ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်နေ့က ဂျနီဗာမြို့ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ အရေးပေါ်အစည်းအဝေးခေါ်ယူကျင်းပပြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ဖမ်းဆီးခံထားရသူအားလုံးကို ချက်ချင်းပြန်လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုချက်အပါအဝင် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်လိုက်ပါတယ်။ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ ပြည်တွင်းမှာ လူ့အခွင့်အရေးပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ Equality Myanmar ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းကို ဒီဗွီဘီက ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး။ ။ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကိစ္စကို ဆွေးနွေးကြရာမှာ ဘာအရေးကြီးဆုံးဖြတ်ချက်တွေချမှတ်ခဲ့ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ “ဟုတ်ကဲ့၊ မနေ့ (ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂) ရက်တုန်းက ချမှတ်ခဲ့တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ထဲမှာ အဓိကအချက် ၁၂ ချက်ပါပါတယ်။ အဲဒီ ၁၂ ချက်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိအာဏာသိမ်းမှုရယ်၊ ရွေးကောက်ခံအစိုးရနဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုကို ဆိုင်းငံ့ထားတဲ့အပေါ်မှာ အထူးစိတ်ပျက်မိတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာရှိပြီးတော့ ဒီမိုကရေစီအစိုးရပြန်လည်ထွန်းကားဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ တိုက်တွန်းထားတာ တစ်ချက်ရှိပါတယ်။ နောက်တစ်ခါမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပါအဝင် ဖမ်းဆီးထားတဲ့ သူတွေအားလုံးကို အမြန်ဆုံးနဲ့ ခြွင်းချက်မရှိ ပြန်လည်ပြီးလွှတ်ပေးဖို့၊ နောက်တခါမှာ အခုပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ အရေးပေါ်ဥပဒေကို အမြန်ဆုံးဖယ်ရှားပေးဖို့လည်း တိုက်တွန်းထားပါတယ်။”
“နောက်ပြီးတော့ ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြနေတဲ့သူတွေအပေါ်မှာ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းမှုတွေ ဖြစ်တဲ့အကြောင်း သူတို့သိရှိတယ်၊ ဒါကြောင့်မို့လို့ ရဲတပ်ဖွဲ့နဲ့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဖြေရှင်းနေတဲ့ကိစ္စတွေကို အမြန်ဆုံးရပ်တန့်ပေးဖို့ရယ်၊ လူတွေရဲ့လွတ်လပ်စွာ ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခွင့်၊ ငြိမ်းချမ်းစွာ စီတန်းလှည့်လည်ခွင့်ကို လေးစားပေးဖို့ တိုက်တွန်းထားတယ်။”
“နောက်ပြီးလို့ရှိရင် အရပ်ဘက်လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ မီဒီယာပေါ်မှာ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို ရပ်တန့်ပြီးတော့ အင်တာနက်တွေကို ပိတ်ဆို့တာတွေကို မလုပ်ဖို့ ဒါတွေကိုလည်း တောင်းဆိုထားတယ်။ နောက်တခုကတော့ လက်ရှိကုလသမဂ္ဂမှာရှိနေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအရာရှိအပါအဝင် တခြားသော ယန္တရားတွေနဲ့ အသုံးပြုပြီးတော့ သူတို့ကို သတင်းအချက်တွေ ပြန်လည်ရရှိဖို့အတွက် တောင်းဆိုထားတဲ့အချက်တွေ စုစုပေါင်း ၁၂ ချက်ကို တွေ့ရှိရပါတယ်။”
မေး။ ။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်က ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေ ရှိနိုင်မလဲ။
