ျမန္မာ့အေရးနဲ့ ပတ္သက္လုိ့ အေမရိကန္အစိုးရရဲ့ နိုင္ငံျခားေရးေပၚလစီမွာ အားနည္းေနေသးတယ္လို့ ျပည္ပအေျခစိုက္ ဒီမုိကေရစီအင္အားစုေတြက ေျပာပါတယ္။ သမၼတ အုိဘားမားလက္ထက္မွာ က်င့္သံုးေနတဲ့ အေမရိကန္အစိုးရရဲ့ ပိတ္ဆုိ့မႈနဲ့ သံတမန္ဆက္သြယ္ေရး  နွစ္လမ္းသြား ေပၚလစီအေပၚမွာ အားမလိုအားမရ ေထာက္ျပၾကတာပါ။ ၈၈ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ တေယာက္ျဖစ္တဲ့ ကိုမိုးသီးဇြန္က "ပထမ တလမ္းသြားဟာလည္း မထိေရာက္ဘူး။ နွစ္လမ္းသြားဟာလည္း မထိေရာက္ေသးဘူး။ ဘယ္လမ္းနဲ့ပဲသြားသြား ထိေရာက္တဲ့ လမ္းပံုစံေတာ့ ႐ွာသင့္တယ္။ သံုးလမ္းနဲ့ပဲ သြားသြား၊ လက္ေတြ့က်ရမယ္။ ပါးစပ္နဲ့ နႈတ္နဲ့ သံတမန္ဆက္ဆံေရး အဆင့္ေစလြွႊတ္တာ ေတာ္ေလာက္ျပီလို့ ထင္တယ္။ သူတို့ commit  မ႐ွိေသးဘူးလို့ ထင္တယ္" လို့ ေျပာပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုနွစ္တုန္းက နာဂစ္ဒုကၡသည္ေတြကို ရိကၡာ အကူအညီေပးဖုိ့ အေမရိကန္ ေရတပ္သေဘၤာေတြ ျမန္မာေရပိုင္နက္ အနီးေရာက္ျပီးမွ ျပန္လွည့္သြားတာနဲ့ မၾကာခင္တုန္းက လက္႐ွိ လစ္ဗ်ားနိုင္ငံမွာ အေမရိကန္နဲ့ ေနတုိးတပ္ေတြ စစ္ေရးအရ အကူအညီေပးေနတာကို နႈိင္းယွဥ္ျပီး အေမရိကန္ အစိုးရအေနနဲ့ ျမန္မာျပည္ကို အမွန္တကယ္ အေျပာင္းလဲလုပ္ေပးခ်င္တဲ့စိတ္ မ႐ွိေသးဘူးလို့ ကိုမိုးသီးက ေ၀ဖန္ပါတယ္။ "အဲဒီေတာ့ တလမ္းပဲသြားသြား၊ ၆ လမ္းပဲ သြားသြား ဘာမွ မထူးဘူးေလ" လို့ ကိုမိုးသီးဇြန္က ေျပာပါတယ္။ လူ့အခြင့္အေရးပညာေပးအဖြဲ့ (ျမန္မာနုိင္ငံ) ဒါရိုက္တာ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းကလည္း ေလာေလာဆယ္ တုိင္းရင္းသားေဒသေတြဟာ စစ္ပြဲေတြ ျပန္ျဖစ္ေနတာကို ေထာက္ျပျပီး နုိင္ငံတကာက စစ္အစိုးရသစ္နဲ့ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မယ္ဆုိရင္ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို ပိုျပီး ဒုကၡေရာက္ေစမယ္လုိ့ ေထာက္ျပပါတယ္။ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းက "အစိုးရသစ္က နုိင္ငံတကာက ေတာင္းဆုိမႈေတြကို လိုက္ေလ်ာမႈမ႐ွိဘူး။ ဒီထက္ဆုိးတာက ျပည္တြင္းစစ္ကို မီးေမြွႊးဖုိ့ ၾကိုးစားေနတယ္။ ဒီလိုမ်ဳိး စီးပြားေရးပိတ္ဆုိ့မႈေတြ ရပ္လိုက္လို့ဆုိရင္ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္လာမလားဆုိတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို ႐ုိက္ခ်ဳိးလိုက္သလိုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ေတြ ရပ္ဖုိ့အတြက္ ဆက္လက္ျပီးေတာ့ ပိတ္ဆို့မႈေတြမလုပ္ဘဲ ပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြက္မယ္ဆုိရင္ ျပည္တြင္းစစ္ကို