ၿဗိတိန္အေျခစိုက္ Global Witness အဖြဲ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ျမန္မာ့ေက်ာက္စိမ္း က႑က ရရွိႏိုင္တဲ့ ၀င္ေငြပမာဏကို ေဖာ္ျပလိုက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ တြင္းထြက္ သယံဇာတ ထုတ္လုပ္ေရး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ေဖာ္ေဆာင္ေရး (EITI) လုပ္ငန္းစဥ္မွာ အခက္အခဲေတြ ျဖစ္သြားတယ္လို႔ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ေျပာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတကိုယ္တိုင္ အစပ်ိဳးခဲ့တဲ့ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္အတြက္ အစိုးရ၊ လုပ္ငန္းရွင္နဲ႔ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႔အစည္းကိုယ္စားလွယ္ေတြ ပူးေပါင္းထုတ္ျပန္တဲ့ အစီရင္ခံစာတခုကို ဒီႏွစ္ကုန္ပိုင္းမွာ ထုတ္ျပန္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ EITI အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းကိုယ္စားလွယ္ ဦး၀င္းမ်ိဳးသူက “အစိုးရက အမွန္တကယ္ေျပာရရင္ ေၾကာက္ေနတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဌာနဆိုင္ရာေတြအေနနဲ႔က ဒီ ေက်ာက္စိမ္းလုပ္ငန္းကိုေတာင္မွ မထည့္ခ်င္ဘူး။ က်ေနာ္တို႔တေတြ ေျပာလြန္းအားႀကီးလို႔ ထည့္တယ္။ ေလာေလာဆယ္ ေက်ာက္စိမ္းလုပ္ငန္းကို လုပ္ေနတဲ့ ကုမၸဏီ ၃၀ က သူတို႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာတင္ရမယ္။ လာစစ္မယ့္ ႏိုင္ငံတကာ စာရင္းစစ္က အစိုးရရဲ႕ ေငြစာရင္း၊ အခြန္ရရွိတဲ့ စာရင္းကို စစ္မွာျဖစ္သလို ဒီအဖြဲ႔ ၃၀ ရဲ႕ ေငြစာရင္းကိုလည္း တိုက္ဆိုင္စစ္ေဆးေတာ့မွာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီကုမၸဏီ ၃၀ အေနနဲ႔လည္း ထိုက္သင့္တဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ကိုလုပ္ဖို႔ လိုလာတယ္”လို႔  ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ သဘာ၀ထြက္ကုန္ေတြကို  အစဥ္တစိုက္ေလ့လာေနခဲ႔တဲ႔ Global Witness အဖြဲ႔က ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တႏွစ္တည္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေက်ာက္စိမ္းထုတ္လုပ္တာက ရတဲ႔ ၀င္ေငြဟာ ေဒၚလာ ၃၁ ဘီလီယံ (ျမန္မာေငြ က်ပ္သန္းေပါင္း သံုးဆယ္တစ္သန္းေက်ာ္) ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ႔တာပါ။ အစိုးရဘက္မွာကေတာ့ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်တဲ႔ ၀င္ေငြေတြမဟုတ္ဘဲ တရား၀င္ျပပြဲက ေရာင္းရေငြအေပၚ အခြန္ေငြစာရင္းပဲ ရွိေနတယ္လို႔ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း ကိုယ္စားလွယ္ ေတြက ေျပာပါတယ္။ “လက္ေတ႔ြအေျခအေနနဲ႔ ကြာျခားတယ္ဆိုတာ လယ္ျပင္မွာ ဆင္သြားသလို ရွင္းတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါကို က်ေနာ္တို႔က ဆက္တြန္းၿပီးေတာ့ ဒါကို ဘယ္လို ကိုင္တြယ္မလဲဆိုတာကို အစိုးရက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးမွ ဒီအစီရင္ခံစာကို က်ေနာ္တို႔က လက္ခံႏိုင္မယ့္ သေဘာရွိမယ္” လို႔ ဦး၀င္းမ်ိဳးသူက ေျပာပါတယ္။ သူက ဆက္ၿပီးေတာ့ “ဒီဌာနေတြမွာ လုပ္ေနတဲ့လူေတြအေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီ (ေက်ာက္စိမ္း) လုပ္ငန္းမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ လူေတြက ၾသဇာအာဏာႀကီးမားတဲ့အတြက္ သူတို႔အတြက္ စိုးရြံ႕ေနတာေတြ ရွိေတာ့ လုပ္ေကာလုပ္ႏိုင္ပါ့မလားလို႔ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းေတြက သံသယရွိတယ္။” ဒီအေပၚမွာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုႀကိဳးစားသြားမလဲဆိုတဲ့ နည္းလမ္း မထုတ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ လုပ္ေနတဲ့လုပ္ငန္းက အလကား အခ်ည္းႏွီးျဖစ္သြားမယ္လို႔လည္း သူက ဆုိပါတယ္။ သတၱဳတြင္းပညာရွင္ ဦးေစာမိုးျမင့္ကေတာ့  “အစိုးရက ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိဘူး။ ၿပီးေတာ့ တာ၀န္ယူမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈလည္း မရွိဘူး။ ကုမၸဏီေတြကလည္း အဲဒီလိုပဲ” လို႔ ေျပာပါတယ္။ သတၱဳတြင္း၀န္ႀကီးဌာနအေနနဲ႔ကေတာ့ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းခဲ့တာေတြ ရွိတယ္လို႔ ဦး၀င္မ်ိဳးသူက ေျပာပါတယ္။ “ျဖစ္ေနတဲ့ သယံဇာတက်ိန္စာေတြ၊ ျဖစ္ေနတဲ့ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး Impact (သက္ေရာက္မႈ) ေတြက သတၱဳတြင္း ၀န္ႀကီးဌာန တခုတည္းေၾကာင့္ ျဖစ္တာမဟုတ္ဘူး။ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္ေတြလည္း ပါေနတယ္။ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္ေတြက ေထာက္ခံေပးတယ္။ အတိုင္းအတာတခုအထိ အက်ိဳးစီးပြားေတြ ပါေနတဲ့အတြက္ ရႈပ္ေထြးၿပီးေတာ့ ေအာက္ေျခမွာ ျဖစ္ေနတာ” လို႔ သူက ေျပာပါတယ္။ EITI လုပ္ငန္းစဥ္ရဲ႕ ကယားျပည္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္ ကိုစစ္ေမာင္္ကေတာ့ “ခုလို လူေတြ သိသြားတာ ေကာင္းတယ္။ ႏိႈင္းယွဥ္စရာ တခုရသြားတာေပါ့” လို႔ ေျပာပါတယ္။ Global Witness ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ဦးသန္းေရႊ၊ ဦးေမာင္ေမာင္သိမ္းနဲ႔ ဦးအုန္းျမင့္တို႔ရဲ႕ မိသားစုေတြပိုင္တ့ဲ ကုမၸဏီေတြနဲ႔ စစ္တပ္ပိုင္ကုမၸဏီေတြဟာ ၂၀၁၃-၁၄ ခုႏွစ္မွာ ေက်ာက္စိမ္း အေရာင္းျပပြဲကေန အခြန္မေဆာင္မီ ေရာင္းခ်ေငြ ေဒၚလာသန္း ၅၈၀ (ျမန္မာေငြ က်ပ္ သန္းေပါင္း ေျခာက္သိန္း) ေလာက္ရခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။