မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း မိမိနေရပ်ဒေသတွေမှာ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းတွေ နည်းပါးတာနဲ့ လုပ်ခလစာ နည်းပါးတာတွေကြောင့် လူငယ်လူရွယ်တွေဟာ စီးပွားရေး ဗဟိုချက်တွေဖြစ်တဲ့ ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ စတဲ့မြို့တွေကို  ရွှေ့ပြောင်းသွားလာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ကြတာရှိသလို  ထိုင်းနိုင်ငံ၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူ၊ ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန် စတဲ့ တိုင်းပြည်တွေအထိ သွားရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြပါတယ်။

ခုအချိန်မှာ ကမ္ဘာတဝန်း ကိုဗစ်ကပ်ဘေးနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရသလို မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း  ကိုဗစ်ကာလမှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ထိခိုက်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေမှာ ၀င်ငွေနည်း၊ အလုပ်အကိုင် အခက်အခဲနဲ့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ မန္တလေးတိုင်းအတွင်းက  လူငယ်တွေရဲ့ သဘောထား အမြင်တွေကို စုစည်းဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။ 

အောင်သူ

“နယ်တွေမှာတော့ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း တော်တော်ကြီး နည်းပါးတာ တွေ့ရတယ်။ ကျနော်တို့ မန္တလေးနဲ့ ရန်ကုန်မှာ ဆိုရင်တော့ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် အလုပ်အကိုင်ရှာရတာ နယ်ထက်စာရင် လွယ်တယ်လို့တော့ ပြောလို့ရပါတယ်။ အတတ်ပညာတစ်ခု တတ်ထားရုံနဲ့တော့ ‌ဒီနေ့ခေတ်အနေအထားနဲ့ကတော့ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းအတွက်နဲ့ ရပ်တည်ဖို့က လွယ်တဲ့အထဲမှာတော့ မပါဘူး။ ပြည်တွင်းအလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းတွေ မပပျောက်အောင် လုပ်ပေးနိုင်ရင် ကောင်းတယ်။ အခု အဲလိုမလုပ်ပေးနိုင်တဲ့အတွက် တချို့လုပ်ငန်းတွေဆိုရင် ပြည်ပပြိုင်ဆိုင်မှု၊ ပြည်ပထုတ်ကုန်နဲ့ ကိုယ့်ပြည်တွင်းထုတ်ကုန် ပြိုင်ဆိုင်မှုမှာ ဘယ်လိုမှ ဈေးကွက်ချင်း ယှဉ်မရတဲ့အခါကျတော့ ပြည်တွင်းအလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ တိမ်မြုပ်ပျောက်ကွယ်သွားတာ အများကြီး ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒိအတွက် ကျနော်တို့သည် ကိုယ်ပိုင် ကိုယ့်လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်နဲ့ လုပ်ရမယ့်အစား သူများ၀န်ထမ်း၊ သူများအလုပ်သမားအနေနဲ့ပဲ ကျနော်တို့ ပြည်တွင်းမှာရှိသူတွေက စား၀တ်နေရေးကို ဖြေရှင်းရတာ။ အဲဒိအတွက်ကြောင့်မို့လို့ အစိုးရတရပ်အနေနဲ့ ကိုယ့်ပြည်တွင်းမှာ ရှိနေတဲ့ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်နဲ့ပဲ တိုင်းပြည်စီးပွားရေး၊ တိုင်းပြည်ရဲ့ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ ကောင်းမွန်အောင် လုပ်စေချင်တယ်။ အဲဒီလို အကြံပေးစေချင်တယ်။”

ကျော်မျိုးထွဋ်

“အတန်းပညာနဲ့ပတ်သက်ပြီး အာမခံချက်ကတော့ မရှိဘူးဗျ။ ကျနော်တို့ ဒီကုမ္ပဏီတစ်ခုကို အလုပ်၀င်လုပ်လိုက်တယ်။ ဥပမာ- ကုမ္ပဏီက အလုပ်နားသွားပြီဆိုရင် ဒီဟာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အာမခံချက် ကျနော်တို့မှာ မရှိဘူး။ နောက်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ အစိုးရ၀န်ထမ်း လုပ်မယ်ဆိုတော့လည်း ကျနော်တို့ အမြဲတမ်း၀န်ထမ်းဖြစ်ဖို့ဆိုတာလည်း မလွယ်ကူဘူး။ မလွယ်ကူတဲ့အတွက် အဲဒီလိုမျိုး ကျနော်တို့မှာ အာမခံချက်မရှိပါဘူးဗျ။”

မျိုးဇော်

“ကုမ္ပဏီတွေမှာတော့ ကျပ်  ၄၈၀၀ ကို ဘယ်လိုမျိုးရလဲတော့မသိဘူး။ ကျနော်တို့လို နေ့စား၀န်ထမ်းတွေကျတော့ အစိုးရ ရုံးပိတ်ရက်ရယ်၊ စနေ၊ တနင်္ဂနွေ ရုံးပိတ်ရက်တွေဆိုရင် ၄၈၀၀ ထည့်တွက်ပေးထားခြင်းမရှိဘူး။ တစ်လကို တစ်သိန်းခွဲတော့ မရပါဘူး။ ကိုးသောင်းကျော် တစ်သိန်း အဲဒီလောက်ပဲရတာပေါ့။  တနေ့ လုပ်အားခ ကျပ် ၄၈၀၀ နဲ့ စားကြည့်ရင် မကာတော့ မကာမိဘူးပေါ့ဗျာ။ ဒါပေမဲ့လည်း ဖြစ်သလိုတော့ ရအောင်တော့ လုပ်ကိုင်ရတာပေါ့။ အဆင်တော့ မပြေဘူးပေါ့။”

