(ေဆာင္း​ပါး​႐ွင္ အင္ဒိုနီး​႐ွား​စီး​ပြား​ေရး​ပညာ႐ွင္ စရီ မာလယန္နီ အင္ျဒာဝတီ Sri Mulyani Indrawati သည္ ကမၻာ့​ဘဏ္အုပ္စု World Bank Group - WBG ၏ မန္​ေနး​ဂ်င္း​ ဒါရိုက္တာျဖစ္ျပီး​ ၂၀၀၅ ခုနွစ္က​ေန ၂၀၁၀ အထိ အင္ဒိုနီး​႐ွား​နိုင္ငံရဲ့​ ဘ႑ာ​ေရး​ဝန္ၾကီး​အျဖစ္ တာဝန္ယူခဲ့​သူ ျဖစ္ပါတယ္။ အင္ဒိုနီး​႐ွား​ အသြင္ကူး​ေျပာင္း​ေရး​ကာလ အမာခံ ျပုျပင္ ​ေျပာင္း​လဲ​ေရး​သမား​အျဖစ္ သူ့​ကို သိၾကပါတယ္။ စီး​ပြား​ေရး​ အက်ပ္အတည္း​ကာလ (၂၀၀၇-၂၀၁၀) အတြင္း​မွာ အင္ဒိုနီး​႐ွား​ နိုင္ငံထဲကို ရင္း​နွီး​ျမႈပ္နွံမႈ​ေတြ လွိမ့္​ဝင္လာ​ေအာင္၊​ နိုင္ငံစီး​ပြား​ေရး​ အင္အား​ေတာင့္​တင္း​ေအာင္ စီမံခန့္​ခြဲ နိုင္သူအျဖစ္ အမွတ္​ေပး​ခံရသူျဖစ္ပါတယ္။) ဆီး​ရီး​ယား​မွာ ဆနၵျပသမား​ေတြ နွိမ္နင္း​ခံ​ေနရတာ၊​ လစ္ဗ်ား​က ​ေသြး​ထြက္သံယို ျပည္တြင္း​စစ္၊​ ယီမင္က အဓိက႐ုဏ္း​ ျဖစ္လုလု အ​ေျခအ​ေန​ေတြကို ၾကည့္​လိုက္​ေတာ့​ အာရပ္​ေနြဦး​က မည္း​ေမွာင္တဲ့​ ​ေဆာင္း​ရက္မ်ား​ဆီ ကူး​ေျပာင္း​သြား​ျပီလား​လို့​ စဥ္း​စား​စရာ ႐ွိပါတယ္။ ဟုတ္​ေကာဟုတ္​ေသး​ရဲ့​လား​လို့​ မယံုသကၤာ ျဖစ္​ေနသူ​ေတြလည္း​ ဒုနဲ့​ ​ေဒး​ပါပဲ။ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ အစိုး​ရ​ေျပာင္း​လဲသြား​တဲ့​ အီဂ်စ္နဲ့​ က်ဴနီး​႐ွား​မွာ​ေတာင္ အ​ေျခအ​ေနက မ​ေရရာ​ေသး​ပါဘူး​။ ​ေလ့​လာသူ​ေတြရဲ့​ တဒဂၤ​ေမ်ွာ္လင့္​ခ်က္​ေတြ အခုက်​ေတာ့​ ဒီ​ေဒသၾကီး​ရဲ့​ ​ေ႐ွ့​အလား​လာ ဘယ္လိုလဲ၊​ စီး​ပြား​ေရး​ ​ေကာင္း​ဖို့​၊​ ဒီမိုက​ေရစီ ျဖစ္ထြန္း​ဖို့​ ျဖစ္မွျဖစ္ပါ့​မလား​လို့​ ​ေစာ​ေၾကာ ​ေနၾကျပန္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္​ေရး​ေတြနဲ့​ ​ေတာ္လွန္​ေရး​ျပီး​ခါစအ​ေျခအ​ေန​ေတြဟာ အလႈပ္အယမ္း​ေတြနဲ့​ ဘယ္​ေတာ့​မွ မတည္ျငိမ္တတ္ပါဘူး​။ ဓား​သြား​ေပၚ လမ္း​ေလ်ွာက္ရသလိုမ်ိုး​ေပါ့​။ အကန့္​အသတ္႐ွိတဲ့​ လုပ္နိုင္ ကိုင္နိုင္စြမ္း​နဲ့​ ဘတ္ဂ်က္ အ​ေျခအ​ေနမွာ အလြန္အကၽြံ ​ေမ်ွာ္လင့္​ခ်က္​ေတြကို ျဖည့္​ဆည္း​ေပး​ရတဲ့​ ကိစၥက စမ္း​သပ္မႈတခုပါပဲ။ အတိတ္ရဲ့​ မတရား​မႈ​ေတြကို ျပန္လည္ တည့္​မတ္ရတဲ့​ကိစၥ၊​ အား​လံုး​အတြက္ အခြင့္​အလမ္း​ေတြ ​ေပၚလာ​ေအာင္ စီး​ပြား​ေရး​ကို ျပန္လည္ တည္​ေဆာက္ရတာ​ေတြဟာ စိန္​ေခၚခ်က္​ေတြပါ။ ဝ႐ုန္း​သုန္း​ကား​နဲ့​ အ​ေျပာင္း​အလဲမ်ား​တဲ့​ကာလ၊​ မ​ေရရာတဲ့​ အ​ေျခအ​ေနမွာ ပြဲလန့္​တုန္း​ ဖ်ာခင္း​ခ်င္တဲ့​ နိုင္ငံ​ေရး​သမား​ေတြရဲ့​ အနၱရာယ္ကလည္း​ ႐ွိ​ေနပါတယ္။ ဒါ​ေပမယ့္​လည္း​ အသြင္ကူး​ေျပာင္း​ေရး​ကာလဆိုတာ မဟာအခြင့္​အလမ္း​တခုပါပဲ။ ၁၉၉၀ ျပည့္​လြန္နွစ္​ေတြတုန္း​က အင္ဒိုနီး​႐ွား​မွာ အာဏာ႐ွင္ ဆူဟာတိုကို ျဖုတ္ခ်နိုင္ျပီး​ ​ေအာင္ပြဲခံခဲ့​တဲ့​ လူ​ေတြထဲမွာ က်မလည္း​တ​ေယာက္ပါ။ ဆူဟာတိုအလြန္ အစိုး​ရသစ္မွာ ပါဝင္ခဲ့​ပါတယ္။ အဲဒီတုန္း​က ​ေလ့​လာသူ​ေတြက အင္ဒိုနီး​႐ွား​လို မြတ္စလင္နိုင္ငံမွာ ဒီမိုက​ေရစီဟာ သက္တမ္း​ မ႐ွည္နိုင္ဘူး​၊​ ​ေနာက္ဆံုး​တ​ေန့​မွာ ထိန္း​မနိ္ုင္သိမ္း​မရ ျဖစ္မွာပဲလို့​ ခန့္​မွန္း​ခဲ့​ပါတယ္။ က်မတို့​ရဲ့​ ​ေ႐ွ့​ခရီး​ကလည္း​ ​ေခ်ာက္ခ်ား​စရာအတိနဲ့​ပါ။ ဒါ​ေပမယ့္​ ျဖစ္မွျဖစ္ပါ့​မလား​ဆိုတဲ့​ အဲဒီ သံသယ​ေတြ အကုန္မွား​သြား​ပါျပီ။ အ​ေရး​ၾကီး​တဲ့​ သင္ခန္း​စာတခ်ို့​လည္း​ ရလိုက္ပါတယ္။ အ​ေရး​အၾကီး​ဆံုး​လို့​ ဆိုနိုင္တာက ဒီမိုက​ေရစီအ​ေျပာင္း​အလဲမွာ ​ေလွနံဓား​ထစ္ပံု​ေသနည္း​ (one-size-fits-all solution) မ႐ွိဘူး​ဆိုတာပါပဲ။ အ​ေ႐ွ့​အလယ္ပိုင္း​နဲ့​ ​ေျမာက္အာဖရိက နိုင္ငံ အသီး​သီး​မွာလည္း​ စိန္​ေခၚခ်က္​ေတြက တခုနဲ့​တခု မတူနိုင္ပါဘူး​။ မတူတဲ့​အ​ေျခအ​ေနကို မတူသလို ကိုင္တြယ္သြား​ဖို့​လည္း​ လိုပါတယ္။ ဒါ​ေပမယ့္​ အား​လံုး​လုပ္ရမွာ တခု​ေတာ့​ ႐ွိပါတယ္။ အဲဒါက​ေတာ့​ အသြင္သ႑ာန္​ေရာ၊​ အနွစ္သာရပါ အတိတ္နွင့္​ လမ္း​ခြဲလိုက္ၾကဖို့​ပါ။ အသစ္တက္လာတဲ့​ အာဏာပိုင္​ေတြဟာ အတိတ္​ေန့​ရက္​ေတြ ျပီး​ဆံုး​သြား​ခဲ့​ပါျပီ ဆိုတာကို ​ေသ​ေသခ်ာခ်ာျပသဖို့​ လိုအပ္ပါတယ္။ အ​ေျပာင္း​အလဲကို တရား​ဝင္ျပသဖို့​ လိုပါတယ္။ ဥပ​ေဒသစ္​ေတြကို လူသိ႐ွင္ၾကား​ ​ေရး​ဆြဲရပါမယ္။ လြတ္လပ္စြာ ဆနၵ​ေဖာ္ထုတ္ခြင့္​၊​ လြတ္လပ္တဲ့​ ​ေ႐ြး​ေကာက္ပြဲဥပ​ေဒ၊​ လြတ္လပ္စြာ အသင္း​အပင္း​ ဖြဲ့​စည္း​ခြင့္​တို့​လို ျပည္သူ​ေတြကို လုပ္ပိုင္ခြင့္​ေပး​တဲ့​ ဥပ​ေဒ​ေတြက အ​ေရး​ၾကီး​ပါတယ္။ ဥပ​ေဒ အထက္မွာ ဘယ္သူမွ မ႐ွိဘူး​ဆိုတာကို လူ​ေတြၾကား​မွာ ႐ွင္း​ေအာင္လုပ္ဖို့​ လိုပါတယ္။ အသြင္ ကူး​ေျပာင္း​ေရး​အတြက္ အဟန့္​အတား​ ျဖစ္​ေစမယ့္​ အ​ေသး​အမြွႊား​ေလး​ကအစ ဂ႐ုစိုက္ရပါမယ္။ အဂတိလိုက္စား​မႈဟာ ဖြံ့​ျဖိုး​တိုး​တက္​ေရး​ရဲ့​ ဆူး​ေျငာင့္​ခလုတ္ျဖစ္တဲ့​အတြက္ အစိုး​ရသစ္ဟာ ဒိကိစၥကို နွိမ္နင္း​ဖို့​ လုပ္ထံုး​လုပ္နည္း​ေတြ၊​ အဖြဲ့​အစည္း​ေတြကို အျမန္ဖြဲ့​စည္း​ တည္​ေဆာက္ဖို့​ လိုပါတယ္။ ပြင့္​လင္း​ျမင္သာမႈနဲ့​ တာဝန္ခံမႈဟာ အမ်ား​ၾကိုက္ အင္အား​ၾကီး​မား​တဲ့​ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ​ေတြလုပ္လို့​ အခက္အခဲ​ေတြၾကံုလည္း​ ​ေခါင္း​ေဆာင္သစ္​ေတြအ​ေနနဲ့​ လက္​ေလ်ွာ့​လိုက္စရာ အ​ေၾကာင္း​မ႐ွိပါဘူး​။ လူထုအ​ေျချပု အဖြဲ့​အစည္း​ေတြ၊​ ​ေဒသအဖြဲ့​အစည္း​ေတြ၊​ ဆင္း​ရဲသား​ေတြနဲ့​ မ်က္နွာမြဲ​ေတြရဲ့​ ကိုယ္စား​လွယ္​ေတြ၊​ အမ်ိုး​သမီး​ ကိုယ္စား​လွယ္​ေတြကို ဆံုး​ျဖတ္ခ်က္ခ်တဲ့​ အဆင့္​တိုင္း​မွာ ပါဝင္ခြင့္​ေပး​သင့္​ပါတယ္။ အင္ဒိုနီး​႐ွား​မွာ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္​အစ၊​ ​ေ႐ြး​ေကာက္ပြဲနွင့္​ အဂတိလိုက္စား​မႈဆိုင္ရာ ဥပ​ေဒ အလယ္၊​ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ​ေလ်ွာ့​ခ်​ေရး​၊​ စီး​ပြား​ေရး​အရ လြတ္လပ္စြာ ျပိုင္ဆိုင္ခြင့္​နဲ့​ လက္ဝါး​ၾကီး​ အုပ္မႈ ကာကြယ္​ေရး​ ဥပ​ေဒ အဆံုး​၊​ ဥပ​ေဒ​ေပါင္း​ တရာ​ေလာက္ကို တနွစ္ခြဲကာလအတြင္း​မွာ ျပ႒ာန္း​ခဲ့​ပါတယ္။ နိုင္ငံ့​ဗဟိုဘဏ္ရဲ့​ လြတ္လပ္ခြင့္​ကို အာမခံနိုင္မယ့္​ ျပည္သူ့​ဘ႑ာ​ေရး​ ဥပ​ေဒသစ္ကို အတည္ျပုခဲ့​ပါတယ္။ ေခါင္း​ေဆာင္သစ္​ေတြဟာ အခက္အခဲ​ေတြကို ၾကိုတင္​ေမ်ွာ္လင့္​ျပီး​ ​ေျဖ႐ွင္း​နိုင္စြမ္း​ ႐ွိရပါမယ္။ ​ေတာ္လွန္​ေရး​ျပီး​ခါစအခ်ိန္မွာ ​ေမ်ွာ္လင့္​ခ်က္​ေတြ မို့​ေမာက္​ေနသ​ေလာက္ ရင္ဆိုင္ရမယ့္​ အခက္အခဲ​ေတြက ၾကီး​မား​လွပါတယ္။ က်မအ​ေတြ့​အၾကံုအရ အ​ေကာင္း​ဆံုး​ရလဒ္​ေတြကို ​ေအး​ေအး​ သက္သာ ဘယ္တုန္း​ကမွ မရခဲ့​ပါဘူး​။ အ​ေကာင္း​ဆံုး​ ျဖစ္နိုင္​ေျခ​ေတြကိုပဲ ညွိနွိုင္း​ အ​ေကာင္အထည္ ​ေဖာ္ခဲ့​ရပါတယ္။ အသြင္ကူး​ေျပာင္း​တဲ့​ကာလမွာ လံုျခံု​ေရး​ကို ျခိမ္း​ေျခာက္မႈ​ေတြက အၾကီး​မား​ဆံုး​ အခက္အခဲပါ။ အမ်ိုး​သား​ေရး​ စိတ္ဓာတ္​ေတြ အား​ေကာင္း​ေနတာကို နိုင္ငံ​ေရး​သမား​ေတြ၊​ အက်ိုး​စီး​ပြား​ အုပ္စု​ေတြက အခြင့္​ေကာင္း​ ယူနိုင္ပါတယ္။ စနစ္​ေဟာင္း​ရဲ့​ လက္က်န္ လံုျခံု​ေရး​တပ္ဖြဲ့​၊​ မလြတ္လပ္တဲ့​ တရား​စီရင္​ေရး​စနစ္​ေတြကလည္း​ ႐ွိ​ေနတတ္ပါတယ္။ အ​ေျပာင္း​အလဲျဖစ္ဖို့​ အခ်ိန္ယူရပါလိမ့္​မယ္။ ဗ်ဴရိုက​ေရစီစနစ္​ေဟာင္း​နဲ့​ေတာ့​ အ​ေျပာင္း​အလဲကို ျပီး​ေျမာက္​ေအာင္ မလုပ္​ေဆာင္နိုင္ပါဘူး​။ အင္ဒိုနီး​႐ွား​မွာ​ေတာ့​ ဒီလို အက်ပ္အတည္း​ေတြကို တီထြင္မႈ႐ွိ႐ွိ ျဖတ္သန္း​ခဲ့​ရပါတယ္။ ဥပမာ ဘ႑ာ​ေရး​ ​ေဒဝါလီခံတဲ့​ကိစၥ၊​ အဂတိလိုက္စား​မႈကိစၥ​ေတြကို တာဝန္ယူ​ေျဖ႐ွင္း​ဖို့​ လြတ္လပ္တဲ့​ တရား​သူၾကီး​ တ​ေယာက္ကို ခန့္​ခဲ့​ပါတယ္။ ႐ွိ​ေနတဲ့​ တရား​သူၾကီး​ေတြဟာ နာမည္ပ်က္ ​ေပါင္း​မ်ား​ ​ေနလို့​ပါ။ အလား​တူ ဆင္း​ရဲသား​ေတြကို ဦး​စား​ေပး​တဲ့​ လုပ္ငန္း​ (pro-poor agenda) အရ အလုပ္အတြက္ ​ေငြ cash-for-work အစီအစဥ္ကို အ​ေကာင္အထည္​ေဖာ္တဲ့​အခါမွာ လူထု​ေတြကိုပဲ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ လုပ္ခိုင္း​ခဲ့​ပါတယ္။ စီး​ပြား​ေရး​ လုပ္​ေဆာင္မႈ​ေတြ အဆင္​ေျပဖို့​ဆိုရင္ ​ေခါင္း​ေဆာင္သစ္​ေတြအတြက္ အၾကံ​ေကာင္း​ ဥာဏ္​ေကာင္း​ေတြ လိုပါတယ္။ စီး​ပြား​ေရး​လုပ္ငန္း​ေတြ ​ေနသား​တက် ျပန္ျဖစ္ဖို့​၊​ အထူး​သျဖင့္​ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္​အလမ္း​ေတြကို ဖန္တီး​ေပမယ့္​ အဓိက အင္ဂ်င္ျဖစ္တဲ့​ အ​ေသး​စား​နဲ့​ အလတ္စား​ စီး​ပြား​ေရး​လုပ္ငန္း​ေတြ ဖြံ့​ျဖိုး​လာ​ေအာင္၊​ စြန့္​ဦး​တီထြင္သူ​ေတြအၾကိုက္ စီး​ပြား​ေရး​ ​ေရခံ​ေျမခံ ျဖစ္လာ​ေအာင္ ဖန္တီး​ေပး​ဖို့​ လိုပါတယ္။ အခုျဖစ္​ေနတဲ့​ ​ေတာ္လွန္​ေရး​ေတြရဲ့​ အစျဖစ္တဲ့​ က်ဴနီး​႐ွား​က လမ္း​ေဘး​ သစ္သီး​သည္​ေလး​တ​ေယာက္ကို အာဏာပိုင္​ေတြက ​ေနွာင့္​ယွက္ ​ေစာ္ကား​လို့​ သူ့​ကိုယ္ကို စ​ေတး​သြား​တဲ့​ အျဖစ္အပ်က္​ေလး​ကို ျပန္သတိရဖို့​ ​ေကာင္း​ပါတယ္။ တာဝန္ခံမႈမ႐ွိ၊​ လူမႈအသိုက္အဝန္း​တခုလံုး​ မပါဝင္တဲ့​ စီး​ပြား​ေရး​ေအာင္ျမင္မႈဆိုတာ ​ေရ႐ွည္မခံပါဘူး​။ အစိုး​ရသစ္​ေတြအ​ေနနဲ့​ ဆင္း​ရဲသား​ေတြ၊​ အခြင့္​အလမ္း​ နည္း​ပါး​သူ​ေတြကို ကာကြယ္ဖို့​ ခက္ခဲတဲ့​ ​ေ႐ြး​ခ်ယ္မႈ​ေတြ လုပ္ရတာမ်ိုး​လည္း​ ႐ွိတတ္ပါတယ္။ ဆင္း​ရဲမႈတိုက္ဖ်က္​ေရး​၊​ အလုပ္အကိုင္ ဖန္တီး​ေရး​ အစီအစဥ္​ေတြအတြက္ အရင္း​အျမစ္သစ္​ေတြ ပိုထြက္လာဖို့​ မလိုအပ္တဲ့​ ​ေနရာ​ေတြမွာ ​ေငြ​ေၾကး​အရ က်ား​ကန္​ေပး​တာ​ေတြကို ဖ်က္သိမ္း​သင့္​ရင္ ဖ်က္သိမ္း​ရမွာပါပဲ။ အင္ဒိုနီး​႐ွား​မွာဆိုရင္ ဆင္း​ရဲသား​ (poor) ​ေတြနဲ့​ စား​နိုင္​ေသာက္နိုင္ (near-poor) ဆိုျပီး​ ခြဲျခား​ခဲ့​ရပါတယ္။ လူတိုင္း​ကို လစာတိုး​ေပး​ဖို့​၊​ ​ေငြ​ေၾကး​အရ က်ား​ကန္​ေပး​ဖို့​ က်မတို့​ မတတ္နိုင္ခဲ့​ပါဘူး​။ ဒါ​ေၾကာင့္​ တကယ္လိုအပ္​ေနတဲ့​ သူ​ေတြကို ကူညီနိုင္ဖို့​အတြက္၊​ တျခား​သူ​ေတြကို ဖယ္ထုတ္ခဲ့​ရပါတယ္။ ဒါအင္မတန္ ခက္ခဲျပီး​ လူၾကိုက္နည္း​တဲ့​ ​ေ႐ြး​ခ်ယ္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး​တခု ​ေျပာစရာ႐ွိတာက အ​ေျပာင္း​အလဲကာလ ႐ႈပ္​ေထြး​တဲ့​ ျပုျပင္​ေျပာင္း​လဲမႈ​ေတြ အတြက္ ​ေငြအျပင္၊​ နည္း​ပညာလည္း​ လိုပါတယ္။ က်မ အင္ဒိုနီး​႐ွား​ရဲ့​ ဘ႑ာ​ေရး​ ဝန္ၾကီး​ျဖစ္လာတဲ့​ အခ်ိန္တုန္း​က က်မ လက္​ေအာက္မွာ ဝန္ထမ္း​ ၆ ​ေသာင္း​ ၄ ​ေထာင္ ႐ွိခဲ့​ပါတယ္။ ဒါ​ေပမယ့္​ က်မတို့​ နိုင္ငံရဲ့​ အခြန္စနစ္ကို ​ေခတ္မီ​ေအာင္ လုပ္မယ္လည္း​ ဆိုလိုက္​ေရာ တနိုင္ငံလံုး​မွာ တကယ္ အရည္အခ်င္း​႐ွိတဲ့​ ကၽြမ္း​က်င္သူ ႐ွာလို့​ မရ​ေအာင္ ျဖစ္ခဲ့​ရပါတယ္။ ဟုတ္ပါတယ္၊​ က်မတို့​အတြက္ အျပင္က​ေန အကူအညီ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါ​ေပမယ့္​ ျပုျပင္ ​ေျပာင္း​လဲ​ေရး​ လုပ္ငန္း​စဥ္ဟာ ကိုယ့္​နိုင္ငံရဲ့​ အ​ေရး​ကိစၥ ျဖစ္တဲ့​အတိုင္း​ က်မတို့​ ဘယ္တုန္း​ကမွ လက္​ေျမွာက္ အ႐ွံုး​မ​ေပး​ခဲ့​ပါဘူး​။ အလုပ္မလုပ္ဘဲ အလဟဿ မ​ေနခဲ့​ပါဘူး​။ အကယ္၍ ကိုယ့္​နိုင္ငံရဲ့​ အသြင္ကူး​ေျပာင္း​ေရး​ကို ကိုယ္ဘာသာ တာဝန္ယူ မလုပ္ခဲ့​ရင္ အင္ဒိုနီး​႐ွား​ဟာ ခပ္လြယ္လြယ္ပဲ က်ဆံုး​သြား​ေလာက္ပါျပီ။ ဒီသင္ခန္း​စာဟာ အသြင္ကူး​ေျပာင္း​တဲ့​ နိုင္ငံတိုင္း​အတြက္ ​ေခါင္း​ထဲမွာ ထည့္​ထား​သင့္​တဲ့​ ကိစၥတခုပါပဲ။ (www.project-syndicate.org မွ Indonesia's lessons for the Arab Spring ​ေဆာင္း​ပါး​ကို ဘာသာျပန္ပါသည္)