ဒီတပတ္ ေဆြးေႏြးမယ့္ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ဒီဇင္ဘာ ၁၂ ရက္က ႐ိုက္တာသတင္းေထာက္ ႏွစ္ေယာက္ကို ႏိုင္ငံေတာ္လၽွဳိ႕ဝွက္ခ်က္အက္ဥပေဒနဲ႔ ဖမ္းဆီးထားပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သတင္းမီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ က်႐ံႈးေနၿပီလားဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဆြးေႏြးမွာျဖစ္ၿပီး ေဆြးေႏြးမယ့္သူေတြကေတာ့ Media Lawyer Network အတြင္းေရးမႉး ဦးသန္႔ေဇာ္ေအာင္နဲ႔ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ ဦးေဇယ်ာလိႈင္တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “အခုျဖစ္တဲ့အမႈေပါ့။ သတင္းေထာက္ သတင္းေထာက္အလုပ္ လုပ္တယ္။ တင္ျပဖို႔ သတင္း စုေဆာင္းတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ႏိုင္ငံေတာ္ လၽွဳိ႕ဝွက္ခ်က္အက္ဥပေဒနဲ႔ အစဲြဆိုခံထားရတာက အေတာ္ႀကီးတယ္။ ၃ ႏွစ္ကေန ၁၄ ႏွစ္ေလာက္ ေထာင္က်ႏိုင္တယ္။ ပထမဆံုး ေမးခ်င္တာက ဒီကိစၥက သတင္းေထာက္ေတြအတြက္ တကယ္တရားစဲြလို႔ ရလား။ ဥပေဒအရ တကယ္ေရာ အျပစ္ရွိလား။ အဲဒါေလး စေဆြးေႏြးေပးပါဦ။” ဦးသန္႔ဇင္ေအာင္ (အတြင္းေရးမႉး၊ Media Lawyer Network) “စဲြလို႔ရလားဆိုေတာ့ ဒီကိစၥမွာ က်ေနာ္သိသေလာက္က သတင္းသမားက သတင္းအလုပ္ကို သြားလုပ္တယ္။ သတင္းေရးဖို႔အတြက္ သတင္းအခ်က္အလက္ သြားယူတာ။ ဒီဟာက သတင္းမီဒီယာက်င့္ဝတ္နဲ႔အညီ သူတုိ႔လုပ္တာ။ သတင္းမီဒီယာ က်င့္ဝတ္တုိ႔၊ ပုဒ္မ ၉(က) နဲ႔အညီ ဒါကို အခ်က္အလက္ ျပည့္စံုေအာင္ စုေဆာင္းတယ္လို႔ ယူဆတယ္။ အဲဒီအတြက္လုပ္ရင္းနဲ႔ ဒါကို လၽွဳိ႕ဝွက္ဥပေဒနဲ႔ စဲြတယ္ဆိုတာ သတင္းသမားေတြ တမင္နစ္နာေစလိုတဲ့ ပုဒ္မေတြနဲ႔ စြဲတာကေတာ့ ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္းနဲ႔လည္း မညီဘူး။ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖာ္ခြင့္၊ ျပည္သူက သိရွိပိုင္ခြင့္ကိုလည္း ၿခိမ္းေျခာက္တာျဖစ္တယ္။” ဦးတိုးေဇာ္လတ္ (ဒီဗီြဘီ) “ဆရာကေတာ့ ဒါက သူ႔အလုပ္သူ လုပ္တာေပါ့ေနာ္။ ဥပေဒအရေတာ့ သတင္းသမားရဲ႕ အလုပ္ကိုေတာင္မွ ၿခိမ္းေျခာက္ပိုင္ခြင့္ရွိတယ္လို႔ ေျပာသြားတယ္။ ဆရာေဇယ်ာလိႈင္လည္း သတင္းေထာက္တေယာက္အေနနဲ႔ အခုလိုျဖစ္ေတာ့ သတင္းေထာက္ေတြကို ဘယ္သူက ကာကြယ္ေပးမွာလဲ။ ျဖစ္တိုင္း ၾကည့္လိုက္ရင္ စဲြတဲ့ ဥပေဒတိုင္းက အင္မတန္မွ ႀကီးတယ္။ အဲဒီေတာ့ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ ျမန္မာျပည္မွာ ဘယ္လိုအေျခအေန ရွိေနတယ္၊ ဒီအမႈမွာေရာ ဆရာ့အေနနဲ႔ ဘယ္လို သံုးသပ္လဲ ျဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးေပးပါဦး ဆရာ။” ဦးေဇယ်ာလိႈင္ (အယ္ဒီတာ၊ ေမာ္ကြန္းမဂၢဇင္း) “သတင္းမီဒီယာဥပေဒမွာ သတင္းစာဆရာတေယာက္က သတင္းေရးသားတဲ့အခါမွာ က်င့္ဝတ္မွာလည္းပါတယ္။ အားလံုး တိက်ျပည့္စံုေအာင္လို႔ အဆံုးစြန္အထိ ႀကိဳးစားရမယ္ဆုိတာ ပါတယ္။ Check, Recheck, Double Check, Counter Check ၿပီးေတာ့မွ ရႏိုင္တဲ့ ရင္းျမစ္မ်ဳိးစံုကေန ရွာရမယ္လို႔ ပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ကို ႐ိုး႐ိုးေလးၾကည့္ရင္ အစိုးရက သတင္းမီဒီယာသမားေတြကို ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ စႏွိပ္ကြပ္တယ္လို႔ ျမင္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆုိေတာ့ ဒီဥပေဒက ၁၉၂၃ ကတည္းက ၿဗိတိသၽွကိုလိုနီကေန အုပ္ခ်ဳပ္ခံ ျပည္သူေတြကို ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔၊ သူတို႔ရဲ႕အခ်က္အလက္ေတြကို ျပန္ၿပီးသူလၽွဳိလုပ္မႈကို ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိနဲ႔ ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔ ထားထားခဲ့တာ။ အဲဒီဥပေဒက အဂၤလန္မွာေတာင္ မရွိေတာ့ဘူး။ ၿဗိတိသၽွေတြနဲ႔ေတြ႔ရင္ အၿမဲတမ္း အေျပာခံရတယ္။ မင္းတို႔ႏိုင္ငံက ငါတုိ႔ႏိုင္ငံရဲ႕ Law Museum တဲ့။ သူတို႔လုပ္ခဲ့ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ႏိုင္ငံမွာ မရွိေတာ့ေပမယ့္ အဲဒီဥပေဒက က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတယ္။ သူတုိ႔ ေလ့လာခ်င္တယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျပန္ၾကည့္ရတယ္တဲ့။ ဒါေတြက ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔ထားတဲ့ ဥပေဒေတြ။ ေနာက္တခုရွိေသးတယ္။ ဒီအခ်က္အလက္ကို လက္ဝယ္ထား ေတြ႔ရွိ႐ံုနဲ႔ ဖမ္းတယ္ဆိုတာ လံုးဝအဓိပၸာယ္မရွိဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္လၽွဳိ႕ဝွက္ခ်က္ေတြက ႏိုင္ငံေတာ္ကို ထိခိုက္ေစမယ့္ အခ်က္အလက္မ်ဳိးေတြ မေရးရဘူးဆိုတာက ကိုယ့္ရဲ႕ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းကို ဒုကၡမေပးရဘူးဆိုတာ သတင္းစာဆရာေတြရဲ႕ က်င့္ဝတ္မွာ အျမင့္မားဆံုး စံႏႈန္းပဲ။ အဲဒီလို လုပ္မိလို႔ ဖမ္းတယ္ဆိုရင္ တမ်ဳိးေပါ့။ အခုဟာက အခ်က္အလက္ ေသခ်ာတိက်ေအာင္လို႔ ယူလာတဲ့ စာရြက္စာတမ္း လက္ဝယ္ေတြ႔ရွိမႈနဲ႔ ဖမ္းတယ္ဆိုေတာ့ အခ်က္အလက္ တိက်ေအာင္ မလိုက္ရေတာ့ဘူးလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာတယ္။ ေနာက္တခ်က္ က်ေနာ္ စိတ္မေကာင္းတာက လက္ရွိအစိုးရက က်ေနာ္တို႔ျပည္သူမ်ားက တင္ေျမႇာက္လိုက္တဲ့ အစိုးရေပါ့။ အားကိုးရမယ္လို႔ ထင္လိုက္တဲ့ အစိုးရကိုယ္တိုင္ကိုက ဒီအေျခအေနကုိ မွန္ကန္ေအာင္ မသံုးသပ္ႏိုင္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီထက္ဆိုးတာက လက္ရွိအစိုးရကို ဒီကေန အႀကံဉာဏ္တခု ေပးခ်င္တာက သူတုိ႔မွာ သတင္းစီးဆင္းမႈ ျပတ္ေတာက္ေနတယ္ဆိုတာ ျမင္ေနရတယ္ေပါ့ေနာ္။ အစိုးရကို ဘယ္သူေတြက သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးေနလဲ။ အစိုးရက အဲဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေပၚ မူတည္ၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရတာကိုး။ လက္ရွိအစိုးရက သတင္းအခ်က္အလက္ အမွားေတြ ရေနၿပီလို႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္ေနတယ္။” အျပည့္အစုံကို ႐ုပ္သံဖုိင္တြင္ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။