၁၉၈၈ အေရးအခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစခဲ့တဲ့ အဓိကအခ်က္တခုက ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အယ္လ္ဒီစီ ေခၚတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအနည္းဆံုးႏိုင္ငံ စာရင္းဝင္ခဲ့တာပါ။ သတင္းစာေတြ၊ တီဗြီနဲ႔ ေရဒီယိုေတြ၊ မိန္႔ခြန္းေတြ၊ အစီရင္ခံစာေတြ အားလံုးထဲမွာ အားလံုးဟာ တိုးတက္ေအာင္ျမင္ေနတယ္လို႔ပဲ ၾကားသိဖတ္႐ႈေနခဲ့တဲ့ လူထုႀကီးဟာ အယ္လ္ဒီစီသတင္း သိရတာနဲ႔ ေမးခြန္းတခု ေမးပါေတာ့တယ္။ တို႔တိုင္းျပည္ သယံဇာတေတြ  ေပါႂကြယ္လွတယ္ဆိုၿပီး ခ်မ္းသာလွ ခ်မ္းသာလွနဲ႔ ဘာလို႔ လူမြဲျဖစ္ရသလဲ။ စီမံကိန္းေတြလည္း ေအာင္ျမင္ေနတယ္ဆို။ ပတၱျမားေတြ၊ ေက်ာက္စိမ္းေတြ၊ ေရႊေတြ ဘယ္ေရာက္သြားသလဲ။ အဲေတာ့ က်ေနာ့္ရဲ႕ ၁၉၉ဝ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္စကားမွာ အဲဒီအေျဖကို ထုတ္ေပးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဦးေနဝင္းဟာ ေရႊကိုအာမခံထားတဲ့ နယ္ပယ္ကေနထြက္ၿပီး အာမခံထားတဲ့ ေရႊေတြကို ျပန္ထုတ္ယူတယ္။ နဝတ အာဏာသိမ္းေတာ့ အရန္ေရႊေရာ၊ ေငြေရာ မရွိသေလာက္ နည္းေနၿပီ။ ဘယ္ေရာက္သြားလဲ။ မဆလပါတီကလည္း အာဏာမသိမ္းခင္ေလးမွာ ဗဟိုဘဏ္ကေန ေငြသိန္းေပါင္းမ်ားစြာ ထုတ္ယူခဲ့တယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္း ႏိုင္ငံျခားကို သြားသြားၿပီး ျမင္းေလာင္းတာ လူတိုင္းသိတယ္။ အဲေတာ့ တိုင္းျပည္ခ်မ္းသာသမွ် ဗိုလ္ေနဝင္းလက္ခ်က္နဲ႔ မြဲသြားရတာလို႔ အခ်က္အလက္နဲ႔ ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။ ေရႊကို တန္နဲ႔ ယူနစ္ထားေတာ့ တန္ဆိုတာ သေဘာေပါက္ေအာင္ ကုန္ ၃ တန္၊ ယာဥ္ ၃ တန္ကား ဆိုရင္သိၾကတာမ်ားေတာ့ ကားနဲ႔ေျပာရတယ္။ အဲဒီေခတ္မွာ ဂ်ပန္စစ္ေလ်ာ္္ေၾကးနဲ႔ ဝင္လာတဲ့ ဟီႏိုးကားကို လူသိမ်ားတယ္။ တီအီး-အလဲဗင္းဆိုရင္ စစ္ကားမွန္းသိၾကတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ေရႊေတြကို တီအီး-အလဲဗင္း စစ္ကားေပၚတင္ၿပီး ေျပာခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႔သာ လာမယ့္ ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ က်ေနာ္သာ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းျဖစ္ခဲ့ရင္ ဒီအခ်က္အလက္ေတြကို မဲဆႏၵရွင္ေတြကို တင္ျပစည္း႐ုံးပါမယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၅ဝ အတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ညစ္ညမ္းပိုက္ဆံ ေဒၚလာ ၂ဝ ဘီလီယံအထိ ရွိခဲ့တယ္လို႔ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္ေန႔က ထြက္တဲ့ Thomson Reuters Foundation ကရတဲ့ သတင္းျဖစ္ပါတယ္။ ညစ္ညမ္းေငြဆိုတာ လာဘ္စားထားေငြ၊ ရာဇဝတ္မႈကရတဲ့ေငြ၊ အခြန္မေပးဘဲထားတဲ့ ေငြေတြကို သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေျမေအာက္စီးပြားေရးနဲ႔ ေငြမည္းကို အစိုးရကေန ေငြျဖဴလုပ္ေပးတဲ့ ေငြေၾကးခဝါခ်တာေတြလည္း ပါတယ္။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဆံုးသတ္သြားၿပီးေနာက္ မၾကာခင္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲသစ္လုပ္ေတာ့မယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ကုန္သြယ္ေရးမွာ မေလ်ာ္နည္းနဲ႔လုပ္တာ၊ မူးယစ္ေဆး၊ သစ္၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ၊ ေရာင္းစရာေတြကို ေမွာင္ခိုတာေတြကို အႀကီးအက်ယ္ ရင္ဆိုင္ေနရတယ္လို႔ အေမရိကန္ အေျခစိုက္ Global Financial Integrity မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စီးပြားေရးတံခါး ဖြင့္ေပးၿပီးေနာက္ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ တရားမဝင္ ေငြေၾကးစီးဆင္းမႈ ႏွစ္ ၅ဝ အတြင္းမွာ ၄ ဆ တိုးလာခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခြန္ေငြဆံုး႐ႈံးမႈဟာ အသံုးက်တဲ့ အမ်ားျပည္သူပိုင္ဆိုင္ေငြကို ဓားျပတိုက္ေနတာနဲ႔ တူတယ္။ ၂ဝ၁၁ အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝ ၾကာရွည္ေအာင္ အထီးက်န္ေနခဲ့ၿပီး ကုန္သြယ္ေရးကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့လို႔ ျမန္မာ့စီးပြားေရးဟာ ေျမေအာက္ပံုစံကို တြန္းပို႔ခံခဲ့ရတယ္။ အဲလို တရားမဝင္ေငြ စီးဆင္းမႈေၾကာင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ ျမန္မာျပည္ဟာ အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံတခု ျဖစ္သြားေတာ့တယ္။ GFI ကေန အဲလို ဆင္းရဲတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ႏွစ္စဥ္ ညစ္ညမ္းတဲ့ေငြ ၁ ထရီလီယံ ေဒၚလာ ရွိမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ပေပ်ာက္ေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္ေတြက သတိမူလာၾကတယ္။ ပညာေရးနဲ႔ က်န္းမာေရးမွာ သံုးရမယ့္ အခြန္ေလ်ာ့နည္းတာဟာ ဖြံ႔ၿဖိဳးဖို႔ရာကို ငရဲမီးေလာင္သလို အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ေစတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၁၉၆ဝ ကေန ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္အထိ ညစ္ညမ္းေငြစုစုေပါင္း ၁၈ ဒသမ ၇ ဘီလီယံ ရွိတယ္။ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး ထုတ္လုပ္မႈရဲ႕ ပ်မ္းမွွ် ၆ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔ ညီမွ်တယ္။ အစီရင္ခံစာကာလအတြင္း ညစ္ညမ္းေငြ ၇၇ ဒသမ ၇ ဘီလီယံ ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒါဟာ ေမွာင္ခိုစီးပြားေရးက အဓိကက်တဲ့ တိုင္းျပည္မ်ိဳးမွာသာ ရွိတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ စုစုေပါင္း တရားမဝင္ေငြ စီးဆင္းမႈဟာ က်န္းမာေရး အသံုးစရိတ္ရဲ႕ ၁၇၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ ပညာေရး အသံုးစရိတ္ရဲ႕ ၇၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ အဲဒီ ေငြစီးဆင္းမႈႏွစ္ခုကေန အစိုးရမွာ အေရးပါတဲ့ အခြန္က ရေငြ ခၽြတ္ၿခံဳက်ေနတာကို ျပေနတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အခြန္ေကာက္ခံရရွိမႈဟာ စီးပြားေရးထုတ္လုပ္မႈရဲ႕ ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔ ကမာၻမွာ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး ဒဏ္ခတ္မႈ ခံေနခဲ့ရတဲ့ ကုန္ပစၥည္း ေရာင္းဝယ္ေရးလည္း ရွိေနလို႔ တရားမဝင္ ေငြစီးဆင္းမႈ ကိန္းဂဏန္းေတြဟာ မူးယစ္ေဆးဝါး ေရာင္းဝယ္မႈကို ေလွ်ာ့တြက္ရာ က်ပါေသးတယ္။ ေျမေအာက္စီးပြားေရးဟာ စစ္အစိုးရေခတ္မွာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး ထုတ္လုပ္မႈရဲ႕ ပ်မ္းမွ် ၅၅ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတာမို႔ အဲဒါလည္း ကမာၻမွာ အနိမ့္ဆံုးျဖစ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၄ ႏွစ္အတြင္းမွာ အခြန္ေငြဆံုး႐ႈံးမႈ ၃ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒါ စိုးရိမ္စရာေကာင္းတယ္။ ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္ တႏွစ္တည္းမွာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အျပင္ပက ေငြေၾကးစီးဆင္းမႈဟာ ၁ဝ ဘီလီယံရွိတယ္။ အဲဒါဟာ ဂ်ီဒီပီရဲ႕ ၂ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။ အဲဒါကေန လူတဦးခ်င္းကေန တိုင္းျပည္အက်ိဳးကိို ေဘးခ်ိတ္ၿပီး၊ ကိုယ္ပိုင္အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ အခြင့္ေကာင္းယူ အသံုးခ်ေနခဲ့တာ ျဖစ္တယ္။ GFI အႀကံျပဳခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ေငြေၾကးစီးဆင္းမႈကို ျမင္သာထင္သာရွိေစဖုိ႔ ကိန္းဂဏန္းေကာက္ယူမႈမွာ ညီတူညီမွ်မႈရွိေစဖို႔ လုပ္ရမယ္။ အခ်ိန္တူ ကမာၻ႔ေစ်းကြက္ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ အညီ ျဖစ္ေစေအာင္ ဦးတည္ရမယ္။ ကုန္သြယ္မႈ စာရင္းသြင္းတာကိုလည္း အမွားယြင္း မလုပ္ဖို႔လည္း ပါတယ္။ အစီရင္ခံစာကို Astrid Zweynert (အက္စ္ထရစ္ ေဇြးနတ္) က ျပဳစုၿပီး Tim Pearce (တင္မ္ ပီးယားစ္) က တည္းျဖတ္ပါတယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာအစိုးရက ဒီအစီရင္ခံစာအေပၚ တစံုတရာ မွတ္ခ်က္ေပးဖို႔ ျငင္းဆိုထားပါတယ္။ ညစ္ညမ္းေငြ နည္းလာေစဖို႔ရာ ညစ္ညမ္းအစိုးရ မရွိမွသာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