ဦးရဲ၀င်းအောင်

“ကျနော့်အနေနဲ့ပြောရင်တော့ အလုပ်အကိုင်က မရှားပါးပါဘူး။ လက်ရှိ လယ်ယာကဏ္ဍမှာပေါ့နော်။ တောင်သူတွေလုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေမှာလည်း အလုပ်အကိုင်လိုအပ်ချက်တွေ အများကြီးရှိတယ်။ တကယ်တော့ လူငယ်တွေဟာ ပြည်တွင်းမှာ အလုပ်မရတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ လုပ်ခလစာနည်းတဲ့အခါကျတော့ ပြည်တွင်းမှာ အလုပ်မလုပ်ကြဘဲနဲ့ ပြည်ပထွက်လုပ်ကြတာ။ ပြည်ပထွက်လုပ်တဲ့ အကြောင်းရင်းကလည်း တစ်ယောက်တည်းလုပ်တဲ့ လုပ်ခလစာကို မိသားစုကို ထောက်ပံ့လို့ရတယ်ပေါ့နော်။ ပြည်ပမှာအလုပ်လုပ်ပြီး လစာများများရတော့ ပြည်တွင်းကို ပြန်လာပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ လုပ်တဲ့သဘော။ ကိုယ့်ပြည်တွင်းမှာ အလုပ်တွေပြန်လုပ်ဖို့ သွားလုပ်နေကြတဲ့သူတွေ ရှိပါတယ်။ ပြည်ပကို ထွက်ပြီး အလုပ်လုပ်တဲ့လူငယ်တွေ ပြည်တွင်းမှာပဲ အလုပ်လုပ်မယ်ဆိုရင်တော့ တိုင်းပြည်မှာရှိတဲ့ လုပ်ငန်းတွေဟာ အရည်အသွေးတွေ ကောင်းပြီးတော့ ဈေးကွက်ဝေစုတွေအများကြီးရတဲ့ လုပ်ငန်းတွေဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ အထူးသဖြင့် ပြောချင်တာကတော့ ကိုယ့်ပြည်တွင်းမှာ ထုတ်လုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေတော်တော်များများက အင်တာနေရှင်နယ်အထိ ထိုးဖောက်နိုင်တဲ့လုပ်ငန်းတွေ ဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ ပြည်ပဈေးကွက်ရတဲ့အတွက် လုပ်သားတွေရဲ့ လစာလည်း ပြည်ပလို ရနိုင်တာမျိုး၊ ကောင်းကောင်းပေးနိုင်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေ ဖြစ်လာမှာပေါ့။ ဒါဆိုရင် လုပ်အားခများများရတယ်ဆို လုပ်သားတွေအနေနဲ့ကလည်း ပြည်တွင်းမှာ ပဲအလုပ်လုပ်ဖို့ စိတ်၀င်စားလာမယ်။ မြန်မာပြည်မှာရှိတဲ့ စက်ရုံ အလုပ်ရုံ၊ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားတွေ ကောင်းမွန်ပြီးတော့ ပြည်ပကို ထိုးဖောက်ဖို့ လိုအပ်ချက်ရှိတယ်။ ဒါမျိုးတွေရှိရင်တော့ လူငယ်လူရွယ်တွေက ပြည်တွင်းမှာပဲ အလုပ်လုပ်ကြမှာပေါ့။”

သက်နှင်းအောင်

“အတန်းပညာလို့ ပြောတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့က အသက်မွေး၀မ်းကျောင်းပညာ၊ နောက်တစ်ခုက ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ စကေးတွေ ဥပမာဆို အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းမှာ၀င်ပြီး အလုပ်လုပ်မယ်ဆိုရင် ဒါ အထည်ချုပ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ သင်တန်းတက်ထားသူတွေ။ သို့သော် ကျနော်တို့ နိုင်ငံမှာက ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့ ကျွမ်းကျင်မှု အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ပေါ် မူတည်ပြီး အလုပ်ခေါ်တာတွေ ဆိုတာက သာမန် level မှာတော့ ရှားပါတယ်။ အဲဒိတော့ အဓိက ဘယ်လို level တွေလဲဆိုတော့ စီမံခန့်ခွဲမှုနေရာတွေမှာဆိုလို့ရှိရင် ခေါ်တယ်။ သို့သော် သာမန်အခြေအနေတွေမှာ သာမန် အလုပ်သမားတွေ ဆိုလို့ရှိရင်တော့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို သိပ်ပြီးတော့မှ အဓိကဦးစားပေး သိပ်မလုပ်သေးတာကို ကျနော်တို့အနေနဲ့ တွေ့ရပါတယ်။”

“ကဗျာတင်မိုးကဗျာလက်နက်”

တင်မိုးဆိုတာ၊ အပြုံးစာစာ

ကရုဏာနှင့်၊ ကြင်နာမျက်ဝန်း

လင်္ကာထွန်းလင်း၊ ညမှောင်တွင်းမှာ

အလင်းဖြာသို့၊ ဆရာရေးသား

ကဗျာများသည်၊ မြန်မာပြည်သား

အများအတွက်၊ လက်နက်ပါပင်

တိုက်ပွဲဝင်ရာ၊ စွဲကိုင်လာပြီ

အောင်ပွဲချီ၍၊ အောင်စည်ကိုရွမ်း

ပြည်တော်ဝင်ခန်းရောက်နေပါပြီဆရာခင်ဗျား ။ ။ 

မောင်တူး

(၂၂-၁-၂၀၂၁ ကဗျာဆရာကြီးတင်မိုး ကွယ်လွန် ၁၄ နှစ်မြောက်)

၂၀၀၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၂ ရက်က အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ လော့စ်အန်ဂျလိစ်မြို့မှာ ကဗျာဆရာကြီး တင်မိုး ကွယ်လွန်သွားခဲ့တာဆိုရင် ၁၄ နှစ်မြောက်ရှိပါပြီ။  သာမန်လူဆိုရင် လွယ်လွယ် မေ့ပျောက်နိုင်ကြပေမဲ့ သူ့ ကို မမေ့နိုင်စရာတွေက တောင်ပုံရာပုံလေ။ ဘယ်လို့မှ မမေ့နိုင်တာတွေက သူ့ရဲ့ ကဗျာ တွေပါ။ သူ့ကဗျာတွေက ကဗျာတွေ မဟုတ်တော့ လက်နက်တွေ ဖြစ်နေပြီ။ စစ်လက်နက်တော့မဟုတ်ပါ။ ဒါပေမဲ့ တော်လှန်တဲ့လက်နက်။ ဒီမိုကရေစီ ရရှိရေး တိုက်ပွဲဝင်လက်နက်တွေပါ။ တနည်းအားဖြင့် စစ်အာဏာရှင် ဆန့်ကျင်ရေးလက်နက်၊ စိတ်ဓာတ်လက်နက်၊ တင်မိုးရဲ့ ကဗျာ လက်နက်တွေပါ။ သူကွယ်လွန်ပြီး ၁၈ နှစ်မှာ သူ့ ကဗျာလက်နက်တိုက်ကြီးက သိုလှောင်ထားဆဲ။ ပြည်သူတွေ စွဲကိုင်ဆဲ။

တစ်ယောက်နဲ့ အများ

တစ်ယောက်က ဓားနဲ့မို့

အများက အရာမဝင်တာ

အာဏာရှင်စနစ်ပဲ။

ဒီအာဏာရှင်စနစ်ဆိုးကို

ငါရှိမခိုးနိုင်။ ။

တင်မိုး (သမိုင်းစာမျက်နှာက ဒဏ်ရာများ ကဗျာမှ...)

