ေရြးေကာက္ပြဲအႏုိင္ရတဲ့ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို သတ္မွတ္ခ်ိန္အတြင္း “စနစ္တက် ေခ်ာေမြ႔စြာ” အာဏာလႊဲေပးမယ္လုိ႔ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ကတိျပဳထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဓိက ေခါင္းေဆာင္ေတြၾကားမွာ နားလည္မႈ မတည္ေဆာက္ႏိုင္ရင္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြ ရွိပါတယ္။ လက္ေတြ႔အက်ဆံုးကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္အတိုင္း  သမၼတဦးသိန္းစိန္၊ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး မင္းေအာင္လႈိင္၊ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ နာယက သူရဦးေရႊမန္းတို႔ အျမန္ဆံုး ေတြ႔ဆံုဖို႔ပါပဲ။ ဦးေရႊမန္းက  ႏို၀င္ဘာ ၁၉ ရက္ေန႔မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လက္ခံေတြ႔ဖို႔ သေဘာတူၿပီးျဖစ္လုိ႔ သမၼတ၊ ကာခ်ဳပ္တို႔ကလည္း အေၾကာင္းျပန္ထားတဲ့အတုိင္း အမ်ဳိးသား ရင္ၾကားေစ့ေရးမူအေပၚ အေျခခံတဲ့ ရင္းနွီးပြင့္လင္းတဲ့ ေဆြးေႏြးပြဲေတြ ျဖစ္ႏိုင္သမွ် အေစာဆံုး ျပဳလုပ္ဖို႔ဟာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိက အေျပာင္းအလဲ ေအာင္ျမင္ရတဲ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္က မန္ဒဲလားနဲ႔ ဒီကလက္တို႔ၾကားမွာ မ်က္ႏွာခ်င္း မဆုိင္ခ်င္တဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာေတာင္ စာခ်င္း အဆက္မသြယ္ မျပတ္ခဲ့တာပါ။  ဖြဲ႔စည္းပံုဆုိင္ရာ အက်ပ္အတည္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း ျမန္မာျပည္အတြက္ ေတာင္အာဖရိကဆီက သင္ခန္းစာေတြ ရွိပါတယ္။ ၁၉၉၁ - ၉၂ ကာလအတြင္းမွာ ဒီကလက္ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ လူျဖဴအစိုးရနဲ႔ မန္ဒဲလား ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ေအအန္စီတို႔ၾကားမွာ ညႇိႏႈုိင္းၿပီး ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ၾကားကာလ ဖြဲ႔စည္းပံုတရပ္ကို သေဘာတူခဲ့ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီလို ၾကားကာလ ဖြဲ႔စည္းပံုကို က်န္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေတြမွာကတည္းက သေဘာတူညီႏုိင္ခဲ့ရင္ အာဏာရပါတီအတြက္ အခုေလာက္ ဆံုး႐ႈံးစရာ မရွိဘူးလို႔ တြက္မိပါတယ္။  ဒါေပမယ့္ အခုလည္း အခ်ိန္မေႏွာင္းေသးပါဘူး။ ေတာင္အာဖရိကပံုစံ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ အာဏာခြဲေ၀ေရးအရ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔အထက္ အႏိုင္ရတဲ့ ပါတီေတြဟာ ဒုတိယသမၼတကို နာမည္စာရင္း တင္သြင္းႏုိင္ပါတယ္။ မဲ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းရတဲ့ ပါတီတုိင္းဟာလည္း ကက္ဘိနက္၀န္ႀကီးတေယာက္ကို အမည္စာရင္း တင္သြင္းႏုိင္ပါတယ္။ အစိုးရဌာနေတြနဲ႔ အမာခံ စစ္တပ္အရာရွိေတြကိုလည္း မူလ ေနရာေတြမွာပဲ ဆက္ခန္႔ထားဖုိ႔ သေဘာတူခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ၁၉၉၄ ဧၿပီ ၂၇ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အာဏာရ ေနရွင္နယ္ပါတီက ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္း စြန္းစြန္းပဲ အႏိုင္ရေပမယ့္ လူျဖဴေခါင္းေဆာင္ ဒီကလက္ဟာ သမၼတ မန္ဒဲလား လက္ေအာက္မွာ ဒုတိယသမၼတ ျဖစ္လာပါတယ္။ ႏို၀င္ဘာ ၈ ရက္ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္အရဆုိရင္ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စလံုးက တင္မယ့္ သမၼတေလာင္းေတြကို အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကပဲ လြတ္လြတ္ကြ်တ္ကြ်တ္ တင္ႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္မွာ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခုိင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီက အမတ္ေနရာ ၄၀ ေက်ာ္႐ုံပဲ ရရွိတဲ့အတြက္ ဒုတိယသမၼတေလာင္း တင္ႏိုင္ဖု႔ိ အခြင့္အလမ္း မရွိပါဘူး။ တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ အစုအဖြဲ႔ကေတာ့ ဒုတိယသမၼတ တေယာက္ကို တင္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာလည္း ေနရွင္နယ္ပါတီက ေရရည္ အာဏာခြဲေ၀ေရးကို ေမွ်ာ္မွန္းႀကိဳးစားခဲ့တာ၊ အနည္းစု ဗီတိုအာဏာကို ႀကိဳးစားခဲ့တာေတြဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုအရ စစ္တပ္က ယူထားတဲ့ အာဏာမ်ဳိးနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ လူျဖဴေတြဟာ လက္ေတြ႔မွာ ဒီလိုလုပ္ႏိုင္တဲ့အင္အား မရွိခဲ့သလုိ လႊတ္ေတာ္တြင္းက ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ အခန္းက႑ဟာလည္း Legitimacy အရ လမ္းဆံုးေနၿပီလို႔ ေျပာရင္ ရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အေျမာ္အျမင္က အခရာ က်လာပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ၁၉၉၉ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး ဖြဲ႔စည္းပံုအသစ္က စတင္အသက္၀င္တဲ့ အထိလည္း လူျဖဴ လူနည္းစုအတြက္ အာမခံခ်က္ေပးတဲ့ ပုဒ္မတခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဆက္ရွိေနပါတယ္။ ဒီထဲမွာ ႏိုင္ငံေရး အၾကမ္းဖက္မႈေတြအတြက္ အျပစ္ကေန လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ (အမွန္တရားႏွင့္ သင့္ျမတ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ အလဲအလွယ္) ပင္စင္လစာေတြကို အာမခံ၊ ရာထူးကေန အနားေပးတဲ့ ဗ်ဴ႐ုိကရက္ေတြကို ခံစားခြင့္ ရက္ရက္ေရာေရာေပးတာ၊ လက္၀ယ္ ပစၥည္းဥစၥာ ပိုင္ဆုိင္ခြင့္ကို အာမခံတာမ်ဳိးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ အေရးႀကီးတာက ႏုိင္ငံေရး အခင္းအက်င္းသစ္ကို အဟန္႔အတား မျဖစ္ဖုိ႔ပါပဲ။ ျမန္မာစစ္တပ္ကေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို အလံုးစံုျပင္ဆင္ဖို႔ အထိေတာ့ လက္မခံႏိုင္တာ ရွင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေရးႀကီးတဲ့ ပုဒ္မေတြကို ျပင္ဆင္ႏိုင္မယ္ဆုိရင္ ေတာင္အာဖရိကပံုစံ အေပးအယူ သေဘာေတြကို စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။ ျမန္မာစစ္တပ္က ဒီမုိကေရစီ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ဖ်က္ဆီးခဲ့တဲ့ သမုိင္းေၾကာင့္ အတုိက္အခံအေနနဲ႔ ဒီလို အေပးအယူလုပ္ဖို႔ မခဲယဥ္းႏိုင္ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္မွာ ေျဖရွင္းရမယ့္ ျပႆနာေတြ မ်ားတဲ့အတြက္ အေပးအယူ၊ အလဲအလွယ္ ကိစၥေတြအတြက္ အခြင့္အေရး ပိုမ်ားပါတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္မွာလည္း လူထုကို ေဖ်ာင္းဖ် နားခ်ႏုိင္တဲ့ၾသဇာ ရွိေနတာကလည္း ေကာင္းတဲ့အခ်က္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ “အနာသိရင္ ေဆးရွိ” ဆိုတဲ့ စကားအတုိင္းပဲ ပထမဆံုး အလုပ္ကေတာ့ ႏွစ္ဘက္စလံုးရဲ႕ စိုးရိမ္ေသာကေတြကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဆြးေႏြးဖို႔ပါပဲ။ စစ္တပ္ဘက္က သူတို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္လြတ္လပ္ခြင့္ကို အာမခံခ်က္ ရွိေစခ်င္ေနတာလား၊ တပ္က အရာရွိ၊ အရာခံေတြကို အနာဂတ္မွာ ခံု႐ုံးတင္တာမ်ဳိးကို ေရွာင္ရွားခ်င္တာလား။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္က ပိုင္ဆုိင္မႈေတြကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ခံရမွာ စိုးရိမ္တာလား စသျဖင့္ ကိစၥမ်ဳိးေတြပါ။ ျမန္မာဒီမုိကရက္ေတြဘက္က နားလည္ရမယ့္ကိစၥက ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးဟာ အခ်ိန္ကာလတခု ၾကာႏုိင္ေပမယ့္ ဒီမုိကေရစီ လမ္းေၾကာင္းမွန္ေပၚမွာ ေရွ႕တုိးေနဖို႔ ပိုအေရးႀကီးတယ္ဆိုတာပါ။ ေနာက္တခုကေတာ့ အင္ဒိုနီးရွား နမူနာပါ။ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ အင္ဒိုနီးရွားပံုစံမ်ဳိး စစ္တပ္က ေစလႊတ္တဲ့ အမတ္ေတြကို သက္တမ္းတခု ခြင့္ျပဳတာမ်ဳိး ညႇိႏႈိင္းႏိုင္ပါတယ္။ စစ္တပ္က ၀န္ႀကီးဌာန ၃ ခုကို ခန္႔အပ္ႏိုင္တဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ကို သက္တမ္းတခု ခြင့္ျပဳတာမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စစ္တပ္ဘက္က စဥ္းစားရမယ့္ ကိစၥေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွား အကူးအေျပာင္းကာလ  စစ္တပ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အဆင့္ေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္…. ၁။ စစ္တပ္နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႔ကို သီးျခားစီ ခြဲထုတ္ခဲ့တယ္။ ၂။ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္နဲ႔ ေဒသအဆင့္မွာ နဂိုက စစ္တပ္က ရယူထားတဲ့ လူမႈေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးဆုိင္ရာ ရာထူးေနရာေတြကို ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့တယ္။ ၃။ လူမႈေရးနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးရာ႐ုံးကို ဖ်က္သိမ္းလုိက္ၿပီး နယ္စပ္ေရးရာ႐ုံးနဲ႔ အစားထိုးခဲ့တယ္။ ၄။ စစ္တပ္မွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနဆဲ အရာရွိေတြ အရပ္ဘက္ ရာထူးေနရာေတြမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္တဲ့ စနစ္ကိုလည္း ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့တယ္။ ၅။ စစ္ဘက္နဲ႔ အရပ္ဘက္ဆုိင္ရာ တာ၀န္ထမ္းေနသူမ်ားၾကားမွာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ထုိက္သူ အရည္အခ်င္းကို သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး တခ်ဳိ႕ကို တပ္မွ ပင္စင္ေစာေပးျခင္း၊ တခ်ဳိ႕ကို ေရွ႕တန္းတာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ေစျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္။ ၆။ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္နဲ႔ ေဒသအဆင့္ လႊတ္ေတာ္ေတြမွာ စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ အေရအတြက္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့တယ္။ ၇။ ႏုိင္ငံေရးမွာ စစ္တပ္က နိစၥဓူ၀ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနမႈကိုလည္း အဆံုးသတ္ခဲ့တယ္။ ၈။ စစ္တပ္နဲ႔ ဂိုကာ (Golkar) ပါတီတို႔ၾကားက ဆက္ဆံေရးကို ကြင္းဆက္ျဖတ္ခဲ့႐ုံမက ႏုိင္ငံေရးပါတီအားလံုးနဲ႔ ကင္းကင္းေနခဲ့တယ္။ ၉။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ၾကားေနတယ္။ ၁၀။ စစ္တပ္နဲ႔ စစ္တပ္ႏွီးႏြယ္ အဖြဲ႔အစည္းေတြၾကားက ဆက္ဆံေရးကိုလည္း ေျပာင္းလဲပစ္ခဲ့တယ္။ ၁၁။ စစ္တပ္ရဲ႕ မူ၀ါဒကိုလည္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကာလနဲ႔ ကိုက္ညီေအာင္ ျပဳျပင္ခဲ့ၿပီး ၂၁ ရာစုနဲ႔ လုိက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ျပင္ဆင္ခဲ့တယ္။ ေတာင္အာဖရိက အေျပာင္းအလဲ၊ အင္ဒိုနီးရွား အေျပာင္းအလဲကိုၾကည့္ရင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ဆႏၵ၊ တိုင္းျပည္ရဲဲ႕ လိုအပ္ခ်က္၊ ေခတ္ရဲ႕ ေတာင္းဆုိမႈေတြကို လက္ေတြ႔က်က် ခ်ဥ္းကပ္ခဲ့ၿပီး သားေရႊအိုးထမ္းကိန္းကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါကို ျမန္မာျပည္အတြက္ သင္ခန္းစာ ထုတ္ယူႏိုင္မယ္ဆုိရင္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ေနသြင္