ဝတၳဳေရးဆရာ ကြမ္တြိဳင္ဘင္က သူေတြ႔ခဲ့တဲ့ အျဖစ္အပ်က္တခုကို ေရးျပပါတယ္။ တခါက ေကာင္းလြန္မွာ ကန္တံုတ႐ုတ္လူမ်ိဳးတေယာက္ လမ္းေဘးမွာထိုင္ၿပီး ဝတၳဳစာအုပ္တအုပ္ဖတ္ေနတာ ေတြ႔ရတယ္တဲ့။ ဝတၳဳစာအုပ္ဖတ္ေနတဲ့ သူ႔ရဲ႕မ်က္ႏွာကို ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါ သူ႔မ်က္ႏွာဟာ စာအုပ္ကို ဖတ္ေနတဲ့အတြက္ တင္းမာေနတယ္။ လက္က စာအုပ္ကို တင္းက်ပ္စြာ ဆုပ္ထားၿပီး လက္တဖက္က စာေၾကာင္းေတြကို တားၿပီးဖတ္ေနတယ္။ စာအုပ္ဖတ္ရင္း မ်က္ႏွာက မေက်နပ္တဲ့ပံု၊ အားမလိုအားမရ ျဖစ္ေနတဲ့ပံု၊ ၾကည္ႏူးတဲ့ပံုေတြ ေပၚလာတယ္။ ေနာက္ဆံုး ကန္တံုလူမ်ိဳးက စာအုပ္ၿပီးတဲ့အခါ ၿပံဳးၿပီး ေကာင္းကင္ကို ေမာ့ၾကည့္တယ္။ ဇာတ္သိမ္းက ေပ်ာ္စရာေကာင္းလို႔လည္း ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ သူ႔မ်က္နွာဟာ ၿပံဳးၿပီး သေဘာက်ေနပါတယ္။ စာအုပ္ဖတ္တဲ့သူဟာ စာအုပ္ရဲ႕ ဆြဲေခၚရာေနာက္လုိက္သြားၿပီး ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊ ေဒါသထြက္ျခင္း၊ ေၾကကြဲျခင္း၊ ေၾကာက္လန္႔ျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္း၊ ၾကည္ႏူးျခင္း စတဲ့ သူ႔စိတ္ကို ရသအားလံုး ေပးစြမ္းႏုိင္ပါတယ္။ စာအုပ္ဖတ္ခ်ိန္မွာ သူတဦးတည္း စာအုပ္ရသလို ခံစားခဲ့တယ္။ စာေရးသူနဲ႔ စာဖတ္သူၾကားမွာပဲ ဒီခံစားခ်က္က ေပၚလာတာပါ။ ကမာၻႀကီးနဲ႔ ဆက္သြယ္လိုက္တဲ့ အဆက္အသြယ္ကေတာ့ စာအုပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ စာအုပ္ေတြမရွိတဲ့ ကမာၻႀကီးဟာ ဘာျဖစ္လာႏုိင္သလဲ။ အဲ့ဒီအေမးနဲ႔ အဲ့ဒီအျမင္ဟာ အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ အယူအဆက ေပါက္ဖြားလာတာျဖစ္လိမ့္မယ္။ စာဖတ္ျခင္းဟာ ယခုအခ်ိန္ထိ စာဖတ္တဲ့သူရဲ႕စိတ္နဲ႔ အာ႐ုံကို သိမ္းပိုက္လႊမ္းမိုးေနဆဲပါပဲ။ စာအုပ္ဟာ ယခုအခ်ိန္ထိ ကမာၻႀကီးကို လႊမ္းမိုးေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ စာအုပ္ကို ဖတ္ရတာဟာ ေခတ္သစ္ကမာၻႀကီးမွာ ေခတ္ေနာက္က်သြားတယ္လို႔ မရွိပါဘူး။ ယေန႔အထိ စာဖတ္ျခင္းဟာ စာဖတ္သူကို ၾသဇာရွိေနဆဲ၊ စာဖတ္သူရဲ႕အာ႐ုံကို စာအုပ္က သိမ္းပိုက္ထားႏုိင္ဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စာအုပ္စာေပရဲ႕ ေခတ္ဟာ ဒီကေန႔ ကုန္ဆံုးသြားၿပီလား။ လူေတြဟာ စာအုပ္ေတြကို ေဘးဖယ္ထားၿပီး တျခားေဖ်ာ္ေျဖမႈေတြနဲ႔ပဲ အခ်ိန္ကုန္ေနၿပီလား။ ယေန႔လည္း ေဖ်ာ္ေျဖေရးေတြ ထြန္းကားတဲ့ေခတ္မွာ အာ႐ုံစိုက္စရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ သတင္း၊ သီခ်င္းနဲ႔ ဂီတသံေတြကို ေရဒီယိုက လႊင့္ထုတ္ေပးခဲ့တယ္။ ေနာက္ ေရဒီယိုထက္ ပိုေခတ္မီတာ ေပၚလာတယ္။ အဲဒါက ႐ုပ္ျမင္သံၾကားပါပဲ။ သတင္းေတြကို ႐ုပ္ပါျမင္လာရတယ္။ သီခ်င္းေတြကို နားနဲ႔ ၾကား႐ုံသာမက ႐ုပ္ပါ ေတြ႔လာရတယ္။ ဝတၳဳေတြ၊ ဇာတ္လမ္းေတြကို ႐ုပ္ေတြနဲ႔ပါျမင္ရ၊ ၾကားရလာပါတယ္။ အခုဆို အင္တာနက္ဆုိတာေတာင္ ေပၚလာၿပီ။ ကမာၻႀကီးမွာ ျမင္ခ်င္တာ၊ ၾကားခ်င္တာေတြ၊ ဆက္သြယ္ခ်င္သူနဲ႔ ဆက္သြယ္ႏုိင္တာေတြကို အင္တာနက္နဲ႔ ျမင္ရ၊ ၾကားရလာပါၿပီ။ စက္ကိရိယာေတြက ေျပာင္းလဲလာပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ အျဖစ္အပ်က္ေတြကေတာ့ အရင္အတုိင္း ရွိေနဆဲပါပဲ။ နည္းပညာေျပာင္းလဲမႈေတြ၊ စက္ကိရိယာ တုိးတက္လာမႈေတြ ရွိေပမယ့္လည္း စာအုပ္ေတြ စာမ်က္နွာေတြကေတာ့ ယခုတုိင္ ရွိေနဆဲပါပဲ။ စကၠဴေပၚမွာ ပံုႏွိပ္ထားတဲ့ စာလံုးေတြက စကၠဴေတြကို အထပ္ထပ္ပံုလာေစတယ္။ မ်က္ႏွာဖံုး ကတ္ထူေတြကို အခုတုိင္ တြင္က်ယ္လာေစပါတယ္။ စာအုပ္ဆိုတာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက တည္ရွိခဲ့ၿပီး ယခုတုိင္မ႐ုိးတဲ့ ပစၥည္းအျဖစ္ လူေတြကို ဆြဲေဆာင္ေနဆဲပါ။ နည္းပညာသစ္ေတြ ေပၚေပါက္လာေနေပမယ့္လည္း ဝတၳဳေတြ၊ မဂၢဇင္းေတြ၊ သတင္းစာေတြ၊ ေဝဖန္သံုးသပ္မႈေတြ စတဲ့ စာေပေတြဟာ ကမာၻမွာ ေပ်ာက္ကြယ္မသြားေသးဘဲ လူေတြအေပၚ လႊမ္းမိုးေနဆဲပါပဲ။ စာေပဟာ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕အေၾကာင္း၊ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕အျဖစ္အပ်က္ ဇာတ္လမ္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ဘယ္ကလာတယ္။ ဘယ္သြားေနတယ္ဆိုတာကိုလည္း စာအုပ္က ေရးမွတ္ထားသလို ညႊန္ျပေနပါတယ္။ ဝတၳဳမဟုတ္တဲ့ စာအုပ္ေတြဟာ ကမာၻႀကီးကို အလင္းေရာင္ ေပးေနဆဲပါပဲ။ စာအုပ္ေတြထဲကေန က်ေနာ္တို႔ ပထမဆံုး ခရီးသြားခဲ့တယ္။ စာအုပ္ေတြကေန အေကာင္းဆံုး