အၾကမ္းဖက္ဝါဒနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ကမာၻေပၚတြင္ ဒုတိယကမာၻစစ္မတိုင္မီနဲ႔ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ၿပီးသည့္ေနာက္ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ မသတ္မွတ္နုိင္ေသးေပ။ ယခင္က နိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ဘုရင္မ်ား၊ သမၼတ၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ စသည္တို႔ကို လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ သည္မ်ားသာ ရွိၿပီး ထိုသို႔ ျပဳလုပ္သည္ကို မင္းမဲ့စရိုက္၊ မင္းမဲ့ဝါဒဟုသာ သတ္မွတ္ခဲ့၏။  ထိုအေနအထားကို အၾကမ္းဖက္ျခင္းဟု မသတ္မွတ္ခဲ့ေပ။ နိုင္ငံေရးအရ သေဘာထားမတူေသာ ေၾကာင့္ လက္နက္စြဲကိုင္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာသည္။  အစိုးရက ေခ်မႈန္းခဲ့ေသာေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးမ်ားလည္း အားေကာင္းေမာင္းသန္ မရွိေတာ့ေပ။ ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး မနိုင္နိုင္ရာကိုင္ကာ အင္အားေကာင္းသူကို အင္အားနည္းသူက ရသည့္နည္း၊ ျဖစ္သည့္နည္းျဖင့္ တရားသည္၊ မတရားသည္။ မွန္သည္၊ မွားသည္ဟု သေဘာမထားေတာ့ပဲ ျဖစ္သည့္နည္းျဖင့္ ျပန္လည္ တိုက္ခုိက္လာပါေတာ့သည္။ ပါလက္စတုိင္းတို႔က အင္အားကြာျခားေသာ အစၥေရးတို႔ကို စစ္ေျမျပင္၌ အနုိင္မတိုက္နိုင္သည့္ အျခားတြင္ အစၥေရးမ်ား၊ ဂ်ဴးမ်ား၊ အစၥေရးကို ေထာက္ခံေသာ အေမရိကန္မ်ားစသည့္ ဆန္႔က်င္ဘက္မ်ားကို ျပန္ေပးဆြဲျခင္း၊ ဗံုးခြဲျခင္း စသည့္ျဖင့္ လူမ်ိဳးလိုက္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ လက္ဘႏြန္တြင္ အေမရိကန္စစ္စခန္းကို အေသခံဗံုးခြဲကာ တုိက္ခိုက္ျခင္းေၾကာင့္ အေမရိကန္စစ္သား ၂ဝဝ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့သည္မွစ၍ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား စတင္ခဲ့ေလသည္။ အဆိုးဝါးဆံုး အၾကမ္းဖက္တုိက္ခိုက္မႈမွာ ၂ဝဝ၁ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာ ၁၁ရက္ေန႔ က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္ေရး အေဆာက္အဦးကို အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္လိုက္သည္မွစ၍ ကမာၻႀကီးတြင္ ကမာၻ႔ျပည္သူမ်ားနဲ႔ အၾကမ္းဖက္သမားတို႔၏ တုိက္ပြဲႀကီး ျဖစ္လာၿပီဟု အေမရိကန္သမၼတ ေဂ်ာ့ရွ္ဒဗလ်ဴဘုရွ္က ေျပာၾကားခဲ့ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားသည္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ကမာၻႀကိီးကို အႀကီးအက်ယ္ အႏၱရာယ္ျပဳလာကာ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္လာသည့္ အေျခအေနသို႔ပင္ ေရာက္ရွိလာပါသည္။ အၾကမ္းဖက္ဝါဒကို ဆန္႔က်င္ရင္း အၾကမ္းဖက္ဝါဒ၏ တုိက္ခုိက္ျခင္းကို ခံရေသာ နုိင္ငံႀကီးမ်ားသည္ လက္တံု႔ျပန္မႈမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထိုအခ်ိန္က အၾကမ္းဖက္ထိပ္သီး အဖြဲ႔အျဖစ္ အယ္လ္ေကဒါအဖြဲ႔နဲ႔ သူတို႔၏ ေခါင္းေဆာင္ အိုစမာဘင္လာဒင္မွာ သမိုင္းတြင္ တြင္က်န္ခဲ့၏။ နယူးေယာက္တုိက္ခိုက္မႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္အစုိးရက စစ္ေၾကညာကာ အာဖဂန္နစၥတန္ကို ဝင္ေရာက္တုိက္ခိုက္သည္။ အီရတ္ကိုလည္း ဝင္ေရာက္တုိက္ခိုက္ျပန္သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ လက္တံု႔ျပန္ လက္စားေခ်ျခင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာကာ အၾကမ္းဖက္ သမားမ်ားကလည္း အေမရိကန္ကို ဗဟိုျပဳ၍ ဥေရာပနိုင္ငံမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ တုိက္ခိုက္ခဲ့ ၾကေလသည္။ အၾကမ္းဖက္ဝါဒဆိုတာဘာလဲ အၾကမ္းဖက္မႈဆိုသည္မွာ ဘာလဲဆိုသည့္ ေမးခြန္းမ်ား ေပၚေပါက္လာရပါသည္။ ပါလက္စတုိင္းမ်ားနဲ႔ အတူ အစြန္းေရာက္ မြတ္စလင္မ်ားမွာ အၾကမ္းဖက္သမားမ်ား ျဖစ္လာၾက၏။ အာဖဂန္နစၥတန္တို႔၊ အီရတ္တို႔ကို အေမရိကန္က က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ျခင္းမွာလည္း  အၾကမ္းဖက္မႈ မဟုတ္ဘူးလားဆိုသည့္ ေမးခြန္းေပၚလာသလို ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈဆိုသည့္ ေဝါဟာရလည္း ေပၚလာေလသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မႈကို သံုးသပ္ရမည္ဆိုလွ်င္ အစိုးရအဖြဲ႔က မိမိတို႔ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို အဓမၼအႏိုင္က်င့္ သတ္ျဖတ္သည္ကို ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈဟု သတ္မွတ္ၾကသလို အင္အားနည္းေသာႏိုင္ငံကို အင္အားႀကီးေသာႏိုင္ငံက ဝင္ေရာက္တုိက္ခိုက္ျခင္းကိုလည္း သတ္မွတ္ေလသည္။ ဟစ္တလာက ဂ်ာမနီျပည္သူမ်ားကို မတရားနွိပ္စက္အႏိုင္က်င့္ျခင္း၊ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားကို ရက္စက္စြာ သတ္ျဖတ္ခဲ့ျခင္းမ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈဟု ဆိုႏိုင္သလို စတာလင္က ရုရွားျပည္သူမ်ားကို ဖိနွိပ္သတ္ျဖတ္မႈ၊ ကေမာၻဒီးယားတြင္ ခမာနီမ်ား သတ္ျဖတ္မႈမ်ားလည္း ပါဝင္သည္။ ဗီယက္နမ္တြင္ ျပင္သစ္တို႔ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္က မတရားညွင္းပန္း နွိပ္စက္ခဲ့မႈမ်ား၊ အေမရိကန္တို႔၏ နပန္းဗံုးမ်ား အပါအဝင္ ျပင္းထန္ေသာ လက္နက္မ်ားသံုးကာ မ်ိဳးတံုးသည္အထိ သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈမ်ားလည္း ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈတြင္ ပါဝင္ေလသည္။ ခ်ီလီတြင္ အာဏာရွင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးပီနို္ေခ်းက ၁၇ နွစ္ၾကာေအာင္ တိုင္းျပည္အာဏာကို သိမ္းပိုက္ယူကာ တရားဥပေဒအရ ရံုးတင္တရားစြဲျခင္း မျပဳပဲ ခ်ီလီျပည္သူ ၃ဝဝဝ ေက်ာ္ကို ေခၚယူကာ သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈမွာလည္း ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈ ျဖစ္ေလသည္။ ထိုသည္ကို အာဏာရွင္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးက်င့္သံုးကာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အလြန္နည္းသည္။ စစ္အာဏာရွင္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ  အဆိုးဝါးဆံုး ျဖစ္ကာ ထိပ္ဆံုး၌ ပါဝင္ေသာႏိုင္ငံမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျဖစ္ေလသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျပည္တြင္းစစ္ႀကီးနဲ႔ အတူ၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔ အတူ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မႈမွာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ၾကံဳေတြ႔ေနရေလသည္။ ျပည္တြင္းစစ္ႀကီးတြင္ စစ္ပြဲ၏ သဘာဝအတိုင္း အမွန္အမွား၊ တရားျခင္း၊ မတရားျခင္း မရွိပဲ အင္အားႀကီးေသာအဖြဲ႔က အင္အားနည္းေသာအဖြဲ႔ကို သုတ္သင္ရွင္းလင္းရင္း ျပည္သူမ်ားမွာ ေျမစာပင္ျဖစ္ခဲ့ရေလသည္။ အင္အားေတာင့္တင္းေသာအဖြဲ႔မွာ အစုိးရဘက္မွ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူမ်ိဳးမတူညီေသာ သူမ်ားကို သတ္ျဖတ္ျခင္းမ်ား ျဖစ္လာသည္။ ထိုစဥ္က ကရင္ - ဗမာ အဓိကရုဏ္း ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။ အင္အားေတာင့္တင္းေသာ ဗမာစစ္တပ္မ်ားက ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားကို သတ္ျဖတ္သကဲ့သို႔ ကရင္မ်ားကလည္း ဗမာရြာမ်ားသို႔ ဝင္ကာ လက္တံု႔ျပန္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ ၾကပါသည္။ အသိသာဆံုးနဲ႔ အဆိုးဝါးဆံုးမွာ ၁၉၆၂ ခုနွစ္က အာဏာသိမ္းလိုက္ေသာ စစ္ေကာင္စီသည္ အာဏာသိမ္းၿပီး ၄ လအၾကာ၌ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားကို ရက္စက္စြာ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္မႈမွာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရန္ကုန္တြင္ အရုပ္အဆိုးဆံုး အၾကမ္းဖက္မႈႀကီးျဖစ္ခဲ့၏။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ အာဏာသိမ္းစစ္ေကာင္စီသည္ သူတုိ႔၏ ေသနတ္ေျပာင္းမ်ားကို ျပည္သူဘက္ ခ်ိန္ရြယ္ကာ ႏိုင္ငံေတာ္ပုန္ကန္မႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ေလသည္။ အထူးသျဖင့္ လက္နက္မဲ့ လူထုကို လက္နက္ကိုင္စြဲထားေသာ စစ္တပ္ သို႔မဟုတ္ ရဲမ်ားက ပစ္ခတ္ သတ္ျဖတ္ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မႈ ေျမာက္ေလသည္။ စစ္အာဏာရွင္လမ္းေၾကာင္းေလွ်ာက္လွမ္းေနေသာ အစိုးရလက္ထက္တြင္ ထိုလုပ္ရပ္ကို တရားစြဲရန္ ခက္ခဲေသာ္လည္း ဒီမိုကေရစီ စိုးမိုးလာေသာ ကမာၻႀကီးတြင္ ထိုသို႔လုပ္ရပ္ကို ႏိုင္ငံ တကာက ၾကည့္မေနပဲ ကမာၻ႔ရာဇဝတ္တရားရံုးမ်ားတြင္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္ကို ေတြ႔ရ၏။ ေဘာ့စနီးယား - ဟာဇီဂိုဗီးနား လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို ကမာၻ႔ရာဇဝတ္တရားရံုးမ်ားတြင္ တရားစြဲဆို အျပစ္ေပးျခင္းမ်ားပင္ ရွိခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ နိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အလုပ္သမားအေရးအခင္း၊ ဦးသန္႔ အေရးအခင္းတို႔တြင္ သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈမ်ား၊ ဖမ္းဆီး၍ ေထာင္ထဲတြင္ ျပည့္သိပ္ေနေအာင္ထည့္ကာ ညွင္းပန္း နွိပ္စက္မႈမ်ားမွာလည္း ထင္ရွားခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ရွစ္ေလးလံုး ဒီမိုကေရစီ အေရးေတာ္ပံုႀကီးကာလက ျပည္သူကို ရက္စက္စြာ သတ္ျဖတ္ခဲ့ေလသည္။ အေရးေတာ္ပံုကို အာဏာသိမ္းၿပီး ၿဖိဳဖ်က္ခဲ့စဥ္ကလည္း လူ ၃ဝဝဝ၊ ၄ဝဝဝ ေလာက္မွာ လမ္းမ်ားေပၚ၊ အိမ္မ်ားေပၚ ေသြးေခ်ာင္းစီးကာ အသက္ေပးသြားရေလသည္။ ထိုႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မႈကို ယခုအထိ အျပစ္ မေပးႏိုင္ခဲ့ေသးေပ။ ႏူရင္ဘာ့ဂ္စစ္ခံုရံုးလိုဖြဲ႔ကာ ၈၈ အေရးေတာ္ပံုတြင္ တာဝန္ရွိေသာ သူမ်ားကို အျပစ္ေပး အေရးယူရမည္မွာ ျမန္မာျပည္သူမ်ားတြင္ေရာ၊ ကမာၻ႔ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ပါ တာဝန္ရွိေလသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈကို က်င့္သံုး ၿဖိဳခြဲရာတြင္ တရားဥပေဒမဲ့စြာ တရားရံုး၏ ရွာေဖြ ဝရမ္းမပါ၊ ဖမ္းဆီးခြင့္ဝရမ္း မပါပဲ ညနက္သန္းေခါင္ လူအမ်ားအျပားကို တုန္လႈပ္ ေခ်ာက္ခ်ားေလာက္ေအာင္ ဝင္ေရာက္ ဖမ္းဆီးျခင္းလည္း ပါသည္။ ျပည္သူအစုအျပံဳလိုက္ကို ဖမ္းဆီး နွိပ္စက္ျခင္းမ်ားလည္း ပါသည္။ ထိုသည္ကို ဗိုလ္ေနဝင္းစစ္အစိုးရ၊ မဆလ တပါတီအစိုးရတို႔ေခတ္၌ က်ဴးလြန္ခဲ့သလို ဗိုလ္သန္းေရႊစစ္အစိုးရေခတ္၌လည္း က်ဴးလြန္ခဲ့ ေလသည္။ ၂ဝဝ၇ ခုနွစ္ ေရႊဝါေရာင္အေရးအခင္းဟုေခၚေသာ သံဃာေတာ္မ်ား၏ ကံေဆာင္ပြဲမ်ားကို ၿဖိဳခြဲျခင္း၊ ျပည္သူမ်ားကို ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ဂ်ပန္သတင္းေထာက္ ကန္ဂ်ီ နာဂါအီလို သတင္း သမားမ်ိဳးကိုလည္း ေသနတ္ျဖင့္ ပစ္သတ္ကာ အျပစ္က်ဴးလြန္ခဲ့သည္။ စစ္အစိုးရေခတ္က ရက္စက္ ရမ္းကားမႈမ်ား ျဖစ္ေလသည္။ ထိုအျဖစ္အပ်က္မ်ားမွာ ကမာၻ သိလူသိရွင္ၾကား အျဖစ္အပ်က္မ်ား ျဖစ္၏။ စစ္ဖိနပ္ျဖင့္ နင္းေခ်ကာ ေသနတ္ျဖင့္ ခ်ိန္၍ စစ္အာဏာရွင္တို႔သည္ သူတို႔ ေရးဆြဲေသာ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို အတင္းအဓမၼ ေထာက္ခံခိုင္းျခင္းသည္ စစ္အာဏာရွင္မ်ားအတြက္ တခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ အမွန္အတိုင္း ေျဖရွင္းေပးရမည့္ ျပစ္မႈမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ယခု ေအဘီအက္စ္ဒီအက္ဖ္လို ေက်ာင္းသားအဖြဲ႔ကပင္ အမွန္တရားေဖာ္ ထုတ္ေရးအဖြဲ႔ မ်ား ဖြဲ႔စည္းကာ တရားခံကို ေဖာ္ထုတ္ၾကေလသည္။ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို လူထုသေဘာထား ေကာက္ခံစဥ္က ယခုအစုိးရသည္ လူထုက ေရြးေကာက္ေသာ အစုိးရမဟုတ္ဆိုသည္ကို သိထားဖို႔ လိုပါသည္။ ဒီမိုကေရစီက် ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား၊ လူထုဆႏၵေပးျခင္းမ်ား မဟုတ္ေပ။ သူတို႔ ေရးဆြဲေသာ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ေဝဖန္လွ်င္ ေထာင္တသက္တကၽြန္း က်နိုင္သည္ဟု ၿခိမ္းေျခာက္ ခံရေသာကာလတြင္ ဒီမိုကေရစီက်ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္သည္ဟုဆိုလွ်င္ ထိုသို႔ လက္ခံသူမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီကို လက္မခံသူမ်ားသာ ျဖစ္ေလသည္။ ဒီမိုကေရစီ မက်ေသာ အစိုးရ ေအာက္မွ မည္သည့္ေရြးေကာက္ပြဲမဆို တရားမွ်တမႈ ရွိမည္ မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေနာက္ စစ္အစုိးရက ဦးေဆာင္ကာ ပါတီစံုေရြးေကာက္ပြဲဆိုသည္ကို က်င္းပ ပါေတာ့သည္။ ထို ပါတီစံုေရြးေကာက္ပြဲ ဒီမုိကေရစီက်၊ မက်ကို အေထြအထူး ေဝဖန္ေနစရာ မလိုေပ။ ေနာက္အစိုးရသစ္တက္လာသည္။ အစိုးရသစ္၏ သက္တမ္းေနာက္ဆံုးနွစ္ ကာလတြင္ ေက်ာင္းသားတို႔၏ ဒီမိုကေရစီပညာေရးေတာင္းဆုိမႈ ေပၚေပါက္လာသည္။ ေက်ာင္းသားတို႔၏ ဒီမိုကေရစီ ပညာေရးသပိတ္စစ္ေၾကာင္းအား လက္ပံတန္းတြင္ မတ္လ ၁ဝ ရက္ေန႔က ၿဖိဳခြဲမႈသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈတခု ျဖစ္ေၾကာင္း ျငင္းပယ္၍ မရေပ။ လက္နက္ဆုိ၍ အပ္တို တေခ်ာင္းပင္မရွိပဲ အင္အားကုန္ခန္းေနသည့္ ေက်ာင္းသားမ်ားကို သူတို႔ထက္ အင္အား ၃ ဆ၊ ၄ ဆ မ်ားေသာ ရဲမ်ားက ရိုက္နွက္ကာ အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲေနသည္ကို ျပည္သူမ်ားသာမက တကမာၻလံုးကပါ သိရွိရသျဖင့္ နိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈကို ယခုအစိုးရက က်ဴးလြန္ေနသည္ကို ကမာၻက သိရွိသြားသည္။ ထိုသို႔ က်ဴးလြန္မႈ၌ တာဝန္ရွိသူမ်ားသည္ ျပည္သူလူထုထံ တရားဝင္ ေတာင္းပန္ရမည္ ျဖစ္သလို ဖမ္းထားေသာေက်ာင္းသားမ်ား၊ ျပည္သူမ်ားကိုလည္း အျမန္ဆံုး လႊတ္ေပးရေပမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈအား ျပည္သူလူထုတရပ္လံုးက ဝိုင္းဝန္း ဆန္႔က်င္ၾကရေပမည္။