ဖြေ။ ။ “ယေဘုယျပြောမယ်ဆိုရင် ဒါကတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိအာဏာသိမ်းထားတဲ့ စစ်တပ်ကို ဒါတွေလုပ်ဆောင်ပေးပါလို့ တိုက်တွန်းထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ သူတို့အနေနဲ့ ဒီဟာနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်လိုမျိုး လုပ်ဆောင်လဲ၊ ဘယ်လိုမျိုးတုံ့ပြန်လဲဆိုတာကို လာမယ့်မတ်လ ကျင်းပမယ့် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့ နောက်ထပ်အစည်းအဝေးတခုမှာ ထပ်ပြီးတော့ တင်ပြမယ်။ အဲဒီအခါမှာ အဲဒီအပေါ်မှာ မူတည်ပြီးတော့ ရှေ့ဆက် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်မယ်ဆိုတဲ့ အချက်တွေကို ထပ်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ဒီထဲမှာ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအရ ကုလသမဂ္ဂနိုင်ငံတွေအားလုံးကနေ ပါ၀င်နိုင်တဲ့အရာ မဖြစ်သည့်တိုင်အောင် တချို့သောနိုင်ငံတွေကနေ မြန်မာနိုင်ငံ လက်ရှိမှာရှိနေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ၊ အာဏာသိမ်းမှုတွေကို မရပ်တန့်ဘူးဆိုရင် နောက်ထပ်သွားဖို့အတွက် ပြင်ဆင်နေတဲ့ပုံစံမျိုးလည်း တွေ့ရပါတယ်။”
“အခု သူတို့ရဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အထူးစုံစမ်စစ်ဆေးရေးအရာရှိရဲ့ အကြံပြုချက်ထဲမှာ ဆိုလို့ရှိရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံကို targeted sanction တွေ လုပ်ဆောင်ပေးဖို့၊ အခု အမေရိကက စတင်ပြီးတော့ လုပ်ဆောင်နေပါပြီ။ နောက်ပြီးတော့ လက်နက်ငယ် ပိတ်ဆို့ရောင်းဝယ်မှု၊ ဒါတွေကို လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ တောင်းဆိုတာ တွေ့ရတယ်။ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာလည်း ဒီကိစ္စ ဆွေးနွေးထားပြီးသားပါ။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာလည်း ဆွေးနွေးပြီးသားပါ။ အဲဒီတော့ လမ်းကြောင်းနှစ်ခုမှာ ဆွေးနွေးပြီးလျက်သားနဲ့ လိုက်လျောမှုတွေ တိုးတက်မှုတွေ မမြင်လို့ရှိရင်တော့ နောက်ထပ်တရားဥပဒေအရ ဖော်ဆောင်နိုင်မယ့် လုပ်ငန်းစဉ်ကို သွားဖို့အတွက်လည်း တချို့နိုင်ငံတွေက တောင်းဆိုထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီကြားထဲမှာ နိုင်ငံတော်တော်များများက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ၊ လက်ရှိအာဏာသိမ်းမှုကို ပြင်းထန်စွာ ရှုတ်ချတယ်ဆိုတဲ့ စကားကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် သုံးလာတယ်။ တတ်နိုင်သရွေ့ အမြင့်မားဆုံး စကားလုံးကို သုံးပြီးတော့ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ရှုတ်ချတယ်ဆိုတဲ့အသံမျိုးတွေက အရင်တစ်ခါမှ မတွေ့ဖူးတဲ့ ကိစ္စတွေပါ။ ဒီနောက်ပိုင်းမှာ ဆက်လက်ပြီးတော့ အကောင်အထည်ဖော် လုပ်ဆောင်သွားဖို့အတွက် နိုင်ငံတွေကနေ အားသန်လာတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီထဲမှာ ထူးခြားမှုကတော့ တရုတ်၊ ရုရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနဲ့ ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံတွေက လက်ရှိ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပါဝင်နေပေမယ့် မနေ့က ချမှတ်တဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သူတို့အနေနဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း မရှိပါဘူးဆိုပြီးတော့ မှတ်ချက်ပြုသွားတာတွေကလည်း ထူးခြားချက် ဖြစ်ပါတယ်။”
မေး။ ။ ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ စကားလုံးအသုံးအနှုန်းဆိုင်ရာ သုံးစွဲမှုတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ပြောပြပေးပါဦး။
