ကမာၻမွာ ျမန္မာဟာ ပြဲစားအမ်ားဆံုးရွိတဲ့ႏိုင္ငံလို႔ဆိုရင္ တခ်ိဳ႕က စာေရးသူကို ပိုလိုက္တာလို႔ ထင္မလား မသိဘူး။ ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္ကိုရိုးရိုးေလးၾကည့္လိုက္ပါ။ ကားပြဲစား၊ ေျမပြဲစား၊ အိမ္ပြဲစား၊ အလုပ္ပြဲစား၊ ေလွ်ာက္လႊာပြဲစား၊ ေက်ာက္ပြဲစား၊ အမႈပြဲစား၊ ဆန္ပြဲစား၊ ဆီပြဲစား၊ ႏွမ္းပြဲစား၊ ပဲပြဲစား၊ င႐ုတ္ပဲြစား၊ ၾကက္သြန္ပြဲစား၊ ကြမ္းပြဲစား၊ က်ဴရွင္ပြဲစား၊ အုတ္ပြဲစား၊ ထံုးပြဲစား၊ သဲပြဲစား စသည္ျဖင့္ ရွိရွိသမွ်လုပ္ငန္း ကိစၥအ၀၀မွာ ခလုပ္တိုက္ယူရေလာက္ေအာင္ မိႈလိုေပါက္ပြား ေပါမ်ားေနတာမ ဟုတ္လား။ တကယ္ေတာ့ ၾကားပြဲစား (Agent) ဆိုတာ မလိုအပ္ဖူးလို႔ေျပာရင္ မွားပါလိမ့္မယ္။ ၾကားပြဲစားနဲ႔ အက်ိဳးေဆာင္လုပ္ငန္းေတြ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ေနရာေတြ ရွိပါတယ္။ သာမန္ျပည္သူဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္ဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတကာကုမၸဏီႀကီးေတြျဖစ္ျဖစ္ မိမိတို႔မအားလပ္လို႔ျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္တိုင္မသြားေရာက္ႏိုင္လို႔ျဖစ္ေစ၊ အခ်ိန္မေပးႏိုင္လို႔ျဖစ္ေစ၊ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းမွာ လြယ္ကူ ေခ်ာေမြ႔ေစဖို႔ ၾကားပြဲစား (Agent)ကို ငွားရမ္းခိုင္းေစတာဟာ သဘာ၀က်သလို ႏိုင္ငံတကာမွာ လည္း တရား၀င္လုပ္ေနၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ၾကားပြဲစားေတြမွာ တျခားသူေတြရဲ့ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ တရား၀င္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ လုပ္ငန္းလိုင္စင္ (Agent License) ရွိဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရင္ဆိုင္လာရတဲ့အခါ တရား၀င္ႏိုင္မွာမဟုတ္လား။ အခုျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ ၾကားပြဲစားဆိုတာေတြက အမ်ားစုမွာ လုပ္ငန္းလိုင္စင္ (Agent License) မရွိဘဲ နားလည္မႈနဲ႔ လုပ္ကိုင္ေနၾကတာပါ။ အမွန္တကယ္ေတာ့ နားလည္မႈဆိုတာ တရားမ၀င္သလို ဥပေဒစိုးမိုးမႈ မရွိေအာင္၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဘာေၾကာင့္အခုလို မလိုအပ္တဲ့ၾကားပြဲစားေတြ ထူထပ္ေပါမ်ားေနရတာလည္း ဆိုတာကို ဆန္းစစ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေအာက္ပါအေျခခံအေၾကာင္းရင္းေတြကို ထင္ထင္ရွားရွား ေတြ႔ႏိုင္ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ (၁) အျပစ္အနာအဆာ ဗလပ်စ္နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားညစ္ - ႀကိဳးနီစနစ္ (Red Tape System) (၂) ေဖာက္ျပန္အက်င့္ပ်က္ ဗ်ဴရိုကရက္မ်ား (၃) တရားဥပေဒမစိုးမိုးမႈ (၄) အလုပ္လက္မဲ့ေပါမ်ားျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ဘဲ မဟုတ္လား။ သြက္သြက္ခါေအာင္မွားယြင္းတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားႀကီးေအာက္မွာ ႀကိဳးနီစနစ္ (Red Tape System) ဆိုတာ ေသးတဲ့အမႈကိုႀကီးေအာင္၊ ရွင္းတဲ့အရာကို ႐ႈပ္ေအာင္၊ လြယ္တဲ့ကိစၥကို ခက္ေအာင္လုပ္ထားတာမို႔ အက်င့္ပ်က္ ဗ်ဴရိုကရက္အရာရွိအရာခံ ၀န္ထမ္းေတြ လာဘ္ယူ လုပ္စားႏိုင္ေအာင္ ခြင္ဖန္ေပးလိုက္တဲ့စနစ္ ျဖစ္ေစေတာ့တာ ပါဘဲ။ အဲ့ဒီ ႀကိဳးနီစနစ္ဟာ တိုင္းသူျပည္သားေတြရဲ့ ေန႔တဓူ၀ လုပ္ငန္းေဆာင္တာကိစၥအ၀၀ကို မလိုအပ္ပဲ ခက္ခဲၾကန္႔ၾကာေစတာမို႔ ျဖတ္လမ္းက အခေၾကးယူ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးမယ့္ ၾကားပြဲစားလူေပၚလူေဇာ္ေတြကို ေမြးထုတ္လိုက္ျပန္ပါတယ္။ ဥပေဒေတြကေလွ်ာ့ရဲ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကမျပည့္စံု၊ အုပ္ခ်ဳပ္စီမံသူေတြက သီလမလံုေတာ့ ၾကားပြဲစားေတြကလည္း လိုင္စင္ဆိုတာေလွ်ာက္ထားစရာမလို၊ အခေၾကးယူတဲ့ေနရာမွာ ေစာင့္စည္းစရာမရွိ၊ လိုက္နာရမယ့္ စံရည္စံညႊန္းမရွိေတာ့ ပြဲခတင္မက ပြဲညြန္႔လည္းခူး၊ ပြဲဖူးလည္းခုတ္ ထင္သလိုလုပ္ေနၾကတာ မဟုတ္လား။ မလိုအပ္ဖဲေပးရ၊ မလိုအပ္ဖဲသြားရလာရ၊ မလိုအပ္ဖဲသံုးစြဲရတဲ့ဘ႑ာေငြေၾကး၊ မလိုအပ္ဖဲျဖဳန္းရတဲ့ အခ်ိန္ဆိုတာ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားေတြအတြက္သာမက တိုင္းျပည္အတြက္ မလိုအပ္တဲ့ နစ္နာဆံုး႐ႈံးမႈေတြပါဘဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာမွာ ၾကားျဖတ္လို႔မလိုအပ္တဲ့ဆံုး႐ႈံးမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကမာၻေက်ာ္ ကုမၸဏီႀကီးေတြမွာ စံထားအသံုးျပဳေနၾကတဲ့ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင့္ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္း (Lean Manufacturing) အေၾကာင္း မသိေသးတဲ့ စာဖတ္ပရိတ္သတ္ကို နည္းနည္းမိတ္ဆက္ေပးခ်င္ အါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္က တိုယိုတာကုန္ထုတ္လုပ္မႈစနစ္ (Toyota Production System) က အေျချပဳေပၚထြက္လာတဲ့ Lean Manufacturing ဆိုတာ ဂ်ပန္လို မုဒ (Muda) အဂၤလိပ္လို (Waste) လို႔ေခၚႏိုင္တဲ့ အလဟႆ ေလလြင့္ဆံုး႐ႈံးမႈမွန္သမွ်ကို ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္တိုင္းမွာ စနစ္တက်ရွာေဖြ ဖယ္ရွားတဲ့နည္းလမ္းပါဘဲ။ မူလ တိုယိုတာကုန္ထုတ္လုပ္မႈစနစ္မွာေတာ့ အလဟႆ ေလလြင့္ဆံုး႐ႈံးမႈ (ရ) မ်ိဳး (seven types of waste) လို႔သတ္မွတ္ထားေပမဲ့ ေနာက္တိုးတမ်ိဳးနဲ႔ေပါင္းရင္း ေလလြင့္ဆံုး႐ႈံးမႈ (၈) မ်ိဳးလို႔ေအာက္ပါအတိုင္း သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ (၁) မလိုအပ္ဖဲ သယ္ယူပို ့ေဆာင္ရမႈ (Transport) (၂) မလိုအပ္ဖဲ သိုေလွာင္သိမ္းဆည္းရမႈ (Inventory) (၃) မလိုအပ္ဖဲ ေရြ ့လွ်ားသြားလာရမႈ (Motion) (၄) မလိုအပ္ဖဲ ေစာင့္ဆိုင္းရမႈ (Waiting) (၅) မလိုအပ္ဖဲ ပိုလွ်ံထုတ္လုပ္မႈ (Over production) (၆) မလိုအပ္ဖဲ လုပ္ငန္းအဆင့္မ်ားမႈ (Over processing) (ရ) မလိုအပ္ဖဲ အပ်က္စီးမ်ားမႈ (Defects) (၈) မလိုအပ္ဖဲ မကၽြမ္းက်င္တဲ့၀န္ထမ္းပိုလွ်ံမႈ (Skills ) စတာေတြပါဘဲ။ ျမန္မာႏိုင္မွာရွိတဲ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြလက္ထက္ စက္မႈလက္မႈ ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းေတြ၊ အစိုးရ႐ုံးလုပ္ငန္းေတြ အထက္ပါ အလဟႆ ေလလြင့္ဆံုး႐ႈံးမႈေတြကို စီမံခန္႔ခြဲသူေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြညံ့ဖ်င္းရင္ဖ်င္းသေလာက္၊ ေစတနာနည္းရင္ နည္းသေလာက္၊ တိုးတက္ေအာင္ေျပာင္းလဲေအာင္ မျပဳျပင္ခဲ့ၾကတာ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) ေက်ာ္ဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံနဲ႔ ျပည္သူေတြအတြက္ ဘယ္ေလာက္ဆံုး႐ႈံးခဲ့သလဲဆိုတာ ေတြးၾကည့္ယံုနဲ႔ ၾကက္သီးထစရာ ေကာင္းပါတယ္။ အရည္အေသြးမမွီတဲ့ အစိုးရစီမံကိန္းေတြေအာက္မွာ စက္႐ုံအလုပ္႐ုံ ႐ုံးဌာန တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းေတြအတြက္ ေနရာေရြးခ်ယ္မႈကစလို႔လုပ္သားျပည္သူ၊ ရဟန္းရွင္လူေက်ာင္းသားေတြ ေနစဥ္နဲ႔အမွ်ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ရမယ့္ သြားလာေရးအခက္အခဲေတြ ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္မႈမရွိခဲ့ေတာ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကေမာက္ကမဘ၀ေတြနဲ႔ တသက္လံုးလိုလို ဒုကၡဆင္းရဲႀကီးစြာ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတာ မဟုတ္လား။ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေတြဆိုတာ တေနရာထဲနဲ႔ၿပီးျပတ္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔၊ အိုင္တီနည္းပညာေတြအသံုးခ်ၿပီး လူကိုယ္တိုင္လာစရာမလိုေအာင္ အခ်ိန္မကုန္ေအာင္ အြန္လိုင္းစနစ္ (Online application) ေတြ သံုးေနၾကခ်ိန္မွာ တို႔ႏိုင္ငံမွာက ဘယ္လို ႐ုံးလုပ္ငန္းကိစၥျဖစ္ျဖစ္ ႀကိဳးနီစနစ္ေတြေၾကာင့္ မလိုအပ္ဖဲ လုပ္ငန္းအဆင့္ေတြမ်ားေတာ့ တေနရာထဲမွာ ဘယ္ေတာ့မွမၿပီးျပတ္ရဘူးေလ။ မလိုအပ္ဘဲ ဟိုေျပးရ ဒီလႊားရ၊ အခ်ိန္ကုန္၊ ေငြကုန္ စိတ္ေမာလူေမာ ဖတ္ဖတ္ေမာၾကရတာကို တခ်ိဳ့ကအုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ မစီမံတတ္တာ အရည္အေသြး ညံ့ဖ်င္းတာကို မျမင္ႏိုင္ေတာ့ ကံကိုရိုးမယ္ဖဲြ႔ၾကတယ္ေလ။ ဦးသိန္းစိန္တို႔ရဲ့ လက္ရွိစစ္သားတပိုင္းအစိုးရဟာ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ အျငင္းပြားစရာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔အာဏာယူ ၿပီးတဲ့ေနာက္ တတိယေျမာက္ႏွစ္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္က်မွသာ အစိုးရရဲ့ ႀကိဳးနီစနစ္နဲ႔ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈေတြ တိုက္ဖ်က္မယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ေျပာဆိုၿပီး Public Services Performance Appraisal Task Force နဲ႔ anti-corruption committee ေတြကိုဖဲြ႔ခဲ့ေပမဲ့ ဒီေန႔အခ်ိန္ထိ (၅) ႏွစ္သက္တမ္းအတြင္းမွာ ဆင္ပါးစပ္ႏွမ္းပက္သလို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြဘဲ လုပ္ခဲ့တာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္မွာရွိေနဆဲ ႀကိဳးနီစနစ္နဲ႔ႀကီးမားေနဆဲအဂတိ လိုက္စားမႈ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈေတြ၊ တရားဥပေဒမစိုးမိုးမႈေတြက