အသိဉာဏ္ေတြ ရခဲ့တယ္။ အသိအကၽြမ္းေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ လူေတြရဲ႕ စ႐ုိက္ေတြ၊ ဇာတ္လမ္းေတြကို သိလာတယ္။ စာအုပ္ေတြက အသိဉာဏ္ပညာေတြ ရလာတယ္။ စာအုပ္ေတြထဲကေန ေမတၱာတရား၊ မႏွစ္ၿမဳိ႕မႈ၊ ေၾကာက္လန္႔ျခင္း၊ ေဒါသထြက္ျခင္း၊ ဝမ္းနည္းပူေဆြးျခင္း စတာေတြကို ခံစားနားလည္ခဲ့ရတယ္။ “ခါေလဂီဘရန္” ရဲ႕ “တမန္ေတာ္” စာအုပ္က က်ေနာ္တုိ႔ကို အမ်ားႀကီး ေျပာျပပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕အျပစ္ေတြ၊ စိတ္ခံစားမႈေတြကို ဒီစာအုပ္က ေပးနုိင္တယ္။ ဟိုးလ္ဒင္းကြန္းဖီးလ္၊ ဟယ္ရီေပၚတာတို႔က က်ေနာ္တုိ႔ကို ခံစားမႈေတြေပးၿပီး အထီးက်န္မႈကေန လြတ္ေျမာက္ေစတယ္။ လီယာဘုရင္ႀကီး၊ ဟန္နီ ေဘာလက္တာနဲ႔ ဘို႐ုိမီယာတို႔ကလည္း က်ေနာ္တုိ႔ကို သတိေပးစရာေတြ၊ အေလးထားစရာ ဇာတ္လမ္းေတြ၊ သင္ခန္းစာယူဖို႔ေတြကို ညႊန္ျပပါတယ္။ ဘယ္ဟာကို အေလးထားရမယ္ဆိုတာ အဲ့ဒီစာအုပ္ေတြက ညႊန္ျပေပးတယ္။ စာဖတ္ျခင္းဟာ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ အေလးနက္ဆံုး စိတ္ဓာတ္ကို အဆက္အသြယ္ ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အျဖစ္အပ်က္၊ ခံစားမႈ၊ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရး စတာေတြကို စာအုပ္က အေကာင္းဆံုးနဲ႔ အက်ယ္ျပန္႔ဆံုး ညႊန္ျပေပးပါတယ္။ စာအုပ္ေတြဟာ ႏွစ္သိမ့္မႈနဲ႔ ၾကည္ႏူးမႈကိုလည္း ေပးပါတယ္။ က်ေနာ္ကေလးဘဝကဆိုရင္ မ်က္မွန္အထူႀကီးနဲ႔ေပါ့။ က်ေနာ္က မ်က္မွန္ကထူထူ၊ သြားကလည္း ေခါေနေတာ့ အဲ့ဒီသြားကို အစြပ္ စြပ္ထားရတယ္။ အဲ့ဒီလို ကာလေတြမွာ စာအုပ္ေတြက က်ေန္ာ႔ကုိ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရေအာင္ အကာအကြယ္ေပးတယ္။ ေကာင္းကင္ဘံုေရာက္ေနေအာင္ ခံစားမႈေပးပါတယ္။ မ်ိဳးဆက္ေတြဟာလည္း အဲ့ဒီလိုပဲ ဆက္ခါဆက္ခါ ေတြ႔ႀကံဳခံစားခဲ့ရပါတယ္။ စာအုပ္ကမာၻထဲမွာ စာဖတ္တဲ့ ေနာင္မ်ိဳးဆက္ေတြကိုလည္း အသိဉာဏ္၊ ဗဟုသုတ စတာေတြကို စာအုပ္ေတြက ေပးနုိင္တယ္။ စာအုပ္ဖတ္ေနတဲ့အခ်ိန္ အထီးက်န္မႈ မရွိေတာ့ဘူး။ ကမာၻႀကီးထဲ၊ လူထုႀကီးထဲ၊ လူတန္းစားအလႊာစံုထဲကို ေရာက္သြားေတာ့တာပါပဲ။ စာအုပ္ဖတ္ေနတဲ့အတြက္ ေဘးပတ္လည္မွာ အျခားသူေတြလည္း