ဖြေ။ ။ “ဒီကိစ္စက လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ သုံးထားသလိုပါပဲ။ အာဏာသိမ်းမှုကို ရှုတ်ချတယ်ဆိုတာတော့ မပြောထားဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခုလက်ရှိ အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာတာ၊ ရွေးကောက်ခံအစိုးရ ရွေးချယ်ခံအစိုးရကို အသိအမှတ်မပြုတဲ့အပေါ်မှာတော့ သူတို့အနေနဲ့ အထူးစိတ်ပျက်တယ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို သုံးထားပါတယ်။ ဒါဆိုလို့ရှိရင် ကျနော်တို့ လိုချင်တဲ့ ပြစ်တင်ရှုတ်ချတယ်ဆိုတဲ့အဆင့် မရောက်သည့်တိုင်အောင် တော်တော်ကြီးကို အဆင့်မြင့်တာ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတွေကတော့ အထူးပြစ်တင်ရှုတ်ချပါတယ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို သုံးလာခြင်းက တကယ့်ကို မြင့်မားသောကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်တဲ့အခါမှာ တနိုင်ငံနဲ့တနိုင်ငံ တိုင်ပင်ရတာ ရှိတယ်။ တိုင်ပင်ကြရာမှာ နောက်ဆုံးကျတော့ ရှုတ်ချတယ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးအစား အထူးစိတ်ပျက်မိတယ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးထွက်လာတဲ့ရလဒ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သေချာပါတယ်။ တကယ်လို့သာ အဲဒီလိုပြစ်တင်ရှုတ်ချတယ်ဆိုတဲ့ စကားလုံးသုံးမယ်ဆိုရင် လက်မခံနိုင်တဲ့နိုင်ငံတွေက ရှိလာလိမ့်မယ်၊ လက်မခံဘူးဆိုရင် မနေ့ကလို တခဲနက် ထောက်ခံတာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ မဲခွဲဆုံးဖြတ်တဲ့ အဆင့်မျိုး ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့အတွက် အဲဒါကို ရှောင်ရှားတဲ့အနေနဲ့ စကားလုံးအချို့ကိုတော့ လျှော့ချတယ်လို့ ကျနော် မြင်လိုက်ပါတယ်။”
မေး။ ။ နောက်ဆက်တွဲ အခြေအနေတွေက ဘာတွေဆက်ပြီး ဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ “လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့လုပ်ပိုင်ခွင့်ထဲမှာတော့ အခုနက အထူးအစည်းအဝေးခေါ်တာ၊ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ နောက်ထပ် စုံစမ်းစစ်ဆေးဖို့အတွက် အထူးစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအရာရှိကို ခန့်အပ်တာ၊ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ တောင်းဆိုမှုတွေ လုပ်ဆောင်တာ၊ ဒါတွေဟာ တော်တော်အဆင့်မြင့်နေပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည်ရဲ့အခြေအနေ ဒီလောက်နဲ့လည်း မရနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီကနေ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ၊ လုံခြုံရေးကောင်စီက ထုတ်ပြန်ချက်တွေ အားလုံးက ကုလသမဂ္ဂရဲ့ အထွေထွေညီလာခံမှာ ကုလသမဂ္ဂတစ်ခုလုံးကို ဦးစားပေးပြီးတော့ ကိုယ်စားပြုတဲ့ နောက်ထပ် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ထပ်ထွက်လာမယ့် အခြေအနေရှိနိုင်ပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ နိုင်ငံအလိုက် ကွဲပြားတဲ့အတွက်ကြာင့်မို့လို့ ခိုင်မာတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် မချနိုင်သည့်တိုင်အောင် ဒီထဲမှာ တက်ကြွစွာ ပါဝင်ဆွေးနွေးကြတဲ့နိုင်ငံတွေက နိုင်ငံအုပ်စုလိုက်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံအကြားထဲမှာ ဖြစ်ပစေ၊ အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုကို သွားဖို့အတွက် နောက်ထပ် အားပေးတဲ့လမ်းကြောင်းကို ရောက်ရှိနေတာတော့ တွေ့ရပါတယ်။ သတိထားမိပါတယ်။”
မေး။ ။ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်ကတော့ လက်မခံနိုင်ဘူးလို့ ပြောတယ်၊ ကိုအောင်မျိုးမင်း အနေနဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတခုလုံးအပေါ် သုံးသပ်ပေးပါလား။