ဒီလို ရဲရဲတောက် ကဗျာ အပါအဝင် “အိမ်လည်ကြူးတဲ့သား” ကဗျာကြောင့် သူ့ကို အင်းစိန်ထောင် စစ်ခုံရုံးက ထောင် ၄ နှစ် ချ ခဲ့တယ်။ တရားသူကြီးက ကဗျာစာသားတချို့ရွတ်ပြပြီး ကဗျာဆရာတင်မိုးကို တော်လှန်တဲ့ ကဗျာတွေရေးလို့ ပုဒ်မ ၅ (ည) နဲ့ ထောင်ချခဲ့တယ်။ အာဏာရှင်ကိုကဗျာရေးပြီးတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့တဲ့ ဆရာတင်မိုး။

တချိန်က ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို သွားရောက်တွေ့ဆုံသူဆိုရင် လိုက်လံချောင်းမြောင်း စာရင်းမှတ်ထားပြီး ခွင်ဝင်တဲ့အခါ ဖမ်းဆီးထောင်ချတဲ့ ခေတ် ရှိခဲ့ဖူးတယ်။ ဒီလို အန္တရာယ် ရန်မာန်စွယ်တွေ ကြားထဲက ဆရာတင်မိုးက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် အတွက် ကဗျာတပုဒ် ရေးပြီး အိမ်တိုင်ရာရောက် သွားပေးခဲ့ဖူးတယ်။ ဒီကဗျာ အမည်က “ထာဝစဉ်” တဲ့။

သမီးတင်မိုး၊ အဖေ့မျိုးသည်၊ အကျိုးရှိစွာ၊ ဖကဗျာကို၊ ပြန်ကာရေးချ၊ ဘလော့ဂ်မှသည်၊ ကြေညာပြီဆို၊ ကျေးဇူးပိုလှ၊ မိုးချိုသင်း ခေါ်၊ သမီးကျော်က၊ ပြန်ဖော်ပြတာ၊ ထိုကဗျာလျှင်၊ “ထာဝစဉ်”ပါ၊ ဆရာတင်မိုး မျိုးဆက် စာရေးဆရာမ မိုးချိုသင်းက သူ့ရဲ့ ဘလော့ဂ် စာမျက်နှာမှာ အခုလို ရေးထားခဲ့ပါတယ်။

“ထာဝစဉ်”

မမြင်ရလည်း

သင်က ရဲဘော်ပင်။

မကြားရလည်း

အနားက ရဲဘော်ဟာ သင်။

မတွေ့ရလည်း

မနေ့က အတိုင်းပင်။

နေ့ရက်ကြာလည်း

သစ္စာ မပျက် အောက်မေ့လျက်နှင့်

တသက်သက်ပ

လွမ်းဆွတ်တ ကာ

ဘဝကို မြှုပ်

အလုပ်လုပ်သည်

ဝိမုတ္တိလမ်း ထာဝစဉ်။ ။

တင်မိုး

ဒီကဗျာလေးဟာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် နေအိမ်မှာ အကျယ်ချုပ်ကျစဉ်ကာလတုန်းက အဖေ ရေးခဲ့တဲ့ ကဗျာလေးပါ။ ၁၉၉၅ ခုနှစ် လောက်ကလို့ ထင်ပါတယ်။ အဖေက အဲဒီကဗျာ ရေးဖြစ်တဲ့ အကြောင်းလေးကို စာပေဟောပြောပွဲတခုမှာ ပြောပြခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်စုကို မမြင်မတွေ့ရတာကြာလို့ မြင်ချင်တွေ့ချင်စိတ် အင်မတန်ပေါက်တယ်တဲ့။ ဒါပေမဲ့ သူ စိတ်ဖြေလိုက်ပါတယ်တဲ့။ မမြင်ရလည်း ကိစ္စ မရှိပါဘူး၊ မတွေ့ရလည်း ကိစ္စ မရှိပါဘူး တဲ့။ သူ့ကို သတိရ လွမ်းဆွတ်စိတ်နဲ့ သူဖြစ်စေချင်တဲ့ လွတ်မြောက်ရာ လမ်းကို အလုပ်လုပ်ရင်း စိတ်ဖြေလိုက်ပါတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းပါ။ ဒီနေ့ခေတ်နဲ့ ကိုက်ညီတယ်ထင်လို့ အဖေ့ကို သတိရစိတ်နဲ့ ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။ အဖေ ဒီကဗျာလေးကို အဲဒီတုန်းက နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ကနေ လွှတ်ပေးလိုက်တဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို ကိုယ်တိုင်သွားပေးခဲ့ပါတယ်။ အဖေနဲ့အတူ ကိုယ့်အမ မနှင်းနဲ့ ကိုယ်ပါ လိုက်သွားခဲ့တာမို့ ပန်းချီကားနဲ့ တွဲရက် ဒီကဗျာလေး ဖတ်ပြီး သူ ပြုံးနေခဲ့တာ ခုထိ မှတ်မိနေပါတယ်။ အခုအချိန်ထိ “မမြင်ရလည်း သင်က ရဲဘော်ပင်” လို့ ဆိုနေရတုန်းကိုတော့ တကယ်ပဲ ဝမ်းနည်းနေမိပါတယ်။

မိုးချိုသင်း

 “စစ်ခုံရုံး တရားစီရင်ချိန် ရဲရဲတောက် တင်မိုး စကား”

ကဗျာဆရာကြီးဦတင်မိုးကို စီရင်ချက် မချခင် နောက်ဆုံးဘာပြောချင်သလဲဆိုတော့ . . .

