စစ္ကိုင္းတိုင္းမွာ ေရႀကီးေရလွ်ံမႈေတြ ျဖစ္ေပၚေနၿပီး ေရေဘး ကူညီကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ မႏၱေလးၿမိဳ႕က ပန္းပ်ိဳးသူမ်ား ပရဟိတ စာသင္၀ိုင္းအဖြဲ႔က ကိုမ်ိဳးႀကီးနဲ႔ ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းထားပါတယ္။ ကိုမ်ိဳးႀကီးတို႔ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ေမးခ်င္လို႔ ဘယ္ဘက္ေတြသြားၿပီး ကူညီခဲ့တာလဲဗ်။ “မႏၱေလးကေန ကယ္ဆယ္ေရးပစၥည္းေတြတင္ၿပီး ကန္႔ဘလူထိ ကားနဲ႔ သြားတယ္၊ ကန္႔ဘလူမွာ တညအိပ္ၿပီး မီးရထားမွာ တြဲေတာင္းေတာ့ ၂ တြဲရတယ္။ ရထားက သစ္တင္တဲ့တြဲေပါ့၊ ပက္လက္တြဲေပါ့။ အဲ့ဒီ ပက္လက္တြဲနဲ႔ ခ်ပ္သင္းကို ေရာက္တယ္။ ခ်ပ္သင္းမွာ စာရင္းၾကည့္ၿပီးေတာ့ ပစၥည္း တ၀က္ ခ်ထားေပးခဲ့တယ္၊ ခ်ထားေပးၿပီးေတာ့ ကံႀကီးနဲ႔ ေပါက္စိန္ကုန္းကို ဆက္သြားတယ္။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ရြာေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ေရက်သြားၿပီ။ အဓိကက အစားအေသာက္ ေပးတာေပါ့။ အခု သူတို႔ တကယ္လိုအပ္တာက ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအတြက္ မ်ိဳးစပါးတို႔၊ ဘာတို႔ လိုအပ္ေနတာ။ စားဖို႔ေသာက္ဖို႔က အခု ေတာ္ေတာ္ျပည့္စံုသြားၿပီ။” က်ေနာ္တို႔ အစက ၾကားတာက ကန္႔ဘလူနဲ႔ ခ်ပ္သင္းၾကား ရထား သြားလို႔မရဘူး ၾကားထားတယ္။ အခု သြားလို႔ ရေနၿပီလား။ “က်ေန္ာတို႔ သြားခဲ့တဲ့ ၂ ရက္။ ဇူလိုင္ ၂၀ နဲ႔ ၂၁ ရက္တို႔မွာ သြားလို႔ ရေနၿပီဗ်။ ကန္႔ဘလူ-ခ်ပ္သင္း အခုေနာက္ဆံုး ေပါက္စိန္ကုန္းထိ သြားလို႔ ရေနၿပီ။ ေပါက္စိန္ကုန္း ဟိုဘက္ေတာ့ သြားလို႔ မရေတာ့ဘူး။ အဲ့ဒီဘက္မွာ အကူအညီေတြ အမ်ားႀကီး လိုတယ္။ ေပါက္စိန္ကုန္း ဟိုဘက္ ကိုးေတာင္ဘို႔၊ ကိုးေတာင္ဘို႔နဲ႔ ေကာလင္းၾကားထဲမွာ အဲ့ဒီၾကားထဲ တကယ္ ဒုကၡရာက္တယ္။ သြားလို႔လဲ မရဘူး၊ ဘာလို႔ သြားမရလဲဆိုေတာ့ ရထားလမ္းရဲ႕ ေအာက္ေျခ ေျမသားေတြ အကုန္ပါသြားတာ။ ရထားလမ္းက ပတၱလားလို ျဖစ္ေနတာ။ အေပၚမွာ ၀ဲေနတာ၊ ေအာက္မွာ ေျမသား မရွိေတာ့ဘူး။ ရထားသြားလို႔ မရသလို ကားလည္း သြားလို႔ မရဘူး။ ေလွလည္း သြားလို႔ မရဘူး၊ ေရမရွိဘူး၊ ဗြက္ေတြက နင္းလိုက္ရင္ ေျခေထာက္ ဒူးေခါင္းေလာက္ထိ ျမဳပ္ေနေတာ့ သြားလို႔ မရဘူး။ အဲ့ဒီေနရာကလူေတြ တကယ္ဒုကၡရာက္တယ္။ ကိုးေတာင္ဘို႔နဲ႔ ေကာလင္းၾကား တကယ္ဒုကၡေရာက္ေနၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔လည္း မသြားႏိုင္ခဲ့ဘူး၊ ဘယ္သူမွလည္း မသြားႏိုင္ေသးဘူး။” ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရသေလာက္ ဘယ္သူေတြ ကူညီေပးေနလဲ၊ စစ္တပ္ကလည္း ကူညီေပးေနတယ္ ၾကားတယ္။ “သြားတယ္၊ သြားတယ္ဗ်။ သူတို႔ ဘယ္လို ကူညီေပးလဲေတာ့ မသိဘူး။ က်ေနာ္တို႔ သြားတဲ့ အခ်ိန္မွာ ရဟတ္ယာဥ္ ၂-၃ စီး ေတြ႔တယ္ဗ်။ က်ေနာ္တို႔ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္ သမၼတလည္း ကန္႔ဘလူ ေရာက္ေနတယ္ဗ်။” ကိုမ်ိဳးႀကီး ေျပာပံုဆို ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအတြက္ပဲ လိုအပ္တယ္ေပါ့ အကူအညီက။ “ကိုးေတာင္ဘို႔အထိ အစားအေသာက္ မခက္ေတာ့ဘူး။ ကိုးေတာင္ဘို႔နားက ေဇာ္ေခ်ာင္းတံတားက က်ေနာ္ေျပာသလို ပ်က္သြားတာ၊ ျမစ္ႀကီးနားက လာတဲ့ ရထားက ကိုးေတာင္ဘို႔အထိ ေရာက္တယ္။ အဲ့ဒီမွာ ရထားစီး ခရီးသည္ေတြ ပိတ္မိေနတယ္။ ၂၀၀-၃၀၀ ေလာက္ ရွိတယ္ ပိတ္မိေနၾကတာ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔အားလံုးကို ကိုးေတာင္ဘို႔ဆရာေတာ္က ေကြ်းထားတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ရထားနဲ႔ ျပန္ေတာ့ ခရီးသည္ ၄၀၀ ေလာက္ ရထားနဲ႔ ျပန္ပါလာၾကတယ္။ ခရီးသည္ေတြ ေျပာစကားအရ သူတို႔ ဟိုဘက္မွာ ေတာ္ေတာ္ဒုကေရာက္တာ သိရတယ္။ သူတို႔ ဒုကၡရာက္ေနတုန္း ကိုးေတာင္ဘို႔ဆရာေတာ္နဲ႔ ရြာက သူတို႔အကုန္လံုးကို ထမင္း အလကား ေကြ်းထားတယ္တဲ့။” အခု ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရသေလာက္ေပါ့၊ ေရေဘးဒဏ္ခံခဲ့ရတဲ့ ရြာသားေတြ ေနာက္ဆက္တြဲ ဘယ္လို ဒဏ္ေတြ ခံစားရႏိုင္လဲ။ “ေရက်သြားၿပီးေတာ့ လူေတြကေတာ့ ျပႆ  နာ မရွိေတာ့ဘူး။ အခု ေလာေလာဆယ္ ၀မ္းေရာဂါအႏၱရာယ္ ရွိၾကတယ္။ ေရမသန္႔ဘူးေလ၊ ေသာက္ေရလည္း မရွိၾကေတာ့ဘူး၊ ေရသန္႔ေတြ ၀ိုင္းလွဴၾကပါတယ္။ အလွဴရွင္ က်ေနာ္တို႔လို အဖြဲ႔ေတြ ေရာက္သြားတဲ့ေနရာေတြက မလိုေတာ့ဘူး။ ေကာလင္းဘက္ လိုေနေသးတယ္၊ တခ်ိဳ႔ေတြ ေကာလင္းဘက္က ပတ္သြားေနတယ္ေျပာတယ္။ သူတို႔ ေရာက္ မေရာက္ေတာ့ မသိေသးဘူး။” ကိုမ်ိဳးႀကီးတို႔ ကူညီေတာ့ ဘယ္လို အေနအထားမ်ိဳးနဲ႔ ကူညီခဲ့ရလဲ။ “ကန္႔ဘလူ-ခ်ပ္သင္း ဘက္ကေတာ့ ေရမရွိေတာ့ဘူး။ ကံႀကီး အေရွ႕ရြာဘက္က်ေတာ့ ေရက က်ေနာ္တို႔ ရင္ေခါင္းေလာက္ထိ ရွိတယ္။ ေရစီးလည္း သန္တယ္၊ ႀကိဳးနဲ႔ ဟိုဘက္ဒီဘက္ လွမ္းဆြဲၿပီး တအိမ္တက္ဆင္း ပစၥည္းေတြ လိုက္ေပးတာ။” လူအေသအေပ်ာက္ရွိတယ္လို႔ေရာ ၾကားခဲ့ေသးလား။ “က်ေနာ္တို႔ သြားခဲ့တဲ့ ေနရာေတြေတာ့ အေသအေပ်ာက္ မရွိဘူး/ က်ေနာ္ေမးၾကည့္ေတာ့လည္း မေသဘူးတဲ့။ က်ေနာ္သြားခဲ့တဲ့ ေနရာေတြက ေရ႐ုတ္တရက္ႀကီး လႊမ္းသြားၿပီးေတာ့ ျမန္ျမန္ျပန္က်သြားတာဗ်။ အေရးႀကီးတာက ရထားလမ္း ေပါက္သြားရင္ ဘာမွ မလိုဘူး။ ရထားလမ္းကို ေရရွိေနတုန္းကို ေန႔ေရာညပါ လုပ္ေနၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ ရထားလမ္း၀န္ထမ္း ၆၀ နဲ႔ လုပ္အားေပး ၁၀၀ ေက်ာ္ကို  အစားအေသာက္နဲ႔ ေရသန္႔ေတြ က်ေနာ္တို႔ ေ၀ခဲ့တယ္။ မႏၱေလးတို႔၊ မံုရြာတို႔က ရထား၀န္ထမ္းေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္ျပင္ေနၾကတယ္။” တျခား လွဴတဲ့အဖြဲ႔ေတြ ေတြ႔ခဲ့ေသးလား။ “က်ေနာ္တို႔ သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ေရွ႕မွာ မႏၱေလးက တဖြဲ႔ရွိတယ္။ သူတို႔ဆီမွာ ထူးတာက လူမႈအဖြဲ႔အစည္းေတြထက္ ဘုန္းႀကီးေတြက ဦးစီးၿပီးေတာ့ ေ၀ငွ လွဴဒါန္းတာဗ်။ ကိုးေတာင္ဘို႔ ဘုန္းႀကီးလိုေပါ့ေနာ္၊ ေဒသခံဘုန္းႀကီးေတြက ကိုယ့္ရြာသားေတြကို ၾကည့္ေနတာဗ်။ က်ေနာ္တို႔အဖြဲ႔ကေတာ့ ဆန္၊ ဆီ၊ ေရသန္႔နဲ႔ အကုန္လွဴခဲ့တာဗ်။ သိန္း ၁၇၀ ေက်ာ္ဖိုး လွဴခဲ့ပါတယ္။”