ဖြေ။ ။ “မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားလှယ်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံက အစဉ်အဆက်အတိုင်းပဲ၊ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ ပူပေါင်းပါတယ်။ မကြာခင်ကမှ ယူပီအာရ်လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ပါဝင်ထားပါတယ်။ အခုလုပ်ဆောင်မှုက လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စမဟုတ်ဘဲနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ ချွတ်ယွင်းမှုကြောင့် သူတို့လုပ်ဆောင်တာဖြစ်တယ်၊ နိုင်ငံရေးကိစ္စဖြစ်တယ်၊ ဒါကြောင့်မို့ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချမယ့်အစား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လုပ်ဆောင်ပါဆိုတဲ့အချက်တွေ ပြောသွားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီပြောကြားချက်တွေအကုန်လုံးက မမှန်ကန်ဘူးဆိုတာ ကုလသမဂ္ဂ အထူးစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအရာရှိရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာရော၊ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံးရဲ့ ဒုတိယမဟာမင်းကြီးရဲ့ ပြောကြားချက်ထဲမှာရော ပြန်လည်ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒီတော့ သူ ပြောသွားတဲ့အချက်က အရင်လိုမျိုး အမှောင်ချပြီး ညာလို့ရတဲ့ကိစ္စ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီကနေ့ဖြစ်တာ၊ ညတုန်းက လိုက်ပြီးတော့ ဖမ်းနေတဲ့ကိစ္စတွေကို ကမ္ဘာအနှံ့ သိရှိပြီးသားဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ပြောကြားချက်တွေက ခိုင်လုံမှုမရှိဘူး၊ ကမ္ဘာကလည်း လက်မခံဘူးဆိုတာ အထင်အရှား တွေ့ရပါတယ်။”
မေး။ ။ ဖြည့်စွက်ပြီး ဘာပြောစရာရှိသေးလဲ။
ဖြေ။ ။ “မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေက ဆွေးနွေးပွဲလည်း လုပ်ခဲ့ပြီးပြီ။ ကျနော်တို့ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တွေလည်း ထွက်ခဲ့ပြီးပြီ။ နောက်ထပ် ဒီထက်ပိုမိုပြီးတော့ အားကောင်းသော ဝိုင်းဝန်းလုပ်ဆောင်မှု လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ နိုင်ငံတချို့၊ နိုင်ငံတချို့ကနေ ဦးဆောင်ပြီးတော့ ဥပမာ- အမေရိကားနိုင်ငံလိုမျိုး၊ ဂျာမဏီ၊ ပြင်သစ်၊ ကနေဒါ၊ နယူးဇီလန် စတဲ့နိုင်ငံတွေက စတင်ပြီးတော့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုရှိပေမယ့် တဖက်မှာလည်း စစ်အစိုးရဘက်ကို အားသာတဲ့ တရုတ်၊ ရုရှား၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ ဖိလစ်ပိုင် စတဲ့နိုင်ငံတွေက ဒီကိစ္စတွေကို သိပ်ပြီးတော့ လက်မခံတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ကျနော်တို့အနေနဲ့ မှန်ကန်သော ဒီမိုကရေစီနဲ့ ပြည်သူတွေ လုံခြုံတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေ ပြန်လည်ရရှိဖို့အတွက် နိုင်ငံအလိုက် ဖြစ်ပါစေ၊ နိုင်ငံအုပ်စုလိုက်ဖြစ်ပါစေ၊ တကမ္ဘာလုံးက ဖြစ်စေ ဝိုင်းဝန်းလုပ်ဆောင်ပေးပါ။ တချိန်တည်းမှာလည်း ပြည်သူလူထုကြားထဲမှာလည်း နိုင်ငံတကာက အာရုံစူးစိုက်မှုရှိနေတယ်ဆိုတဲ့အကြောင်းကို သိရှိဖို့အတွက် တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။”