ကျုပ်နိုင်ငံတော်

ပျက်စီးရာပျက်စီးကြောင်း

ဘယ်တော့မှမလုပ်ဖူး။

နိုင်ငံတော်ကိုမဆန့်ကျင်ဘူး

စစ်အာဏာရှင်ကိုတော့

အမြဲဆန့်ကျင်တယ် လို့ပြောခဲ့တယ်။ ။ . . .တဲ့

တရားရုံးလည်းပြီးရော ဆွဲချရှေ့နေတွေက "အင်းစိန် တွဲဖက်တရားရုံးမှာ နိုင်ငံရေးသမား ကြီးငယ်များစွာ စစ်ဖူးပါတယ်။ ခု ဆရာ ပြောသလို စစ်ဖိနပ်အောက်မှာ တရားရုံးကို ရင်ဆိုင်ပြီး ရဲရဲတောက်ပြောတာ ကြားခဲ့တွေ့ရခဲ တာကြောင့်" လာ ဂါရဝပြု ပါတယ်လို့ ဆရာ့မိတ်ဆွေ တက္ကသိုလ် ဘာသာပြန်ဌာနဝန်ထမ်းတဦးက ပြောတာ ကြားရဖူးပါတယ်။

အခုအချိန်မှာ ၂ဝ၂ဝ ရွေးကောက်ပွဲကြီး နိုင်ပြီးလို့ လွှတ်တော်သစ်ခေါ်၊ အစိုးရအသစ်ဖွဲ့တော့မယ်။ ဆရာကြီး ဦးတင်မိုး ရှိနေသေးရင် ဘာများ ပြောမည်လဲ ။ လူထုအတွက် ဘာကဗျာတွေများ စပ်ဆိုမည်လဲ။ တွေးနေမိတယ်။ တမ်းတမိပါတယ်။ အမည်ရင်း ဦးဘဂျမ်း ဖြစ်တဲ့ တင်မိုးကို ၁၉၃၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၁၉ မှာ မွေးပါတယ်။ သူရှိသေးရင် ၈၈ နှစ် ဖြစ်မှာပါ။ ဆရာဟာ ထောင် ၄ နှစ်ကျအပြီး ပြည်ပကို ထွက်သွားခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာကိုပတ်၊ ကဗျာစပ်သော်၊ အလွန်ပျော်၍၊ စိတ်ချမ်းမြေ့ ဆိုသလို ကဗျာတွေ ရေးခဲ့မြဲပါပဲ။  

"ပုတီးသွယ်"

ရှုမဝနိုင်ဘု

စု အလှ နှမငယ်။

ဘယ်ဂုဏ်ကြောင့် လှပါလိမ့်

စွယ်စုံရ တို့ခေါင်းဆောင်

အလင်းရောင် လမ်းညွန်ပြ

လောက လူဝယ်။

ပညာက ကြွယ်ကြွယ်

ကြယ်ပါပေ့ စိတ်ထား။

အောင်ဆန်းဆို ဗိုလ်ချုပ်ရဲ့

ရင်အုပ်မကွာ ချစ်သမီး

လူထုရဲ့ ချစ်မငြီး

ပုတီးသွယ်ပါတကား။

တင်မိုး ဇွန်(၁၂) ၂၀၀၅ အမေရိကန်ဖလော်ဒီဒါ၊ရေကြည်အိုင်အရပ်

 ဆရာတင်မိုးဟာ အနေအေးတယ်။ စကားတိုးတိုးပြောတယ်။ နားဝင်အောင်ပြောတတ်တယ်။ ပြုံးနေတာများတယ်။ သူ့ မျက်နှာက မပြုံးရင် တည်နေတယ်။ ဒါဆိုရင် သူစဉ်းစားနေပြီ။ ကာရန်တွေနဲ့ စာသားအကြောင်းအရာတွေ တွေးပြီး စီနေပြီ။ အိုကေ ပြီဆိုရင် ဆေးလိပ်တိုကို တချက်ဖွာပြီး ချထားပြီး စာရေးစားပွဲရှိရာကို သွားရေးတော့တာပဲ။ ရေးလိုက်တဲ့ အကျိုးဆက်က မင်း ပြစ်မင်းဒဏ် ဆိုတာ မတွေးသူ။ ရေးပြီးရင်လည်း သူ့စာ သူ့ကဗျာတွေကို ကော်ပီကူးပြီး ဖြန့်ဝေခိုင်းသူ။ ဘယ်နေရာ ရောက်ရောက် သူ ကဗျာ ရေးပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်။ အမှန်ပါပဲ။ ကျနော်ကိုယ်တွေ့ပါ။ တထိုင်တည်းနဲ့လည်း ကဗျာတပုဒ် ရေး ထုတ်သူပါ။ ၁၉၈၈ ကာလကဆို စစ်အစိုးရနဲ့ ငြိမှာကြောက်ပြီး ကဗျာတွေ မရေးရဲသူတချို့ ရှိခဲ့တယ်။ သူကတော့ ရဲရဲ ရေးခဲ့ပါ တယ်။ “အိမ်လည်ကြူးတဲ့သား” ကဗျာဟာ သူ့ခံစားချက်။ ပြည်သူ့ခံစားချက်။ ခွပ်ဒေါင်းကျောင်းသားထုရဲ့ ရင်ထဲက ဟာပေါ့။ ဆရာ တင်မိုး ထောင် ၄ နှစ်  ကျခဲ့ရတဲ့ကဗျာလေ။  

“အိမ်လည်ကြူးတဲ့သား”