ေရာက္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စာအုပ္ေတြက ဗံုးခိုက်င္းေတြေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ စာအုပ္ေတြက တံတားေတြျဖစ္ပါတယ္။ စာအုပ္ကို တမ်က္ႏွာၿပီးတမ်က္ႏွာ လွန္လိုက္တာနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲ ေရာက္သြားသလိုပါပဲ။ စာေရးဆရာ ဖန္တီးလိုက္တဲ့ အယူအဆနဲ႔ အျမင္ကို စာဖတ္သူက လိုက္နာတာရွိသလို ဆန္႔က်င္တာလည္း ရွိပါတယ္။ စာဖတ္တဲ့သူဟာ ကမာၻႀကီးရဲ႕ အနက္႐ႈိင္းဆံုးေနရာကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ထားပါတယ္။ စာအုပ္ဖတ္တဲ့သူက သိခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာ၊ အျဖစ္အပ်က္ကို သိနုိင္သလုိ သြားခ်င္တဲ့ေနရာကိုလည္း သြားေရာက္ႏုိင္ပါတယ္။ စာအုပ္ကို ဖတ္တဲ့အတြက္ လူသားေတြနဲ႔ အဆက္အသြယ္ရလာပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ အေၾကာင္းကိုလည္း သိလာတယ္။ ပုဂၢိဳလ္တေယာက္အေၾကာင္းကို သိ႐ုံမကဘူး၊ လူထုႀကီးအေၾကာင္းကိုလည္း သိလာတယ္။ စာအုပ္ေတြက စာဖတ္သူရဲ႕ အသိဉာဏ္ကုိ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး အင္အားျဖစ္ေစပါတယ္။ စာဖတ္တဲ့အတြက္ ရိကၡာကို ေႏွးေကြးစြာ ျဖန္႔ျဖဴးျခင္းကေန အျမန္ဆံုး ျဖန္႔ျဖဴးနို္င္တဲ့ အေျခအေနကို ေရာက္ရွိေစတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ ဘေလာ့ဂ္ေတြ၊ တက္စ္မက္ေဆ့ေတြ၊ အီးဘုတ္ေတြ ရွိလာပါတယ္။ ဒါေတြကလည္း စာအုပ္ရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ေတြအျဖစ္ လူေတြရဲ႕ အသိဉာဏ္ကို က်ယ္ျပန္႔ေစပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ဖို႔လည္း ေကာင္းပါတယ္။ သတင္းေတြ၊ အျဖစ္အပ်က္ေတြကိုလည္း ခ်က္ခ်င္းသိရပါတယ္။ သတင္းစာေတြ၊ မဂၢဇင္းေတြကိုလည္း အဲ့ဒီဘေလာ့ဂ္ေတြ၊ အီးဘုတ္ေတြထဲက ဖတ္႐ႈရပါတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာေရွ႕ ထိုင္လိုက္ရင္ ခုနကေျပာတဲ့ အီးဘုတ္တို႔၊ ဘေလာ့ဂ္တို႔ကို ဖတ္႐ႈနိုင္တာ ျဖစ္ေပမယ့္ က်ေနာ္တုိ႔ဟာ စကၠဴေပၚမွာ ပံုႏွိပ္ထားတဲ့ စာအုပ္ေတြကို ဖတ္ရတာပဲ ေက်နပ္ေနၾကတယ္။ စာအုပ္ေတြဖတ္ရတာ အခ်ိန္ေတြကိုလည္း အာခံႏုိင္တယ္။ နယ္နိမိတ္ေတြကိုလည္း ခ်ိဳးဖ်က္နုိင္တယ္။ ေသျခင္းတရားကိုလည္း ျငင္းပယ္ႏုိင္ၾကပါတယ္။ စာအုပ္ေတြကို ဖတ္ရတဲ့အတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္ၾကည္ႏူးမႈ ရေစတာေတာ့ အေထြအထူး ေျပာစရာမလိုပါဘူး။ စာအုပ္ေၾကာင့္ လူရဲ႕အာ႐ုံထဲမွာ အန႔ံ၊ အသံ၊ အထိအေတြ႔ စတာေတြကို ခံစားနုိင္တာက အမွန္ပါပဲ။ က်ေ်နာ္တုိ႔ဟာ စာအုပ္ဖတ္ရင္းနဲ႔ မိမိရဲ႕လက္ရွိကမာၻထဲကေန စာအုပ္ထဲမွာပါတဲ့ ကမာၻကို ေရာက္ရွိသြားေတာ့တာပဲ။ စာေရးဆရာက ဖန္တီးႏုိင္သေလာက္ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ စိတ္အာ႐ုံကလည္း စာအုပ္က ဖန္တီးထားတဲ့ ကမာၻထဲ ေျခစံုပစ္ ေရာက္ရွိသြားတယ္။ မိတ္ေဆြတေယာက္ဆီက စာအုပ္ငွားဖတ္တဲ့အခါ တတြဲၿပီးတာနဲ႔ ေနာက္တတြဲ ျပတ္မသြားေအာင္  အျမန္ဆံုး ငွားရမ္းဖတ္႐ႈရတယ္။ စာအုပ္ထဲက စြန္႔စားခန္းဟာ မိမိရဲ႕စြန္႔စားခန္း ျဖစ္လာတယ္။ စာအုပ္ထဲက ေၾကကြဲမႈ၊ ေဒါသျဖစ္မႈကလည္း မိမိရဲ႕ ေဒါသနဲ႔ ေသာက ျဖစ္လာပါတယ္။ စာအုပ္ထဲက ခရီးစဥ္ကို ဖတ္ရရင္ မိမိလည္း ခရီးစဥ္ထဲ ေရာက္သြားတယ္။ စာအုပ္ထဲမွာ အာဖဂန္နစၥတန္ကိုဖတ္ရရင္ မိမိလည္း အာဖဂန္နစၥတန္ကို မေရာက္ဘူးေပမယ့္ ေရာက္သြားသလိုပါပဲ။ ယဥ္ေက်းမႈေတြဟာ စာၾကည့္တိုက္ေတြထဲမွာ ရွိေနၾကပါတယ္။ စာေပနဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ေတြဟာ လူသားအတြက္ အသိဉာဏ္ပညာနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈကုိ ျဖစ္ထြန္းေစပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏုိင္ငံေတြရဲ႕ ပန္းတုိင္ေတြကို စာအုပ္ေတြက ဖန္တီးႏုိင္စြမ္း ရွိပါတယ္။ စာအုပ္ေတြထဲမွာ ခိုလံႈစရာ ကြန္းေတြရွိသလို၊ ေလွ်ာက္လွမ္းစရာ လမ္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာအုပ္မရွိတဲ့ ကမာၻႀကီးဟာ ဘာျဖစ္သြားမလဲဆိုတာ မွန္းဆၾကည့္ၾကပါ။ စာအုပ္မရွိတဲ့ ကမာၻႀကီးဟာ အေတြးအေခၚမရွိတဲ့ ကမာၻႀကီး ျဖစ္သြားမယ္။ ေမတၱာတရားမရွိတဲ့ သမုိင္းမရွိတဲ့ အသံမရွိတဲ့ ကမာၻႀကီး ျဖစ္သြားမွာေပါ့။ (ဤေဆာင္းပါးကို ဖိလစ္ပိုင္မွ စာေရးဆရာ မစ္ဂြဲလ္ဆိုင္ဂ်ဴကို (Miguel Syjuco) က ေရးသားပါတယ္။ သူဟာ ထင္ရွားတဲ့ စာေရးဆရာတဦး ျဖစ္ပါတယ္။) Ref; R.D, September, 2010.