“အရင္တုန္းက ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေတြလို အတူတူေပါ့။ ပဋိပကၡျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ သူတို႔ေတြက ခြဲျခားလာတယ္" လို႔ လက္ရွိေနရတဲ့ ခုနစ္အိမ္တန္းရဲ႕ က်ိဳးတိုးက်ဲတဲ ဝါးၾကမ္းျပင္ကို စိုက္ၾကည့္ၿပီး ေျပာင္းလဲသြားတဲ့ ဆက္ဆံေရးေတြအေပၚ မယံုႏိုင္တဲ့ ေျပာင္းလဲသြားမႈအေပၚ စိတ္မေကာင္းျဖစ္ေနတဲ့ ေလသံေဖ်ာ့ေဖ်ာ့နဲ႔ အသက္ ၆၅ ႏွစ္အရြယ္ရွိတဲ့ ကမန္တိုင္းရင္းသူ ေဒၚတင္တင္စိန္က ေျပာျပေနပါတယ္။ ေဒၚတင္တင္စိန္ဟာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္း လူမ်ားစု ဗုဒၶဘာသာဝင္ ရခိုင္ေတြနဲ႔ လူနည္းစု မြတ္ဆလင္ဘာသာဝင္ ကမန္ေတြအၾကား ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ေနာက္ ကမန္ေတြဟာ အိမ္ေတြစြန္႔ခြာကာ ဒုကၡသည္စခန္းမွာ ေနထိုင္ခဲ့ရသူတေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ အစုိးရက စီစဥ္ေပးမႈနဲ႔ ရန္ကုန္တုိင္း ေမွာ္ဘီၿမိဳ႕နယ္ ဘြက္ႀကီးေက်းရြာကို ေျပာင္းေရႊ႕လာခဲ့ၾကတဲ့ ကမန္မိသားစု ၃၀ ေက်ာ္ထဲ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္ထူကိုယ္ထ ျပန္ထူေထာင္ရတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ကမန္ေတြက ေျပာပါတယ္။ ဘြက္ႀကီးရြာ (အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး) ကမန္လူမ်ိဳးတေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဦးထြန္းေငြက “အစၥလာမ္ျဖစ္လုိ႔ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရတယ္ဆုိေတာ့ က်ေနာ္တို႔ မခံစားႏုိင္ဘူး။ ေျပာျပစရာ စကားလံုးေတာင္ မရွိဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔က တုိင္းရင္းသားစိတ္ တုိင္းရင္းသားပံုစံ ေနခ်င္တယ္။ အကုန္လံုးနဲ႔ ညီအစ္ကိုလုိပဲ သေဘာထားတယ္။ ႏုိင္ငံထဲက တုိင္းရင္းသား အကုန္လံုးက ခရစ္ယာန္ျဖစ္ျဖစ္ အစၥလာမ္ျဖစ္ျဖစ္ ႏုိင္ငံအတြင္းမွာရွိတဲ့ တုိင္းရင္းသားအားလံုးကို အတူတူလုိ႔ပဲ ျမင္ေစခ်င္တယ္" လို႔ ေျပာပါတယ္။ ကမန္ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံက တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိး ၁၃၅ မ်ဳိးမွာ ပါဝင္ၿပီး ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းက ရခိုင္၊ ဒိုင္းနက္၊ မရမာႀကီး၊ ခမီ၊ ၿမိဳ၊ သက္၊ ကမန္ စတဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုကြဲ ၇ ခုမွာ ပါဝင္ပါတယ္။ ရခုိင္ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတာ္ကာလက ကမန္ေတြဟာ ဘုရင့္တပ္မွာ ေလးသည္ေတာ္မ်ားအျဖစ္ အမႈထမ္းခဲ့ၾကတာကို ဂုဏ္ယူေျပာေလ့ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတဝွမ္းမွာ ကမန္ ၄၅၀၀၀ ၀န္းက်င္ရွိပါတယ္။ “၂၀၁၂ အေရးအခင္းျဖစ္ၿပီး ကမန္လူမ်ိဳးေတြဟာ ေနရပ္စြန္႔ခြာၾကရေပမယ့္ တခိ်ဳ႕ က်န္ေနေသးတယ္။ ပမာဏနည္းပါတယ္။ သူတုိ႔ကေတာ့ အစိုးရဝန္ထမ္းေတြ ျဖစ္ေနလုိ႔ မေျပာင္းရတာျဖစ္တယ္” လုိ႔လည္း ရခုိင္လူမ်ိဳးမ်ား တုိင္းရင္းသားေရးရာဝန္ႀကီးက ဆုိပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေမလက ျဖစ္ပြားတဲ့ ရာဇဝတ္မႈတခုက အေျခအေနကို ႐ုတ္ခ်ည္း ေျပာင္းလဲသြားေစပါတယ္။ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕နယ္ ေက်ာက္နီေမာ္ေက်းရြာမွာ ရခုိင္အမ်ဳိးသမီးငယ္တဦးဟာ အဓမၼျပဳက်င့္ၿပီး ေခါင္းျဖတ္အသတ္ခံရပါတယ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘဂၤါလီ (႐ုိဟင္ဂ်ာ) အမ်ိဳးသား ၃ ဦးကို ဖမ္းဆီးႏုိင္ခဲ့ၿပီး တေယာက္ကေတာ့ အခ်ဳပ္ခန္းအတြင္း မိမိကိုယ္ကိုယ္ အဆံုးစီရင္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တရားခံ ၂ ဦးကိုု ေသဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ လက္တံု႔ျပန္မႈေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့တာမွာ ေတာင္ကုတ္ၿမ္ိဳ႕နယ္မွာ ရခိုင္လူအုပ္က မြတ္ဆလင္ ကိုးဦးကို သတ္ျဖတ္မႈပါ ပါဝင္ခဲ့ပါတယ္။ ေကာလာဟလေတြနဲ႔ မယံုၾကည္မႈေတြ တိုးပြားခဲ့ၿပီး ရခိုင္နဲ႔ ဘဂၤါလီ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြအၾကား ပဋိပကၡေတြ ျပန္႔ထြက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ ကမန္ေတြဟာ ကိုးကြယ္ရာ ဘာသာတူ ဘဂၤါလီေတြကို ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကတ္ေတြရေအာင္ ကူညီတယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ေတြနဲ႔ ကမန္ေတြဘက္ ပဋိပကၡ ေရာက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ “ေတာဘက္ေတြ ေျပးလုိေျပး။ အိမ္ေတြမွာ ဘာမွမရခဲ့ဘဲ ေျပးၾကတာေပါ့” ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားစဥ္က ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရတာကို ေဒၚတင္တင္စိန္က ေျပာပါတယ္။ ကမန္လူမ်ိဳး ရခုိင္တုိင္းရင္းသူ ေဒၚတင္တင္စိန္ဟာ ရမ္းၿဗဲမွာေနစဥ္က ေက်ာင္းသန္႔ရွင္းေရးဝန္ထမ္းအလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ခဲ့သူ ျဖစ္ေပမယ့္ ယခု ပင္စင္စား အၿငိမ္းစားဝန္ထမ္းအျဖစ္ ရန္ကုန္မွာရွိတဲ့ သမီးျဖစ္သူဆီ လုိက္လာ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ရသူ ျဖစ္ပါတယ္။ လတ္တေလာ ရန္ကုန္မွာ သမီးနဲ႔အတူ အိမ္ဆုိင္ေလးဖြင့္ ဝင္ေငြရွာ စားေသာက္ေနရသူပါ။ ကမန္အမ်ိဳးသားတုိးတက္ေရးပါတီက အေထြေထြအတြင္းေရးမႉး ဦးတင္လိႈင္ဝင္းက “အဓိကကေတာ့ လူတိုင္းလူတုိင္းမွာ လြတ္လပ္မႈ၊ မွ်တမႈ၊ တန္းတူညီမႈဆုိတာ လူတိုင္း တန္ဖုိးထားၾကတာပဲ။ ဆုိေတာ့ ဒီႏုိင္ငံမွာလည္းပဲ ႏုိင္ငံသားျဖစ္မႈ ဥပေဒေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပေဒနဲ႔ ညီတယ္ဆုိရင္ ႏုိင္ငံသားျဖစ္တယ္။ ႏုိင္ငံသား ျဖစ္ၿပီးသြားရင္ ဘယ္အစိုးရပဲလာလာ ခုိင္မာေသခ်ာ ေရရာတဲ့ အနာဂတ္၊ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္ကို တည္ေဆာက္ဖုိ႔အတြက္ ႏုိင္ငံသား တဦးခ်င္းဆီ အေပၚမွာ အာမခံႏုိင္တဲ့ အစိုးရမ်ိဳးျဖစ္ဖုိ႔လုိတယ္။ ထုိနည္းတူစြာပဲ ဥပေဒက ဘယ္ေလာက္ပဲ ျပ႒ာန္းထား ျပ႒ာန္းထား၊ ဥပေဒက ဘယ္ေလာက္ပဲ အာမခံထားထား အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အာဏာရတဲ့ သူက ဒီဥပေဒကို အလြဲသံုးစားလုပ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ အက်ိဳးဆက္ဟာ တႏုိင္ငံလံုး ခံစားေနရတယ္” လို႔ ေျပာပါတယ္။ “ရခုိင္ေဒသဟာ တရားဥေဒစိုးမုိးမႈကို လုိခ်င္ေနတာ။ အဓိက တရားဥပေဒ စိုးမုိးသြားရင္ ရခုိင္ေဒသဟာ တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း ျဖစ္သြားတာ။ အဓိကလုပ္ေဆာင္ရမွာက တရားဥပေဒစိုးမုိးမႈ။ အစိုးရအေနနဲ႔ ရခုိင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဘဂၤါလီပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကမန္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ၿမိဳပဲျဖစ္ျဖစ္ တဦးခ်င္းစီအေပၚမွာ အစိုးရယႏၱရား အာမခံလုိက္ရင္ လူမ်ိဳးေရး ဘာသာေရး ပဋိပကၡဟာ ျဖစ္စရာ အေၾကာင္းကို မရွိဘူး" လုိ႔လည္း ဦးတင္လိႈင္ဝင္းက ဆက္ေျပာပါတယ္။ လက္ရွိ ေနရပ္စြန္႔ခြာခဲ့တဲ့ ရန္ကုန္ေရာက္ ကမန္ေတြအတြက္ သူတုိ႔ ယံုၾကည္အားထား ကိုးကြယ္ရာ ကိုယ္ပုိင္ဝတ္ျပဳေက်ာင္း လုိအပ္မႈ အခက္အခဲလည္း ရွိေနပါတယ္။ ရခုိင္ျပည္နယ္၊ မိတၳီလာ၊ မႏၱေလး စတဲ့ေဒသေတြမွာ ဘာသာေရးျပႆနာေတြ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာလည္း ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္၊ မြတ္ဆလင္၊ ဟိႏၵဴ ဘာသာစံုဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူတကြ ေနထုိင္ေနၾကပါတယ္။ “တုိင္းျပည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရခ်င္တာပဲျဖစ္ျဖစ္ တုိင္းျပည္စီးပြားေရး တုိးတက္ခ်င္တာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘယ္အေၾကာင္းအရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ က်ေနာ္တုိ႔က ဘံုရည္မွန္းခ်က္နဲ႔ သြားတယ္ဆုိရင္ က်န္တဲ့ဟာက အလုိလုိ ေပ်ာက္သြားတယ္” လုိ႔ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဘာသာေရးျပႆနာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ နာမည္တခုရေနတဲ့ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္း ဥကၠ႒ ဦးကုိကိုေလးက သံုးသပ္ေျပာဆုိပါတယ္။ ဦးကုိကိုေလးဟာ မြတ္ဆလင္၊ ခရစ္ယာန္နဲ႔ ဗမာ သူငယ္ခ်င္းသံုးေယာက္ေပါင္းၿပီး တည္ေထာင္ထားတဲ့ ၁၆ ႏွစ္ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိေနတဲ့ Three Friends Construction လုပ္ငန္းရဲ႕ ဥကၠ႒တဦးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ “အဓိက က်ေနာ္တုိ႔ကလည္း က်ေနာ္တုိ႔တုိင္းျပည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးရမယ္။ က်ေနာ္တုိ႔တုိင္းျပည္ တုိးတက္ရမယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္က ဘံုရည္မွန္းခ်က္နဲ႔ သြားဖုိ႔ရွိပါတယ္။ နိမ့္က်တဲ့ အေတြးအေခၚလုိ႔ ဆုိရမွာေပါ့။ ဒီလုိ အေတြးအေခၚ ရွိေနရင္ေတာ့ တုိင္းျပည္အတြက္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ဖုိ႔ေတာ့ ခက္မွာေပါ့ေနာ္" လုိ႔ ဦးကုိကိုေလးက ေျပာပါတယ္။ ကမန္နဲ႔ ရခုိင္ေတြရဲ႕ အရင္လုိ ရင္းရင္းႏွီးႏွီး ေနထုိင္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ႀကိဳးစားမႈကေတာ့ လက္ေတြ႔ လြယ္ကူတဲ့အရာ မဟုတ္ဘူး။ အစိုးရအေနနဲ႔ ရခုိင္ျပည္ေအးခ်မ္းဖုိ႔အတြက္ အဓိက အေၾကာင္းအရာက ရခုိင္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ မူဝါဒေတြ အျမန္ေရးဆြဲဖုိ႔ လုိသလို အျမန္ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔လည္း လုိအပ္ေနတယ္လုိ႔ ရခုိင္အေရး ေစာင့္ၾကည့္သူတခ်ိဳ႕ကေတာ့ သံုးသပ္ေနၾကပါတယ္။ “ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနထုိင္လာတဲ့ လူႀကီးမိဘေတြ ဇာတိျဖစ္တဲ့ ရမ္းၿဗဲကို ျပန္ခ်င္ေပမယ့္လည္း ျပန္လုိ႔မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေနမွာ ျဖစ္ေနၿပီေလ။ ဒါေပမယ့္ ျပန္ခ်င္တာေပါ့။ ခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ ရန္ကုန္မွာ သမီးနဲ႔အတူ ေနရတာ အဆင္ေျပပါတယ္” လုိ႔ သမီးမ်က္ႏွာကို ၾကည့္ရင္း ရီေဝတဲ့ မ်က္ဝန္းေတြနဲ႔ ကြမ္းယာဆုိင္ေလးဖြင့္ထားတဲ့ အိမ္ေရွ႕ ကြပ္ျပစ္ေပၚထုိင္ရင္း ဝါးၾကမ္းခင္းေလးကို ငံု႔ေငးရင္း ေဒၚတင္တင္စိန္က ေျပာရွာပါတယ္။ မင္းရဲစစ္ႏုိင္