ကာရန်ချိုမြ၊ သွေးစစွန်းနေတယ်

တယောကြိုးလည်း၊ တီးတိုးငိုကြွေးနေတယ်

ဂစ်တာတစ်လက်၊ အုတ်ခုံထက်မှာ

အသက် မရှိရှာတော့ဘူး။

အမေ့အိမ်နား၊ ဒီညများမှာ

စစ်သားဖိနပ်၊ တခွပ်ခွပ်နဲ့

ရပ်လို့စောင့်နေတယ်။

အိမ်လည်ကြူးတဲ့သား

မိုးစက်တွေကြားမှာ

ငှက်ဖျားမိနေရော့သလား။

အမေ့နားမှာ

“သား” ခေါ်သံများ၊ တီးတိုးကြားလျှင်

နားကိုလှည့်စား၊ ဒီညများ

ဘယ်သွားနေလဲ လူလေးရယ်။

သားတို့ကျောင်းက

ခွပ်ဒေါင်းလံကလေး

ရေမြောင်းဘေးမှာ

သွေးတွေစွန်းကွက်၊ ညနေဘက်က

ရပ်ကွက်ထဲကလူတွေ တွေ့ခဲ့သတဲ့။

အမေ့သား စကားတိုးတိုးပြောလှည့်ပါ။ ။

“တင်မိုး” ၁၉၈၈ ကာလအတွင်းရေးဖွဲ့သည်။ တင်မိုး ၈၀ ကဗျာစာအုပ်မှ

ဆရာတင်မိုးဟာ ကဗျာတွေရေးခဲ့လို့ ထောင်ကျရတဲ့ ကဗျာဆရာတွေထဲက တယောက်ပေါ့။ သူ့ကို စစ်ကြောရေးဝင်ချိန် သူ့ကိုစစ်ဆေး မေးမြန်းရသူက သူ့တပည့်တဲ့။  ဦးတင်မိုး ပြောပြတာက . . .

“ဟား. . . ခုံလေး တခုံချထားတယ်။ ပြီးတော့ ထိုင်ခိုင်းပြီး ရိုက်မလား။ စစ်မလားထင်တာ။ မဟုတ်ဘူးဟေ့။ ထုတ်ပြလာတာက ကဗျာဖိုင်တွဲတွေ။ ကိုယ်မှာ ကော်ပီကူးထားတာ မရှိတော့တဲ့ ကဗျာတွေပါ ပါတယ်။ အပြည့်အစုံ တခုမကျန်ပါပဲ။ တကယ်ဆို သူတို့ကမှ စာမူသိမ်းတဲ့ ဌာန လုပ်ရမှာ။ ပြီးတော့မေးတယ်။ နိုင်ငံတော် အစိုးရကို ဆန့်ကျင်တော်လှန်တဲ့ ကဗျာတွေ ဘာလို့ ရေးသလဲတဲ့။ ပြန်ဖြေလိုက်တာက ငါ့စာတွေ ကဗျာတွေက ကျောင်းသင်ရိုးတွေမှာ ပြဋ္ဌာန်းထားတာပဲ လို့။ မကောင်းတဲ့ စာတွေဆိုရင် ကျောင်းတွေမှာ ဘာလို့ သင်နေကြသလဲပေါ့။ မင်းလဲ ငါ့စာတွေ သင်ခဲ့တဲ့ ကျောင်းသားပဲကွာ၊ မင်းသိလျက်သားနဲ့ မေးမနေသင့်ဘူးလို့ ပြောလိုက်တော့ ငါ့ကို စစ်ကြောတဲ့သူက ဘာမှပြန်မပြောပဲ အကြာကြီး ငိုင်နေတယ်ပေါ့။ “

ဒါက သူနဲ့တွေ့ချိန် ပြောပြခဲ့တာပါ။ ဆရာတင်မိုးဟာ ပြည်ပမှာ ၇ နှစ် ၈နှစ်လောက် နေခဲ့ချိန်အတွင်း ကဗျာတွေ အဆက်မပြတ် ရေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီထဲက ကဗျာတပုဒ်ကတော့ “ပလ္လင်ပေါ်ကဆင်း” ဆိုတဲ့ ကဗျာပါ။ သူဟာ အာဏာရှင်အစိုးရ ပြုတ်ကျပြီး ဒီမိုကရေစီ တိုင်းပြည်ဖြစ်ဖို့ စိတ်စောခဲ့သူပါ။ ဖတ်ကြည့်ပါဦးဗျာ။

“ပလ္လင်ပေါ်ကဆင်း”

ဟိတ်  ခေတ်သူခိုးဒမြဆိုတဲ့

စစ်အစိုးရ

လက်နက်ချဟေ့  မင်းလက်နက်ချ။

တို့မှာက ချစရာလက်နက်ဆိုလို့

အပ်တိုတချောင်းမှမရှိ

နေသိလသိ ကမ္ဘာသိ။

မင်းက လက်နက်ခဲယမ်းတွေနဲ့

အမြဲတမ်း ပွဲကြမ်းနေတဲ့ကောင်။

မင်းယုံစားတဲ့ အင်အားက

လှံဓား လက်နက်

ရက်စက်မှုအပေါင်း  သရဖူဆောင်းနေတဲ့

အင်အား။

တို့လက်နက်က အမှန်တရား

လူထုရဲ့ခွန်အား

တို့ယုံစားတာ မေတ္တာအထုနဲ့

လွတ်လပ်မှု။

ကမ္ဘာ့တရားခွင်မှာ  မင်းနဲ့ပြိုင်ပြီးတင်ရဲတယ်

ပလ္လင်ပေါ်က ဆင်းစမ်းဟေ့။

တင်မိုး (တင်မိုး ၈၀ ကဗျာစာအုပ် စာ ၃၁-၃၂ မှ)

ကဗျာတွေ အများကြီးရေးခဲ့တဲ့ မြန်မာပြည်စာပေလောကမှာ ထင်ရှားတဲ့ ဆရာတင်မိုးဟာ အသက် ၆၅ နှစ်မှာ ပြည်ပထွက်ပြီး အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီ တောင်းဆိုတဲ့ ကဗျာတွေ အများကြီး ရေးသွားခဲ့သူပါ။ စာတွေ ကဗျာတွေ အဆက်မပြတ် ရေးနေရင်းက မြန်မာလူထုတွေကို ဒီမိုကရေစီရေး တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ အမြဲတပ်လှန့် နှိုးဆော်ခဲ့တဲ့ ဆရာတင်မိုးပါ။ သူဟာ ပြည်ပဝေးရပ်မြေမှာ တနေ့ တရက်မှ မနေလိုသူပါ။ ပြည်တော်သို့တမ်း၊ အမြဲလွမ်းလို့၊ အညာရပ်ကျေး၊ ပြန်ချင်သေးရဲ့ လို့ ခဏခဏ တသသ ပြောနေခဲ့ဟန် မြင်ယောင်မိ နေပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ဆန္ဒ မပြည့်ခဲ့ပါ။ အမေရိကန်ပြည်မှာ ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၂ ရက်က ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီ။ ဒီနေဆို ၁၄ နှစ်တောင်ကြာခဲ့ပြီ။ သူကွယ်လွန်တဲ့ ဒီနေ့ရက်မှာ သူ့ရဲ့ “သစ္စာစကား” ကဗျာလေးနဲ့ သစ္စာဆိုရင်း အဆုံးသတ်လိုက်ပါတယ်ဗျာ။ ။