ထပ္ျပီးေတာက္ေလာင္ဖုိ့ အားေပးသလိုျဖစ္မယ္။ ျပည္သူလူထုပိုမို ဒုကၡေရာက္မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ အမွန္တကယ္ျဖစ္ဖုိ့ ဆုိရင္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ့မႈေတြကို ဆက္လက္ကိုင္ေဆာင္ထားရံုမကဘဲ ဒီထက္ပိုျပီး အေရးယူေဆာင္႐ြက္တဲ့ နုိင္ငံတကာအေရးယူေဆာင္႐ြက္မႈအထိ လုပ္ေဆာင္ဖို့ အခ်ိန္က်ေရာက္ေနပါျပီ" လုိ့ ေျပာပါတယ္။ ဗုဒၶဟူးေန့တုန္းက အေမရိကန္ေအာက္လြွႊတ္ေတာ္ၾကားနာပြဲမွာ မိန့္ခြန္းေျပာရာမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က အေမရိကန္အစိုးရေနနဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ လူ့အခြင့္အေရးေကာင္စီရဲ့ မတ္လဆံုးျဖတ္ခ်က္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို့ "တတ္္နုိင္ သေလာက္ကူညီဖုိိ့" တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ လူ့အခြင့္အေရးေကာင္စီရဲ့ မတ္လဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြထဲမွာ နို္င္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ျပည္သူေတြရဲ့ လြတ္လပ္စြာ ဆနၵေဖာ္ထုတ္ခြင့္၊ ကုလသမဂၢ လူ့အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥတာ ေသာမတ္အုိေဟး ကင္တားနားအေနနဲ့ ျမန္မာျပည္ကို လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ၊ လုိအပ္သလုိ ၀င္ေရာက္စံုစမ္းခြင့္ရေရးတို့ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ဒါေတြဟာ ျမန္မာျပည္သူေတြ လုိခ်င္ေနတဲ့ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ေဖာ္ေဆာင္မႈရဲ့ အစပ်ဳိးမႈ၊   ျမန္မာျပည္ကို ဒီမုိကေရစီသို့ သြားရာလမ္းေၾကာင္းမွန္ ျဖစ္တယ္လို့ ဆုိပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာျပည္မွာ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္  လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ေဖာ္ေဆာင္ဖုိ့နဲ့ ျမန္မာျပည္ဆုိင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ့အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ တင္ျပထားတဲ့ လူ့အခြင့္အေရး စံုစမ္းေရးေကာ္မ႐ွင္တရပ္ ဖြဲ့စည္းေရးကို ေထာက္ခံဖုိ့  ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ လူ့အခြင့္အေရးပညာေပးအဖြဲ့ (ျမန္မာနုိင္ငံ) ဒါရိုက္တာ ဦးေအာင္မ်ဳိးမင္းက "ေလာေလာဆယ္မွာ ဥေရာပသမဂၢ အီးယူမွာ နိုင္ငံအားလံုးက လက္ခံနုိင္တဲ့ ေယဘုယ် ရပ္တည္ခ်က္ မထြက္ဘူး၊ COI (အထူး စံုစမ္းေရးေကာ္မ႐ွင္) ဖြဲ့ဖုိ့ ဂ်ာမဏီနဲ့ အီတလီက သိပ္ျပီးေတာ့ အားမေပးတာ႐ွိတယ္။ က်န္တဲ့နုိင္ငံေတြက ဘယ္လုိရပ္တည္မလဲ မသိဘူး။ တကယ္လို့သာ အေမရိကန္ကသာ ေခၚလာတယ္။ တျခားနုိင္ငံက ေဒၚစုရဲ့ ေျပာၾကားခ်က္အေပၚ ေထာက္ခံလာရင္ COI ကို အေထြေထြညီလာခံမွာ မျဖစ္မေန မဲခြဲတဲ့အခါမွာ ပိုမိုေထာက္ခံမဲရဖုိ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္႐ွိလာနိုင္ပါတယ္။ အေထြအေထြ ညီလာခံက အထူးစံုစမ္းေရးေကာ္မ႐ွင္ဖြဲ့ဖို့ ဆံုးျဖတ္ခ်လာရင္ နုိင္ငံက လုိက္နာရမယ့္ အေနအထားျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမ်ဳိးက ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ့ မလုိက္နာလုိ့ မရတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္သြားနုိင္ပါတယ္" လို့ ေျပာပါတယ္။ ၈၈ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္တေယာက္ျဖစ္တဲ့ ကိုမိုးသီးဇြန္က  ကြန္ဂရက္မွာေျပာတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ့ မိန့္ခြန္းကို ေထာက္ခံေပမယ့္ ေျပာတဲ့ ေနရာကေတာ့ ထိေရာက္မႈ မ႐ွိဘူးလို့ ယူဆပါတယ္။ "နိုင္ငံျခားေရးေကာ္မတီတခုရဲ့ sub committee ၊ အဲဒီမွာလုပ္တဲ့ ၾကားနာပဲေလ။  ဒီ sub committee ေလးက ဘာမွ influence မ႐ွိဘူး။ အဲဒါမ်ဳိးေတြ ခဏခဏနဲ့ ေက်နပ္ေနလို့မရဘူး၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ့ အုိဘားမားကို ေျပာရမယ္။ ကြန္ဂရက္ဆီနိတ္တာရဲ့  အစည္းအေ၀းမွာ ေျပာရမယ္။ ဘာလို့လဲဆုိေတာ့ တျခားသမၼတေတြ၊ အစိုးရေတြက ေျပာတဲ့အခြင့္အေရးေတြ ရေနၾကတယ္။ သြားဖို့ အခြင့္အေရးမရရင္ သူ့ရဲ့ တိတ္ေခြကို ဖြင့္ျပတဲ့ အခြင့္အေရးရမယ္ထင္တယ္။ အဲဒီေတာ့မွ သူ့ရဲ့ ဩဇာဟာ အေမရိကန္အစိုးရထဲမွာ တကယ္ထိေရာက္မႈ ႐ွိမ႐ွိ တြက္လို့ရတယ္။ ဒီေန့အထိေတာ့ ထိေရာက္မႈ မ႐ွိေသးဘူးလို့ က်ေနာ္ထင္တယ္။" ဒီၾကားနာပြဲဟာ ျပီးခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ့ ပထမဆံုးေသာ ကြန္ဂရက္ ၾကားနာပြဲလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဗုဒၶဟူးေန့ၾကားနာပြဲမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က "ျမန္မာျပည္ဟာ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းတဲ့ လူ့အဖြဲ့အစည္းမဟုတ္တဲ့ အတြက္ တခါတရံမွာ က်မတို့အေနနဲ့ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာ ဘာလဲဆိုတာကို မွန္းဆေနရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီတန္ဖိုးနဲ့ လူ့အခြင့္အေရးအေပၚမွာ က်မတို့ရဲ့ ေလးစားမႈ၊ ဖြဲ့စည္းပံုအရ လစ္ဘရယ္စနစ္ကို ရိုးရိုးသားသား ယံုၾကည္တဲ့ အေလွ်ာက္ က်မတို့ရဲ့ ခန့္မွန္းခ်က္ေတြဟာ သိပ္အလွမ္းမကြာနုိင္ပါဘူး" လို့ ထည့္သြင္းေျပာၾကားသြား ပါတယ္။