သက္ေသျပေနပါတယ္။ ဘယ္လိုလုပ္ထိေရာက္မလဲ ဦးသိန္းစိန္တို႔ရဲ႕ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးက စစ္အာဏာရွင္ အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြ၊ သူတို႔ကိုမွီခိုၿပီး ႀကီးပြားေနတဲ့ ခရိုနီအသိုင္းအ၀ိုင္းေတြကို မထိမတို႔ဘဲ ေအာက္ေျခ၀န္ထမ္း အနည္းအက်ဥ္းကိုသာ အေပၚယံေျပာင္းလဲမႈေတြ လုပ္ျပခဲ့တာကိုး။ အစိုးရအဖဲြ႔နဲ႔ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြျပရမယ္ ဆိုေတာ့ လက္မခံဘူး မဟုတ္လား။ သူတို႔က ဥပေဒအထက္မွာေနျခင္တာေလ။ တျခားသူေတြသာ ေျပာင္းလဲခိုင္းတာ၊ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ေျပာင္းလဲဖို႔ကိုေတာ့ စိတ္မ၀င္စားဘူးဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွာ ေျပာင္းလဲခ်ိန္တန္ၿပီဆိုတဲ့ ေႂကြးေၾကာ္သံနဲ႔အတူ ျမန္မာျပည္သူလူထုအမ်ားစုရဲ့ေထာက္ခံမႈနဲ႔ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ မွာအႏိုင္ရလို႔ မၾကာခင္မွာတာ အစိုးရသစ္ကိုဖဲြ႔ ေတာ့မွာပါ။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္တဲ့ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္အစိုးရဟာ ဦးသိန္းစိန္တို႔ စစ္တပိုင္းအစိုးရ လုပ္ခဲ့တဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ႏိုင္မယ္လို႔ ျပည္သူေတြက ရိုးရိုးသားသားယံုၾကည္လို႔ အသဲၾကားက မဲတျပားနဲ႔ ဆႏၵျပဳ ခဲ့ၾကတာပါ။ ဘာေၾကာင့္လို႔လည္းဆိုေတာ့ အန္အယ္လ္ဒီဆိုတာ စစ္မွန္တဲ့ေျပာင္းလဲမႈကို တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ေတာင္းဆိုဆႏၵျပဳခဲ့တဲ့ ရွစ္ေလးလံုး ျပည္သူ႔အေရးေတာ္ပံုႀကီးက မီး႐ႉးသန္႔စင္ ဖြားျမင္ေပးလိုက္တာမို ့အမ်ိဳးမွန္သေႏၶမွန္တဲ့ ျပည္သူ႔ပါတီႀကီးျဖစ္လို႔ပါဘဲ။ ဒီေနရာမွာအေရးႀကီးတဲ့အခ်က္က ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအတြက္ စစ္မွန္တဲ့ေျပာင္းလဲမႈကို ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ အခါမွာ အစိုးရအဖဲြ႔အတြင္းမွာတင္ ေျပာင္းလဲယံုနဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး။ ျပည္သူေတြကိုယ္တိုင္က ေခတ္ေဟာင္းရဲ႕ အေတြးအေခၚ အသိအျမင္၊ အေလ့အထ အက်င့္အႀကံ၊ အျပဳအမူ၊ အေျပာအဆိုအားလံုးကို စြန္႔လႊတ္ၿပီး ဒီမိုကေရစီစနစ္နဲ႔ထိုက္တန္ေအာင္ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ေျပာင္းလဲ ပ်ိဳးေထာင္ၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ကိုပတ္ေနတဲ့ ႀကိဳးနီစနစ္ကိုျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ ေဖာက္ျပန္တဲ့ ဗ်ဴရိုကရက္ ေတြကိုၾကဥ္၊ ကိုယ္ကိုတိုင္လည္းျပင္ မလိုအပ္တဲ့ ၾကားပြဲစားေတြကို ႏွင္ႏိုင္ဖို႔ ႏိုင္ငံသားတိုင္း ေပၚလာေတာ့မယ့္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္အစိုးရနဲ႔အတူ ဟန္ခ်က္ညီညီ လက္တြဲပူးေပါင္းလို႔ ေခတ္၀န္ကိုထမ္း ေခတ္လမ္းေဖာက္ႏိုင္ၾကပါေစ။ မင္းေကာင္းခ်စ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၇) ရက္ေန႔ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္