"သစ္စာစကား"

ငါတို့နိုင်ငံ

မိုးသောက်ယံဖြစ်ပါစေ...။

ညအမှောင်ပျောက်၍

လရောက်တောက်ပါစေ...။

အမျက်အအီ အဆိပ်ပြေ၍

ချစ်နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်ပါစေ...။

လမ်းဖုန်ဖုန်ဖွင့်၍

ပန်းအစုံစုံပွင့်ပါစေ...။

အကြောက်တရားကြောင့်

ချောက်ချောက်ချားချား

မှောက်မှောက်မှားမှားကင်းပ၍

အလင်းရပါစေ...။

အမှောက်အဖျက်

အနှောင့်အယှက်ဟူ၍မရှိ

ပကတိငြိမ်းချမ်း၍

စိမ်းလန်းသောနိုင်ငံတော်ကြီးဖြစ်ပါစေ...။

ဤစေတနာ မေတ္တာပွားသည့်

သစ္စာစကားကြောင့်

ကျောက်သားပမာ မြဲခိုင်သည့်

တို့နိုင်ငံကြီး ပေါ်ပေါက်ပါစေသတည်း ...။ ။ 

တင်မိုး 

(၂၂၊ ၄၊ ၂ဝဝဝ ခုနှစ်၊ တင်မိုး ၈၀ ကဗျာစာအုပ်မှ)

မောင်တူး

၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့မှာ စတင်ခဲ့တဲ့ ဒုတိယအကြိမ် လွှတ်တော်သက်တမ်းဟာ မကြာခင် ပြီးဆုံးတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပဒေပြုရေး မဏ္ဍိုင်ဖြစ်တဲ့ လွှတ်တော်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒုတိယအကြိမ် လွှတ်တော်သက်တမ်း  (၅) နှစ်အတွင်း ဥပဒေကြမ်းဘယ်နှခု တင်သွင်းခဲ့ပါသလဲ။ အဲဒီထဲက ဘယ်နှခုကို ဥပဒေ အတည်ပြု ပြဌာန်းခဲ့ပါသလဲ။

အစည်းအဝေးရက်များ

ဒုတိယအကြိမ် လွှတ်တော် သက်တမ်းအတွင်း ပုံမှန်အစည်းအဝေးများ ကျင်းပခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေးပေါင်း (၁၇) ကြိမ်ရှိပါတယ်။ ပထမနှစ်၊ ဒုတိယနှစ်နှင့်ပဉ္စမနှစ် တို့တွင် အစည်းအဝေး (၃) ကြိမ်စီ နှင့် စတုတ္ထနှစ်နှင့် တတိယနှစ်တို့တွင် (၄) ကြိမ်စီ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် ကျင်းပခဲ့တဲ့ရက်ပေါင်း (၂၉၀) ရှိပြီး ပြည်သူ့လွှတ်တော်နဲ့ အမျိုးသားလွှတ်တော်မှာတော့ လွှတ်တော်ကျင်းပခဲ့တဲ့ ရက်ပေါင်းဟာ (၃၉၀) ကျော်စီရှိပါတယ်။

လွှတ်တော် သက်တမ်း (၅) နှစ်အတွင်း ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် အစည်းအဝေးကျင်းပခဲ့တဲ့ ရက်ပေါင်း အများဆုံးက စတုတ္ထနှစ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်နဲ့ ပြည်သူလွှတ်တော်မှာဆိုရင်တော့ ပထမနှစ်မှာ အစည်းအဝေး ကျင်းပတဲ့ရက် အများဆုံးဖြစ်ပြီး ရက်ပေါင်း (၁၀၀) ကျော်စီ ရှိပါတယ်။

ဥပဒေကြမ်းတင်သွင်း 

ဒုတိယအကြိမ် လွှတ်တော်သက်တမ်းအတွင်းမှာ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ ဥပဒေကြမ်း တင်သွင်းမှု စုစုပေါင်း (၁၆၈) ခုရှိပါတယ်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်သို့ ဥပဒေကြမ်း တင်သွင်းတာ အများဆုံးဖြစ်ပြီး (၆၈) ခုရှိပါတယ်။

တည်ဆဲဥပဒေများကို ရုပ်သိမ်းသည့် ဥပဒေကြမ်း (၁၁)ခု၊ ပြင်ဆင်သည့်ဥပဒေကြမ်း (၆၁) ခုနှင့် အသစ်ရေးဆွဲသည့် ဥပဒေကြမ်းပေါင်း (၉၆) ခုပါဝင်ပါတယ်။ အသစ်ရေးဆွဲသည့် ဥပဒေကြမ်းအရေအတွက်သည် အများဆုံးဖြစ်ပြီး စုစုပေါင်း ဥပဒေကြမ်း၏ (၅၇) ရာခိုင်နှုန်းရှိ ပါတယ်။

လွှတ်တော်အသီးသီးသို့ တင်သွင်းခဲ့သည့် ဥပဒေကြမ်း (၁၆၈) ခုအနက် ထက်ဝက်ကျော်ဟာ ဝန်ကြီးဌာန (၂၀) ကျော်က တင်သွင်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကော်မတီများက ဒုတိယအများဆုံးဖြစ်ပြီး ကော်မရှင်များနှင့်ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများက တတိယအများဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဥပဒေကြမ်း တင်သွင်းတဲ့အထဲမှာ ဘဏ္ဍာရေးနှင့်စီမံကိန်းကဏ္ဍနဲ့ ပတ်သက်တာ အများဆုံးဖြစ်ပြီး စုစုပေါင်း (၃၉) ခု ပါဝင်ပါတယ်။