ဖေဖော်ဝါရီ ၄ ရက်နေ့က ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီက မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကြေညာချက်တရပ် ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ အဲဒီထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့က တပ်မတော်က အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာခဲ့တဲ့အပေါ် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်းနဲ့ တရားလက်လွတ် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားတဲ့ နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၊ သမ္မတ ဦးဝင်းမြင့်နဲ့ အခြားသူတွေကို ချက်ခြင်းလွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုထားပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ မြန်မာ့အရေးထုတ်ပြန်ချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ ညီမျှခြင်းမြန်မာအဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းကိုမေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီက ကြေညာချက်ထွက်လာတဲ့အပေါ် ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။အဲဒိ ကြေညာချက်ရဲ့ အနှစ်သာရကို ပြောပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ အနှစ်သာရကတော့ ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ပတ်သက်လို့ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဒီလူ့အခွင့်အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတာက ပထမဆုံးဖြစ်တယ်။ ပထမဆုံးအနေနဲ့စစ်အာဏာသိမ်းယူမှုလို့ မပြောဘဲနဲ့ စိုးရိမ်မှုရှိတယ်လို့ ပြောထားတယ်။ နောက်တစ်ခါ ဖမ်းဆီးထားတဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ သမ္မတကြီးဦး၀င်းမြင့် အပါအ၀င် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကို ပြန်လွှတ်ဖို့အတွက် သူတို့ကတောင်းဆိုထားတယ်။
နောက်တစ်ခါ ဒီဟာနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြန်လည်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေကောင်းမွန်အောင် ပြန်လည်လုပ်ဆောင်ဖို့အတွက် တိုက်တွန်းထားတာက အဓိကအချက်ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခါ တရုတ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ တရုတ်က ဒါကို တားဆီးတယ်။ ဒါမျိုးမဖြစ်အောင် ဆန့်ကျင်တယ်လို့ တားဆီးပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံအစိုးရကိုယ်တိုင်က သူတို့အနေနဲ့ ဒါကိုတားဆီးခဲ့တာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလိုမျိုးကိစ္စတွေမှာ သူတို့အနေနဲ့ တခြားနိုင်ငံတကာနဲ့ပူးပေါင်းပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြန်လည်ပြီး အခြေအနေကောင်းမွန်ဖို့အတွက် ဖြေရှင်းချက်ကို တပြိုင်နက် ထုတ်ပြန်မှုက ထူးခြားချက်တစ်ခုဖြစ်တယ်။ ကျနော်တို့ အားရစရာလည်းဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အာဆီယံချာတာကို ထည့်ပြီးထောက်ခံထားတာတွေ့ရတယ်။ ဒီလို အထူးတလည် ထောက်ခံထားရတဲ့အကြောင်းအရင်းက ဘယ်လောက်တာသွားတယ်လို့ ထင်ရလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒီဟာတစ်ခုကတော့ အာဆီယံမှာ တရုတ်ရော၊ အမေရိကရော ၊ဗြိတိန်ရောက အာဆီယံရဲ့ မိတ်ဖက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ အာဆီယံရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ကိုအသိအမှတ်ပြုတယ်လို့ သူတို့ကိုယ်တိုင်လည်း လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ အရေးယူဆောင်ရွက်နေတဲ့အသံကို အာဆီယံမှာ ထပ်လောင်းပြီးတော့ သတိပေးလိုက်သလို သတင်းမက်ဆေ့တစ်ခုပေးလိုက်သလိုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒိတော့ ကုလသမဂ္ဂလို နေရာမျိုးနဲ့ နိုင်ငံတကာတောင်မကပဲနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အရေးကြီးတဲ့အာဆီယံဒေသတွင်းကလည်း