခန္႔မွန္းခ်က္ကေတာ့ ဥပေဒထဲမွာ၊ သုံးသပ္တဲ့ထဲမွာပါၿပီ။ အဲဒါကိုလည္း သမၼတကိုလည္း တင္ျပၿပီးၿပီဆိုလို႔ ရွိရင္ ၁ လ၊ ၂ လအတြင္းမွာ ဒါေတြ လုပ္ေဆာင္မွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ယူဆတယ္။ ေနာက္တခါ တဖက္မွာလည္း အန္အယ္လ္ဒီအစိုးရအေနနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွာ ဘယ္လူေတြပါသင့္လဲ ဆိုၿပီးေတာ့ လိုက္ၿပီးေတာ့ ခ်ဥ္းကပ္စည္းရုံးေနတာလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီကိစၥေလးက က်ေနာ္တို႔ အေႏွးနဲ႔အျမန္ေတာ့ ေပၚေပါက္လာမယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။” “က်ေနာ္တို႔ ေျပာခ်င္တာက ဘယ္အစိုးရပဲတက္တက္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တဲ့အခါမွာ သင့္ေလ်ာ္ေသာသူေတြကုိ လူအမ်ားသိတဲ့ တိုင္ပင္မႈေတြ ျပဳလုပ္ၿပီးေတာ့ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္မႈ ေကာ္မတီကိုလည္း ဘယ္သူေတြပါလဲ၊ ဘယ္လိုမ်ဳိးနည္းနဲ႔ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္လဲဆိုတာ သိဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ လုပ္ေဆာင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အရင္တုန္းက ဒါေတြကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့တာ မႏွစ္သက္ခဲ့သလို အခုတခါ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့အခါမွာလည္း အဲဒီလို မျဖစ္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳတင္ၿပီးေတာ့ တိုက္တြန္းတာျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်။”