အတည်ပြုပြဌာန်းပြီးဥပဒေ 

လွှတ်တော်အသီးသီးသို့ တင်သွင်းခဲ့တဲ့ ဥပဒေကြမ်း (၁၆၈) ခုအနက် (၁၄၂) ခုကို ဥပဒေအဖြစ် ပြဌာန်းနိုင်ခဲ့ပြီး တင်သွင်းတဲ့ ဥပဒေကြမ်း စုစုပေါင်း၏ (၈၅)  ရာခိုင်နှုန်းကို ဥပဒေအဖြစ် ပြဌာန်းနိုင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
နှစ်အလိုက် ဥပဒေ ပြဌာန်းနိုင်တဲ့ အရေအတွက်ကို ကြည့်မယ်ဆိုလျှင် လွှတ်တော်သက်တမ်း စတုတ္ထနှစ်မှာ အများဆုံး ပြဌာန်းနိုင်ခဲ့ပြီး ဥပဒေပေါင်း (၄၀) ရှိခဲ့ပါတယ်။

ပြဌာန်းရန်မသင့် နှင့် တင်သွင်းသည့်အဖွဲ့အစည်းသို့ ပြန်လည်ပေးပို့ခဲ့သည့် ဥပဒေကြမ်း (၂) ခု စီရှိခဲ့ပြီး တင်သွင်းသည့် အဖွဲ့အစည်းက ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းသည့် ဥပဒေကြမ်း (၁) ခု ရှိပါတယ်။ 

ဒါ့ပြင် (၁၇) ကြိမ်မြောက် ပုံမှန်အစည်းအဝေး ပြီးဆုံးသည်အထိ အဆုံးအဖြတ်မပြုနိုင်သေးတဲ့ ဆွေးနွေးဆဲ ဥပဒေကြမ်းပေါင်း (၂၁) ခုရှိပါတယ်။ အဆိုပါ (၂၁) တွင် အသစ်ရေးဆွဲသည့် ဥပဒေကြမ်း (၁၇) ခု၊ ပြင်ဆင်သည့် ဥပဒေကြမ်း (၃) ခုနှင့် ရုပ်သိမ်းသည့် ဥပဒေကြမ်း (၁) တို့ ပါဝင်ပါတယ်။  