ဒီအချက်ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ အတွက် သတင်းပေးတဲ့သဘောမျိုးသက်ရောက်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ရက်ပိုင်းအတွင်းက တရုတ်နဲ့ရုရှားက ဆုံးဖြတ်ချက် ချဖို့အတွက် လက်မှတ်မထိုးဘူးလို့ပြောတယ်။ အခုပုံစံက တစ်နည်းတဖုံပြောင်းလဲသွားတယ်။ ဘာကြောင့်ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒီကိစ္စက တစ်ကမ္ဘာလုံးက လက်မခံနိုင်တဲ့ အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်တယ်။ ဒီမိုကရေစီအစိုးရကို ဖျက်သိမ်းပြီးတော့ ဖမ်းဆီးတာဟာ ဘယ်လိုအကြောင်းနဲ့မှ ငြင်းမရဘူး။ တရုတ်တို့ ၊ရုရှားတို့က လူမိုက်ကြီးလုပ်ပြီးတော့ ပိတ်ဆို့လို့မရဘူးဆိုတဲ့အချက်တစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒိတော့ ဒီအဆင့်တော့ အောင်မြင်သွားတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီအဆင့်မလုပ်ဆောင်နိုင်ရင် ဘယ်လိုမျိုးအရေးယူမှု လုပ်ဆောင်နိုင်မလဲ။ အဲဒိအပိုင်းက ထပ်ပြီးဆွေးနွေးဖို့လိုအပ်လာပြီ။ ဒါကတော့ သူတို့အခြေအနေစောင့်ကြည့်မယ့် သဘောမျိုးဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက ဘာလုပ်ပါမယ်ဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် လုပ်ဆောင်မှုအပိုင်းကို ထပ်ပြီးဆွေးနွေးမယ်ဆိုလည်း ထပ်ပြီးကွဲဦးမှာပဲ။ ဘယ်လိုမျိုးပုံစံသွားမလဲ တချို့နိုင်ငံတွေက ပြင်းပြင်းထန်ထန်သွားချင်တဲ့သဘော၊ တရုတ်နဲ့ ၊ ရုရှားကျတော့လည်း မသွားချင်တဲ့သဘော ထပ်ပြီးအငြင်းပွားမှု ထပ်ရှိမှာတော့ သေချာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုလိုမျိုး ပထမဆုံးဘုံသဘောထားထုတ်ပြန်ချက်က နောက်ထပ် ထပ်ပြီးဆွေးနွေးတဲ့အခါမှာ အားကောင်းတဲ့အချက် ၊ထောက်ပြလို့ရတဲ့အချက် ၊ကိုးကားစရာအချက် ဖြစ်မှာတော့ သေချာတယ်။
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
Photo Credit- U Aung Myo Min
မြန်မာပြည်မှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်းနဲ့ အာဆီယံပဋိညာဉ်နဲ့ အာဆီယံ လူ့အခွင့်အရေးကြေညာချက်တွေမှာ အလေးအမြတ်ပြုကာ ထည့်သွင်းထားတဲ့ အခြေခံမူမတွေကို လေးစား လိုက်နာဖို့ အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ စင်္ကာပူနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံ လေးနိုင်ငံရဲ့ အာဆီယံ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင် ကိုယ်စားလှယ်တွေက ဒီကနေ့ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန် တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ဒီကြေညာချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာပြည်တွင်းမှာ လူ့အခွင့်အရေးပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ညီမျှခြင်းမြန်မာအဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းကို ဒီဗွီဘီက ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ အာဆီယံနိုင်ငံ လေး နိုင်ငံရဲ့ အစိုးရများဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်တွေက မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထုတ်ပြန်ထားတဲ့အပေါ် ဘယ်လိုမြင်လဲ။
ဖြေ ။ ။ အရင်တုန်းက ထုတ်ပြန်ခဲ့တာကတော့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေကပဲ ဆွေးနွေးပြီးတော့ပြောတဲ့အချက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကတော့ နိုင်ငံရေးအရ ရှုမြင်ပြီးတော့ ထုတ်ပြန်တဲ့အချက်ဖြစ်တယ်။ ထုံးစံအတိုင်းပဲ အာဆီယံဖြစ်တဲ့နေရာမျိုးမှာ သူတို့အနေနဲ့ သူတို့ရဲ့အကျိုးစီးပွားနဲ့ ရပ်တည်ချက်ကတော့ အမြဲတမ်း ကွဲလွဲတာပေါ့နော်။ ဒါကြောင့်မို့ ပြီးခဲ့တဲ့တစ်ခေါက်တုန်းက အားလုံးကနေတူညီတဲ့ ပုံစံတော့မရခဲ့ဘူး။ ကမ္ဘောဒီးယားတို့ ဖိလစ်ပိုင်တို့က ဒါကပြည်တွင်းရေးလို့ပြောပေမယ့် အင်ဒိုနီးရှား စတဲ့နိုင်ငံတွေကတော့ အာဆီယံရဲ့ လမ်းစဉ်အတိုင်းပဲ ဒီအရာတွေက ဒေသဆိုင်ရာမှာထိခိုက်တယ်လို့ပြောသွားပါတယ်။ဒါပေမဲ့ ဒီကနေ့သူတို့ ထုတ်ပြန်တဲ့ ကြေညာချက်ကတော့ အစိုးရမဟုတ်ဘဲနဲ့ အစိုးရတွေကနေ စေလွှတ်ထားတဲ့ အာဆီယံ အစိုးရများဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင် အဖွဲ့၀င်တွေကနေ ထုတ်ပြန်တာဖြစ်ပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်လည်း အဲဒီအတိုင်းပါပဲ။ အားလုံးရဲ့သဘောတူချက်ရမှ ထုတ်ပြန်ချက်ကို ထုတ်လေ့ရှိပါတယ်။”
ဒါကတော့ အာဆီယံမူဝါဒ။ ဒါပေမဲ့ အခု ဒီလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်၀င် ဆယ်ဦးမှာ အခုဆို လေးဦး(အင်ဒိုနီးရှား၊စင်္ကာပူ၊မလေးရှား နဲ့ ထိုင်း )အဲဒီနိုင်ငံတွေကနေ ဒီလိုမျိုးအရာကို လုပ်ဆောင်တယ်ဆိုတော့ အာဆီယံရဲ့ အစဉ်အလာကို လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်က ကျော်လွန်လိုက်တာပေါ့နော်။ အရင်ကလို အားလုံးသဘောတူမှ လုပ်တာမဟုတ်တော့ဘဲနဲ့ တကယ်လူ့အခွင့်အရေးလေးစားပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းကို အမှန်တကယ်ဖြစ်ချင်တဲ့ ဒီကော်မရှင်၀င် လေးနိုင်ငံကိုယ်စားပြုလုပ်တာ ဒါထူးခြားချက်ဖြစ်ပါတယ်။
မေး။ ။ လေးနိုင်ငံကအစဉ်အလာကို ဖောက်ထွက်ပြီး လုပ်ရလောက်အောင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေက လတ်တလော ကာလကို ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ ဘာတွေထောက်ပြစရာ အထူးတလည်ရှိတယ်လို့ ထင်မိပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေ ထူးခြားတဲ့အချက်ကတော့ ဒီလိုမျိုးရွေးကောက်ပွဲကတစ်ဆင့် ဒီမိုကရေစီကျင့်စဉ်အရ ရွေးချယ်တင် မြှောက်ထားတဲ့ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို အသိအမှတ်မပြုရုံမကပဲ ဒီအစိုးရကို ဖမ်းဆီးတာတွေ လုပ်ဆောင်ခြင်းက ဒါပိုပြီး ဆိုးရွားသွားတယ်။ နောက်တစ်ခါမှာ ကျနော်တို့ ဒီလိုမျိုးလုပ်ဆောင်တဲ့ အခြေအနေက မြန်မာနိုင်ငံက အစဉ်အလာအမြဲတမ်းရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီတပ်မတော်ရဲ့ အာဏာသိမ်းမှုက တိုင်းပြည်ကို ချောက်ထဲကျဖို့ အတွက်ကယ်တင်တယ်လို့ပြောပေမဲ့ နောက်ပြန်ဆွဲနေတဲ့ အရာတွေက အမြဲတမ်းဖြစ်တဲ့အတွက် လက်ရှိရှိနေတဲ့ ဒီမိုကရေစီ လမ်းကြောင်းရယ်၊ ငြိမ်းချမ်းရေး လမ်းကြောင်းတွေကို ထိခိုက်စေနိုင်တယ်။ ဒီဟာတစ်ခုက ပိုပြီးအာရုံစိုက်စရာဖြစ်တယ်။
နောက်တစ်ခါမှာမြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ အကြောင်းအရာအများဆုံးဖြစ်တဲ့ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုအပေါ်မှာ ခွဲခြားမူတွေအကြမ်းဖက်မှုတွေက အာဆီယံမှာ ဖြစ်လာပြီးသား ဆိုတော့ဒါမျိုးတွေသာ ဆက်ပြီး အာဏာသိမ်းမှု ရှိနေမယ်ဆိုရင် ဒေသဆိုင်ရာပြဿနာတွေဖြစ်တဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နောက်တစ်ခါ ရွေ့ပြောင်းသွားလာမှုအရေးတွေက ပိုမိုထိခိုက်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ ဒေသဆိုင်ရာအမြင်နဲ့ သုံးသပ်ချက်ကြောင့် အခုလိုမျိုးပိုပြီး အရေးစိုက်လုပ်ဆောင်တာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခုကဒီကော်မရှင်ထဲမှာဆိုရင် ဒီနိုင်ငံလေးနိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်လေးဦးက တကယ့်လူ့အခွင့်အရေးကို အရင်ထဲက ကော်မရှင်၀င်မဖြစ်ခင်ကတည်းက ရပ်တည်ခဲ့တဲ့ သူတွေဖြစ်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ဒီမိုကရေစီရရှိရေးအတွက် လှုပ်ရှားပြီးတော့ ပါ၀င်ခဲ့ကြတဲ့ သူတွေဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့ကမြန်မာနိုင်ငံကို ဒီမိုကရေစီနောက်ပြန်သွားတဲ့ ပုံစံမျိုး ၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မူကြောင့် နောက်ကြောင်းပြန်ရောက်သွားတဲ့ပုံစံမျိုး မဖြစ်စေချင်တဲ့ အရာ လည်းရှိပါလိမ့်မယ်ဗျ။