Written by - အိရွှေဖြူ ၊ မန်လော့ကျိန်

ဇန်နဝါရီ ၂၄ ရက်ဟာ  ‘အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပညာရေးနေ့’ပါ။ ၂၀၁၈ ဒီဇင်ဘာ ၃ ရက်မှာ ကျင်းပတဲ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံကနေ သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ ‘ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ အရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ပညာရေးရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ဂုဏ်ပြုတဲ့အနေနဲ့ နှစ်စဉ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာပညာရေးနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ကျင်းပတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးမှာ   ပညာရေးဟာ အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ရှိနေတယ်ဆိုတာ နိုင်ငံအားလုံးက မငြင်းဆန်ကြပေမယ့် မြန်မာပြည်မှာတော့ ပညာရေးအပေါ် အလေးအနက်ထား ဆွေးနွေးကြတာ အလွန်နည်းပါးနေတယ်။ ကမ္ဘာကြီးတခုလုံးက ပညာခေတ်ကြီးရောက်နေပြီလို့ တစာစာအော်ဟစ်နေပေမယ့် မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ပညာရေးကတော့ နိမ့်ကျမြဲနိမ့်ကျနေဆဲပါပဲ။ တခါတခါတော့လည်း မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်းဟာ ‘ပညာလူ့အဖွဲ့အစည်း ဟုတ်ရဲ့လား’ဆိုတာ သံသယတောင်ဖြစ်မိတယ်။ ပဒေသရာဇ်ခေတ်ကာလတွေကစပြီး ဘုန်ကြီးကျောင်းသင် ပညာရေးက စခဲ့တာ။ အဲဒီကာလတလျှောက်လုံး ‘အာဂုံဆောင်မှ အာဂလူ’ ဆိုတဲ့ ကြက်တူရွေးစာသင်စနစ်နဲ့ စခဲ့တာကိုး။ ပဒေသရာဇ်နဲ့ ဘာသာရေးအကျိုးပြု ပညာရေးလို့ ဆိုကြပါစို့။ “သာသနာ့ဒါယကာဘွဲ့ ခံယူလိုသူဘုရင်နဲ့ အခွင့်ထူးခံဘုန်းကြီးတို့က တလှေတည်းစီး တခရီးတည်းသွားတွေ”လို့ ပါမောက္ခဦးမောင်မောင်ကြီးက “Burmese political values  စာအုပ်မှာ ပြောခဲ့သေးတယ်။   ကိုလိုနီခေတ်ပညာရေးကတော့ မြန်မာပြည်ပညာသမိုင်းမှာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဖဆပလခေတ် ပညာရေးလည်း အထိုက်အလျောက်တော့ ကောင်းပါသေးတယ်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့အချိန်ကစပြီး ၁၉၆၄-၆၅ ‘ပညာရေးစနစ်သစ်’ စပေါ်လာတယ်။ အဲဒီကတည်းက မြန်မာ့ပညာရေးဟာ နိမ့်ကျလာခဲ့တော့တာပါပဲ။ ၁၉၈၈ နောက်ပိုင်း စစ်အာဏာရှင်ကာလတခုလုံးမှာတော့ ပညာရေးဟာ စနစ်တကျ ဖျက်ဆီးခံလိုက်ရတော့တယ်လို့ ပညာရှင်တွေက သတ်မှတ်ရလောက်အောင် နိမ့်ကျလာခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ‘အာဏာရှင်လက်ထဲမှာ ပညာရေး’ဟာ အညွန့်မလူနိုင်ဘူးလို့ ဆိုစမှတ်ပြုကြပါတယ်။ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲပြီးတဲ့နောက် ပညာရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ အခြေအနေတချို့ ပြုပြင်ဖို့ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပညာရေးဆိုင်ရာမူဝါဒတချို့ ဖြေလျှော့ပေးလာတယ်။ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းတွေ ပေါ်လာတယ်။ နိုင်ငံတကာကျောင်းတချို့ ဖွင့်လာကြတယ်။ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း တချို့လည်း ပွင့်လာတယ်။ အမျိုးသားပညာရေးမူအသစ်ဆိုပေမယ့် တပါတီအာဏာရှင်စနစ်က အမြစ်တွယ်နေတဲ့ မူတချို့ကို မချေဖျက်နိုင်ဘဲ ဆက်လက်ကျင့်သုံးနေတာက ပြဿနာကို မဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့ဘူး။ နိုင်ငံတနိုင်ငံ ထူထောင်ရာမှာ ‘စီးပွားရေးအခြေခံအဆောက်အအုံ (Basic structure) ပေါ်မှာ အပေါ်ထပ်အဆောက်အအုံ (super structure) တည်ဆောက်ကြရတာ။ ပညာရေးဟာ အပေါ်ထပ် အဆောက်အအုံမှာ ပါတာကိုး။ ဒီတော့ စစ်အာဏာသိမ်းခေတ်နဲ့ ‘မဆလ’ တပါတီအာဏာရှင်စနစ်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်မယ့် ပညာရေးမူကို ချမှတ်ခဲ့တာ။ တက္ကသိုလ်ပညာရေးမှာဆိုရင်လည်း တပါတီစနစ်နဲ့ ညီမယ့် ဘာသာတွဲ (combination)စနစ်ကနေ တဘာသာချင်း အထူးပြုတဲ့(major) ဘာသာရပ်စနစ်ကို ပြောင်းခဲ့တာကို သတိပြုစေချင်တယ်။ ဒီနေ့ကာလရဲ့ ပါတီစုံဒီမိုကရေစီလမ်းကို ဈေးကွက်စီးပွားရေးအခြေခံကို ပြောင်းလဲနေတာကြောင့် အရင်လို မလွတ်လပ်တဲ့ အမှတ်ခွဲစနစ်တွေနဲ့သွားလို့ အဆင်မပြေနိုင်တော့။ ဒီမိုကရေစီပညာရေးစနစ်နဲ့အညီ မိမိနှစ်သက်ရာ၊ ဝါသနာပါရာ သင်ယူနိုင်ခွင့်အတွက် စဉ်းစားကြရမှာပါ။ ဒါအပြင် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းသင်ပညာရေးကိုလည်း အလေးထားစဉ်းစား ပြောင်းလဲပေးရမှာပဲ ဖြစ်တယ်။ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲပြီးနောက် အစိုးရသစ်တက်လာချိန်မှာ ဒီမိုကရေစီပညာရေးနဲ့အညီ ပြောင်းလဲနိုင်ဖို့ ‘အမျိုးသားပညာရေးမူဝါဒကော်မရှင်’ကို အသစ်ဖွဲ့စည်းပါတယ်။ အဲဒီကော်မရှင်ကနေ သင်ရိုးညွှန်းတမ်း၊ စာမေးပွဲစနစ်၊ ပညာရေးဆိုင်ရာမူဝါဒ၊ စတာတွေကို ရေးဆွဲ အကောင်အထည်ဖော်လာခဲ့တယ်။ စာမေးပွဲအမှတ်နဲ့ ကန့်သတ်ထားတဲ့ ပညာရေးစနစ်ကို ဒီမိုကရေစီပညာရေးစနစ်နဲ့ အစားထိုးဖို့ အစပြုလာခဲ့တယ်။ အခြေခံအဆောက်အအုံနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်မယ့် အချက်အလက်တချို့ကို ပြုပြင်ရေးဆွဲနိုင်ခဲ့ပေမယ့် တက္ကသိုလ်တွေမှာတော့ (major) အထူးပြုဘာသာစနစ်နဲ့ (combination) ဘာသာတွဲတို့ကိုတော့ မပြောင်းလဲနိုင်ခဲ့သေးတာ တွေ့ရတယ်။ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းနဲ့ စာမေးပွဲစနစ်တွေ၊ စာမေးပွဲရမှတ်နဲ့ အဆုံးအဖြတ်မပြုတော့ဘဲ ဒီမိုကရေစီပညာရေးစနစ်ကို ပြောင်းလဲအစားထိုးဖို့ အစပြုနေချိန်မှာပဲ ‘ကိုဗစ်-၁၉’ လို့ခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဆိုးကြီး ကျရောက်လာခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာ့အရပ်ရပ်ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေသာမက ပညာရေးပိုင်းဟာလည်း ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့ပါတော့တယ်။ နိုင်ငံတချို့မှာ ကိုဗစ်ကပ်ဘေးကြားက ကျောင်းသားတွေရဲ့ ပညာသင်ကြားရေး မရပ်တန့်အောင် နည်းလမ်းပေါင်းစုံသုံးပြီး ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်နေခဲ့ကြပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါဆိုးကြီးဟာ နောက်ကျကျန်ခဲ့တဲ့ မြန်မာ့ပညာရေးအတွက်ကတော့ တခြားနိုင်ငံတွေထက် ပိုမိုတဲ့ အဟန့်အတားဖြစ်စေခဲ့သလို ဒီမိုကရေစီပညာရေးစနစ်သစ်ဆီ မချီတက်နိုင်မီမှာဘဲ ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့တာပါပဲ။ ပညာရေးနိမ့်ကျရင် လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမှုကလည်း သဘာဝတရားတခု ဖြစ်နေတာကြောင့် လူတိုင်း ပညာသင်ကြားနိုင်ရေးကလည်း လိုအပ်နေတယ်။ လူတိုင်းအတွက် ကောင်းမွန်လျောက်ပတ်တဲ့ ပညာရေးတခုဟာလည်း နိုင်ငံတော်ရဲ့ ပညာရေး မူဝါဒအပေါ် မူတည်နေပြန်ပါတယ်။ ပညာရေးရဲ့ အခန်းကဏ္ဍဟာ အလွန်ကျယ်ပြန့်လာခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့်လည်း  ကုလသမဂ္ဂက ‘ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ အရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေး’ကို ဦးတည်ပြီး ဇန်နဝါရီ  ၂၄ ရက်နေ့ကို ‘အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာပညာရေးနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငြိမ်းချမ်းရေးလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဟာလည်း ပညာရေးအပေါ် မူတည်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် မကြာခင် ဒုတိယ သက်တမ်းကို တာဝန်ယူရတော့မယ့် အန်အယ်လ်ဒီ အစိုးအဖွဲ့သစ်အနေနဲ့ ကမ္ဘာ့အလယ်မှာ နိမ့်ကျနေတဲ့ မြန်မာ့ပညာရေးကို ပြန်လည်မြှင့်တင်ဖို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲသင့်တာတွေကို အမြန်ဆုံး အစွမ်းကုန် ပြောင်းလဲ လုပ်ဆောင်ဖို့ တိုက်တွန်း လိုက်ရပါတယ်။   ထွန်းဇော်ဌေး