မေး ။ ။ ကြေညာချက်မှာပါတဲ့ အာဆီယံချာတာ လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းကို မြန်မာလက်မှတ်ထိုးထားတဲ့အပေါ် ဘယ်လိုအခြေအနေတွေရှိမလဲ ပြောပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ အာဆီယံချာတာ ဆိုတာကတော့ အာဆီယံဆယ်နိုင်ငံစလုံးက အတည်ပြုလေးစားရမယ်ဆိုတဲ့ အာဆီယံဆိုင်ရာဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေလို့ပြောလို့ရပါတယ်။ အရင်တုန်းက မရှိပေမဲ့ ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာစတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့တယ်။ အဲ့ထဲမှာဆိုလို့ရှိရင်တော့ အရင်တုန်းကအာဆီယံမှာ မပါခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးထွန်းကားရေး၊ ဒီမိုကရေစီထွန်းကားရေး ဆိုတဲ့အချက်တွေကို ပါ၀င်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ အာဆီယံ ၁၀နိုင်ငံစလုံးက လက်မှတ်ထိုးထားတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ဒီဒေသအတွင်းမှာရော နိုင်ငံအတွင်းမှာရော ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး မချိုးဖောက်ရဘူး။ ဒါတွေကို ထွန်းကားအောင် လုပ်ဆောင်ရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်တွေပါ၀င်ပါတယ်။
နောက်တစ်ခါ အဲ့ဒီအာဆီယံချာတာမှာ လူထု ဖြစ်စေချင်တာကို လေးစားရမယ် ဆိုတဲ့အချက်ပါ လူထုကိုအခြေပြုတဲ့အရာမျိုးဖြစ်ရမယ် ဆိုတဲ့အချက်ကလဲအဓိကအချက်ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မို့လို့ အခုလိုမျိုးမြန်မာပြည်မှာဖြစ်နေတဲ့အရာက လူထုရဲ့အသိအမှတ်ပြုမှုကို တိုက်ရိုက်စော်ကားပြီးတော့ အာဏာသိမ်းမူ ဖြစ်တာ နောက်တစ်ခါမှာ ဒီလိုမျိုးလုပ်ဆောင်မှုက ဘယ်လိုမှ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းအတိုင်းလဲမရှိဘူး။ လူ့အခွင့်အရေးအရ ချိုးဖောက်မူတွေ အခုဆိုစနေပါပြီ။ ဖမ်းဆီးမူတွေ ထုတ်ဖော်မှုတွေကိုအကြမ်းဖက်ဖြေရှင်းတာတွေ ဖြစ်လာတဲ့အတွက် အာဆီယံချာတာနဲ့ ဘယ်လိုမှ မကိုက်ညီတဲ့အချက် ကိုထောက်ပြတာဖြစ်ပါတယ်ခင်ဗျ။
မေး ။ ။ နောက်ထပ်ဘာများပြောချင်ပါသေးလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုချိန်ထိတော့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆောင်ရွက်မှုမရှိသေးပါဘူး ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့မှာ ဒီလိုမျိုးအရာတွေကြောင့်မို့လို့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေဖြစ်မယ်။ ထိတ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွေ ဖြစ်ပြီးတော့ အကြမ်းဖက်မှုတွေဖြစ်ပေါ်စေမဲ့အရာကို ကျနော်စိုးရိမ်တယ်။ ကျနော်တို့ တစ်သက်လုံး အရင်တုန်းက ဖြစ်ခဲ့တဲ့အခြေအနေကို ပြန်ပြီးသုံးသပ်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ နောက် စစ်ကျွန် အဖြစ်နေခဲ့ရတဲ့ဘ၀ အဲ့ဒီဘ၀ကိုပြန်သွားမလား ကိုယ့်ရဲ့ ဒီမိုကရေစီ အသီးအပွင့်နဲ့ လူ့အခွင့်အရေးလေးစားမှုကို ထုတ်ဖော်ပြီး ဖိနှိပ်မှုကိုတွန်းလှန်မလားဆိုတာကို ပြည်သူလူထု စဉ်းစားဖို့အချိန်ရောက်ပါပြီ ခင်ဗျာ။
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။
Photo- Aung Myo Min Facebook
